Saltar al conteníu

Viveiro

Coordenaes: 43°38′53″N 7°35′24″W / 43.648055555556°N 7.59°O / 43.648055555556; -7.59
De Wikipedia
Viveiro
Escudo de Vivero (es) Traducir
Alministración
País España
Autonomía Galicia
Provincia provincia de Lugo
Tipu d'entidá conceyu de Galicia[1]
Alcaldesa de Vivero María Loureiro García
Nome oficial Viveiro (gl)[2]
Códigu postal 27850
Xeografía
Coordenaes 43°38′53″N 7°35′24″W / 43.648055555556°N 7.59°O / 43.648055555556; -7.59
Viveiro alcuéntrase n'España
Viveiro
Viveiro
Viveiro (España)
Superficie 109.3 km²
Altitú 12 m
Llenda con O Vicedo, Ourol, O Valadouro, Cervo y Xove
Demografía
Población 15 221 hab. (2023)
- 7559 homes (2019)

- 7907 muyeres (2019)
Porcentaxe 4.67% de provincia de Lugo
Densidá 139,26 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
Llocalidaes hermaniaes
viveiro.es
Cambiar los datos en Wikidata

Viveiro ye un conceyu[3] y una ciudá española, asitiáu na provincia de Lugo, na comunidá autónoma de Galicia.[4] Coles mesmes, ta asitiáu dientro de la comarca d'A Mariña Occidental, de la cual ye la so capital. Nella atopa la so sede'l partíu xudicial númberu 6 de la provincia.[5]

El so términu municipal ta allugáu na rexón costera conocida como A Mariña, ocupando una superficie de 109,3 km².[6] Esti territoriu asitiar nel valle formáu pol ríu Landro, qu'estiende pel sur dende los piedemontes de la sierra d'O Xistral, y que desagua al norte na ría de Viveiro, que ye una de les ríes pertenecientes a la rexón de les Rías Altas, que desagüen al mar Cantábricu.

Con 15 615 habitantes —7982 muyeres y 7633 homes, según el censu del INE de 2016— Viveiro ye'l tercer conceyu más pobláu de la provincia, por detrás de Lugo y de Monforte de Lemos, y percima de Vilalba. De la mesma, ye'l términu municipal más pobláu de la contorna, según el centru d'influencia de los conceyos estremeros. La población concentrar en tres nucleos principales: Viveiro, Covas y Celeiro, anque la crecedera urbanística tiende a la unificación de los trés nucleos.

Los primeros asentamientos na zona de Viveiro daten de la Edá del Fierro, como lo atestigüen los numberosos yacimiento arqueolóxicos celtes esistentes. A partir de los sieglos XII y XIII, Viveiro empezó a tomar especial relevancia, cola pujanza de la villa medieval.

Viveiro dispón d'un variáu catálogu patrimonial, nel que destaquen los sos monumentos históricos de tipu civil y relixosu, el so patrimoniu artísticu-cultural y el so patrimoniu natural.[7] Coles mesmes, les sos diverses festividaes d'interés turísticu atraen numberosos visitantes a la ciudá, ente la que destaca la Selmana Santa de Viveiro, considerada como Fiesta d'Interés Turísticu Internacional, según la Rapa das Bestas de Candaoso y la Romería de Naseiro, tando estes dos últimes consideraes como Fiestes d'Interés Turísticu Nacional.

Toponimia y xentiliciu

[editar | editar la fonte]

El topónimu Viveiro procede del idioma llatín, nel que se refería a Viveiro como Vivarium. Dende un puntu de vista etimolóxicu, Vivarium referir a un terrén onde se cultiven árboles y plantes, o tamién un llugar onde se caltienen o se críen, dientro de l'agua, peces, moluscos y otros animales. Col pasu de los sieglos, esti topónimu llatín foise tresformando en Vivario, Vivairo, Viveiro y Viveiro.

Sicasí, hai otros historiadores, como Boulet, que considera que'l nome Viveiro nun procede del llatín sinón de les llingües céltiques, siendo una composición de les pallabres Bi (monte) y Ber (empinada), teoría que se refuerza al tar la llocalidá na falda de montes empinaos. Coles mesmes, n'escritos antiguos, escribir con frecuencia Viveiro por aciu les variaciones, Bibero, Bivero y Vibero.[8]

Por cuenta de la cooficialidá del idioma español y del idioma gallegu, esisten varies formes de referise a los habitantes de Viveiro. La forma «vivariense», ye la forma culta, que procede del llatín, Vivarium. Tamién s'emplega la forma «viveirense», que procede del topónimu oficial Viveiro. Y a lo último, esiste una tercer forma, «viveirés», que ye la que s'emplega nel gallegu.

Anque nel idioma español ta recoyíu qu'esta llocalidá conozse como Vivero, la so denominación oficial ye, en gallegu, Viveiro dende 1983. Foi propuestu pola Comisión de Toponimia de Galicia.

Símbolos de Viveiro

[editar | editar la fonte]
Representación del escudu heráldicu de Viveiro, según la descripción de Chao Espina.
Bandera de Viveiro ensin l'escudu municipal.
Títulu

Viveiro ostenta la categoría histórica de ciudá, colos títulos de «Bien Noble y Bien Lleal» y con tratamientu de «Excelencia» pal so conceyu. El conceyu de Viveiro, en sesión del 18 de xunu de 1891, solicitó al Ministru de Gobernación la concesión del títulu de ciudá y el tratamientu de «Excelencia» pal conceyu, basando esta súplica:

[...]nos notables fechos que rexistra la historia de Viveiro y nos eminentes servicios qu'a la Patria y a la Monarquía emprestó esta antigua ya importante villa real.[9]

El 30 de xunu de 1891, la reina rexente María Cristina, aportó al pidimientu títulu de Ciudá y tratamientu d'Excelencia, per mediu d'un Real Decretu promulgáu na citada fecha n'Aranjuez, títulos qu'inda caltién.

Escudu

L'escudu heráldicu municipal de Viveiro componer de los siguientes elementos:

L'escudu Viveiro trai por armes, nel campu de gules, una ponte de plata de cinco arcos, mazonado de sable, sosteníu de faxáu-ondeado de plata y azur, y sumáu de lleón d'oru coronáu de lo mesmo, y acompañáu de cinco custodies d'oru, cola sagrada forma de plata, puestes trés en xefe y una en cada lladral. Al timbre, corona real zarrada.
E. Chao Espina[10]

La más antigua representación d'estes armes (pero ensin corona) ta esculpíu nel Castiellu de la Ponte o Puerta de Carlos V, monumentu d'arte platerescu que la so construcción terminar nel añu 1554. Nesti edificiu, les armes del emperador Carlos V tán acompañaes a la derecha pola de Galicia, y a la so esquierda poles de Viveiro.

Bandera

La bandera municipal de Viveiro componer de seis franxes horizontales de 1/6 d'anchu ya igual anchu ente sigo. Los sos colores son l'azul y el blancu, siendo la primer franxa de la parte cimera en color azul. El so diseñu ye igual qu'en de la Provincia marítima de Lugo, yá que sieglos antes conocíase como la Provincia marítima de Viveiro, anque'l tonu del azul ye más claru na bandera vivariense.

Xeografía física y medioambiental

[editar | editar la fonte]
Allugamientu

El términu municipal de Viveiro asítiase nel noroeste de la Península Ibérica. Ta allugáu na contorna de La Mariña Occidental, asitiáu al norte de la Comunidá Autónoma de Galicia. Llenda al norte col mar Cantábricu, al sur colos conceyos d'Ourol y O Valadouro, al este con Xove y al oeste col d'O Vicedo. El so términu municipal toma una superficie de 109,3 km² y ta representáu nes fueyes 2,[11] 8[12] y 9[13] del Mapa Topográficu Nacional.

Poblaciones estremeres
Noroeste: O Vicedo y la Ría de Viveiro Norte: Ría de Viveiro (desagua nel Mar Cantábricu) Nordeste: Xove y la Ría de Viveiro
Oeste: O Vicedo Este: Xove
Suroeste: O Vicedo y Ourol Sur: Ourol Sureste: Xove, Ourol y O Valadouro
Orografía
Mapa topográficu del términu municipal de Viveiro, según datos d'OpenStreetMap.
Placa de l'altitú sobre'l nivel del mar en Viveiro, según el sistema de referencia ETRS89.

La exa central del conceyu de Viveiro ye una falla terciaria que tien orixe na Terra Chá con direición sursuroeste - nornoroeste y empobina d'esta miente el valle del Landro y la Ría de Viveiro. A la izquierda d'esta exa'l relieve ye bien accidentáu, asitiándose los cumes de Penedo do Galo (551 m) y Cruz do Pao da Vella, puntu más altu del conceyu –en partición con otros cuatro conceyos– con 702 msnm. Na llende con O Vicedo, partir d'una superficie llana d'unos 500 m d'altitú. Dende equí báxase de forma rápida escontra'l valle pola aición de los ríos. El descensu ye rápido nes proximidaes de la ría hasta la punta Insua.

El sector oriental presenta un relieve distintu al del otru llau del valle, debíu al sustratu predresu a base de granitos.

Xeodesia

La xeodesia de Viveiro vien resumida na siguiente tabla, na que se recueyen los distintos vértices que s'atopen allugaos dientro del términu municipal, indicándo l'altitú de los mesmos.

Vértices xeodésicos de Viveiro[14]
Témino municipal Puntu xeodésicu Altitú Númberu Fueya MTN
Viveiro Penedo[15] 524,937 889 8
Viveiro O Castelo[16] 551,249 866 8
Fuentes: Institutu Xeográficu Nacional d'España - IGN
Teutónica

El términu municipal de Viveiro atópase trevesáu pola falla, de 142 quilómetros de llargor, conocida como «Falla de Viveiro», formada nel periodu Cambrianu.[17] Esta falla delimita dos dominios paleogeográficos: la antiforma conocida como «Ollo de Sapo» de la zona Centroibérica, al oeste, y el dominiu de Mondoñedo de la zona Asturoccidental-Lleonesa al este.[18] A pesar de que ye una falla activa, esta nun produz movimientos sismográficos perceptibles pol ser humanu nel conceyu, yá que los sos epicentros rexistrar nel interior de la comunidá autónoma, y escasamente algamen el grau 3 na escala de Richter.[19]

Hidrografía
Mapa de Galicia señalando la cuenca hidrogáfica de la Ría de Viveiro.

El términu municipal de Viveiro atopar a l'aguada cantábrica. Ye cruciáu de sur a norte pol ríu Landro y los sos ríos afluentes, según numberosos regueros de curtiu percorríu y acusáu estiaje que desagüen na ría de Viveiro. El ríu Landro tien un llargor total de 42 quilómetros y una cuenca de 268 km². Naz na parroquia de Viveiró, nel conceyu de Muras, a 880 metros d'altitú. El so cursu alto escurre por montes de la Sierra d'O Xistral. Al llegar a la ciudá de Viveiro desagua ente la sablera de Covas y el puertu de Celeiro. Na so desaguada, el Landro forma un pequeñu güelga.

La ría sufrió l'aición de la mano del home en munches ocasiones. Exemplos d'esto puédense atopar nel muelle del puertu de Celeiro, na canal dragada p'aportar a Viveiro y sobremanera nos numberosos rellenos pa ganar terrén al mar.[20]

Mariña [[Ficheru
Viveiro,

Galiza.jpg|thumb|Les roques conocíes como "Vos Castelos" a la fin de la Sablera de Covas.]] Na mariña del conceyu de Viveiro esisten cinco sableres, que tienen dimensiones y ocupación distintes en función de les sos carauterístiques y la redolada onde tán asitiaes. Les de mayor ocupación son les sableres de Sacido, Covas y Área Penal.[21]

  • Sablera de Sacido: Ye una sablera semiurbana con un grau mediu d'ocupación de 280 m de llargor, dotada de paséu marítimu y d'agües seles con vixilancia y seguridá na temporada braniza.
  • Sablera de Seiramar: Sablera semiurbana con escasos servicios disponibles, de 200 m de llargor, dotada de paséu marítimu, con aguaxe moderáu pero escarez de servicios de seguridá y salvamentu.
  • Sablera de Covas: Ye la sablera de Viveiro, que gocia d'instalaciones y servicios, de 2100 m de llargor y d'alta ocupación na temporada braniza, dotada de paséu marítimu, d'agües seles, con equipos de salvamentu y seguridá y accesu pa minusválidos. Na parte occidental de la sablera hai unes roques sobresalientes conocíes como Os Castelos. Nestes roques llevanta un monumentu dedicáu a l'alcordanza de la fragata Santa María Madalena y del bergantín Palombo que naufragaron xuntos nuna nueche de tarrecible temporal, l'añu 1810 causando más de 500 víctimes.[22] Cuando él se enfurece y acompáñase de grandes matinaes y descarna la sablera, dexa ver los restos d'aquellos navíos. Restos del naufraxu afaten dellos rincones de la ciudá: cañones nel Parque de Pernas Pion, xunto a la sablera de Covas, y ancles en dalguna plaza del cascu urbanu, y nel mesmu monumentu de Vos Castelos.
  • Sablera de Area: Sablera estensa bien frecuentada pol turismu, de 1700 m de llargor, semiurbana, dotada de paséu marítimu, con accesu pa minusválidos, d'aguaxe medianu y con servicios de seguridá y savamento. Tien concedida la bandera azul.
  • Sablera de Portonovo: Sablera de roques con mal accesu y carente de sable finu, de 260 m de llargor, aisllada, con un nivel baxu d'ocupación, d'aguaxe moderáu y escarez de servicios de seguridá y salvamentu.
Flora

Nel términu municipal de Viveiro podemos atopar una variedá tocantes a la so flora, nel que ta presente un hábitat de monte galaicu-asturianu o Blechno spicanti-Quercetum roboris.[23]

Sicasí, por cuenta de la aición humana, nél destaquen les repoblaciones masives d'ocalitos, de la especie azul (Eucalyptus globulus), lo mesmo que de la especie brillosa (Eucalyptus nitens). Xunto al ocalitu, l'otru gran xéneru esistente ye'l de les coníferes, de les cualos podemos atopar les especies de pinu montés (Pinus sylvestris), pinu marítimu (Pinus pinaster) y pinu insigne (Pinus radiata). Esti predominiu del eucalitpo y del pinu en Viveiro, vien fuertemente marcáu pol aprovechamientu de los mesmos per parte de la industria forestal.[24]

En cuanto al monte autóctonu, en Viveiro, tamién s'atopen carbayeres, nos qu'apaecen especies como'l carbayu común (Quercus robur), el carbayu albar (Quercus petraea), según otres frondosas como'l fresnu (Fraxinus excelsior), el pládanu blancu (Acer pseudoplatanus), l'abeduriu (Betula pendula), la castañal (Castanea sativa) o'l xardón (Ilex aquifolium). Nes especies non arbóreas son frecuentes les ortigues (Urtica dioica), los artos (Rubus ulmifolius) y los felechos (Pteridium aquilinum).[25]

Fauna

Ente les especies más comunes en Viveiro, destaquen el corzu (Capreolus capreolus), el xabalín (Sus scrofa), la perdiz común (Alectoris rufa), el salmón (Salmu salar), la trucha (Salmu trutta), o l'anguila (Anguilla anguilla).

