Basílica de San Pedru

Basílica de San Pedru
	Basilica Sancti Petri (la); Basilica di San Pietro (it)
	Basílica mayor (es) , basílica papal (es) , atraición turística, punto de referencia (es) , ilesia parroquial y basílica patriarcal (es)
Llocalización
País	Ciudá del Vaticanu
Direición	Plaza de San Pedro
Coordenaes	41°54′08″N 12°27′12″E / 41.90222°N 12.45342°E
	Basílica de San Pedru Basílica de San Pedru (Ciudá del Vaticanu)
Historia y usu
Inicio de manufactura o construcción (es)	18 abril 1506
Dedicación (es)	18 payares 1626
Orixe del nome	San Pedru
Relixón	catolicismu
Diócesis	Diócesis de Roma (es)
Dedicación	San Pedru
Arquiteutura
Arquiteutu/a	Michelangelo; Giuliano da Sangallo; Donato Bramante; Raffaello Sanzio; Giovanni Giocondo; Antonio da Sangallo el Joven (es) ; Baldassare Peruzzi; Bernardo Rossellino; Giacomo della Porta (es) ; Jacopo Vignola (es) ; Pirro Ligorio; Carlo Maderno; Gian Lorenzo Bernini
Materiales	Cementu y mármole
Estilu	arquiteutura del Renacimientu; arquiteutura barroca
Altor	136,6 m
Anchor	150 m
Llargor	220 m
Costu	46 800 052 ducáus
Patrimoniu
Visitantes añales	11 000 000
Instalaciones
Formáu por	Tumba del papa León XI (es)
	Web oficial

La Basílica papal de San Pedru (llatín: Basilica Sancti Petri; italianu: Basilica Papale di San Pietro in Vaticano), conocida comúnmente como Basílica de San Pedru, ye un templu católicu asitiáu na Ciudá del Vaticanu.

La basílica cuenta col mayor espaciu interior d'una ilesia cristiana nel mundu,^[1] presenta 193 m de llargor, 44,5 m d'altor, y toma una superficie de 2,3 hectárees. L'altor que-y confier el so cúpula fai que la so figura apodere l'horizonte de Roma. Ye considerada como unu de los llugares más sagraos del catolicismu. Describióse como «ocupante d'una posición única nel mundu cristianu»,^[2] y como «la más grande de toles ilesies de la cristiandá».^[3] Ye una de los cuatro basíliques mayores y una de les ilesies que se deben de visitar nel pelegrinaxe de los siete ilesies de Roma p'algamar la indulxencia plenaria n'Añu Santu.

Na tradición católica, la basílica alcuéntrase asitiada sobre'l llugar d'entierru de san Pedro, que foi unu de los doce apóstoles de Xesús de Nazaré, primer obispu d'Antioquía, primer obispu de Roma y, poro, el primeru de los pontífices. La tradición y les evidencies históriques y científiques sostienen que la sepultura del Santu ta direutamente debaxo del altar mayor de la basílica. Tamién la mayoría de los papes fueron soterraos en San Pedru dende la dómina paleocristiana.^[4]

Nel sitiu de la basílica esistieron ilesies dende'l sieglu IV. La construcción del actual edificiu, sobre l'antigua Basílica constantiniana, empezó'l 18 d'abril de 1506, por orde del papa Xuliu II, y remató el 18 de payares de 1626.^[5] Nella trabayaron dalgunos de los arquiteutos más renombraos de la historia, como Donato Bramante, Michelangelo o Bernini.

A pesar de la creencia popular, San Pedru nun ye una catedral, una y bones l'Archibasílica de San Xuan de Laterano ye la verdadera catedral de Roma.^[6].

Estatus

La Basílica de San Pedru ye una de los cuatro basíliques papales o basíliques mayores de Roma; les otres son l'Archibasílica de San Xuan de Laterano, la Basílica de Santa María la Mayor y la Basílica de San Pablo Extramuros.^[7]

La Basílica de San Pedru nun ye nin la sede oficial del papa, nies la primer basílica de Roma, pos esti honor osténtalo la Archibasílica de San Xuan de Laterano; tampoco ye la parroquia de la Ciudá del Vaticanu, yá que anguaño ye la Capiya Paulina la que funciona como tal. Sicasí, ye la principal ilesia pontificia al celebrase nella la mayoría de les ceremonies papales por cuenta del so tamañu, a la so proximidá a la residencia papal y al so allugamientu dientro de la Ciudá del Vaticanu.

La Cátedra de San Pedru ye una siella antigua que se supón foi utilizada por san Pedro, pero qu'en realidá foi un regalu de Carlos el Calvo, y utilizada por dellos papes. Ocupa una posición elevada nel ábside, nun relicariu de bronce sosteníu por figures de los Doctores de la Ilesia, y allumada por una vidrera que representa al Espíritu Santu.

Historia

Tumba de San Pedru

Dempués de la crucifixón de Xesús, nel segundu cuartu del sieglu I, rexistrar nel llibro bíblicu de los Fechos de los Apóstoles qu'unu de los sos dolce discípulos, Simón Pedro, un pescador de Galilea, ocupa una posición de lideralgu ente los sos siguidores, teniendo gran importancia na fundación de la Ilesia cristiana.

