Europa
| Europa | |
|---|---|
 | |
| Situación | |
.svg) | |
| Tipu |
área continental e islas circundantes (es)  |
| Parte de | Eurasia |
| Coordenaes | 48°41′27″N 9°08′26″E / 48.690959°N 9.14062°E |
| Datos | |
| Puntu más altu | Monte Elbrús |
| Superficie | 10 186 000 km²[1] |
| Población | 747 636 045 (1r xunetu 2020) |
| Noamáu por |
Europa (es) |
| Fusu horariu |
Europa/Athens (es) , Europe/Brussels (en) , Europe/London (en) , Horario de Kaliningrado (es) y Europa/Moscú |
 | |
Europa[3] ye un continente allugáu nel hemisferiu Norte. Xeográficamente ye una de les mayores penínsules d'Eurasia, la más occidental d'elles, magar que considérase, por razones culturales, que ye un continente estremáu d'Asia. Tien una estensión de 10.180.000 km²,un 2% de la superficie total de la Tierra y un 6,8% de la superficie total non sumerxida, con una población (2016) de 741 millones d'habitantes, el 11% del total mundial. Llenda al norte col océano Glacial Árticu, al oeste col océanu Atlánticu, al este con Asia y al sur col mar Mediterraneu. De magar 1850 considérase que la so llende oriental, lo que la separta d'Asia, ye la llinia formada poles cordeleres de los Urales y el Cáucasu, el ríu Ural, los mares Caspiu y Negru y los estrechos turcos. Magar que'l términu «continente» ye puramente xeográficu, la llende terrestre ente Europa y Asia ye arbritraria, y foi redefinida delles veces dende l'apaición del conceptu d'Europa como daqué estremáu d'Asia,, na Antigüedá clásica. Una división que señala les diferencies culturales, llingüístiques y étniques ente los dos llaos de la llende, diferencies, sicasí, que van apaeciendo como un continuum según viaxamos hacia l'este n'Eurasia y qu'en dengún casu reflexen realidaes completamente estremaes. La llende xeográfica convencional tampoco sigue les llendes de los estaos actuales; asina, neto Rusia que Turquía y Kazajstán son estaos trescontinentales, y también, si aplicamos estrictamente'l carácter fronterizu de los montes d'El Cáucasu, Xeorxa y Azerbaixán.
Políticamente Europa divídese n'alredor de 50 estaos soberanos; el mayor d'ellos y más pobláu ye Rusia, qu'ocupa'l 39% del so territoriu y abelluga'l 15% de la so población. El clima del continente vese influyenciáu enforma poles corrientes templaes del Atlánticu, que suavicen les temperatures ivernales ya estivales na mayoría del continente, inclusive a llatitúes nes que'l clima, notros continentes como Asia y América del Norte, ye estremu. De resultes d'esta influyencia les variaciones térmiques estacionales son mayores nes fasteres del continente alloñaes de la costa que a la vera d'ella.
Europa, y especialmente la Grecia clásica, foi'l llugar de nacencia de la civilización occidental. La cayida del Imperiu Romanu d'Occidente nel añu 476, y la sosiguiente Era de les Migraciones, marcaron el final de la historia antigua y la llegada de la Edá Media. L'humanismu renacentista, la llegada de la nomada Era de los Descubrimientos, y el desarrollu del arte y la ciencia ficieron del continente un actor principal nos asuntos globales. Ente los sieglos XVI y XX les potencies europees controlaron la mayoría del territoriu de los demás continentes. La Ilustración, la Revolución francesa y les guerres napoleóniques camudaron cultural, política y económicamente'l continente nel sieglu XVIII y la primer metá del XIX. La Revolución Industrial, qu'entamó en Gran Bretaña a finales del sieglu XVIII, provocó cambeos radicales nes estayes económica, cultural y social n'Europa occidental, y dempués nel mundo enteru. El principal teatro bélicu de les dos guerres mundiales foi Europa, lo que terminó provocando una decayencia de la posición dominante d'Europa occidental nos asuntos mundiales na segunda metá del sieglu XX, en favor d'Estaos Xuníos y la Xunión Soviética. Demientres la Guerra Fría, Europa tuvo dividida en dos bloques, separtaos pola Cortina de Fierro, una situación qu'acabó tres de les revoluciones de 1989 y la cayida del Muru de Berlín.