Tamién en Viveiro hai especies invasores, como la trucha arcu iris (Oncorhynchus mykiss) o'l gorgoyu del ocalitu (Gonipterus scutellatus).

Climatoloxía

[editar | editar la fonte]

El clima de Viveiro carauterizar pola suavidá y la pluviosidá, como correspuende al clima oceánicu. La temperatura medio añal supera los 14º, ente que la oscilación térmica ye débil (10º), como resultáu d'un nidiu iviernu y de temperatures moderaes en branu.

Nel conceyu de Viveiro, esisten dos estaciones meteorolóxiques para tomar de datos sobre'l clima, la de Borreiros y la de Penedo do Galo, dambes controlaes por MeteoGalicia.[26][27]

Parámetros climáticos permediu de Viveiro
Mes Xin Feb Mar Abr May Xun Xnt Ago Set Och Pay Avi Añal
Temperatura máximo media (°C) 13,8 14,3 16,1 16,6 19,1 21,4 23,3 24 22,5 19,6 16,2 14,4
18,4
Temperatura medio diaria (°C) 9,7 10,1 11,7 12,4 14,9 17,2 19,0 19,6 17,8 15,2 12,1 10,4
14,2
Temperatura mínimo media (°C) 5,5 5,7 7,3 8,1 10,6 13,1 14,8 15,2 13,1 10,7 8,0 6,3
9,9
Precipitaciones (mm) 136,0 104,4 83,2 115,6 84,3 47,6 39,8 41,2 73,1 124,2 138,3 157,5
1145,1
Fonte: MeteoGalicia

Anque abondosos yacimiento arqueolóxicos y testimonios históricos falen a les clares de la importancia qu'algamaron los asentamientos celtes y romanos. Créese qu'esta ciudá foi l'antigua Flavia Lambris, pero nun esisten documentos que lu atestigüen claramente. Esistió una ciudá romana nesti enclave, pos s'atoparon muertes d'aquel pueblu y una calzada que llega hasta una de les puertes de la muralla. Esiste la lleenda de qu'hubo d'antiguo nesti llugar una ciudá llamada Estabañón, na actual parroquia de Faru, que foi taramiada por una tarrecible marea, lleenda que se vio reforzada pola apaición de restos arqueolóxicos na citada parroquia.[28]

Edá Media

[editar | editar la fonte]
El mariscal Pero Pardo de Cela.

La villa de Viveiro denominar na antigüedá Conceyu de la Ponte de Vivario, pela ponte construyíu mientres la dominación romana.[29] La llegada de la invasión árabe destruyó la villa, pero puestu foi reconquistada. El Rei Don Pelayo premió a Viveiro polos servicios emprestaos na Reconquista concediéndo grandes privilexos,[30] dejándo a la villa "en guardia y custodia" de cuatro homes, fundadores de los llinaxes vivarienses: Páez de Cora, Alfeirán, Vizoso y Gallu.[31]

Hacia l'añu 844, la población de Viveiro sufre diversos ataques per parte de viquingos, siquier en trés causes. Sobre estos fechos, tamién se rellata la lleenda del Obispu de Mondoñedo, San Gonzalo, del que se diz que llogró fundir les naves viquingues y a la so tripulación apelando a la intervención divina.

Nos sieglos XII y XIII configúrase puramente la villa de Viveiro, tal como la entendemos na actualidá. El desenvolvimientu económicu esperimentáu nesta dómina enllargar a lo llargo de los sieglos XIV y XV, quedando acreditada'l so pujanza pol calter gremial de delles de les sos más antigües cais, como la pescadería o la zapatería, por casu, que revela'l carauterísticu perfil social y económicu de les poblaciones medievales.

De villa de señoríu a villa de realengu

La documentación histórica más antigua que se caltién ye del sieglu XII, del añu 1112, cuando la reina Doña Urraca I de Llión (a quien el so padre'l rei Alfonsu VI otorgó'l condáu de Galicia), concedió'l señoríu del entós burgu al Obispu de Mondoñedo don Nuño Alfonso.

«[...]por que vos l'Obispu D. Munio, y toos vuesos socesores, y los Clérigos qu'hubiera na Ilesia Valibriense, gociar pa siempres, y por esta donación llibrar de les persecucciones que carecieron polos Condes ya Intendentes.»[32]

El fíu de Doña Urraca, el rei Don Alfonsu VII de Llión, delimitaría per primer vegada'l territoriu perteneciente al señoríu de Viveiro, por aciu un escritu publicáu en Palencia a 10 de xunetu de 1128. D'esti señoríu formaben parte amás del conceyu de Viveiro, los que darréu se convertiríen nos d'O Vicedo, Ourol, Xove, Cervo y Burela:

«De Riegues usque ad aquam de Lacu post partem Regis: S. Maria de Burela, S. Maria de Cerbo, S. Maria de Liario, S. Jacobus de Sargadelos, S. Romanus, S. Martinus de Rua, S. Julianus de Castelo et trés heremitas: S. Euphemia, S. Salvator de Liario et Sanctus Cyprianus.
In terra de Vivario, post partem Sedis: S. Stephanus de Valle, S. Romanus de Valle, S. María de Suevos, S. Johannes de Cova, S. Maria de Gualdo, S. Julianus de Landrove, S. Eulalia de Mirel, S. María de Aurol et quator heremitas: S. Julianus de Cataron, S. Michael de Souto et S. Michael de Sauro et Insula Mirandi.
Post Partem Regis: S. Jacobus de Cellario, S. Maria de Magazos, S. Petrus de Vivario, S. Stephanus de Valcarria, S. Maria de Chavin, S. Andreas de Fontana, S. Petrus de Melvis, S. Maria de Seserit et duas heremitas: Cajoto et Juncaria.»

Los habitantes de Viveiro amosaron el so refugu al señoríu, entablando un bracéu col obispáu que duró casi dos sieglos. Ante les continues lluches, el rei Don Alfonsu IX de Llión tuvo que mediar na disputa ente los habitantes de Viveiro y l'obispu, obligando a amparase y ayudar mutuamente. Sicasí, el monarca axustó que los derechos y llevantos partir ente la Casa de Borgoña, l'Obispu de Mondoñedo y l'alcaldía vivariense, ente que los pidíos de maravedinos, portalgos y otres ganancies partir por igual ente'l monarca y l'obispu. Esti dictáu foi tamién calteníu pol so socesor, Fernandu III el Santu, quien lo confirmó en febreru de 1252.

Tres una curtia etapa n'aselu, los habitantes de Viveiro volvieron remontase contra l'Obispu de Mondoñedo. L'obispu don Álvaro Gómez dio cuenta d'ello a la xusticia, que dictó nel añu 1287 una sentencia en contra de los vivarienses. Finalmente, nel añu 1346 el rei Alfonsu XI de Castiella concedió-y la condición de realengu, calteniendo namái los obispos, un tributu añal de dieciocho reales pola carga y descarga de mercancíes de los navíos nel puertu de Viveiro.

Guerra Irmandiña en Viveiro

Mientres la segunda metá del sieglu XV, Viveiro foi escenariu de la guerra civil esistente ente nobleza y vasallos, conocida como Guerra Irmandiña. Dientro d'estes revueltes, destacó la figura de Pero Pardo de Cela. Pardo de Cela aportó a alcalde de la villa, como compensa al so sofitu a Sabela la Católica na llucha al tronu contra la pretendiente, Xuana la Beltranexa. Sicasí, acabaría per encabezar una rebelión contra la realeza, lo que llevaría nel añu 1476 a la so destitución de l'alcaldía per parte de los Reis Católicos. Nel añu 1478 ye espulsáu de Viveiro, abellugándose nel Castiellu da Frouxeira, onde s'enfrentó a Fernando d'Acuña, quién lo acabaría executando.

Edá Moderna

[editar | editar la fonte]

Na Edá Moderna, Viveiro yera una villa posesora de riqueza ya importancia, na que se dedicaba'l cultivu del llinu, la fabricación de llenzos, el cultivu de viñeos y frutos, amás de disponer d'una importante actividá comercial marítima. Al tar asitiada esta ciudá nel estuariu d'un ríu (el ríu Landro) foi dende los sos empiezos un puertu comercial de gran actividá que'l so apoxéu dar nel sieglu XVI. El puertu de Viveiro taba destináu a barcos de poco caláu que queden en secu al baxar la marea. Sicasí cuntaba con Capitanía, talleres d'arreglu y otru tipu de servicios.

Edá contemporánea

[editar | editar la fonte]

L'entamu del Sieglu XIX vien marcáu pola ocupación de la Península Ibérica per parte de les tropes napoleóniques mientres la Guerra de la Independencia Española. Viveiro nun se vio llibre de tal invasión. Na mañana del 28 de xineru de 1809 lleguen 74 dragones so les órdenes del comandante Marssan, que veníen de Mondoñedo. El 2 de febreru de 1809 fueron reforzaes por 400 voltigeurs, qu'ocupen el Conventu de San Francisco. Una vegada ellí, mandó convocar na Ilesia de Santa María del Campo a toles autoridaes civiles, eclesiástiques y militares, pa emprestar xuramentu de fidelidá y obediencia al "llexítimu soberanu D. José Napoleón, Rei de les Españas y de les Indies".

Pero les pretensiones franceses nun pudieron llevase a cabu pos na tarde del día 7 de febreru, axuntar nel campu de la feria de Galdo, más de cinco mil homes. Atacando al enemigu mientres les primeres hores de la madrugada del día 8 de febreru, causando delles baxes y faciendo prisioneros a cuarenta franceses. Pero'l día 18 de febreru, un batallón al mandu del xeneral Maurice Mathieu Bardel atacó Viveiro, acabando cola insurrección popular.

Cola Constitución de les Cortes de Cádiz, en 1812, terminar les antigües xurisdicciones y señoríes y surden los nuevos conceyos. Nuna llista de nuevos conceyos publicaos en 1835 apaecen los conceyos de Viveiro y de Galdo, pasando años más tarde a formar parte d'unu namái.

Nel sieglu XIX añadieron les importantes fábriques de salazones. N'este mesmu sieglu XIX, Viveiro goció d'una intensa vida cultural, impulsada pol poeta y políticu de la dómina Don Nicomedes Pastor Díaz, consideráu polos sos contemporáneos como'l príncipe del romanticismu hispánicu.

Actividá minera na Silvarosa
Cargaderu de la mina de la Silvarosa, asitiáu na Insua.

A finales del sieglu XIX, tamién empezó a tomar importancia l'actividá minera, cola estracción de fierro na llamada Mina de la Silvarosa, per parte d'empresarios procedendes d'Alemaña. Estos fundaron la empresa The Viveiro Iron Ore Co. Ltd., pa faese colos derechos d'esplotación de la mina de la Silvarosa. Los trabayos preparatorios de la mina empezaron nel añu 1893, anque nun sería hasta'l 20 d'avientu de 1899 cuando'l primera barcu mercante zarpara del cargaderu de la Insua en Viveiro con camín d'Alemaña.

Sieglu XX

[editar | editar la fonte]

En setiembre de 1911, la ciudá celebra'l primera centenaro del que foi príncipe del romanticismu español, Nicomedes Pastor Díaz. Con tal onomástica, allegaron al actu Manuel Murguía, Parga Sanjurjo, y ente los oradores tamién tuvo presente Antonio Villar Ponte.

Mientres la dictadura del Xeneral Primo de Rivera, sufrió la zona cierta represión per parte de les fuercies del orde, y hubo ciertes fracciones ideolóxiques ente partidarios y detractores del réxime. El mesmu Primo de Rivera tuvo en Viveiro, dando un discursu a los presentes dende'l balcón del conceyu.

Cola llegada de la Segunda República Española, reinó un panorama de cierta tranquilidá, yá que al contrariu qu'otres zones d'España, nun hubo quemes d'ilesies, llegando inclusive a celebrase les procesiones de Selmana Santa con normalidá.[33]

Demografía

[editar | editar la fonte]
Pirámide de población (2010)[34]
% Homes Edá Muyeres %
0,93
 
85+
 
2,17
1,39
 
80-84
 
2,29
2,23
 
75-79
 
3,19
2,20
 
70-74
 
2,87
2,26
 
65-69
 
2,69
2,81
 
60-64
 
2,82
3,10
 
55-59
 
2,90
3,51
 
50-54
 
3,53
3,57
 
45-49
 
3,57
3,73
 
40-44
 
3,64
3,87
 
35-39
 
3,75
4,50
 
30-34
 
3,92
3,94
 
25-29
 
3,13
2,94
 
20-24
 
2,61
2,47
 
15-19
 
2,24
1,87
 
10-14
 
1,65
1,77
 
5-9
 
1,93
2,02
 
0-4
 
1,84

Viveiro ye'l conceyu con mayor númberu de nucleos poblacionales (un total de 264), según el de mayor población y densidá d'habitantes de la contorna La Mariña Occidental. Según el padrón municipal d'habitantes de 2014, Viveiro cunta con un total de 15.932 población de derechu habitantes ''de iure'', anque según un estudiu de la caxa d'aforros Caixanova realizáu en 2009, esta cifra asítiase en redol los 21.000 a 21.900 habitantes de facto.[35]

Los habitantes del conceyu atópense distribuyíos principalmente pol valle del ríu Landro y pola franxa costera de la ría de Viveiro. Los nucleos más poblaos son Viveiro, Covas y Celeiro. Hai de solliñar que los trés tán práuticamente xuníos debíu al crecedera urbanísticu. El gráficu de la evolución demográfica indica una gran estabilidá de población a lo llargo del sieglu XX, traza que nun ye común n'otres ciudaes.

Gráficu de la evolución demográfica de Viveiro ente 1900 y 2010
Fonte:Institutu Nacional d'Estadística[36][37]
Gráfica ellaborada por: Wikipedia
Pirámide de población

Del analís de la pirámide de población deduzse qu'esiste un claru desequilibriu ente homes y muyeres a partir d'edaes cimeres a 60 años, especialmente nos últimos tramos d'edá. Preséntase una superioridá de población mayor de 40 años, 57%, al respeutive de la población con una edá menor a 40 años que ye del 43%. La población más concentrada atopar nel tramu de mayores de 60 años con un 30%. Destaca tamién que la población cimera a 60 años (30%) ye mayor a la de menos de 20 años (15%) lo cual indica que l'enclín escontra l'avieyamientu de la población ye especialmente acusada. Esta estructura de población ye típica del réxime demográficu modernu, con una evolución escontra l'avieyamientu de la población y l'amenorgamientu de la natalidá añal.