Simón Pedro, dempués d'un ministeriu d'unos trenta años, viaxó a Roma. Nel añu 64, mientres el reináu del emperador Nerón, los cristianos fueron responsabilizaos del gran quema de Roma, polo que Pedro foi martirizáu, al igual qu'otros munchos cristianos. Foi crucificáu cabeza abaxo, por pidimientu propiu, porque consideraba indignu morrer de la mesma manera que lo fixo Cristu.^[8] La crucifixón tuvo llugar cerca del obeliscu exipciu qu'había nun estremu del Circu de Nerón. Esti obeliscu foi traíu dende la ciudá de Heliópolis por Calígula nel añu 37 d. C.^[9] Atópase anguaño na Plaza de San Pedru, y ye veneráu como un «testigu» de la muerte del apóstol. Ye unu de los varios antiguos obeliscos de Roma.^[10]

Según la tradición, los restos de Pedro fueron soterraos pela rodiada del Circu, na Llomba Vaticana, avanzando pela Vía Cornelia, que partía del Circu, a menos de 150 m del llugar de la so muerte. La tumba de Pedro taba marcada por una roca de color coloráu, símbolu del so nome, que los sirvía a los cristianos pa identificala y, coles mesmes, escarecía de sentíu pa los non cristianos, lo qu'evitaba posibles represalies. Años más tarde, nesti llugar construyó un santuariu, que cuasi 300 años dempués convirtióse na Antigua Basílica de San Pedru.^[9]

En 1939, mientres el papáu de Pío XII, realizóse una investigación arqueolóxica de 10 años de duración na cripta de la Basílica, que permanecía inaccesible dende'l sieglu IX. Ello ye que l'área cubierta pola Ciudá del Vaticanu fuera un campusantu dende enantes de la construcción del Circu de Nerón. Amás, ellí yeren soterraes les víctimes de les execuciones del circu, según numberosos cristianos qu'optaron por ser soterraos cerca del apóstol. Les escavaciones revelaron, en distintos niveles, los restos de los santuarios qu'esistieron nes dómines de Clemente VIII (1594), Calixto II (1123) y Gregorio I (590-604). Toles construcciones atopaben sobre un edículo que contenía fragmentos de güesos nun pañuelu de papel tiñíu de púrpura con adornos d'oru. A pesar de que nun se pudo determinar con certidume que los güesos fueren los de Pedro, les vistimientes suxeríen un entierru de gran importancia. El 23 d'avientu de 1950, el papa Pío XII anunció'l descubrimientu de la tumba d'apóstol san Pedro.^[4].

Antigua basílica

L'antigua basílica foi construyida nel llugar onde s'atopaba la tumba de Pedro, non lloñe del circu de Nerón. Les obres fueron ordenaes pol emperador Constantino, por cuenta del papa Silvestre I; empezaron ente'l 326 y el 330, y remataron 30 años dempués. Ante l'altar mayor d'esta ilesia fueron coronaos munchos emperadores, como Carlomagno, a quien el papa Lleón III impunxo la corona imperial el día de Navidá del añu 800.^[11]^[12]

Plan de reconstrucción

A finales del sieglu XV, tres el periodu del papáu d'Avignon, la basílica paleocristiana atopábase abondo deteriorada y amenaciaba con derrumbar. El primer papa que consideró la reconstrucción o, siquier, faer cambeos radicales, foi Nicolás V en 1452. Encargó'l trabayu nel antiguu edificiu a Leon Battista Alberti y Bernardo Rossellino, que foi l'encargáu de diseñar los cambeos más importantes. Nel so proyeutu, Rossellino caltuvo'l cuerpu llonxitudinal de cinco naves cubiertes con techos abovedaos y anovó el transepto cola construcción d'un ábside más ampliu al qu'añadió un coru; esta nueva interseición ente'l cruceru y l'ábside cubrir con una bóveda. Esta configuración escurrida por Rossellino influyó nel posterior proyeutu de Bramante. Les obres atayáronse trés años dempués, a la muerte del papa, cuando los murios tan solo algamaben a llevantase un metru del suelu. Sicasí, el papa ordenó la baltadera del Coliséu de Roma y, nel momentu de la so muerte, 2 522 carretaes de piedra fueren tresportaes pal so usu nel nuevu edificiu.

Cincuenta años dempués, en 1505, sol pontificáu de Xuliu II, reiniciáronse les obres, cola idea de que'l nuevu edificiu fuera'l marcu fayadizu p'acoyer el so sepultura; el papa pretendía cola obra «engrandecerse a sigo mesmu na imaxinación popular».^[13] Pa ello celebró un concursu, esistiendo anguaño dellos de los diseños na Galería de los Uffizi en Florencia. El plan empecipiáu por Julio II siguió al traviés de los papaos de Lleón X (1513-1521), Adriano VI (1522-23), Clemente VII (1523-1534), Paulo III (1534-1549), Julio III (1550-1555) , Marcelo II (1555), Paulo IV (1555-1559), Pío IV (1559-1565), San Pío V (1565-1572), Gregorio XIII (1572-1585), Sixto V (1585-1590), Urbanu VII (1590), Gregorio XIV (1590-1591), Inocencio IX (1591), Clemente VIII (1592-1605), Lleón XI (1605), Paulo V (1605-1621), Gregorio XV (1621-1623), Urbanu VIII (1623-1644) y d'Inocencio X (1644-1655).

Construcción

El papa Xuliu II propúnxose siguir les obres empecipiaes por Nicolás V, pero en 1505 decidió la construcción d'una nueva basílica ex-novo, acorde cola nueva estética renacentista.

Proyeutu de Bramante

La construcción del edificiu actual empecipióse'l 18 d'abril de 1506. El proyeutu foi encargáu al arquiteutu Donato d'Angelo Bramante, llegáu pocu enantes dende Milán, y que se ganara l'enfotu del papa percima del anterior arquiteutu, Giuliano da Sangallo. Inclusive s'encargó del diseñu del Patiu del Belvedere. El proyeutu consistía nun edificiu con planta de cruz griega inscrita nun cuadráu y cubierta por cinco cúpules, la central de mayor tamañu y sofitada en cuatro grandes pilastres, inspirándose na Basílica de San Marcos, y un claru exemplu de planta centralizada típica del Renacimientu.^[14] La cúpula central, inspirada na del Panteón de Agripa, asitiábase sobre'l cruceru, y les restantes nos ángulos. Esta idea quedó afigurada nuna medaya acuñada por Caradosso pa conmemorar l'allugamientu de la primer piedra del templu'l 18 d'abril de 1506. Na construcción de la ilesia tamién resultó importante l'aplicación de los estudios teóricos de Francesco di Giorgio, Filarete y, sobremanera, de Leonardo da Vinci, pa ilesies de planta centralizada, que los sos resultaos tán claramente inspiraos na planta octogonal de la Catedral de Florencia.

