Azerbaixán

Azerbaixán Azərbaycan Respublikası República d'Azerbaixán
estáu soberanu
Bandera d'Azerbaixán escudu d'Azerbaixán
Lema nacional	Nun tien
Himnu nacional	Azərbaycan marşı
Alministración
Nome oficial	Azərbaycan Respublikası la République d’Azerbaïdjan Republic of Azerbaijan
Capital	Bakú
Forma de gobiernu	República
Presidente d'Azerbaixán	İlham Əliyev (es) (dende 31 ochobre 2003)
Primer Ministru d'Azerbaixán	Ali Asadov (es) (dende 8 ochobre 2018)
Llingües oficiales	Azerbaixanu
División	ver Abşeron (es) , Ağcabədi (es) , Ağdam (es) , Ağdaş (es) , Ağstafa (es) , Ağsu (es) , Shirvan (es) , Astara (es) , Bakú, Balakən (es) , Bərdə (es) , Beyləqan (es) , Biləsuvar (es) , Cəbrayıl (es) , Cəlilabad (es) , Daşkəsən (es) , Şabran (raión) (es) , Füzuli (es) , Gədəbəy (es) , Ganja (es) , Goranboy (es) , Göyçay (es) , Hacıqabul (es) , İmişli (raión) (es) , İsmayıllı (raión) (es) , Kəlbəcər (es) , Kürdəmir (es) , Laçın (es) , Lənkəran (es) , Lankaran (es) , Lerik (es) , Masallı (es) , Mingachevir, Naftalan (es) , Neftçala (es) , Oğuz (es) , Qəbələ (es) , Qax (es) , Qazax (es) , Qobustan (es) , Quba (es) , Qubadlı (es) , Qusar (es) , Saatlı (es) , Sabirabad (es) , Şəki (es) , Şəki (es) , Salyan (es) , Şamaxı (es) , Şəmkir (es) , Samux (es) , Siyəzən (es) , Sumqayit, Şuşa (es) , Shusha (es) , Tərtər (es) , Tovuz (es) , Ucar (es) , Xaçmaz (es) , Stepanakert, Göygöl (es) , Xızı (es) , Xocalı (es) , Xocavənd (es) , Yardımlı (es) , Yevlax (es) , Yevlax (es) , Zəngilan (raión) (es) y Zaqatala (raión) (es)
Rellaciones diplomátiques	ver Xapón Italia Alemaña (20 febreru 1992) Rusia Bielorrusia Ucraína (6 febreru 1992) Irán Armenia Israel Serbia Estaos Xuníos Grecia República Popular China Turquía Xunión Europea Malasia Paquistán República de China Méxicu Reinu Xuníu Suiza Rumanía Polonia Kazakstán Xeorxa (18 payares 1992) Estonia Dinamarca Canadá Bangladex Francia Hungría Corea del Norte (30 xineru 1992)
Miembru de	ver Conseyu d'Europa (25 febreru 2001) Cooperación Económica del Mar Negru Organización de les Naciones Xuníes (2 marzu 1992) Organización pa la Seguridá y la Cooperación n'Europa (30 xineru 1992) Organización pa la Cooperación Islámica (1991) Bancu Internacional de Reconstrucción y Fomentu (18 setiembre 1992) Asociación Internacional de Fomentu (31 marzu 1995) Corporación Financiera Internacional (11 ochobre 1995) Organismu Multillateral de Garantía d'Inversiones (23 setiembre 1992) Centru Internacional d'Arreglu de Diferencies Relatives a Inversiones (18 ochobre 1992) Bancu Asiáticu de Desarrollu (1999) Interpol Organización para la Prohibición d'Armes Químiques UNESCO (3 xunu 1992) Xunión Postal Universal Xunión Internacional de Telecomunicaciones (10 abril 1992) International Civil Defence Organisation (en) (3 payares 1993) Organización Meteorolóxica Mundial (27 avientu 1993) Organización Mundial de la Salú Comunidá d'Estaos Independientes Organización del Tratáu de la Seguridá Colectiva (1994) GUAM (1997) Organización de los Estados túrquicos (es) (2009)
Xeografía
Coordenaes	40°18′N 47°42′E
Superficie	86600 km²
% agua	Cuasi inexistente
Costes	Nun tien
Llenda con	2.013 km
Puntu más altu	Monte Bazardüzü (es)
Puntu más baxu	Mar Caspiu
Demografía
Población	10 127 874 hab. (1 agostu 2019)
Densidá	116,95 hab/km²
Xentiliciu	azerbaixanu y azerbaixana
Esperanza de vida	72,026 años
IDH	0,751 (2014)
Tasa de fertilidá	2 (2014)
Economía
Moneda	Manat azerbaixanu
Bancu central	Banco Central de Azerbaiyán (es)
Más información
Dominiu d'Internet	.az
Códigu telefónicu	+994
Códigu ISO	031 / AZE / AZ
Estaya horaria	UTC+04:00 y Asia/Baku (en)
mfa.gov.az…

L'Azerbaixán (n'azerbaixanu: Azərbaycan o Азәрбајҹан y en rusu: Азербайджа́н), ye un país del Cáucasu xunto al Mar Caspiu, llendante con Rusia pel norte, con Xeorxa y Armenia pel oeste ya Irán pel sur.