Población estranxera

Del total de 16.211 persones empadronaes en 2010, 1.116 son de nacionalidá estranxera. Esto equival a un 6,9%, claramente inferior a la media nacional d'inmigrantes, asitiada en 2010 nun 12%, pero cimeru a la media gallega, d'un 3,92% para 2010.[38] Les nacionalidaes más numberoses son la portuguesa (112 habitantes), rumana (175) , peruana (98) y dominicana (179).[39]

Parroquies del conceyu de Viveiro

[editar | editar la fonte]
El nucleu históricu de Viveiro, vistu dende'l monte San Roque.

Según el nomenclátor de 2009, nel conceyu de Viveiro, hai un total de 11 parroquies.[40]

  • Boimente: Asitiada na falda de Montar do Buio, que queda na so aguada esti, llindando al norte con Valcarría, al sur col términu municipal d'Ourol, y al oeste con Chavín.
  • Celeiro: Asitiada na ribera de la ría de Viveiro, que ta asitiada al Oeste. Al norte llenda con Faru, al sur con Viveiro, y al este col términu municipal de Xove.
  • Covas: Asitiada tamién na ribera de la Ría de Viveiro. Llenda al norte cola ría de Viveiro, al sur con Vieiro, al este con Santiago de Viveiro y al oeste col conceyu d'O Vicedo.
  • Chavín: Alcontrada nel valle del ríu Landro. Llenda al norte con San Pedro de Viveiro y Valcarría, al sur y al oeste col conceyu d'Ourol y al Este con Boimente.
  • Faro: Asitiada na falda del Monte Faro y na Ría de Viveiro, llindando al Norte y al Oeste con dicha ría. Al Sur parte con Celeiro y al Este col conceyu de Xove
  • Galdo: Bien asitiada nel valle del Ríu Landro y protexida pel Monte Castelo. Llenda al Norte con Vieiro, al Sur col conceyu d'Ourol, al Este con Magazos y Landrove y al Oeste col conceyu d'O Vicedo.
  • Landrove: Asitiada nel valle, llinda al norte con Magazos, al Sur col conceyu de Ourol, al Este con San Pedro de Viveiro y al Oeste con Galdo.
  • Magazos: Alcontrada nel marxe derechu del Río Landro. Llenda al norte col cascu urbanu de Viveiro, al sur con Landrove, al este con Valcarría y al oeste con Galdo y Vieiro.
  • Valcarría: Llenda al sur con Boimente, al este col términu municipal de Xove y al oeste con San Pedro de Viveiro y Chavín.
  • Vieiro: Asitiada nel marxe derechu del ríu Landro, llindando al norte con Covas, al sur con Galdo, al este con Viveiro y Magazos y al oeste col términu municipal d'O Vicedo.
  • San Pedro de Viveiro: Asitiáu na derecha del ríu Landro, llinda al norte con Magazos, al sur con Chavín, al este con Valcarría y al oeste con Landrove.

Alministración de Viveiro

[editar | editar la fonte]

Na ciudá esisten organismos y entidaes dependientes de los distintos niveles en que ta estremada l'Alministración Pública n'España.

Alministración llocal

L'alministración política de calter llocal llevar a cabu'l Conceyu, que los sos miembros son escoyíos democráticamente cada cuatro años por aciu sufraxu universal. En diches eleiciones pueden participar los residentes empadronaos na ciudá mayores de 18 años y nacionales d'España y de los otros países miembros de la Xunión Europea. Estos postreros, dende la reforma de la Constitución Española de 27 d'agostu de 1992, pueden ser suxetu de sufraxu non solo activu, sinón tamién pasivu, esto ye, pueden non solo votar sinón tamién ser votaos. Según lo dispuesto na Llei del Réxime Eleutoral Xeneral, qu'establez el númberu de conceyales elegibles en función de la población del conceyu, la Corporación Municipal de Viveiro ta formada por 17 conceyales.[41]

Nes últimes eleiciones municipales, celebraes nel añu 2011, la constitución del conceyu de Viveiro foi de 6 conceyales pertenecientes al Partíu Popular de Galicia (PP), 6 conceyales pertenecientes al Partíu dos Socialistes de Galicia-PSOE (PSdeG-PSOE), 3 conceyales pertenecientes al Bloque Nacionalista Galego (BNG) y 2 conceyales pertenecientes a Independientes por Viveiro (iVi).[42]

Alcaldes dende les eleiciones de 1979
Llexislatura Nome Partíu
1979-1983 Antonio Blanco Casariego Unión de Centru Democráticu
1983-1987 César Folia Mariño Alianza Popular
1987-1991 César Folia Mariño Alianza Popular
1991-1995 César Folia Mariño Partíu Popular de Galicia
1995-1999 César Folia Mariño Partíu Popular de Galicia
1999-2003 César Folia Mariño Partíu Popular de Galicia
2003-2007 Melchor Roel Rivas Partíu dos Socialistes de Galicia-PSOE
2007-2011 Melchor Roel Rivas Partíu dos Socialistes de Galicia-PSOE
2011-2015 Melchor Roel Rivas (hasta 2013)[43]
María Loureiro García (dende 2013)
Partíu dos Socialistes de Galicia-PSOE
2015-2019 María Loureiro García Partíu dos Socialistes de Galicia-PSOE
2019-2023 n/d n/d
2023- n/d n/d
Conceyalíes

El Conceyu realiza la so xera de gobiernu al traviés de diverses delegaciones al mandu de les cualos hai un Delegáu (conceyal) del equipu de gobiernu: Alcaldía. Xestión alministrativa, réxime internu y participación ciudadana. Economía, policía llocal y seguridá ciudadana. Mediu rural. Bienestar social. Obres, servicios públicos y deportes. Cultura, muyer y mocedá. Desenvolvimientu llocal, turismu, comerciu y mediu ambiente.[44]

Economía

Según l'informe de delda viva de les entidaes llocales, emitíu pol Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques, les deldes contraíes pol conceyu de Viveiro a fecha de 31 d'avientu de 2013 xubíen a un total de 13.872.537,41 Euros.[45]

Servicios municipales

El Conceyu xestiona, ente otros, los siguientes servicios:[46]

Rexistru y ventanu únicu. Archivu municipal. Biblioteca pública municipal. Oficina municipal d'información al consumidor (OMIC). Oficina d'información turística. Centru d'información pa la muyer. Centru de servicios sociales San Francisco. Centru ocupacional de minusválidos psíquicos. Conservatoriu de música. Escuela oficial d'idiomes. Fundación comarcal “AMariña”.

Ordenances municipales

El Conceyu tien regualada un total de 43 Ordenances Municipales que regulen les rellaciones del Conceyu colos sos vecinos tocantes a les competencies que tien pa regualar les actividaes ciudadanes y los servicios qu'empresta.[47]

Alministración xudicial

Viveiro pertenez al partíu xudicial del so mesmu nome, númberu 6 de Lugo,[48] del que ye cabeza de partíu y que toma amás de la mesma ciudá, los conceyos vecinos de Burela, Cervo, Foz, Ourol, O Vicedo y Xove, una área con un total de 30.000 habitantes. Nél, exerzse'l poder xudicial al traviés de dos Xulgaos de primera Instancia ya Instrucción,[49] asitiaos na na Cai Alonso Pérez de la llocalidá.[50]

Evolución de la delda viva

[editar | editar la fonte]

El conceutu de delda viva contempla namái les deldes con caxes y bancos relatives a creitos financieros, valores de renta fixa y préstamos o creitos tresferíos a terceros, escluyéndose, poro, la delda comercial.

Gráfica d'evolución de la delda viva del conceyu ente 2008 y 2014

     Delda viva del conceyu en miles d'Euros según datos del Ministeriu de Facienda y Ad. Públiques.[51]

Servicios y equipamientos

[editar | editar la fonte]

Urbanismu

[editar | editar la fonte]
El nucleu urbanu de Viveiro, a empiezos del sieglu XX.
Galeríes na fachada marítima del cascu vieyu de Viveiro.
Distribución urbanística de Viveiro

La xeografía del conceyu de Viveiro condicionó dende va sieglos l'asentamientu de viviendes. Viveiro ta encaxáu nun valle pol qu'escurre'l Ríu Landro, y arrodiáu a este y oeste por montes d'elevada diferencia d'altitú. Arriendes d'ello, los asentamientos siempres fueron más abondosos na franxa costera y nel valle del Ríu Landro y los sos ríos afluentes.

A entamos del sieglu XXI, Viveiro esperimentó un vertixinosu aumentu, motiváu pola especulación urbanística. Un informe de Greenpeace amosó que nel añu 2005 en Viveiro construyeron un total de 1.849 viviendes, ente que'l padrón municipal namái aumentó en 49 habitantes.[52] De resultes, n'abril de 2006 suspendióse la normativa urbanística de Viveiro.[53]

Plan Xeneral d'Ordenación Municipal

Nel mes de setiembre de 2010, producióse l'aprobación inicial de la Memoria del Plan Xeral de Odenación Municipal do Concello de Viveiro que recueye tola información urbanística relatives al mediu físicu, población, infraestructures, edificaciones y construcciones que tendrán de realizase nel conceyu mientres la vixencia de dichu Plan, en función de los datos esistentes y de les proyeiciones demográfiques que se realicen.[54] En febreru de 2011 la Conseyería de Mediu Ambiente, Territoriu ya Infraestructures de la Xunta de Galicia emitió un informe previu a l'aprobación del Plan Xeneral d'Ordenación Municipal (PGOM) de Viveiro nel que refuga les previsiones de crecedera d'esti conceyu lucense. El documentu considera que nun puede ampliar la so capacidá residencial nun 70%, teniendo en cuenta que'l so enclín demográficu ye regresiva.[55]

Mediu ambiente

[editar | editar la fonte]
Saneamientu y agües residuales

La rede de saneamientu de les agües residuales cubre a gran parte de la población, magar hai dellos asentamientos menores que nun tán cubrir por dicha rede. La rede de saneamientu tien como oxetivu conducir toles agües residuales, tantu les d'orixe domésticu como les industriales, a la estación depuradora (EDAR) de Viveiro. Una vegada les agües son depuraes arramar a la ría de Viveiro. La xestión del sanemamiento y depuración realizar por aciu concesión la empresa Aquagest. La tipoloxía de la depuradora ye biolóxica de folles activos por aciu sistema SBR, desinfeición por aciu cloru y deshidratación de les folles por aciu centrifugación. El caudal mediu de tratamientu diariu ye d'unos 6.000 metros cúbicos diarios. Les viviendes ensin atender pola rede principal de saneamientu disponen de pozos negros.[54]

Residuos sólides urbanos (RSU)

El Conceyu de Viveiro ta xuntáu al Conveniu Marco Xunta-Ecoembes dende l'añu 2000, na que tien asumida la competencia de la recoyida de los Residuos Sólides Urbanos (R.S.O.) y el so tresporte a la Planta de Tresferencia y la so posterior valorización na planta que la Sociedá Gallega del Mediu Ambiente (SOGAMA) tien nel conceyu coruñés de Cerceda. La cantidá de residuos xeneraes nel añu 2003 foi de 7.051 Tm. La producción media añal de RSU nel conceyu de Viveiro envaloróse en 730 kg/habitante per añu.

La recoyida de basures y la llimpieza de les víes públiques, según la xestión del puntu llimpiu nel conceyu de Viveiro, llevar a cabu la empresa CESPA, filial de servicios urbanos y medioambientales de Ferrovial.[56] Pa la recoyida de residuos la empresa concesionaria del serviciu dispón de: contenedores de materia orgánico, contenedores d'envases, contenedores de vidriu, contenedores de papel/cartón y una flota de camiones pañadores.

Nel añu 2002 inauguróse'l puntu llimpiu del conceyu de Viveiro, dende'l que son xestionaos los distintos tipos de residuos xeneraes nos llares del conceyu. El puntu llimpiu alcontrar nel llugar d'A Patarroa na carretera que xune Viveiro con Ferrol, y cuenta con contenedores pa la recoyida selectiva de RSU, testil, escombros, avolumaos, restos de fradadura y pa fracciones especiales (aceites, aerosoles, bateríes, piles, melecines, radiografíes, llámpares, bombilles, fluorescentes...)

Suministru

[editar | editar la fonte]
Lletricidá [[Ficheru
Aeroxeneradores

Bazan Bonus.jpg|thumb|right|Aeroxeneradores Bazán-Bonus nel Parque Eólicu d'O Vicedo.]] El suministru llétricu de Viveiro realizar por parte de la empresa privada Begasa, filial dende 2015 de Viesgo,[57][58] ente que'l tresporte llevar a cabu por Rede Llétrica Española. La eletricidá que se consume na ciudá producir nes distintes centrales llétriques qu'hai allugaes na llocalidá, según na comunidá autónoma gallega.

En Viveiro esisten instalaciones pa la xeneración d'eletricidá, siendo toes xeneradores d'enerxía anovable. Nel conceyu asítiense un total de seis parques eólicos, compartíos colos conceyos estremeros.[59]

Parques eólicos en Viveiro[60]
Nome Conceyos Tipu de aeroxenerador Potencia unitaria (kW) Unidaes Potencia total (MW)
Parque eólicu de Viveiro[61] Viveiro y Xove Gamesa G-52 850 43 36,55
Parque eólicu de Rioboo[62] Viveiro, O Valadouro y Xove Bazán-Bonus 1,3MW 1.300 16 20,8
Parque eólicu de Pena Airosa Viveiro, O Vicedo y Ourol MADE AE.46/1
Gamesa G-66
660
1.600
74
28
48,84
44,8
Parque eólicu de Chan do Tenón Viveiro y O Vicedo Gamesa G-58 800 28 22,4
Parque eólicu d'O Vicedo Viveiro y O Vicedo Bazán-Bonus MK IV 600 41 24,6
Parque eólicu d'O Buio Viveiro y Xove Bazán 55/1300 1.300 31 40,3

Tamién en Viveiro atópense asitiaes dos subestaciones llétriques, la subestación de Magazos, xestionada por Begasa y la subestación de Boimente, xestionada por Rede Llétrica Española.[63] Dambes tán coneutaes per una llinia d'alta tensión.[64]

Combustibles

Pal suministru de combustibles la Compañía Loxística d'Hidrocarburos (CLH) cuenta con tres instalaciones d'almacenamientu en Galicia. Dos tán asitiaes en La Coruña, una nel muelle de San Diego, qu'amás puede recibir descargues de buques tanque y otra na redoma de la refinería de Bens a la que ta coneutada. La compañía dispón d'otra instalación d'almacenamientu en Vigo. El suministru de combustible a Viveiro, a los distintos operadores, producir por aciu camiones cisternes que se surten de les instalaciones que la empresa CLH tien en Galicia.[65]

Agua potable

[editar | editar la fonte]

La captación de l'agua potable, necesaria pa les distintes actividaes nes que s'utiliza llograr dende tres puntos fluviales.