Los trabayos empecipiar cola baltadera de la basílica paleocristiana, lo que foi bien criticáu dientro y fuera de la Ilesia por personalidaes como Erasmu de Rotterdam o Michelangelo, que criticó la destrucción de les columnes de l'antigua basílica.^[15] Bramante foi moteyáu «maestru ruinosu», y Andrea Garner burllar d'él na sátira Scimmia («Monu»), publicada en Milán en 1517, onde presenta al arquiteutu fináu ante san Pedro, que-y refarta la baltadera cuando-y propón la reconstrucción del cielu.^[16] A estos escándalos hubo que suma-y el de la venta d'indulgencia pa la construcción de la Basílica, lo que tuvo un papel importante na nacencia de la Reforma Protestante de Martín Lutero, que vio los trabayos nel so viaxe a Roma a finales de 1510, y en base al qu'escribiría Les 95 tesis. Con tou esto, Bramante nun pudo ver avanzar demasiáu la obra, pos morrió en 1514, cuando namái s'edificaren pocu más que los cuatro grandes pilastres que teníen de sostener la gran cúpula central.

Proyeutu de Bramante.
Traces orixinales de Bramante.

Proyeutos de Rafael y Sangallo

Dende 1514 fíxose cargu de la direición de la obra Rafael Sanzio, con fray Giovanni Giocondo y Antonio da Sangallo el Mozu, que siguió dirixendo les obres, xunto a Baldassarre Peruzzi, tres la muerte de Rafael en 1520. Toos ellos camudaron el plan de Bramante, optando por diseños que s'inspiraben na tradicional planta basilical de cruz llatina con un cuerpu llonxitudinal de tres naves.^[14] Sangallo presentó en 1546 un costosu modelu de madera, anguaño almacenáu na basílica, nel que sintetizaba toles idees surdíes con anterioridá. Defendió la planta centralizada escurrida por Peruzzi, cubierta por una enorme cúpula mayor que la entamada por Bramante, y rematada con un xigantescu doble tambor; el conxuntu quedaba flanqueando con dos altos campanarios.

Proyeutu de Rafael.

Proyeutu de Miguel Ángel

Tres la muerte de Sangallo en 1546, el papa Paulo III encamentó la direición de les obres a Miguel Ángel Buonarroti, quien retomó la idea de Bramante de planta en cruz griega. El diseñu orixinal de Bramante presentaba problemes estructurales que tuvieron de ser correxíos. So la direición de Miguel Ángel alzaron los murios del ábside, d'una pimpana monumentalidad. Sicasí, la más importante aportación del gran xeniu foi la gran cúpula que s'atopa xustu sobre l'altar mayor y el sitiu onde la tradición indica que s'alcuentra la tumba del apóstol San Pedru. Ye una estructura que, a pesar del so pesu, paez llexar nel aire.^[17] Venticuatro años dempués de la muerte de Miguel Ángel, foi concluyida la cúpula según el diseñu definitivu de Domenico Fontana y Giacomo della Porta, qu'apenes variaron los planes del maestru.^[18] Los mosaicos del interior de la mesma son de Giuseppe Cesari, y representen les distintes xerarquíes de santos na gloria celestial, tando representáu Dios Padre na llinterna central.

Grabaos del proyeutu de Miguel Ángel, por Étienne Dupérac
Seición.

Conclusión de la obra

Vista de la basílica por Viviano Codazzi nuna pintura de 1630. Apaecen les dos torres campanario diseñaes por Bernini enantes d'empecipiase la so construcción.

La configuración actual de la Basílica en forma de cruz llatina foi obra de Carlo Maderno, quien mientres el pontificáu de Paulo V añadió trés llarpiabes nueves y proyeutó la fachada, compuesta d'órdenes xigantes de columnes y balconaes. La basílica dar por concluyida en 1626 y consagrada solemnemente pol papa Urbanu VIII, anque inda quedaben munchos detalles por rematar.

Gian Lorenzo Bernini, a instancies d'Alejandro VII, proyeutó la inmensa Plaza de San Pedru y la columnata que la arrodia. Enriba d'ella y por tol perímetru de la plaza apréciense numberoses estatues de santos y santes de toles dómines y llugares. Enriba de la fachada de la basílica, les estatues d'once de los apóstoles (sacante San Pedru), San Xuan Bautista y, nel centru, Cristu. Bernini foi tamién el responsable d'acometer los diseños y planos pa les torres campanariu que teníen de completar la fachada dexada por Maderno; la única torre completada so la direición de Bernini, ente 1638 y 1641, tuvo que ser baltada pocu dempués de la so elevación ante los evidentes signos d'inestabilidá de la estructura. Los relós qu'ocupen los estremos de la fachada incluyir a finales del sieglu XVIII, y son obra de Giuseppe Valadier, quien, coles mesmes, asitió la inmensa campana fundida primeramente n'unu de los cuerpos llaterales, que son tou cuanto puede considerase como campanariu una vegada que se determinó nun volver plantegar la construcción de torres na fachada.

Bernini ocupóse tamién de gran parte de la decoración interior del templu. La so obra más destacada a esti respectu ye l'espectacular baldaquino de bronce macizo sobre l'altar mayor de la basílica. El bronce utilizáu na construcción del baldaquino foi estrayíu de los casetones de la cúpula del Panteón de Agripa de Roma, lo cual dio pie a la frase: «Quod non fecerunt barbari, fecerunt Barberini», espresión llatina que significa: «Lo que nun fixeron los bárbaros, facer los Barberini», en referencia a Urbanu VIII, so que'l so papáu completar. Formáu por cuatro columnes torsas con volutes, presenta decoración vexetal, ánxeles y teles simulaes; perdayures apaecen les abeyes, símbolu heráldicu de los Barberini a que la so familia pertenecía los pontífiz.