Historia

Perteneciente a Irán (entós Persia), Azerbaixán foi ocupada por Rusia nel sieglu XVIII, tando dividíu'l territoriu hasta entós en tres provincies: Arran, Shervan y Nakhjavan.

L'alministración rusa entamó a fines del sieglu XIX la esplotación de los campos petrolíferos de Bakú. Tres la revolución de 1917, toa la transcaucasia algamó la independencia, pero terminada la guerra civil foi reincorporada a la nueva Xunión Soviética, col estatus de República.

Algamó definitivamente la independencia en 1991.

Con anterioridá a esa fecha, comenzó el conflictu bélicu pol control de Nagorno Karabaj, un enclave autónomu dientro d'Azerbaixán pero de mayoría armenia. El conflictu causó 750.000 refuxaos y la perda del 14% del territoriu.

Gobiernu y política

Azerbaixán ye una República presidencial. El Presidente ye elexíu per un periodu de 5 años. El poder llexislativu ta en manes de la Asamblea Nacional, un muérganu elexíu democráticamente y que tien 50 miembros.

La mayoría d'edá ta nos 18 años.

Los críticos del sistema políticu considérenlu en realidá una cleptocracia. La corrupción ta instalada en tolos niveles.

Organización político-alministrativa

Mapa de la organización alministrativa d'Azerbaixán.

Azerbaixán ta dividida en:

• 59 rayones (rayonlar; rayon - singular),
• 11 ciudaes* (saharlar; sahar - singular),
• 1 república autónoma** (muxtar respublika);

Rayones

1. Abşeron
2. Ağcabədi
3. Ağdam
4. Ağdaş
5. Ağstafa
6. Ağsu
7. Astara
8. Balakən
9. Bərdə
10. Beyləqan
11. Biləsuvar
12. Daşkəsən
13. Şabran
14. Füzuli
15. Gədəbəy
16. Goranboy
17. Göyçay
18. Hacıqabul
19. İmişli
20. İsmayıllı
21. Cəbrayıl
22. Cəlilabad
23. Kəlbəcər
24. Kürdəmir
25. Laçın
26. Lənkəran
27. Lerik
28. Masallı
29. Neftçala
30. Oguz
31. Qəbələ
32. Qax
33. Qazax
34. Qobustan
35. Quba
36. Qubadlı
37. Qusar
38. Saatlı
39. Sabirabad
40. Salyan
41. Şəki
42. Şamaxı
43. Şəmkir
44. Samux
45. Siyəzən
46. Şuşa
47. Tərtər
48. Tovuz
49. Ucar
50. Xaçmaz
51. Göygöl
52. Xızı
53. Xocalı
54. Xocavənd
55. Yardımlı
56. Yevlax
57. Zəngilan
58. Zaqatala
59. Zərdab

Ciudaes

1. Bakú (Bakı)
2. Ganja (Gəncə)
3. Lankaran (Lənkəran)
4. Mingachevir (Mingəçevir)
5. Naftalan (Naftalan)
6. Shaki (Şəki)
7. Shirvan (Şirvan)
8. Shusha (Şuşa)
9. Sumqayit (Sumqayıt)
10. Khankendi (Xankəndi)
11. Yevlax (Yevlax)

República autónoma de Najicheván

La República Autónoma de Najicheván divídiese en siete rayones y una ciudá.

Rayones

1. Babek Rayonu (Babək)
2. Julfa Rayonu (Culfa)
3. Kangarli Rayonu (Kəngərli)
4. Ordubad Rayonu (Ordubad)
5. Sadarak Rayonu (Sədərək)
6. Shahbuz Rayonu (Şahbuz)
7. Sharur Rayonu (Şərur)

Ciudaes

1. Najichevan Sahari (Naxçıvan)

Xeografía

El relieve d'Azerbaixán ta condicionáu pola cordillera del Caúcasu, qu'algama una altitú de 4.480 metros nel monte Bazar Djuzi. Sólo la fastera sur (atravesada pol ríu Kura) permite l'agricultura.

Perteneciente a Azerbaixán pero separtada físicamente d'él, alcuéntrase la república autónoma de Naxcivan (o Nakhichevan), que llenda con Irán y Armenia.

L'enclave de Nagorno Karabaj paez definitivamente perdíu.

Economía

Pese a los abondantes recursos petrolíferos, el país nun pudo hasta agora salir del marasmu económicu que siguió al esborru de la Xunión Soviética.

La economía ta basada na industria, incluyendo construcción de maquinaria, refináu de petroleu (del que'l país ye un productor mui importante), industria testil y química.

L'agricultura respresenta un terciu del PIB. Los regadíos tan perestendios. Nes tierres baxes, al llau del Mar Caspi u'l clima permite'l cultivu d'algodón, frutes, té, tabacu y otros cultivos típicos de los climes subtropicales. El guxán de seda cultívase pa'l so aprovechamientu na industria testil. Nes zones monteses del norte y del oeste prautícase la ganadería: vaques, oveyes y cabres. Nel Mar Caspiu praútícase la pesca, ente la qu'hai que citar la del esturión.

Demografía

Alredor del 93% de la población ye étnicamente azerbaixana. Esti pueblu ta presente n'Irán, u esisten dos provincies del mesmu nome.

El restu de la población ye rusa y d'otres etnies.

Referencies

• Datos: Q227
• Multimedia: Azerbaijan