La rede de suministru ye na so mayor parte pública, apostrando a redes quitaes el suministru de pequeños nucleos aisllaos. Entiende un sistema únicu d'esplotación municipal xestionada por aciu concesión alministrativa pola empresa Aquagest, dende 1998.[66]

Pa la potabilización de l'agua estrayida del ríu Landro disponer d'una Estación de tratamientu d'agua potable (ETAP), allugada la parroquia de Landrove, con una capacidá de tratamientu de 125 llitros/segundu. Dende la estación depuradora bómbiase l'agua a cinco depósitos asitiaos en llugares estratéxicos qu'aseguren el suministru d'agua potable a la población. Envalórase un consumu mediu de 300 llitros/habitante/día.[54]

Alimentos perecederos

[editar | editar la fonte]
Rula de pexe

La rula de pexe ta asitiada nel pueblu de Celeiro dientro de la ría de Viveiro. Dende esta rula aprovir de pexe a gran parte de Galicia, de la cordelera cantábrica y otres zones d'España. Na rula manipóliense más de 10.000 tonelaes de pexe fresco y mariscos al añu. La venta realízase al per mayor por aciu puya electrónica.

Mataderu comarcal

Esiste un mataderu comarcal homologado pola Comunidá Económica Europea (C.E.E.) que suministra a los comercios minoristes d'alimentación los productos cárnicos que comercialicen.

Mercáu de abastos

El mercáu o plaza de abastos, atópase allugáu na avenida de Galicia bien próximu a la estación d'autobuses, foi apocayá remocicáu y ocupa una planta rectangular d'un solu altor. Nestes instalaciones los comerciantes minoristes vienden tou tipu d'alimentos perecederos frescos, destacando: pexes, mariscos, carnes, lácteos, frutes, verdures y hortolices.[67]

Bienestar social

[editar | editar la fonte]

Educación

[editar | editar la fonte]
Edificiu del antiguu hotel Venecia, onde s'alluga'l Conservatoriu Profesional de Música.
Curso de Branu de la UNED celebráu en Viveiro en 2010.

La ufierta educativa de Viveiro qu'esiste na llocalidá concretar de la siguiente manera. Nel conceyu esisten un centru d'Educación Infantil, tres centros d'Educación Infantil y Primaria, un colexu d'Educación Primaria, un colexu alcordáu d'Educación Primaria, un institutu d'Educación Secundaria, un institutu d'Educación Secundaria y Formación Profesional, una Escuela Oficial d'Idiomes, un Conservatoriu Profesional de Música y un centru d'Educación Universitaria a distancia (UNED). Estos centros escolares tán xestionaos tantu pola Conseyería d'Educación y Ordenación Universitaria de la Xunta de Galicia, según el Ministeriu d'Educación y Ciencia y el Conceyu de Viveiro.[68]

Centros educativos de Viveiro
Tipu de centru Enseñanza Direición
Escuela d'Educación Infantil «San Roque»[69] Infantil C/ Benito Galcerán e/n
Colexu Públicu d'Educación Infantil y Primaria CEIP «Antonio Pedrosa Llates»[70] Infantil y Primaria C/ San Pantaleón e/n
Colexu Públicu d'Educación Infantil y Primaria CEIP de Covas[71] Infantil y Primaria C/ Granxas e/n
Colexu Públicu d'Educación Infantil y Primaria CEIP «Santa Rita»[72] Infantil y Primaria Llugar da Trabe e/n
Colexu Públicu d'Educación Primaria CEP «Luís Tobío»[73] Primaria Avenida Martín Ledesma e/n
Colexu Alcordáu d'Educación Primaria CPR «Landro - Viveiro»[74] Primaria C/ Nicolás Cora, 60
Institutu d'Enseñanza Secundaria IES «Vilar Ponte»[75] Secundaria Avenida Martín Ledesma e/n
Institutu d'Enseñanza Secundaria IES «María Sarmiento»[76] Secundaria y FP C/ Misericordia e/n
Conservatoriu Profesional de Música CMUS de Viveiro[77] Conservatoriu de Música Música Avenida de la Mariña e/n
Escuela Oficial d'Idiomes EOI de Viveiro[78] Idiomes estranxeros C/ Lavandeiras e/n
Universidá a Distancia UNED de Viveiro[79] Universitariu Avenida de Cervantes e/n
Fuentes: Centro educativos de Galicia (2011) - Google Earth

La estructura de la sanidá pública de Viveiro concretar nun Centru d'Atención Primaria, allugáu na avenida Ramón Canoxa. Esti centru de salú foi construyíu ente 1994 y 1996, siendo obra del arquiteutu Manuel Gallego Jorreto.[80]

Nesti centru de salú empréstense los servicios de medicina xeneral, odontoloxía, radioloxía y pediatría y un centru de día pa enfermos d'Alzheimer. El centru ta compuestu por un total de 15 doctores de medicina xeneral, 15 enfermeros, 3 auxiliares d'enfermería, 7 celadores, 1 farmacéuticu, 1 fisioterapeuta, 1 matrona, 1 odontólogu y 2 pediatras.[81]

L'asistencia hospitalaria emprestar el hospital xeneral de Burela distante unos 25 km aproximao. A nivel priváu esisten diverses clíniques, según el serviciu médicu qu'ufierta la Cruz Bermeya llocal.[82]

Competencies municipales

L'artículu 42 de la Llei Xeneral de Sanidá dispón que, los Conceyos, ensin perxuiciu de les competencies de les demás Alministraciones Públiques, van tener les siguientes responsabilidaes mínimes n'asuntos rellacionaos cola Sanidá.[83]

  • a) Control sanitariu del mediu ambiente: Contaminación atmosférica, suministru d'agües, saneamientu d'agües residuales, residuo urbanos ya industriales.
  • b) Control sanitariu d'industries, actividaes y servicios, tresportes, ruios y vibraciones.
  • c) Control sanitariu d'edificios y llugares de vivienda y convivencia humana, especialmente de los centros d'alimentación, peluqueríes, saunes y centros d'hixene personal, hoteles y centros residenciales, escueles, campamentos turísticos y árees d'actividá físicu deportives y de recréu.
  • d) Control sanitariu de la distribución y suministru d'alimentos perecederos, bebíes y demás productos, direuta o indireutamente rellacionaos col usu o consumu humanos, según los medios del so tresporte.
  • y) Control sanitariu de los campusantos y policía sanitaria mortuoria.

Seguridá ciudadana

[editar | editar la fonte]
Coche patrulla de la Policía Llocal de Viveiro.

En Viveiro ta operativu'l sistema d'emerxencies 112, al igual que nel restu de la Xunión Europea, que por aciu un númberu de teléfonu gratuitu 112, atiende cualquier situación d'urgencia en materia sanitario y/o desastre, estinción de quemes, salvamentu, seguridá ciudadana y proteición civil.[84]

Policía La seguridá ciudadana cotidiana cuerre al

cargu de les fuercies y cuerpos de seguridá estatales y locales en función de les competencies que cada estamentu tien, procurando actuar de forma coordinada na seguridá nel conceyu de Viveiro y en collaboración na persecución y resolución de too tipu de delitos. Viveiro cunta cola so propia Policía Llocal,[85] del que formen parte un total de 13 axentes.[86]

A los llabores de la Policía Llocal tamién se suma la presencia del Cuerpu Nacional de Policía,[87] lo mesmo que de la Guardia Civil,[88] que disponen de destacamentos permanentes na ciudá.

Bomberos

Na parroquia de Celeiro ta allugáu'l parque de bomberos comarcal, inauguráu'l 1 de mayu de 2011.[89][90] Cuenta con una plantía de 19 bomberos, compuesta por 12 bomberos conductores, 6 xefes de vez y 1 xefe de serviciu.[89] Coles mesmes, esti parque ta forníu con cuatro vehículos contraincendios: 1 camión d'altor con escalera automática, 1 camión nodriza, 1 camión urbanu llixeru y 1 vehículu de mandu.[91]

El parque de bomberos de Viveiro, xunto col de Barreiros y el de Vilalba, forma parte d'un consorciu qu'atienden les emerxencies de 25 conceyos de la zona norte de la provincia de Lugo.[91]

Seguridá Marítima [[Ficheru
Sebastián

de Ocampo @ Porto de Celeiro.jpg|thumb|El buque «Sebastián de Ocampo» en Puertu de Celeiro.]] Por cuenta de la importancia del mediu marín pa Viveiro, nel conceyu esisten cuerpos encargaos de la seguridá nel mar. Nel Puertu deportivu de Viveiro asítiase'l cuartel del Serviciu Marítimu de la Guardia Civil pa la provincia marítima de Lugo, que la so sede foi inaugurada 2005, pero que sicasí, nunca se-y asignaron efectivos nin embarcación.[92]

Tamién, la Xunta de Galicia tien un destacamentu del Serviciu de Guardacostes de Galicia nel conceyu. Los guardacostes disponen de dos embarcaciones en Viveiro pa los sos llabores, la zodiac IP.208 «Vos Cairos» y la patrullera de la clase Rodman-58 IP.601 «Punta Roncadoira». Tamién, nel helipuerto Costa Norte, ta basáu un helicópteru Sikorsky S-76, más un segundu helicópteru fletáu pa cubrir les paraes de caltenimientu.

Coles mesmes, el Puertu de Celeiro tamién recibe la visita de les unidaes itinerantes de los guardacostes, el buque de remolcador Sebastián de Ocampo, y el buque de salvamentu ya inspeición marítima, Irmáns García Nodal. Tamién nel mesmu puertu, recalen unidaes de la Sociedá de Salvamentu y Seguridá Marítima asignaes a la fachada galaicu-cantábrica.

Proteición Civil

En Viveiro esiste una agrupación de Proteición Civil, qu'amás dispón d'un Grupu Municipal d'Intervención Rápida (GRUMIR).

Servicios sociales

[editar | editar la fonte]

Arquiteutura Monumental

[editar | editar la fonte]

Na Edá Media tuvo una cortil cercada del qu'inda se caltién bona parte según dalguna de les sos puertes. Ye una ciudá señorial, con cais pavimentadas con grandes lloses. Tien dos calles casi paraleles que son les principales, una fora de la muralla y que ye carretera y otra dientro; escontra elles van desaguar en cuesta toles callecitas que componen l'espaciu urbanu; dalgunes son estreches y con gran sabor medieval o decimonónicu como la cai del Muriu. Hai tamién placitas recónditas, como la de Fontenova o la de Los cuatro llinaxes, amás de la gran plaza Mayor tamién llamada de Pastor Díaz. Munches de les cases son nobles, de piedra de granitu y ostenten un escudu na fachada. Otres son populares pero col encantu de lo tradicional. Hai amás toa una fachada de cases con galeríes acristalaes y maderes pintaes de blancu, típica construcción de ciudá gallega que tien el so máximu esponente en La Coruña. Estes cases dan a la ría, na travesía de la Mariña, frente a los xardinos de Noriega Varela.

Patrimoniu arqueolóxicu

[editar | editar la fonte]
Castros

Nel conceyu hai catalogaos un total de siete castros, anque la mayoría tán ensin escavar.

  • Castru de Condomiás y Chao de Garita, na parroquia de Boimente.
  • Castru de Pousadoiro, na parroquia de San Pedro.
  • Castru da Croa, na parroquia de Landrove.
  • Castru de Casós, nel llugar de Fontecova, Viveiro.
  • Castru de Sobreviva, na parroquia de Galdo.
  • Castru de Celeiro, en Celeiro.
  • Castru de Faro, na parroquia de Faro.

Patrimoniu desapaecíu

[editar | editar la fonte]
Muralles
Restos de la base de la muralla na avenida Cervantes.

La ciudá de Viveiro tuvo arredolada por altes y anches muralles y torrexones. Esta cortil cercada llegó a tener hasta seis puertes y cuatro portillos, que yeren la puerta d'entrada a los trés principales víes de comunicación. Les puertes yeren:

Na actualidá solo caltiénense trés de diches puertes: La puerta del Valláu, la Puerta d'A Vila y el Castiellu de la Ponte o Puerta de Carlos V.

Ilesia de Santiago

Na esquina suroeste de la Plaza Mayor de Viveiro allugábase l'antigua Ilesia de Santiago, edificiu que databa del sieglu XII. De los documentos que se caltién sábese que yera del tercer periodu del estilu románicu, con planta en forma basilical. La so portada principal abrir escontra'l cantón de baxo de la plaza, ente que los sos trés ábsides miraben escontra'l cantón de riba. L'edificiu foi baltáu nel añu 1840.

Ilesia y conventu de Santu Domingu

Nel esterior del cascu históricu de Viveiro allugábase la Ilesia y Conventu de Santu Domingu. Les primeres referencies sobre la esistencia d'esta edificación daten del sieglu XIII. El templu de Santu Domingu yera d'estilu ojival y yera el de mayor tamañu de los qu'esistía en Viveiro. La so planta yera de cruz llatina, d'una única nave con tres ábsides. La ilesia conventual foi baltada nel añu 1851.

Arquiteutura relixosa

[editar | editar la fonte]
Ilesia de Santa María del Campo

Campo (Viveiro)|Ilesia de Santa María del Campo]]

Ilesia de Santa María del Campo

L'edificiu relixosu más antiguu de la ciudá de Viveiro ye'l templu parroquial de Santa María del Campo, asitiada na parte más alta del cascu históricu, xunto al Monesteriu de la Concepción. Anque nun se conoz la fecha exacta de la so construcción, y los documentos más antiguos faen referencia a qu'esta basílica "remontar a una dómina perantigua na so construcción y tan malo de pescudar que se pierde na historia de los sieglos",[93] supónse que l'actual templu data del sieglu XII, por cuenta de que el estilu arquiteutónicu románicu ye'l que ta presente nesta construcción. La portada principal d'esta ilesia consta de 4 archivoltes semicirculares, sofitaes les interiores sobre tres columnes. Cuatro gradies ufierten l'accesu al templu. Sobre la portada hai un tornalluvias, y enriba d'él un rosetón. La fachada termina en punta de dos vertientes y ta coronada por una cruz. Tien a los sos llaos dos torres cuadrangulares, remataes en forma de campana. Na de la esquierda ta asitiáu un reló y na de la derecha ta asitiáu'l campanariu, con tres campanes. Esta parroquia tien magníficos ornamientos y orfebrería, ente la que cabo destacar la gran cruz procesional, que data del Sieglu XVI, una de les más formoses de Galicia.[94]

Ilesia y conventu de San Francisco
Ilesia de San Francisco]] vista dende l'Avenida de Cervantes.