Bernini intervieno, amás, na decoración del interior del ábside, que proyeutó como una acandilante gloria en redol a un óculu col palombu del Espíritu Santu, asitiando debaxo un relicariu cola Cátedra de San Pedru sostenida poles xigantesques escultures broncíneas de los Padres de la Ilesia. Tamién escurrió la decoración de les pilastres de la cúpula, que concibió como nichos qu'allugaren les reliquies más nomaes de la basílica; so'l so direición asitiáronse cuatro monumentales escultures, representando a Santa Elena, San Andrés, Santa Verónica y San Longinos, ocupándose él mesmu de la realización de la postrera. El gran arquiteutu foi ensin dulda el favoritu de los papes mientres el sieglu XVII y la so buelga ye omnipresente nel interior del templu. Amás de les obres citaes, escurrió tamién la decoración de la Capiya del Santísimu Sacramentu, con un templete flanqueado por ánxeles adoradores; el monumentu funerariu de la condesa Matilde di Canossa, proteutora del papáu nel medievu; según los sepulcros de los papes Urbanu VIII y Alejandro VII, dambes pieces clave de la escultura barroca.

Otros munchos artistes trabayaron pa la basílica a lo llargo de los sieglos. Ente ellos son d'obligada cita l'escultor Alessandro Algardi, autor del célebre relieve La espulsión de Atila, obra maestra del Barrocu, y el maestru del neoclasicismu Antonio Canova, qu'esculpió la sepultura del papa Clemente XIII. Delles obres anteriores a la mesma construcción de la basílica sirven güei pal so ornamientu. Ente elles, son destacables el mosaicu representando La torbonada del llagu Tiberíades, más conocíu como La Navicella, obra de Giotto (bien retocáu darréu), asitiáu a los pies del templu; o'l monumentu funerariu del papa Inocencio VIII, obra d'Antonio Pollaiuolo. Con tou, la obra d'arte más conocida de cuantes alluga la basílica nel so interior ye la Piedá, obra xuvenil de Miguel Ángel, una de les sos grandes realizaciones, que se venera na primer capiya de la derecha.

Arquiteutos de la basílica

1506: Bramante, en collaboración con Giuliano da Sangallo.
1514: Rafael Sanzio, en collaboración con Giuliano da Sangallo, que foi reemplazáu pol so sobrín Antonio da Sangallo el Mozu en 1515, y Frai Giocondo hasta la so muerte esi mesmu añu.
1520: Antonio da Sangallo el Mozu, col so collaborador Baldassarre Peruzzi hasta 1527.
1546: Miguel Ángel.
1564: Pirro Ligorio y Jacopo Barozzi da Vignola.
1573: Giacomo della Porta con Domenico Fontana.
1603: Carlo Maderno.
1629: Gian Lorenzo Bernini.

Descripción

La Basílica de San Pedru ye unu de los edificios más grandes del mundu. Tien 218 m de llargu^[19] y 136 m d'altor hasta la cúpula; presenta una superficie total de 23 000 m². L'edificiu ta conectáu col palaciu del Vaticanu por un corredor a lo llargo del pasiellu al llau de la Scala Regia, xunto a la fachada de la Plaza de San Pedru, y dos corredores que lo conecten cola sacristía axacente. Estos pasos elevaos fueron escurríos por Miguel Ángel, de cuenta que la so presencia nun ataya'l perímetru de la basílica y dexa la esistencia de ramificaciones nel templu. L'esterior ta construyíu con travertino, y caracterízase pol usu del orde xigante a partir del cual establezse'l Remate n'áticu áticu. Esta configuración ye idea de Miguel Ángel y caltúvose nel cuerpu llonxitudinal agregu por Carlo Maderno.

L'interior de la basílica agospia 45 altares y 11 capiyes que guarden obres d'arte bien pervalible, ente elles dalgunes de l'antigua basílica, como la estatua de bronce de San Pedru (núm. 89), atribuyida a Arnolfo di Cambéu.

Esterior

Los murios esteriores de la basílica, quitando la fachada principal, componer por superficies planes separaes por pilastres. El primer cuerpu presenta enormes forniques nes que s'atopen escultures de santos de gran tamañu, destinaes por Xuan Pablu II a conmemorar a santos y fundadores del nuesu tiempu; sobre estes atopen les grandes ventanes qu'allumen l'interior del templu. Sobre'l entablamento ábrense otres ventanes, de menor tamañu. Dalgunes de les escultures que s'atopen nel esterior son les de Santa Teresa de Los Andes, obra de Juan Eduardo Fernández Cox,^[20] Santa Teresa de Xesús Jornet,^[21] Santa Mariana de Xesús,^[22] San Josemaría Escrivá, obra de Romanu Cosci,^[23] Santa Genoveva Torres, obra d'Alessandro Romanu,^[24] Santa Soledad Torres Acosta,^[24] Santa Brígida de Suecia, Santa Catalina de Siena, San José Manyanet y Vives,^[25] San Gregorio I el Iluminador,^[26] Santa María Josefa del Sagráu Corazón,^[27] San Marcelino Champagnat,^[28] Santa Rafaela María del Sagráu Corazón, obra de Marco Augusto Dueñes,^[27] y San Marón, del mesmu autor y qu'ocupó en 2011 la última fornica que quedaba llibre na basílica.^[29]

Fachada principal

La fachada principal de la basílica tien 115 m d'anchu y 46 m d'altor.^[30] Foi construyida pol arquiteutu Carlo Maderno ente 1607 y 1614. Articúlase al traviés del usu de columnes d'orde xigante qu'enmarquen la entrada y el Balcón de les bendiciones», llugar dende onde s'anuncia a los fieles la eleición del nuevu papa, y dende onde ésti imparte la bendición Urbi et orbi. Tres el balcón atopa un enorme salón, usáu pol papa pa delles audiencies y otros actos, llamáu «Aula de les bendiciones». De siguío, alcuéntrase un alturrelieve d'Ambrogio Buonvicino realizáu en 1614, tituláu La entrega de les llaves a San Pedru. Nel entablamento, asitiáu debaxo del frontón central, alcuéntrase grabada la inscripción:

IN HONOREM PRINCIPIS APOST PAVLVS V BVRGHESIVS ROMANVS PONT MAX AN MDCXII PONT VII

N'honor del Príncipe de los Apóstoles, Paulo V Borghese Romanu Pontífiz Máximu añu 1612 añu séptimu del so pontificáu.