En 1949 fundose'l Conseyu d'Europa, a partir d'una idea, la de xunificar Europa p'algamar oxetivos comunes, espuesta por Winston Churchill nún discursu. La institución inclúi a tolos países europeos sacante Bielorrusia, Kazajstán y la Ciudá del Vaticanu. L'interés posterior de dellos países n'algamar una integración mayor llevó a la formación de la Xunión Europea, una entidá política a mediu camín ente una confederación y una federación. Nacida n'Europa occidental, estendióse al este tres de la cayida de la Xunión Soviética, incorporando a munchos de los países que formaran parte del Pactu de Varsovia. Munchos d'estos países comparten una moneda común, l'euru, y parte d'ellos comparten un entornu, l'espaciu Schengen, nel que nun hai controles migratorios nin fronteres interiores.
Historia
[editar | editar la fonte]La única especie humana autóctona foi l'Homo neanderthalensis.
Xeografía física
[editar | editar la fonte]Estensión: 10.530.750 km² (7% de les tierres emerxíes).
Xeografía humana
[editar | editar la fonte]La población ye de color blancu, estremándose ente dos grandes grupos subétnicos: los nórdicos cola piel blanca nidia y pelo roxo; y los mediterráneos que puen tener la piel blanca nidia hasta la piel morena prieta, pelo castaño prieto o negro. El pelo ye ondaláu nos dos grupos.
Ocupáronla íberos, celtes, xermanos, viquingos, llatinos, etruscos, helenos, eslavos etc... con orixe conocíu nel continente y con inmigraciones de: (árabes, xudíos, fenicios, asirios, xitanos, etc.).
Xeografía política
[editar | editar la fonte]Los países europeos son los que vienen darréu:
Idiomes
[editar | editar la fonte]Del llatín: Les llingües romances como l'asturianu, castellanu, aragonés, francés, italianu, rumanu, portugués, gallegu, catalán, occitanu etc., del xermanu (inglés, holandés, alemán, frisón, suecu, danés, noruegu etc.), del eslavu (búlgaru , rusu, polacu, checu, bielorrusu etc.), del célticu (irlandés, gaélicu escocés etc.) del helénicu (el griegu), del iliriu (albanu), llingües asiátiques (húngaru, finlandés, turcu etc.). L'euskera o vascu tien un orixe desconocíu.
Relixón
[editar | editar la fonte]La relixón mayoritaria d'Europa ye la cristiana, siendo a grandes rasgos los xermanos protestantes, los llatinos católicos y los eslavos ortodoxos.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Xunión Europea
- Grecia antigua
- Roma antigua
- Feudalismu
- Imperiu Carolinxu
- Sacru Imperiu Romanu Xermánicu
- Renacimientu
- Ilustración
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ URL de la referencia: https://worldpopulationreview.com/country-rankings/largest-countries-in-europe.
- ↑ URL de la referencia: https://population.un.org/wpp/Download/Standard/Population/.
- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: européu, -ea, -eo
| Estaos | Albania · Alemaña · Andorra · Austria · Bielorrusia · Bélxica · Bosnia y Herzegovina · Bulgaria · Chequia · Croacia · Dinamarca · Eslovaquia · Eslovenia · España · Estonia · Finlandia · Francia · Grecia · Hungría · Irlanda · Islandia · Italia · Letonia · Liechtenstein · Lituania · Luxemburgu · Macedonia del Norte · Malta · Moldavia · Mónacu · Montenegru · Noruega · Países Baxos · Polonia · Portugal · Reinu Xuníu · Rumanía · Rusia · San Marín · Serbia · Suecia · Suiza · Turquía · Ucraína · Vaticanu · Xeorxa · Xipre | |
|---|---|---|
| Dependencies | ||
| Rexón autónoma | ||
| Países con status discutíu | ||