La ilesia del Conventu de San Francisco ye una construcción del sieglu XIV, con nave única. El so construcción empezar los franciscanos nel sieglu XIII. D'esta dómina caltiénense 3 arcos descubiertos na reforma de 1945 y una puerta. El ábside ye de los más bellos de la provincia. Nel interior puede contemplase un bon retablu renacentista donáu y traíu por don Juan Dutton y Aguilar dende los Países Baxos; atópase na capiya del bautisteriu. Otru retablu a destacar ye'l de la capiya de la Orde Tercer; ye d'estilu barrocu del sieglu XVIII y tien como imaxe principal una Doliosa. Nesta capiya guarden dellos grupos procesionales. Hai un claustru del sieglu XVII.

Monesteriu de la Concepción

Ye un edificiu renacentista que ta habitáu por monxes concepcionistas de clausura. El llugar ye conocíu por el covarón de Lourdes desque en 1925 fíxose una reproducción a escala del auténticu covarón francés. Ye un llugar bien recoyíu y bien visitáu polos viveirenses y siempres ta llenu de veles encendíes como ufrienda de fieles, amás de los numberosos exvotos qu'ellí se colgar. Al so llau topa la Caleya de les Monxes, de sabor medieval, que va desaguar na puerta de la muralla O Valado, na parte alta de la ciudá.

Capiya de la Misericordia [[Ficheru
Capiya de la Misericordia @

Viveiro.jpg|thumb|right|Capiya de la Misericordia.]]

Ta retirada del nucleu de la población, al otru llau de la ría, namás pasar la ponte. Pertenez al barriu de l'a'l que da nome, el de la Misericordia. Foi fundada pol caballeru don Rodrigo Alonso Alfeirán nel sieglu XVII. Trátase d'un edificiu perteneciente al estilu renacentista. Na so fachada principal ábrense dos puertes xunto a una ventana, terminando no más alto nuna espadaña. La so planta ta compuesta d'una única nave, con bóveda de mediu cañón. Una rexa en color negru dixebra la nave del altar, que ta cubierta por una cúpula, decorada con frescos del pintor Díaz Valiño con escenes de la beata Constanza.

Monesteriu de La nuesa Señora de Valdeflores
El Monesteriu de La nuesa Señora de Valdeflores.

El Monesteriu de La nuesa Señora de Valdeflores, tamién conocíu como conventu de Valdeflores, rexíu por relixoses dominiques, asítiase a la salida de la villa en direición a Lugo, nel barriu de Xunqueira. La fundación d'esti conventu remontar al sieglu XV. La ilesia conventual ye del sieglu XV, d'estilu góticu, momentu tamién al que correspuende la delicada talla de la Virxe de Valdeflores, que, según cuenta la tradición foi atopada nos terrenales sobre los que se llevanta'l monesteriu. L'edificiu conventual ye de finales del sieglu XVII.

Ilesia de San Pedro

Pedro (Viveiro)|Ilesia de San Pedro]]

La ilesia de San Pedro alcontrar na parroquia del so mesmu nome. Esta ilesia data de finales del sieglu XII y presenta un estilu románicu de gran pureza. Sicasí, el so orixe remontar hasta'l sieglu VI, como lo pon de manifiestu un epígrafe asitiáu nun sillar esterior nel que se fai mención a una restauración del sieglu X. Amás del so interés arquiteutónicu, nel so interior guarda una importante coleición de talles.

Cruceros

Los cruceros son crucies piedra que tán allugaos n'atrios d'ilesies, campusantos y cruces de caminos constituyendo una de les más carauterístiques manifestaciones de l'arquiteutura popular gallega. Son elementos de normal d'orixe devocional, anque nun falten los motivos rogativos, d'allabancia o d'ufrienda como causes de la so construcción. Nos cruceros pueden estremase delles partes perfectamente estremaes: la base ye la parte más afatada del monumentu consistente nuna plataforma na que se sofita la columna o fuste y sobre esti'l capitel y sobre el capitel l'elementu fundamental de cualquier cruceru, la cruz. Nel conceyu hai un total de 103 cruceros distribuyíos poles sos parroquies.[95]

Arquiteutura civil

[editar | editar la fonte]
Puertes de la Muralla

Castiellu de la Ponte]], Puerta del Valado, y Puerta del Santu Cristu

Puerta de Carlos V.

De l'antigua cortil cercada caltiénense tres puertes. Na parte alta atópense les puertes llamaes O Valado y A Vila (o del Santu Cristu del Amparu). Esta postrera tien una fornica col Cristu del Amparu. La Puerta de Carlos V ta asitiada frente a la ponte de la Misericordia sobre la ría, na parte baxa de la ciudá. Ye plateresca y foi construyida en 1548 como homenaxe al emperador Carlos I d'España. Ta rematada por un conxuntu de torrecillas y almenes. Acovez la imaxe de San Roque, patronu de la ciudá. Na so fachada puede trate'l bustu del Emperador según los blasones del Reinu de Galicia y de la villa. Pela puerta de Carlos V aportar al cascu vieyu de Viveiro, atopando en primer llugar la plaza Mayor.

Ponte de la Misericordia .

Empezóse la construcción d'esta ponte nel sieglu XV, mientres el reináu d'Enrique IV de Castiella y concluyóse un sieglu más tarde. Hubo munches tresformamientos posteriores caúna d'elles p'afaelo a les nueves necesidaes. Tenía en principiu 12 arcos, el primeru y el postreru de mediu puntu y ojivales los diez restantes, pa dar mayor convexidá a la calzada. D'estos 12 arcos caltiénense 9. Foi construyíu sobre una ponte anterior romanu. Traviesa la ría de Viveiro y enllaza el vieyu burgu colos barrios de la Misericordia y Covas, más el nuevu y populosu barriu de Cantarrana.

Casa de los Lleones

La Casa de los Lleones asitiar nel centru del cascu vieyu. Trátase d'un antiguu palaciu del sieglu XVII, del cual namái caltener la fachada principal. Esta fachada ye d'estilu renacentista tardíu, que destaca peles sos llinia, y pol escudu heráldicu allugáu sobre la puerta, flanqueado por dos lleones que dan nome a esta casa.

Plaza Mayor

Ellí atópase'l Conceyu de Viveiro que tien una baranda de piedra y nel centru un reló de sol. Hai tamién dellos bonos edificios de piedra, del sieglu XVII. Nel centru ta la estatua fecha de fierro fundíu n'honor del pernomáu vivariense Nicomedes Pastor Díaz.

La idea d'alzar un monumentu nel so honor nació del historiador gallegu Manuel Murguía,[96] construyéndose nel añu 1889 la comisión xestora p'alzar la estatua, asitiándose la primer piedra'l 16 de xunu de 1890 y dando en la so inauguración el 26 de setiembre de 1891.

La estatua ye de fierro recubierta con una capa de bronce midiendo 2,80 metros. Foi moldiada pol escultor catalán José Campeny Santamaría y fundida nos talleres d'Alejandro Wolgüemoutch, de Barcelona. Representa a Pastor Díaz de pies, vistíu de levita, n'actitú noble. Na mano derecha lleva una pluma y na esquierda, que fuelga sobre'l corazón, un rollu de papeles.

Colexu de la Natividá Allugáu na cai de María Sarmiento (a la que s'apuerta pela puerta de Carlos V). Foi fundáu nel sieglu XVII en cumplimientu del testamentu dexáu por doña María Sarmiento Ribadeneira, primer esposa de Gómez Pérez das Mariñas, como institución seglar de la enseñanza pal estudiu de la gramática. Doña María Sarmiento foi una pernomada dama, acomodada y con bastante dineru que donó'l so heriedu pa crear esti colexu que se llamó “Colexu Insigne”. Foi una de les primeres instituciones seglares d'esta dómina. Caltiénse la casa y nella l'escudu de la familia de la fundadora, más una placa conmemorativa.

Espacios Naturales

[editar | editar la fonte]
Souto da Retorta
L'ocalitu conocíu como "O Avó". Puede reparase la grosez del exemplar comparáu colos seis persones que tán sofitaes sobre l'árbol.

El Souto da Retorta, tamién conocíu como ocalital de Chavín, ye una pequeña paraxa natural de 3,2 hectárees, asitiáu na marxe derecha del ríu Landro. Pertenez a la Rede Gallega d'Espacios Protexíos y nel añu 2000 foi declaráu Monumentu Natural.[97] Los ocalitos d'esta paraxa fueron llantaos ente los años 1880 y 1912 p'ayudar nel drenaxe de los terrenes baxos encharcados polos regueros del Landro.

Ente tola masa arbórea presente nesti espaciu protexíu, cabo destacar un ocalitu de la variedá globulus, conocíu como "O Avó" (en gallegu: "El Güelu"). Anque nun ye l'exemplar más altu d'esti conxuntu, ye'l más sobresaliente pola so grosez y por ser el más vieyu d'esta paraxa.[98] Foi llantáu en 1880, algama los 67 metros d'altor, tien 10,5 metros de perímetru na so base y un volume de 75,2 metros cúbicos. Ye consideráu l'árbol más grande d'España.[99]

Islles
Isla de Area.

La Isla de Area, o Isla de la Insua de Area, ye un castru asitiáu en plena ría de Viveiro, enfrente de la sablera homónima. Tien una carauterística orografía abigarrada cubierta de verde y con una arbolea de vieyos pinos y ocalitos. Nel pasáu yera bien frecuentada por campistas, actividá güei prohibida. Llegó a tar habitada estacionalmente mientres el branu (magar el so amenorgáu tamañu), por eso caltiénense inda les ruines de delles cases. El castru se despobló a mediaos del sieglu XX.

Árees recreatives
El Monte Faru vistu dende la sablera d'Área.

Dende lo alto de dos montes de bon accesu pueden apoderase vistes de gran interés:

  • Mirador de San Roque, al cual apuértase dende la mesma ciudá de Viveiro; la carretera pa xubir empieza cerca del campusantu. Ta asfaltada y bien trazada y nel so tramu final encruciar en dos, un tramu pa xubir y otru pa baxar. Dende lo alto apodérase la ciudá, la ría y el barriu de Covas.
  • Mirador de Monte Faru, na mariña, escontra l'este, apoderando la sablera de Area, y el mar Cantábricu.

Economía

[editar | editar la fonte]
Empreses

La gran mayoría d'empreses aniciaes en Viveiro, son pequeñes y medianes empreses, que representen la práutica totalidá de les empreses del conceyu.[100] En términos globales en 2010 hai contablilizadas 289 empreses unipersonales, 172 de trés a diez trabayadores, de 10 a 50 trabayadores hai 17 y de más de 50 trabayadores solamente hai dos. Esti treme empresarial ta bien variable por cuenta de la crisis económica pola que ta pasando España nos últimos años, que trai que munches empreses tean sumiendo.[100]

Emplegu

El númberu de paraos en xineru de 2011 xubía a 1.314 trabayadores, de los cualos 549 yeren homes y 765 muyeres.[101] L'actividá económica del conceyu de Viveiro atópase concentrada nos siguientes sectores.

Sector primariu

[editar | editar la fonte]
Actividá pesquera Nel

sector primariu, el subsector pesqueru ye una de los más significatives, por cuenta de qu'en Viveiro allúgase unu de los puertos más importantes del Mar Cantábricu, el Puertu de Celeiro. Celeiro ye unu de los más importantes puertos por volume de captures, nel que se desembarquen una media de 40 tonelaes diaries.[102] Dientro d'esta actividá destaca la empresa xestora de les actividaes portuariu y pesqueru, Puertu de Celeiro.[103]

Agricultura y silvicultura

Tamién tien cierta importancia l'actividá rellacionada cola silvicultura, con delles empreses de procesáu de madera. L'actividá agropecuaria, sicasí, baxó dientro del términu municipal, en parte debíu al minifundismo de les propiedaes rústiques y al calter familiar d'estes esplotaciones agraries.[102]

Minería

En Viveiro tuvo gran importancia l'actividá minera, cola presencia d'una mina de fierro asitiada na parroquia de Vieiro, conocida como la Mina de la Silvarosa. L'actividá minera duró dende 1899 hasta los años 1960. Dende aquella, actividá minera nel conceyu quedó apostrada a la estracción de migmatita pal so emplegu como grebu, nuna mina asitiada na llende municipal con Xove.[104]

Sector secundariu

[editar | editar la fonte]
Una de les principales empreses del sector secundariu en Viveiro ye Vestas, que se dedica a la fabricación de aeroxeneradores.

Nel sector secundariu Viveiro cunta con 229 empreses del sector industrial y de la construcción, onde cabo destacar l'actividá de la empresa danesa Vestas Wind Systems A/S,[105] que se dedica a la fabricación d'aeroxeneradores pa los parques eólicos. Tamién esiste una importante actividá rellacionada coles actividaes marítimes, según estelleros o empreses conserveres.[106]

Distribución empreses industriales por sectores Viveiro
Sector industrial Empreses
Energía y agua 9
Estracción minería y químiques 7
Industria metalúrxico 26
Industria manufacturera 50
Construcción 137
Total 229

Sector terciariu

[editar | editar la fonte]
Oficina de turismu de Viveiro.

El más destacáu de los sectores económicos en Viveiro ye'l sector terciariu. La tradicional situación de centru de rellaciones comerciales de la contorna fai qu'esista una nutrida actividá del sector servicios nel conceyu. Esto haise potenciáu nos últimos años gracies a la puxanza de l'actividá turística.

Distribución empreses comerciales por sectores:[107]
Sector comercial Empreses
Oficines bancaries. Bancos (7), Caxes d'aforros (6) 13
Empreses comerciales mayoristas 67
Empreses comerciales minoristes 434
Hipermercaos 1
Supermercaos 13
Chigres y restoranes 188
Turismu

La mayor parte de visitantes de la ciudá son families que disponen d'una segunda residencia o otres qu'arrienden pisos, xalés o apartamentos pa pasar les sos vacaciones nesta ciudá, yá que esiste una amplia ufierta nesti tipu d'agospiamientu turísticu residencial. Per otra parte, p'atender la demanda turística que se produz principalmente pel branu esisten na zona una rede d'establecimientos hoteleros y de restauración lo mesmo que de agospiamientos rurales que cubren la demanda. De la rede d'hoteles esistentes en 2011 hai contabilizaos tres hoteles de cuatro estrelles, dos de trés estrelles, cuatro de dos estrelles y cuatro d'una estrella.[108]

Gastronomía

[editar | editar la fonte]
La merluza ye'l pexe más importante de la gastronomía vivariense.
El pulpu «á feira» o «a la gallega».