La fachada ta precedida por dos estatues de San Pedru^[31] y San Pablo,^[32] tallaes en 1847 por Giuseppe De Fabris y Acocoro Tadolini, respeutivamente, pa sustituyir a unes anteriores realizaes por Paolo Taccone y Mino del Reame en 1461. Na parte cimera de la fachada asítiase l'áticu, nel que s'abrir ocho ventanes decoraes con pilastres. Coronando l'áticu allúgase una balaustrada onde s'asitien 13 estatues de 5,7 m: nel centru apaez Cristu Redentor, Xuan el bautista a la so derecha, y once de los doce apóstoles, sacante San Pedru. Les escultures son, d'izquierda a derecha: Judas Tadeo, Mateo, Felipe, Tomás, Santiago'l Mayor, Xuan el bautista, Cristu Redentor, Andrés, Xuan l'evanxelista, Santiago'l Menor, Bartolomé, Simón y Matías. A cada llau hai dos relós realizaos en 1785 por Giuseppe Valadier. Sol reló de la izquierda atopen les campanes de la basílica. La fachada foi restaurada con motivu del xubiléu del añu 2000.

San Pedru.
Vista dende tres de les estatues que coronen la fachada.
San Pablo.

Campanes

La basílica cunta con seis campanes:

La primera ye la «Campanone», asitiada so reló, la so nota ye Fa menor, tien un diámetru de 2,316 m y un pesu envaloráu de 8950 kg.

La siguiente ye «Campanoncino», realizada en 1725 por Inocencio Casini. Tien un diámetru de 1,772 m y con una masa de 3640 kg, cola so nota ye'l Si menor doble bemol menguada 6/16 de semitonu.

La tercer campana ye la «Rota», ye la más antigua de toes, foi realizada por Guidotto Pisano nel sieglu XIII y la so función orixinal yera convocar a los auditores del Tribunal de la Rota Romana. El so pesu ye de 1815 kg. La so nota ye Re menor menguada 6/16 de semitonu.

La cuarta campana ye «Predica», realizada en 1909 por Giovanbattista Lucent, pesa 830 kg. La so nota ye'l Fa mayor menguada 8/16 de semitonu.

La quinta ye «Ave María», foi refundida en 1932 por Daciano Colbachini. Tien un diámetru de 75 cm y 250 kg de pesu. La so nota ye Si mayor menguada 5/16.

La última campana ye «Campanella», fundida en 1825 por Louis Louis Luce pesa 235 kg. La so nota ye Do mayor menguada 3/16 de semitonu.

Cuando suenen los seis campanes al unísonu llámase plenum, esto asocede nes fiestes más importantes del añu llitúrxicu: Pascua de Resurrección, Navidá, Epifanía y Pentecostés. Amás, na solemnidá de San Pedru y San Pablo, el 29 de xunu. Dende'l cónclave de 2005, les campanes de San Pedru tienen un papel importante yá que'l so soníu ye distintu en función del resultáu de les votaciones. Esta midida aplicar pa esaniciar cualquier dulda sobre'l color del fumu que preciede al anunciu «Habemus Papam».

Pórticu

El pórticu^[33] alcuéntrase asitiáu ente los cinco arcos que s'abrir na fachada y les puertes del templu. La entrada ta flanqueada por dos estatues ecuestres: Carlomagno (núm. 2),^[34] a la izquierda, obra d'Agostino Cornacchini en 1725, y Constantino (núm. 8),^[35] obra de Bernini en 1670, asitiáu ante la entrada del Palaciu del Vaticanu pola Scala Regia. La bóveda ta decorada con diseñu de Martino Ferrabosco pero realizada por Ambrogio Buonvicino, ya inclúi les escultures de trenta y dos papes, asitiaes a los llaos de les lunetas que contienen relieves nos que se representen episodios de la vida de San Pedru.^[36]

Na paré percima de la entrada principal de la basílica atopa una parte del mosaicu llamáu La Navicella, obra de Giotto y que s'atopaba na Antigua Basílica de San Pedru, foi asitiada en 1674 (núm. 1).^[37]

Puertes

L'accesu a la basílica dende'l pórticu realízase al traviés de cinco puertes, d'izquierda a derecha son: «Puerta de la Muerte», «Puerta del Bien y del Mal», «Puerta de Filarete», «Puerta de los Sacramentos» y «Puerta Santa».

Puerta de la Muerte La Puerta de la Muerte»

(núm. 3)^[38] foi encargada por Xuan XXIII y toma el so nome por ser esta la puerta de salida de los cortexos aciagos de los papes.^[39] Preséntense cuatro paneles: nel primeru hai una representación de la Deposición de Cristu y l'Asunción de María. Nel segundu representen los símbolos de la Eucaristía, el pan y el vinu. Nel tercer cuadru apaez la tema de la muerte, representa l'asesinatu d'Abel, la muerte de Xosé, el martiriu de San Pedru, la muerte de Xuan XXIII (nuna esquina apaez el títulu de la encíclica «Pacem in terris»), la muerte nel exiliu de Gregorio VII y seis animales nel actu de la muerte. Na cara interna de la puerta atopa la buelga de la mano del escultor y un momentu del Conceyu Vaticanu II nel que'l primer cardenal africanu, Galardonen Rugambwa, rinde homenaxe al papa.