En Viveiro, al igual qu'en Galicia, la tradición gastronómica ye de gran relevancia y variedá, al ser unu de los aspeutos de mayor caláu na sociedá y la cultura gallegas.[109] Coles mesmes, como nel restu de Galicia, realícense celebraciones gastronómiques, la mayoría de les cualos tienen llugar mientres los meses de primavera, branu y seronda.[110] Anque se celebren esaltaciones de diversos productos gastronómicos galaicos, l'alimentu que toma especial relevancia ye la merluza, especie que la so captura realizar por aciu métodos tradicionales, y que tien gran reconocencia culinaria.[111]

Les comíes tradicionales en Viveiro tán basaes principalmente na gastronomía de Galicia, abondando la presencia de les carnes, pexes, mariscos y verdures, siendo carauterísticos del so cocina los platos abondosos y de gran conteníu calórico, sobremanera nos meses d'iviernu, pero llibres de grases complexes y enchíes, lo que fizo que se venga defendiendo la denomada «dieta atlántica» como óptima pa la salú cardiovascular, lo que paez tar respondíu por pol baxu índiz d'incidencia que tradicionalmente tuvieron estes enfermedaes na población gallega y la so llonxevidá, sobremanera nes redolaes rurales, que destaca nel conxuntu d'España ya inclusive d'Europa occidental.

Dalgún de los platos de mayor importancia y consumu son:

Comunicaciones ya infraestructures de tresporte

[editar | editar la fonte]

Tresporte per carretera

[editar | editar la fonte]
Regulación del tráficu urbanu

El tráficu urbanu ta reguláu pol Cuerpu de policía llocal de Viveiro y xestionáu pola conceyalía de seguridá ciudadana del conceyu, d'alcuerdu al artículu 7 de la Llei sobre tráficu, circulación y seguridá vial aprobáu por RDL 339/1990, que atribúi a los conceyos competencies específiques en materia de tráficu.[112]

Parque automovilísticu

Viveiro cunta con un estensu parque automovilísticu con un ratio de 625 vehículos por cada 1.000 ciudadanos acordies colos datos esistentes na base de datos del Anuariu Económicu d'España 2010, publicáu por La Caixa.[113] Nestos mesmos datos repara un eleváu parque de camiones y furgonetes, cifra qu'indica la esistencia d'un gran númberu de tresportistes de mercancíes autónomos o en pequeñes empreses o cooperatives, por cuenta de la importancia de la loxística per carretera de la que faen usu les empreses asitiaes na llocalidá, y sobremanera, el puertu de Celeiro.

Parque vehículos de motor (2010)[113]
Tipu de vehículu Cantidá
Automóviles 7.340
Camiones y furgonetes 1.337
Otros vehículos 1.472
Total 10.149
Carreteres

Una nutrida rede de carreteres tienen como puntu de partida Viveiro, o a cencielles pasen pela ciudá. Ente elles cabo destacar:[114] [115]

Nome de la vía Tipu de Vía Denominación ----  LU-539  || Carretera autonómica || Variante de Viveiro ||  LU-862  - Viveiro -  LU-540 
 LU-540  || Carretera autonómica || Viveiro - Cabreiros || Viveiro - Ourol - Muras -  AG-64 
 LU-862  || Carretera autonómica || Carretera de la mariña (Ferrol - San Ciprián) ||  AC-862  - O Vicedo - Viveiro - Xove -  N-642 
 LU-161  || Carretera Provincial || Viveiro - O Valadouro || Viveiro - O Valadouro
 LU-6602  || Carretera Provincial || Viveiro - Muras || Viveiro - Ourol - Muras

Tamién ta planiada la construcción y entrada en serviciu de les siguientes carreteres:[116]

Nome de la vía Tipu de vía Denominación ----.  CG-2.3  || Vía d'Alta Capacidá || VAC de la Mariña Norte (Ferrol- San Ciprián) ||  AP-9  - Ortigueira -Viveiro -  A-82  / A-8 

La siguiente tabla amuesa les distancies per carretera considerando la vía más rápida qu'esiste ente Viveiro y pueblos y ciudaes coles cualos más poder rellacionar los sos habitantes.[117]

Ciudaes Distancia (km) Ciudaes Distancia (km) Ciudaes Distancia (km)
Lugo 84,5 Ferrol 75 Xixón 187,5
Burela 25 A Coruña 116 Santander 362
Vilalba 60 Santiago de Compostela 159 Bilbao 454
Avilés 163 Vigo 243 Madrid 592
Ortigueira 34 Pontevedra 217 Barcelona 1.103
As Pontes 50 Uviéu 194 Lisboa 694

Tresporte ferroviariu

[editar | editar la fonte]
Un automotor de la Serie 2400 de FEVE na estación de ferrocarril de Viveiro.

Viveiro ta xunida per ferrocarril pola empresa FEVE. Nel conceyu podemos atopar una estación de ferrocarril, Viveiro, y dos apeaderos, Covas y Viveiro Apeaderu, esti postreru asitiáu nel barriu de Pontelabrada.[118]

Pol conceyu traviesa la llinia ferroviaria de Ferrol a Xixón, pola que pasen dos servicios rexonales:[119]

Estos servicios realizar con material rodante de dos clases, la Serie 2400 de FEVE y la Serie 2700 de FEVE. Coles mesmes, tamién ye una de les estaciones que visita'l tren turísticu de luxu, el Transcantábrico.[120]

Tresporte marítimu

[editar | editar la fonte]
Dellos buques abarloados ente si, nel Puertu de Celeiro.
Puertu de Celeiro

Na parroquia de Celeiro, al norte del nucleu urbanu de Viveiro, y asitiáu dientro de la ría de Viveiro, atópase'l Puertu de Celeiro.[121] El muelle dispón de 1.833 metros de llargor, estremáu en distinzas zones, pal atraque de barcos, según 205 places pal amarre d'embarcaciones.[121] Dispón de rula climatizada, con una superficie total construyida de 17.419 m².[121]

El de Celeiro ye unu de los puertos de más valumbu del Mar Cantábricu, y con un total de 90 buques censaos, convirtiéndolo n'unu de los puertos más importantes de Galicia.[122] Esta flota componer embarcaciones de baxura-artesanal, cercu, arrastre de mariña, volanta y arrastre na cala del Gran Sol. La especie más importante tantu por volume como por facturación ye la merluza.[123]

Coles mesmes, el puertu de Celeiro emplegar pal tráficu marítimu, realizándose dende él comerciu de materies primes como'l mineral de cuarzu o la madera.

Embarcaciones atracaes nel Puertu deportivu de Viveiro.
Puertu deportivu de Viveiro

El Puertu Deportivu de Viveiro atopar al fondu de la ría. Aportar al por una bocana, d'unos 80 m d'anchor y 800 de llargor, dragada a 3 m de fondura.

Dientro de les instalaciones del puertu deportivu atópase'l cuartel del Serviciu Marítimu de la Guardia Civil pa la Provincia de Lugo.

Tamién dientro del puertu puede atopase una base del Serviciu de Guardacostes de Galicia, na que s'atopa atracada la embarcación Punta Roncadoira, I.P.601 de la clase Rodman-58.[124]

Tresporte aereu

[editar | editar la fonte]
Sikorsky S-76C+ y Eurocopter AS-365N-2 Dauphin 2 nel Helipuertu Costa Norte.
Aeropuertos

El conceyu de Viveiro nun dispón d'aeropuertu o aeródromu. Tocantes a les comunicaciones aérees, los aeropuertos más cercanos son:

Helipuertu

Asitiáu na redoma del Puertu de Celeiro, atópase l'Helipuertu Costa Norte (Códigu OACI: LEPV).[125] Esti helipuertu foi construyíu a finales de los años 80, y en 1998 foi modernizáu y ampliáu a una superficie de 4.000 metros cuadraos.[126][127]

Esti helipuertu ye la base del helicópteru moteyáu «Pesca 2», unu de los helicópteros del Serviciu de Guardacostes de Galicia, dependiente de la Xunta de Galicia.

Asociaciones

[editar | editar la fonte]

Viveiro cunta con un gran texíu asociativo, onde conviven asociaciones y coleutivos de toa índole dexando que los ciudadanos puedan participar viviegamente nos distintos eventos deportivos, culturales que se celebren a lo llargo de tol añu. Esisten asociaciones culturales, deportives, d'ames de casa, relixoses, vecinales, educatives, xuveniles y otres. Como asociaciones eminentemente culturales figuren rexistrada nel Conceyu, ente otres de menor entidá, les siguientes:[128]

  • Seminariu d'Estudios Terra de Viveiro: esta asociación fundóse'l branu de 1994, gracies a la iniciativa d'un grupu de persones comprometíes col so pueblu col deséu de que fora una entidá cívicu-democrática que dinamizara l'actividá cultural de Terra de Viveiro.[129]
  • Asociación Galego-Cubana Xulio Trigu:esta asociación crear pa honrar la memoria de Julio Trigo López fíu de padres gallegos, que morrió en Santiago de Cuba nel asaltu al cuartel de Moncada en 1953.[130]

Instalaciones culturales

[editar | editar la fonte]
Conciertu de la LittleBand nel Teatru Pastor Díaz.
Biblioteca pública municipal

La bilioteca municipal ta asitiada na cai Alonso Pérez e/n, en 2010, cuenta con un depósitu de 12.000 llibros aproximao. Empresta los siguientes servicios: préstamu a casa, participación n'actividaes culturales de fomentu de la llectura, concursos de lletres galegas y concursu de Navidá. Ta previstu que sía dinamizada por una Xunta llocal que los sos componentes tean rellacionaos cola educación y cultura llocal[131][132]

Teatro Pastor Díaz

El Teatru Pastor Díaz asítiase na cai Constanza de Castro, siendo'l más antiguu y l'únicu qu'esiste na llocalidá. La so construcción data del sieglu XIX.[133]

Casa de cultura

Eventos culturales

[editar | editar la fonte]

La programación teatral ta entamada pola Conseyería de Cultura de Galicia y patrocinada pol Conceyu de Viveiro y la Rede gallega de teatros y auditorios, al traviés de l'Axencia Gallega d'Industries Culturales.[134]

Falantes del gallegu como primer llingua según los censos de población y vivienda del Instituto Gallego d'Estadística.

En Viveiro, emplégase tanto'l español como'l gallegu, que conviven como llingües cooficiales. El so usu como tal ta garantizáu pol artículu 3.2. de la Constitución Española, y l'artículu 5 del Estatutu d'Autonomía de Galicia.

La presencia del gallegu en Viveiro ye menor que'l permediu municipal de la provincia de Lugo, siendo la diferencia del númberu de persones que declaren utilizar siempres el gallegu de 14 puntos porcentuales. Sicasí, en Viveiro hai una presencia llixeramente mayor del númberu que persones qu'afirmen falar siempres gallegu, con al respeutive de la media de Galicia, esistiendo una diferencia de 4 puntos porcentuales.

Usu real de la llingua gallega (2001)[135]
Total Siempres Dacuando Nunca
Galicia |

2.587.407

1.470.836 56,85% 783.780 30,29% 332.791 12,86%
Provincia de Lugo |

345.135

258.437 74,89% 61.526 17,82% 25.172 7,29%
Viveiro |

14.593

8.872 60,79% 3.828 26,24% 1.893 12,97%

Los datos de 2011 del usu de la llingua galega dan pa Galicia unes cifres diez puntos porcentuales per debaxo de les cifres de 2001 (sempre: 44%; dacuando: 45%; nunca: 11%).[136]

  • Conservatoriu de música
  • Banda municipal de música
  • Escuela de gaites cacharela de Covas
  • Asociación banda de música o Landro de Viveiro
  • Asociación amigos de música d'A Mariña
  • Asociación cultural y folklórica Bágoas da Terra de Viveiro.

Instalaciones Deportives

[editar | editar la fonte]
Pabellón polideportivu ;Estadiu de fútbol
Piscina municipal

Asociaciones Deportives

[editar | editar la fonte]

Nel Conceyu esisten rexistraes y federaes les siguientes asociaciones deportives:[137]

Balonmano

Na llocalidá ta afincáu'l Club Balonmano Viveiro, fundáu nel añu 1986, que xuega en categoría Territorial de balonmano. Esta asociación promueve el deporte base, por aciu la so propia cantera de categoríes inferiores, conocida como la Escuela Municipal de Balonmano». Esta cantera nació paralela al Club, fomentando la participación y promoción del balonmano na llocalidá de Viveiro, nuna provincia onde esti deporte nun gocia de gran popularidá, en comparanza con otres provincies colindantes. Los sos partíos xugar nel pabellón polideportivu de Viveiro.[138]

Peña ciclista LLAR Viveiro. 2010. Marcha a Santiago de Compostela
Ciclismu

Peña ciclista Llar Viveiro: esta peña foi fundada en 1986, en 2011 cuenta con 15 ciclistes federaos y unos 40 socios. La so actividá centrar en participar en colar cicloturistes de la zona, competiciones de bicicleta de monte bicicletu tou terrén (BTT) y amás dellos de los sos socios participen en carreres de carretera más dures y multitudinaries d'España como son la Cola cicloturista Frangüesos, o los 10000 del Soplao. Pel branu entama la Xira cicloturista concello de Viveiro que ye una marcha de carretera.:[139]

Fútbol

La ciudá de Viveiro tien un equipu de fútbol llamao Viveiro Club de Fútbol. El so campu llámase Municipal de Cantarrana y ta allugáu cerca de la sablera de Covas. Foi fundáu nel añu 1927. Anguaño milita na División Rexonal Preferente.[140]

Fútbol sala

Viveiro]]

Na ciudá esiste un equipu de fútbol sala llamáu Puertu Celeiro Viveiro, fundáu en 1988, na vecina llocalidá de Burela polos hermanos Gómez Otero (Manolo y Quico) sol mecenalgu de la so empresa de fisioterapia (Cefire). Depués del so ascensu a división d'honor tuvo que treslladase a la ciudá de Viveiro porque l'estadiu de Burela nun tenía la capacidá mínima esixida pola Lliga Nacional de Fútbol Sala. El club caltuvo una temporada en división d'honor, pero afincaríase definitivamente en Viveiro. Anguaño xuega en Primer Nacional "B".[141]

La Virxe de la Clemencia», na Procesión Penitencial de la Redención.
Conciertu de Trivium nel Resurrection Fest de 2013.

Na ciudá de Viveiro celébrense distintes festividaes a lo llargo del añu:

Fiestes d'Interés Turísticu Internacional

[editar | editar la fonte]

Fiestes d'Interés Turísticu Nacional

[editar | editar la fonte]
  • La Rapa das Bestas de Candaoso, tamién d'Interés Turísticu Nacional, celébrase'l primer domingu de Julio. Ye una de les conocíes como rapa das bestas, festividá propia de Galicia.
  • La Romería de Naseiro tamién d'Interés Turísticu Nacional, celebrar nel valle de Naseiro, teniendo llugar en redol al cuartu domingu d'agostu, con una duración de cinco díes.

Resurrection Fest

[editar | editar la fonte]
  • A finales del mes de xunetu o principios d'agostu tien llugar el Resurrection Fest, festival de música hardcore-punk y metal que se celebra na ciudá dende l'añu 2006.[143] A día de güei ye unu de los eventos de mayor proyeición internacional de la ciudá con asistentes de tol mundu[144] y consiguió convertise n'unu de los festivales más importantes d'España nel so xéneru pola so especialización na música estrema. Na edición de 2013 consiguió rexuntar a 33.000 asistentes,[145] xenerando un impautu socioeconómico de 3.3 millones d'euros na contorna[146] y conviertiendo la selmana de la so celebración nuna de les más importantes del añu.

Otres festividaes

[editar | editar la fonte]

Medios de comunicación

[editar | editar la fonte]
Prensa impresa

En Viveiro pueden adquirise los periódicos nacionales, rexonales y provinciales de mayor espardimientu. Los periódicos rexonales y provinciales tienen una corresponsalía pa la contorna de la Mariña. Los periódicos d'información xeneral más vendíos en Viveiro son los nacionales ABC, El Mundo y El País, el rexonal La Voz de Galicia y el provincial El Progresu de Lugo. A nivel llocal edítase El Heraldu de Viveiro.El so primer númberu apaeció'l 17 de febreru de 1912. Mientres la Guerra Civil Española dexó publicar nel añu 1937, anque volvió publicar de 1963 a 1966. En 1968 volvió publicar con periodicidad selmanal.[147]

Radio

Amás de les cadenes nacionales; Cadena Ser, COPE, Onda Cero y Radio Nacional d'España (RNE) y autonómiques, Radio Galega, hai una emisora d'ámbitu comarcal Ser Mariña, con sede en Viveiro que ta acomuñada a la Cadena Ser, onde amás d'emitir la programación nacional y rexonal de dicha cadena, recueye noticies y anuncios d'ámbitu llocal y comarcal.

Internet

El Conceyu disopone d'una páxina web pola cual comunica a los vecinos les noticies de calter institucional que pueden afectar a los habitantes de Viveiro.

Hermanancies

[editar | editar la fonte]

La hermanancia de ciudaes foi una idea europea que surdió tres la Segunda Guerra Mundial. Les hermanancies fáense dende entós ente ciudaes o pueblos de distintos países del mundu o, inclusive, ente rexones d'un mesmu país col fin d'estrechar llazos y llegar a una meyor comprensión d'otres naciones cola idea d'evitar asina nuevos conflictos bélicos nel futuru. Concretamente, Viveiro ta hermaniada coles siguientes ciudaes:

Vivarienses destacaos

[editar | editar la fonte]
Ana María Gómez González, más conocida pol seudónimu de Maruxa Mallo.
Carlos Oroza.
Belles artes
Empresa
Espectáculu
Fuercies Armaes
Lliteratura
Música
Política
Relixón