Puerta del Bien y del Mal

La Puerta del Bien y del Mal» (núm. 4)^[40] ye obra de Luciano Minguzzi, realizada ente 1970 y 1977.

Puerta de Filarete

La Puerta de Filarete» o «puerta central» (núm. 5)^[41] foi mandada construyir pol papa Eugenio IV a Antonio Averulino Filarete, que la realizó ente 1439 y 1445. Ta fecha de bronce y estremada en dos fueyes, caúna de les cuales presenta tres cuadros superpuestos. Nos cuadros na parte cimera represéntense a la izquierda a Cristu entronizado y a la derecha a la Virxe entronizada, nos paneles centrales tán representaos San Pedru apurriendo les llaves al papa Eugenio IV, y San Pablo con una espada y un xarrón de flores. Los cuadros inferiores presenten el martiriu de los dos santos: a la izquierda la decapitación de San Pablo, y a la derecha la crucifixón de San Pedru. Los paneles tán enmarcaos por medallones colos perfiles de los emperadores, y ente ellos frisos con episodios del pontificáu d'Eugenio IV. Na parte interna alcuéntrase la inusual firma del autor.

Robla de Filarete nel interior de la puerta.

Puerta de los Sacramentos

La Puerta de los Sacramentos» (núm. 6)^[42] foi construyida por Venanzo Crocetti ya inaugurada por Pablo VI el 12 de setiembre de 1965. Nella apaez un ánxel anunciando los siete sacramentos.^[39]

Puerta Santa [[Ficheru: The

Holy Gate.jpg|thumb|Puerta Santa.]] La puerta de la derecha ye la Puerta Santa» (núm. 7),^[43] ta realizada en bronce por Vico Consorti en 1950 y foi donada al papa Pío XII polos católicos suizos pal xubiléu d'esi añu. En dos plaques esistentes a entrambos llaos de la puerta atopen l'escudu de Pío XII y la bulda de Bonifacio VIII que convocó'l primer xubiléu en 1300. Nel entablamento del arcu sobre la puerta apaez la inscripción: PAVLVS V PONT MAX AÑU XIII. Xusto enriba de la puerta atopa la inscripción: GREGORIVS XIII PONT MAX. Ente estos dos inscripciones atopen les plaques que recuerden la so recién apertura:

IOANNES PAVLVS II P.M. PORTAM SANCTAM ANNO IVBILAEI MCMLXXVI A PAVLO PP VI RESERVATAM ET CLAVSAM APERVIT ET CLAVSIT ANNO IVB HVMANE REDEMP MCMLXXXIII – MCMLXXXIV	IOANNES PAVLVS II P.M. ITERVM PORTAM SANCTAM APERVIT ET CLAVSIT ANNO MAGNI IVBILAEI AB INCARNATIONE DOMINI MM-MMI	PAVLVS VI PONT MAX HVIVS PATRIARCALIS VATICANAE BASILICAE PORTAM SANCTAM APERVIT ET CLAVSIT ANNO IVBILAEI MCMLXXV
Nel añu xubilar de 1983-1984 pola redención humana, Xuan Pablu II, Pontífiz Máximu, abrió y cerró la Puerta Santa, zarrada y sellada pol Papa Pablo VI en 1976.	Xuan Pablu II, Pontífiz Máximu, nuevamente abrió y cerró la Puerta Santa'l añu del Magno Xubiléu de la Encarnación del Señor. 2000-2001.	Pablo VI, Pontífiz Máximu, abrió y cerró la Puerta Santa de ta Basílica Patriarcal Vaticana'l añu xubilar de 1975.

Esta puerta permanez zarrada y tapada con cementu pela so parte interior. Solamente'l papa puede abrir y cerrala nos Año Santos, permaneciendo tou esi añu abierta pal accesu de los fieles que pueden ganar indulxencies.

Nave central

L'espaciu interior ta estremáu en tres naves separaes por grandes pilastres. La nave central^[44] mide 187 metros de llargu y 45 metros d'altor; ta cubierta por una gran bóveda de cañón. Ente los años 1962 y 1965 esta nave acoyó les sesiones del Conceyu Vaticanu II.

Hai de solliñar el particular diseñu del suelu de mármol, que presenta elementos de l'antigua basílica, como'l discu de pórfido coloráu exipciu sobre'l que se arrodilló Carlomagno el día de la so coronación. La nave presenta una superficie de diez mil metros cuadraos de mosaicos, frutu del trabayu de munchos artistes, principalmente de los sieglos XVII y XVIII, tales como Pietru da Cortona, Giovanni De Vecchi, Cavalier d'Arpino y Francesco Trevisani.

Nos arcos atopen estatues de les virtúes.^[44] Nes pilastres de la izquierda, empezando pela puerta, l'autoridá eclesiástica, la xusticia divina, la virxinidá, la obediencia, la humildá, la paciencia, la xusticia y la fortaleza. Nos de la derecha, empezando pol altar, la caridá, la fe, la inocencia, la paz, la clemencia, la constancia, la misericordia y la fuercia.

Nos pilastres abren forniques nes que s'atopen les escultures de 39 santos fundadores. Nes pilastres de la derecha, tán les estatues de Santa Teresa de Xesús (núm. 93, 1754),^[45] Santa Madalena Sofía Barat (núm. 93, 1934),^[46] San Vicente de Paúl (de Pietru Bracci, núm. 92, 1754),^[47] San Xuan Eudes (núm. 92, 1932),^[48] San Felipe Neri (núm. 91, 1737),^[49] San Xuan Bautista de La Salle (núm. 91, 1904),^[50] l'antigua estatua de bronce de San Pedru (d'Arnolfo di Cambéu, núm. 89, 1300)^[51] y San Xuan Bosco (núm. 90, 1936).^[52] Nes pilastres de la izquierda: San Pedru de Alcántara (núm. 72, 1713),^[53] Santa Lucía Filippini (núm. 72, 1949),^[54] San Camilo de Lelis (núm. 73, 1753),^[55] San Luis María Grignion de Montfort (núm. 73, 1948),^[56] San Inaciu de Loyola (de Camillo Rusconi, núm. 74, 1733),^[57] San Antonio María Zaccaria (núm. 74, 1909),^[58] San Francisco de Paula (núm. 75, 1732)^[59] y San Pedru Fourier (núm. 75, 1899).^[60]