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Afirmao en: Nomenclátor de Galicia. Llingua de la obra o nome: gallegu.
  2. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  3. Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques. «Rexistro d'entidaes llocales». Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xineru de 2014. Consultáu'l 18 de xineru de 2014.
  4. Datos del rexistru d'Entidaes Llocales (Provincia de Lugo) Vicepresidencia Tercer del Gobiernu; Ministeriu de Política Territorial y Alministración Pública
  5. Conseyu Xeneral de Procuradores d'España (ed.): «Viveiro, partíu xudicial nº6 de Lugo». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-04-01. Consultáu'l 26 d'ochobre de 2009.
  6. Institutu Galego de Estatística (ed.): «Superficie». Consultáu'l 5 de febreru de 2011.
  7. Verdenorte.com (ed.): «Viveiro, en verdenorte.com». Consultáu'l 8 d'ochobre de 2010.
  8. de Saralegui y Medina, Leandro. Estudio sobre la dómina céltica en Galicia.
  9. Actes de 1891 - Archivu municipal de Viveiro
  10. Enrique Chao Espina (1973). Llibro y Guía de Viveiro.
  11. Fueya 2 del Mapa Topográficu Nacional. Institutu Xeográficu Nacional (2003).
  12. Fueya 8 del Mapa Topográficu Nacional. Institutu Xeográficu Nacional (2003).
  13. Fueya 9 del Mapa Topográficu Nacional. Institutu Xeográficu Nacional (2002).
  14. Institutu Xeográficu d'España. ign.es (ed.): «Dato Xeodésicos. Vértices Xeodésicos». Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  15. Institutu Xeográficu d'España (29 de xineru de 2011). geodesia.ign.es (ed.): «[ftp://ftp.geodesia.ign.es/Red_Geodesica/Hoja0008/000889.pdf Reseña Vértiz Xeodésicu - Penedo]». Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  16. Institutu Xeográficu d'España (29 de xineru de 20101). geodesia.ign.es (ed.): «[ftp://ftp.geodesia.ign.es/Red_Geodesica/Hoja0008/000866.pdf Reseña Vértiz Xeodésicu - O Castelo]». Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  17. Fernández García, J.. Sociedad Xeolóxica d'España (ed.): «Sobre l'orixe de la falla de Viveiro y la so evolución respeuto al Macizu Hercínico (Prov. de Lugo)». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-17. Consultáu'l 14 de febreru de 2011.
  18. López-Sánchez, M. A.. Universidad d'Uviéu (ed.): «Estudio xeolóxicu de la falla de Viveiro y estructures acomuñaes na rexón de Guntín (Lugo, NON d'España)». Consultáu'l 14 de febreru de 2011.
  19. Rodríguez, Pablo (25 d'abril de 2010). Lugo ye l'epicentru de más de la metá de los seísmos que se rexistren en Galicia. http://elprogreso.galiciae.com/nova/52829.html. Consultáu'l 14 de febreru de 2011. 
  20. Lorenzo F., Alonso A., Pagés J.L.. «Evolución y erosión comparada de tres sistemes sablera/flecha nes Ríes de Ortigueira, Barqueiro y Viveiro (Galicia, España)». Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  21. Ministeriu de Mediu Ambiente d'España (ed.): «Agües marines y mariniega. Guía de playa». Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  22. armada.mde.es (ed.): «[Muséu Naval de Ferrol - Armada Española». Consultáu'l 15 de febreru de 2011.
  23. «Rede Gallega de Aerobioloxía - Carauterización bioxeográfica». Universidá de Santiago de Compostela. Archiváu dende l'orixinal, el 16 de marzu de 2012. Consultáu'l 12 de febreru de 2011.
  24. «Proyeutu FONDELF». Conceyu de Viveiro. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-10-29. Consultáu'l 12 de febreru de 2011.
  25. «Vexetación d'España - Provincia Cantabro-Atlántica». Universidá d'Estremadura. Consultáu'l 12 de febreru de 2011.
  26. MeteoGalicia. «Información téunica da estación: Borreiros». Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010. «A Estación Borreiros ta allugada a 43,63º de latitude y -7,63º de lonxitude y a unha altitude de 59 metros. Asitiada, daquela, non concello de Viveiro, provincia de Lugo, foi dada d'alta o 27 de Febreiro de 2009.»
  27. MeteoGalicia. «Información téunica da estación: Penedo do Galu». Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010. «A Estación Penedo do Galu ta allugada a 43,66º de latitude y -7,56º de lonxitude y a unha altitude de 545 metros. Asitiada, daquela, non concello de Viveiro, provincia de Lugo, foi dada d'alta o 1 de Xuño de 2005.»
  28. La Voz de Galicia (ed.): «Costa va invertir 3,8 millones na escavación y el muséu de Area». Consultáu'l 26 d'ochobre de 2009.
  29. Donapetry Yribarnegaray, Juan. Historia de Viveiro y el so Conceyu, páx. 63.
  30. Méndez de Silva, Rodrigo. Población Xeneral d'España.
  31. Donapetry Yribarnegaray, Juan. Historia de Viveiro y el so Conceyu, páx. 64.
  32. Padre Florez "España Sagrada", tomu XVIII, tratáu LIX, capítulu IV.
  33. Chao Espina, Enrique (1988). Historia de Viveiro (Documentos para a historia contemporánea de Galicia).. Ediciós do Castru, páx. 291-292.
  34. Institutu Nacional d'Estadística, España. (ed.): «Revisión del Padrón municipal 2010. Datos por conceyos. Población por sexu, conceyos y edá (grupos quinquenales). Viveiro». Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  35. La Voz de Galicia (ed.): «Quien viven equí ensin censar résten-y ingresos al Concello». Consultáu'l 16 d'ochobre de 2011.
  36. Institutu Nacional d'Estadística (INE) España (ed.): «Poblaciones de fechu dende 1900 hasta 1991. Cifres oficiales de los Censos respeutivos.». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-11-16. Consultáu'l 2 de febreru de 2011.
  37. Institutu Nacional d'Estadística (INE) España (ed.): «Series de población dende 1996. Cifres oficiales de la Revisión añal del Padrón municipal a 1 de xineru de cada añu.». Archiváu dende l'orixinal, el 13 de febreru de 2011. Consultáu'l 2 de febreru de 2011.
  38. Institutu Galego de Estatística (ed.): «Poboación segundu nacionalidade y sexu». Consultáu'l 5 de febreru de 2011.
  39. ine.es (ed.): «Población por sexu, conceyos y nacionalidá (principales nacionalidaes). Viveiro» (2010). Consultáu'l 2 de febreru de 2011.
  40. Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «INEbase / Nomenclátor. Rellación d'unidaes poblacionales». Consultáu'l 25 de febreru de 2011.
  41. B.O.E. (ed.): «Ley Orgánica 5/1985, de 19 de xunu, del Réxime Eleutoral Xeneral». Consultáu'l 16 de xineru de 2009.
  42. La Voz de Galicia (ed.): «PSOE y PP empaten a seis conceyales en Viveiro». Consultáu'l 23 de mayu de 2011.
  43. Seijo, Pepe (10 d'avientu y 2013). Fina Melchor Roel, alcalde socialista de Viveiro. El País. http://ccaa.elpais.com/ccaa/2013/12/10/galicia/1386669289_125521.html. Consultáu'l 16 d'avientu de 2013. 
  44. Conceyu de Viveiro (ed.): «Grupu de Gobiernu. Viveiro». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-03-13. Consultáu'l 23 de febreru de 2011.
  45. «Delda Viva de les Entidaes Llocales». MINISTERIU DE FACIENDA Y ALMINISTRACIONES PÚBLIQUES. Archiváu dende l'orixinal, el 2016-09-11. Consultáu'l 21 d'avientu de 2014.
  46. Conceyu de Viveiro (ed.): «Servicio municipales de Viveiro». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-06-12. Consultáu'l 15 de febreru de 2011.
  47. policialocaldevivero.es (ed.): «Ordenances y bandos del Conceyu de Viveiro». Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 23 de febreru de 2011.
  48. Conseyu Xeneral de los Procuradores d'España (ed.): «Viveiro, partíu xudicial nº6 de Lugo». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-04-01. Consultáu'l 16 de payares de 2010.
  49. Conseyu Xeneral de los Procuradores d'España (ed.): «Xulgaos de Viveiro, partíu xudicial nº6 de Lugo». Consultáu'l 16 de payares de 2010.
  50. Conseyu Xeneral de los Procuradores d'España (ed.): «Xulgáu de primera Instancia/Instrucción nº1 de Viveiro». Consultáu'l 16 de payares de 2010.
  51. Delda Viva de les Entidaes Llocales
  52. Greenpeace (xunu de 2007). «mariña-gali.pdf Galicia - Informe sobre a destrucción do Litoral». Consultáu'l 15 de febreru de 2011.
  53. Mojón, Nacho (4 d'abril de 2006). Política Territorial suspende les normes urbanístiques de Viveiro por "arbitraries" y "obsoletas". Faro de Vigo. http://www.farodevigo.es/galicia/2589/politica-territorial-suspende-normes-urbanisticas-viveiro-arbitraries-obsoletas/56019.html. Consultáu'l 15 de febreru de 2011. 
  54. 54,0 54,1 54,2 Conceyu de Viveiro (ed.): «Memoria informativa del Plan Xeral d'Ordenación Municipal do Concello de Viveiro» (galego). Consultáu'l 6 de febreru de 2011.
  55. Periódicu El Pais (España) (ed.): «Refugo de la Xunta al plan d'urbanismu de Viveiro» (3 de febreru de 2011). Consultáu'l 6 de febreru de 2011.
  56. «Negociación Coleutiva - CESPA, S.A. - Servizos de limpeza de espazos públicos, recollida y tresporte de residuos sólides urbanos y xestión do puntu limpo do Concello de Viveiro» (gallegu). Consello Galego de Rellacións Laborais. Consultáu'l 8 de febreru de 2011.
  57. «BEGASA - Nuesa historia». BEGASA. Consultáu'l 9 de febreru de 2011.
  58. «BEGASA - Los nuesos accionistes». BEGASA. Consultáu'l 9 de febreru de 2011.
  59. Viveiro recalda casi tres millones por bienes inmuebles valoraos en 432. 29 de xineru de 2011. http://www.lavozdegalicia.es/amarina/2011/01/29/0003_201101X29C5991.htm. Consultáu'l 9 de febreru de 2011. 
  60. «Galicia 3.289,33 MW [A 01/01/2011 15,91% de la potencia instalada n'España]». Asociación Empresarial Eólica. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de febreru de 2011. Consultáu'l 14 de febreru de 2011.
  61. «Boletín Oficial del Estáu: 15 de mayu de 2002, Núm. 116». Boletin Oficial del Estáu. Consultáu'l 13 de febreru de 2011.
  62. «Boletín Oficial del Estáu: 4 d'agostu de 2001, Núm. 186». Boletín Oficial del Estáu. Consultáu'l 14 de febreru de 2011.
  63. «Estudio d'Impautu ambiental - Llinia Boimente-Pezós». Rede Llétrica Española. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de setiembre de 2010. Consultáu'l 8 de febreru de 2011.
  64. «Resolución do 9 de xuño de 1997, da Direición Xeral d'Industria, pola que se somete a información pública a solicitude d'autorización alministrativa, declaración de utilidade pública y aprobación do proyeutu para a construcción da variante dunha liña llétrica non termu municipal de Viveiro.» (gallegu). Diariu Oficial de Galicia. Consultáu'l 8 de febreru de 2011.
  65. clh.es (ed.): «Infraestructures de la Comunidá de Galicia de la empresa CLH». Archiváu dende l'orixinal, el 30 de setiembre de 2010. Consultáu'l 6 de febreru de 2011.
  66. «Conceyos - Viveiro (Lugo)». Aquagest. Consultáu'l 11 de febreru de 2011.
  67. Periódicu La voz de Galicia (ed.): «La Xunta impulsa'l consumu nes places de abastos de Viveiro y Ribadeo» (23 de payares de 2010). Consultáu'l 9 de febreru de 2011.
  68. «Consulta de Centros» (gallego). Consellería d'Educación y Política Universitaria. Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'abril de 2012. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  69. «Dato do Centro - EEI San Roque» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Archiváu dende l'orixinal, el 24 de marzu de 2012. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  70. «Dato do Centro - CEIP «Antonio Pedrosa Llates»» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  71. «Dato do Centro - CEIP de Covas» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  72. «Dato do Centro - CEIP «Santa Rita»» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  73. «Dato do Centro - CEP «Luís Tobío»» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de marzu de 2012. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  74. «Dato do Centro - CPR «Landro - Viveiro»» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de marzu de 2012. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  75. «Dato do Centro - IES «Vilar Ponte»» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Archiváu dende l'orixinal, el 24 de marzu de 2012. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  76. «Dato do Centro - IES «María Sarmiento»» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de marzu de 2012. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  77. «Dato do Centro - CMUS de Viveiro» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Archiváu dende l'orixinal, el 19 d'abril de 2012. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  78. «Dato do Centro - EOI de Viveiro» (gallego). Consellería d'Educación y Ordenación Universitaria. Archiváu dende l'orixinal, el 19 d'abril de 2012. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  79. «UNED - Centros Acomuñaos n'España». Universidá Española a Distancia. Consultáu'l 30 de xineru de 2011.
  80. Turgalicia (ed.): «Centro de Saúde de Viveiro». Consultáu'l 20 de febreru de 2011.
  81. Institutu Galego de Estatística (ed.): «Recurso humanos n'atención primaria». Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  82. paxinasgalegas.es (ed.): «sanidad pública, ambulatorios, centros de salú hospitales Viveiro». Consultáu'l 10 de febreru de 2011.
  83. boe.es (ed.): «LEY 14/1986, de 25 d'abril, Xeneral de Sanidá. Artículu 42». Consultáu'l 12 de xineru de 2010.
  84. Axencia Galega de Emerxencias. Direición Xeral de Emerxencias ya Interior - Xunta de Galicia (ed.): «Centro d'Atención de Emerxencias 112 Galicia». Archiváu dende l'orixinal, el 21 d'agostu de 2010. Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  85. «Policia Llocal de Viveiro - Web oficial». Concello de Viveiro. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-04-07. Consultáu'l 4 de febreru de 2011.
  86. Namái unu de cada cuatro conceyos lucenses tien Policía Llocal. 17 d'ochobre de 2010. http://elprogreso.galiciae.com/nova/64985.html. Consultáu'l 4 de febreru de 2011. 
  87. «Direutoriu de Comisaríes de Policia - Galicia». Ministeriu del Interior. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de xineru de 2011. Consultáu'l 4 de febreru de 2011.
  88. Acebes inaugura la nueva Casa Cuartel de la Guardia Civil na llocalidá lucense de Viveiro. 13 de xineru de 2003. http://www.mir.es/DGRIS/Notes_Prensa/Ministerio_Interior/2003/np011302.htm. Consultáu'l 4 de febreru de 2011. 
  89. 89,0 89,1 «mariña.cope.es/24-01-11--el-1-de-mayu-abriran-los parques-de-bomberos-de-viveiro-y-barreiros-227959-1 El 1 de mayu van abrir los parques de bomberos de Viveiro y Barreiros». COPE. Consultáu'l 11 de febreru de 2011.
  90. «Dende güei trabayen los bomberos qu'A Mariña reclamó mientres años». La Voz de Galicia. Consultáu'l 1 de mayu de 2011.
  91. 91,0 91,1 «Pliego de clauses alministratives pa la contratación de la xestión indireuta por aciu concesión alministrativa del Serviciu d'Intervención n'Emerxencies que toma los parques de bomberos de Barreiros, Vilalba y Viveiro por aciu procedimientu abiertu con multiplicidá de criterios d'axudicación». Salvamentu Lugo. Consultáu'l 11 de febreru de 2011.
  92. Gueimunde y Barcia esixen la Guardia Civil del Mar en Viveiro y meyores nel cuartel de Burela. 11 de payares de 2010. http://www.lavozdegalicia.es/amarina/2010/11/11/0003_8841472.htm. Consultáu'l 3 de xineru de 2011. 
  93. Llibru d'actes del añu 1863, foliu 29 vueltu. Archivu municipal de Viveiro.
  94. ADRÁN GOÁS, Carlos, KAWAMURA KAWAMURA, Yayoi, F. PARDO DE CELA, Santiago, "Cruces parroquiales de la Ribera del Landro", páxina 93, Institutu d'Estudios Viveirenses, Viveiro 2001
  95. Conceyu de Viveiro (ed.): «Cruceiros». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-03-30. Consultáu'l 19 de febreru de 2011.
  96. Nel Almanaque de la mocedá elegante y de bon tonu» pa 1865, que publicaba tolos años la casa editorial de Sotu Freire de Lugo, y nuna seición publicada «Galería de Gaḷḷegos Pernomaes» foi onde per primer vegada virtió'l Sr. Murguía la idea d'alzar un monumentu a la figura de Pastor Díaz en Viveiro
  97. Decreto 77/2000, de 25 de febreru, pol que se declara monumentu natural el Souto da Retorta, nel conceyu de Viveiro (provincia de Lugo).
  98. 'O Avó' pierde'l lideralgu. 12 de payares de 2010. https://www.elpais.com/articulo/Galicia/Avo/pierde/lideralgu/elpepiautgal/20101112elpgal_24/Tes. Consultáu'l 16 de febreru de 2011. 
  99. Moya Sánchez, Bernabé (2003). Árboles Monumentales d'España. CLH (Madrid), páx. 397. ISBN B-48.790/2002.
  100. 100,0 100,1 «Empreses con actividade en Galicia segundu estratu d'asalariaos». Institutu Galego de Estatística. Consultáu'l 5 de febreru de 2011.
  101. traballo-xunta.es (ed.): «Paro rexistráu en Concellos y Contornes. Viveiro Xineru 2011». Consultáu'l 11 de febreru de 2011.
  102. 102,0 102,1 «Memoria Informativa». Plan Xeral d'Ordenación Urbanística. Otea Planos y Proyeutos. Consultáu'l 5 de febreru de 2011.
  103. Puertu de Celeiro (ed.): «Puertu de Celeiro S.A.». Consultáu'l 16 d'ochobre de 2010.
  104. «Memoria VAC O Barqueiro - San Cibrao». INECO. Consultáu'l 13 de febreru de 2011.
  105. Vestas (ed.): «Estructura de la empresa. Vestas Nacelles». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-12-20. Consultáu'l 26 d'ochobre de 2009.
  106. La Caixa (ed.): «Anuariu Económicu d'España 2010 La Caixa (Almería)». Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  107. La Caixa (ed.): «Anuariu Económicu d'España 2010 La Caixa (Viveiro)». Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  108. spain.info.es (ed.): «Infraestructura turística de Viveiro (Lugo)». Consultáu'l 9 de febreru de 2011.
  109. Cunqueiro, Alvaro (2005). Editorial Galaxa: La Cocina Gallega, primer. ISBN 84-8288-706-8.
  110. «El branu en Galicia: una ruta ensin perder bocado». 20minutos. 13 de xunetu de 2006. http://www.20minutos.es/noticia/140507/0/ensin/perder/taragañu/. Consultáu'l 29 de xineru de 2008. 
  111. «Pequeños xigantes / Puertu Celeiro: Merluza con denominación d'orixe». Cinco díes. 7 d'agostu de 2009. http://www.cincodias.com/articulo/empresas/Merluza-denominacion-orixe/20090807cdscdiemp_27/. Consultáu'l 23 de febreru de 2011. 
  112. Direición Xeneral de Tráficu. dgt.es (ed.): «Llei de Tráficu, Circulación y Seguridá Vial». Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'ochobre de 2009. Consultáu'l 18 de xineru de 2011.
  113. 113,0 113,1 La Caixa (ed.): «Anuariu Económicu d'España 2010 La Caixa (Viveiro)». Archiváu dende l'orixinal, el 28 de marzu de 2014. Consultáu'l 31 de xineru de 2011.
  114. Consellería de Mediu Ambiente, Territoriu y Infraestrucutras (ed.): «Mapa de la Rede Autonómica de Carreteres de Galicia (RAEGA)». Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'avientu de 2009. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2009.
  115. Consellería de Mediu Ambiente, Territoriu y Infraestrucutras (ed.): «Rellación de Estadas Autonómiques». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xunu de 2010. Consultáu'l 8 de febreru de 2011.
  116. Consellería de Mediu Ambiente, Territoriu y Infraestrucutras (ed.): «Plan MOVE 2009-2015». Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'avientu de 2009. Consultáu'l 27 d'ochobre de 2009.
  117. Guía Repsol.com (España) (ed.): «Alloñes ente ciudad». Consultáu'l 13 de febreru de 2011.
  118. «Mapa esquemáticu de llinies de Feve». Feve. Consultáu'l 13 de febreru de 2011.
  119. «Feve - Mapa de llinies». Feve. Consultáu'l 13 de febreru de 2011.
  120. FEVE (ed.): «El Transcantábrico. Tren turísticu Ferrol-Ortegal.». Consultáu'l 27 d'ochobre de 2009.
  121. 121,0 121,1 121,2 «Llocalización de puertos - Portos de Galicia». Portos de Galicia. Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  122. «PORTO Y FLOTA DE CELEIRO - FLOTA Y FACTURACIÓN». Cofradería de pescadores de Celeiro. Archiváu dende l'orixinal, el 27 de xunu de 2009. Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  123. «El Rincón del Sibarita - Merluza, un auténticu caprichu español». laverdad.es. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-12-26. Consultáu'l 3 de febreru de 2011.
  124. [https://web.archive.org/web/20101003130937/http://elprogreso.galiciae.com/pdf_files/26092010contornes_2.pdf Un helicópteru y cuatro embarcaciones xixilen la mariña les 24 hores - El Progresu]
  125. Códigos aeronáuticos españoles (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  126. Aeropuertos y Urbanizaciones S.L. - Historial d'actuaciones.
  127. Decreto 44/1998, do 30 de xaneiro, polu que s'amplíen as superficies das parceles asitiaes nun Porto de Celeiro, termu municipal de Viveiro (Lugo) que foron obxecto de afectación secundaria pa heliporto y depósitu de preseos de pesca y marisquéu prindaos y almacenamento de embarcacións de vixilancia adscritos á Consellería de Pesca, Marisquéu y Acuicultura.
  128. Conceyu de Viveiro (ed.): «Asociaciones culturales de Viveiro». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-09-18. Consultáu'l 14 de febreru de 2011.
  129. terradeviveiro.org (ed.): «terra de viveiro, Nos» (galego). Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  130. docs.google.com (ed.): «Julio Trigo López: un mártir gallegu del Moncada». Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  131. Conceyu de Viveiro (ed.): «Servicio municipales. Biblioteca pública municipal Viveiro». Consultáu'l 26 de febreru de 2011.
  132. Periódicu La voz de Galicia (ed.): «Viveiro recupera la Xunta llocal de biblioteca pa dinamizarla» (19 d'agostu de 2010). Consultáu'l 26 de febreru de 2011.
  133. ruc.udc.es (ed.): «El teatru Nicomedes Pastor Diaz de Viveiro». Consultáu'l 26 de feberero de 2011.
  134. Conceyu de Viveiro (ed.): «Agenda cultural. Teatru». Consultáu'l 23 de febreru de 2011.
  135. Institutu Galego de Estatística. ige.es (ed.): «Poboación en vivendas familiares de 5 y máis anos segundu a idade y o uso do galego». Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  136. uso-do-galego/ Hai remedio para o descensu nun uso do galego, na web Praza.gal, consultáu'l 6/07/2015
  137. Conceyu de Viveiro (ed.): «Asociaciones deportives de Viveiro». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-09-18. Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  138. balomanviveiro.com (ed.): «Cube Baloman Viveiro. Historia». Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  139. peña ciclista Llar (ed.): «web de la peña ciclista Llar». Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  140. atemporadadofutbolgalego.com (ed.): «Viveiro CF». Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  141. futbolsaalnacional.es (ed.): «Puertu Celeiro Viveiro Fútbol-Sala». Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
  142. «Viveiro celebra que la so Selmana Santa sía d'Interés Turísticu Internacional». La Rexón. Archiváu dende l'orixinal, el 1 de xunetu de 2013. Consultáu'l 17 d'abril de 2013.
  143. «Resurrection Fest». Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
  144. La Voz de Galicia (4 d'agostu de 2012). «El Resurrection Fest atarraquita Viveiro per tercer día consecutivu».
  145. Faro de Vigo (10 d'ochobre de 2013). «El Resurrection Fest opta a Meyor Festival nos European Festival Awards 2013».
  146. Galicia Confidencial (13 d'ochobre de 2013). «"Noutros países non maltrátase asina a cultura"».
  147. lavozdegalicia.es (ed.): «La vida entera xunto a la imprenta». Consultáu'l 23 de febreru de 2011.
  148. [https://web.archive.org/web/20100913231338/http://www.ville-lannion.fr/Copy_page_relatInter_jumelage.html Ville de Lannion - -yos comités de jumelage: Lannion-Viveiro (Espagne)]
  149. [http://www.igadi.org/ti/007/texturasinternacionais7.pdf Vos irmandamentos en Galicia: Globalización, redes y goberno llocal]
  150. El País. «Les espigues surrealistes de Maruxa Mallo». Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010.
  151. Galicia Espallada. «Morreu Lois Tobío, memoria discreta do galeguismo». Archiváu dende l'orixinal, el 11 d'ochobre de 2012. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010.
  152. Xornal de Galicia. xornal.com (ed.): «Carlos Oroza: “La lliteratura gallega nun foi hospitalaria conmigo”». Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010.
  153. La Voz de Galicia. «La Voz de la Escuela - Ramón Pernas López». Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010.
  154. Galegos.info. «Galegos - Antón Villar Ponte». Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010.
  155. Memoria Republicana. «Agapito García Atadell, socialista dirixente d'una checa republicana». Archiváu dende l'orixinal, el 19 d'abril de 2010. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010.
  156. Fundacion Trelles. «QUIEN FUE LUIS DE TRELLES Y NOGUEROL». Consultáu'l 17 d'ochobre de 2010.

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Donapetry Yribarnegaray, Juan. Diputación Provincial de Lugo: Historia de Viveiro y el so conceyu. ISBN 84-8682-400-1.
  • E. Chao Espina (1973). Llibro y Guía de Viveiro.
  • Xunta de Galicia, Conseyería de la Presidencia (1986). Viveiro: Achegamento a realidade dun nucleu urbanu galego.
  • E. Chao Espina (1988). Historia de Viveiro (Documentos para a historia contemporánea de Galicia). Edicios do Castru.
  • Carlos Díaz Martínez y Fausto Galdo (2005). A Memoria De Viveiro (Grandes Obres). ISBN: 978-8497822558.
  • Ancestry.com (2007). The Viveiro Name in History. ASIN: B000WD9WJ0.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]