Nel perímetru de la nave apaez, asitiáu nel entablamento so la bóveda, con lletres de dos metros d'altor, la inscripción:^[61]

QVODCVMQVE LIGAVERIS SUPER TERRAM, ERIT LIGATVM ET IN COELIS, ET QVODCVMQVE SOLVERIS SVPER TERRAM, ERIT SOLVTVM ET IN COELIS • EGO ROGAVI PRO TE, O PETRE VT NON DEFICIAT FIDES TVA, ET TV ALIQVANDO CONVERSVS, CONFIRMA FRATRES TVOS
Tou lo qu'arreyares na tierra va ser arreyáu nos cielos; y tou lo que desamarrares na tierra va ser desamarráu nos cielos. • Yo rogué por ti, que la to fe nun falte; y tu, una vegada vueltu, confirma a los tos hermanos.

Mateo 16:19 • Lucas 22:32

Nave de la epístola

Ye la nave asitiada a la derecha. La primer capiya agospia la Piedá de Michelangelo (núm. 9).^[62] Avanzando pola nave atópense los monumentos funerarios de Lleón XII (núm. 10),^[63] obra de Giuseppe de Fabris, y la reina Cristina de Suecia (núm. 11),^[64] de Carlo Fontana. De siguío alcuéntrase la capiya de san Sebastián (núm. 13),^[65] presidida por un gran mosaicu del martiriu del santu, obra de Pier Paolo Cristofari, basáu nun cuadru de Domenichino; el techu ta decoráu con mosaicos de Pietru da Cortona. Sol altar caltiénense, dende'l 27 d'abril de 2014, tres una llosa de mármol cola inscripción «SANCTVS IOANNES PAVLVS PP. II», los restos de san Xuan Pablu II.^[66]

Nesta capiya tamién se caltienen los monumentos funerarios de Pío XI (núm. 12)^[67] y Pío XII (núm. 14),^[68] realizaos mientres el sieglu XX.

De siguío atópense los monumentos a Inocencio XII (núm. 15),^[69] de Filippo Della Valle en 1746, y a Matilde de Canossa (núm. 16),^[70] de Gian Lorenzo Bernini en 1633. La siguiente ye la Capiya del Santísimu Sacramentu (núm. 17),^[71] protexida per una puerta diseñada por Francesco Borromini. Nesta capiya caltién el Santísimu Sacramentu. Xunto al ciborio de bronce y lapislázuli que preside l'altar, hai dos ánxeles adoradores, y unes grandes llámpares d'aceite amburando permanentemente. La capiya foi diseñada por Carlo Maderno pa coneutar l'actual basílica col cuerpu de l'antigua. Carauterizar por tener un techu más baxu que'l cuerpu de la basílica, polo que se cierra con un Remate n'áticu áticu que despinta la distinta elevación de la cubierta. Contién dos monumentos: el de Gregorio XIII (núm. 18),^[72] de Camillo Rusconi en 1723, y el de Gregorio XIV (núm. 19).^[73] A partir d'equí empieza la girola qu'arrodia l'espaciu alredor de la cúpula.

Piedá, de Miguel Ángel.
Monumentu a la Reina Cristina de Suecia.
Monumentu a Inocencio XII.
Monumentu a Matilde de Canossa.
Monumentu a Gregorio XIII.

Nave del evanxeliu

Ye la nave asitiada a la izquierda. La primer capiya ye la Capiya del Bautismu» (núm. 71),^[74] diseñada por Carlo Fontana y decorada con mosaicos de Baciccio realizaos darréu por Francesco Trevisani; el mosaicu que s'atopa detrás del altar asonsaña una pintura de Carlo Maratta esistente na Basílica de Santa María de los Ánxeles y los Mártires.

Dempués d'esta capiya atopen los monumentos funerarios que contienen les tumbes de Clementina Sobieski (núm. 70),^[75] obra de Pietru Bracci en 1742, y la de los Estuardo (núm. 69),^[76] obra d'Antonio Canova en 1829, colos enterramientos del rei Xacobu III y los sos fíos Carlos Eduardo Estuardo y el cardenal Enrique Benedicto Estuardo. De siguío alcuéntrase la Capiya de la Presentación» (núm. 67),^[77] en que'l so altar atopar el cuerpu de San Pío X. N'el so parés atopen los monumentos a Xuan XXIII (núm. 66)^[78] y a Benedicto XV (núm. 68),^[79] realizaos nel sieglu XX. Darréu, alcuéntrase'l monumentu a Pío X (núm. 65),^[80] de 1923, y la tumba d'Inocencio VIII (núm. 64),^[81] realizada por Antonio Pollaiuolo nel sieglu XV.

A lo último, alcuéntrase la Capiya del Coru (núm. 63),^[82] presidida pol Altar de la Inmaculada Concepción (núm. 62).^[83] La capiya ye ximielga a la Capiya del Santísimu Sacramentu, asitiada nel llau de la epístola, polo que presenta la mesma configuración. Na última pilastra enantes de pasar a la girola allúguense los monumentos a Lleón XI (núm. 61),^[84] obra d'Alessandro Algardi en 1644, y a Inocencio XI (núm. 60).^[85]

Monumentu a Clementina Sobieski.
Monumentu a los Estuardo.
Monumentu a Benedicto XV.
Balta d'Inocencio VIII.
Monumentu a Inocencio XI.

Girola

La girola o deambulatorio ye l'espaciu qu'arrodia los cuatro pilastres que sostienen la cúpula y ye'l corazón de la ilesia tal que la había diseñáu Miguel Ángel.

Na pilastra que correspuende cola nave de la epístola atopa l'Altar de san Jerónimo (núm. 20),^[86] cola tumba del papa Xuan XXIII, sobre la cual alcuéntrase un gran mosaicu d'un cuadru de Domenichino. L'espaciu que queda ente la Capiya del Sacramentu y el cruceru, acueye la Capiya Gregoriana (núm. 21),^[87] zarrada por una bóveda que nel esterior conforma una de los dos cúpules menores. Equí alcuéntrase'l monumentu a Gregorio XVI (núm. 22),^[88] obra de Luis Amici en 1848-1857. Al pie de ésta, nel muriu norte, alcuéntrase l'Altar de la Virxe del Perpetuu Socorru» (núm. 23),^[89] onde s'atopen les reliquies de san Gregorio Nacianceno. Al llau ta l'Altar de san Basilio (núm. 24),^[90] afatáu con un mosaicu del sieglu XVIII, onde s'atopen los restos de san Josafat Kuncewicz y, frente a ésti, el monumentu funerariu de Benedicto XIV (núm. 25).^[91]

Una vegada cruciáu'l transepto apaez l'Altar de la Navicella (núm. 32),^[92] y, enfrente, el monumentu a Clemente XIII (núm. 31),^[93] d'Antonio Canova en 1787-1792. Darréu atópense los altares del Arcánxel San Miguel (núm. 33),^[94] de Santa Petronila (núm. 34)^[95] y de «San Pedru y la resurreición de Tabitha» (núm. 36).^[96] Nel muriu oeste atopa'l monumentu a Clemente X (núm. 35),^[97] obra de Mattia de Rossi, a finales del sieglu XVII.

Nel llau sur de la girola alcuéntrase, na columna de la cúpula, un altar presidíu por un mosaicu que reproduz el célebre cuadru de La Tresfiguración de Rafael (núm. 59),^[98] en que'l so altar atopar el cuerpu del beatu Inocencio XI. La capiya axacente, similar a la Gregoriana, ye la Capiya Clementina» (núm. 58);^[99] nella atopen los monumentos funerarios de Gregorio Magno (núm. 56)^[100] y de Pío VII (núm. 57),^[101] de Bertel Thorvaldsen en 1831, únicu artista non católicu que trabayó na basílica. De siguío allúgase l'Altar de la Mentira (núm. 55)^[102] afatáu con un mosaicu del sieglu XVIII; frente a este, el monumentu al Pío VIII (núm. 54),^[103] obra de Pietru Tenerani en 1866, con una puerta que conduz a la Sacristía Mayor de la Basílica.^[104]

Al otru llau del transepto alcuéntrase'l monumentu funerariu al papa Alejandro VII (núm. 47),^[105] una notable obra de Gian Lorenzo Bernini qu'amuesa al Papa embaíu n'oración, cola muerte, representada por un cadarma sosteniendo un reló de sable, percima d'una puerta que simboliza la entrada a la otra vida. Enfrente, asítiase l'Altar del Sagráu Corazón de Xesús» (núm. 48),^[106] con mosaicos de 1930. De siguío, la Capiya de La nuesa Señora del Pilar» (núm. 44),^[107] onde s'atopen los altares dedicaos a la Virxe del Pilar (núm. 46)^[108] y a Lleón I el Magno (núm. 45),^[109] con un magníficu retablu de mármol d'Alessandro Algardi sobre la espulsión d'Atila realizáu ente 1645-1653. A lo último, enantes del presbiteriu, alcuéntrase l'Altar de San Pedru curando a un paralíticu» (núm. 43),^[110] del sieglu XVIII, y la tumba del papa Alejandro VIII (núm. 42).^[111]

Balta de Xuan XXIII.
Balta de Benedicto XIV.
Balta de Clemente X.
Balta de Pío VII.
Monumentu a Pío VIII.
Balta d'Alejandro VIII.

Órganu

L'órganu de la basílica atopar ente la girola y el presbiteriu; foi construyíu por Tamburini en 1962. Presenta dos cuerpos que s'alluguen nos brazos de la girola que parten del presbiteriu, respeutivamente moteyaos, «Cornu Epistulae» y «Cornu Evangelii». Estos dos cuerpos corresponder con dos órganos construyíos a principios del sieglu XX por Vegezzi-Carlo Bossi y Walker. L'órganu del primer cuerpu entiende los rexistros del segundu y tercer tecláu, ente qu'al segundu cuerpu correspuende'l primer y cuartu tecláu. Los rexistros de pedal son partíos en dos partes como l'organista precise. Utilícense dos consoles de tresmisión llétrica; una asítiase ente les butaques del coru cantor mientres les celebraciones nel interior, ente qu'otra allúgase na plaza pa les celebraciones del esterior. Fueron construyíes pol fabricante Mascioni en 1999.

En 1875, Aristide Cavaillé-Coll ufiertó-y al papa Pío IX el diseñu d'un gran órganu que nunca llegó a realizase, según otros proyeutos, siempres provenientes de Francia. Na actualidá, los organistes son James Edward Goettsche y Gianluca Libertucci.

«Cornu Evangelii».
Tecláu del órganu.
«Cornu Epistulae».
Órganu del coru.

Transepto

El transepto norte estender escontra'l Palaciu Apostólicu Vaticanu y foi diseñáu y construyíu por Miguel Ángel, qu'amplió'l deambulatorio que diseñaren los sos antecesores, de cuenta que ganó dellos nichos p'altares coronaos per grandes ventanes. Nel transepto norte,^[112] esisten tres altares dedicaos a san Wenceslao (núm. 27),^[113] san Erasmu (núm. 29),^[114] y, nel centru, el de los santos mártires Procesu y Martiniano (núm. 28).^[115] El transepto sur ye similar al anterior,^[116] atopándose los altares dedicaos a san Xosé (núm. 51),^[117] nel centru, y los de la Crucifixón de San Pedru (núm. 52)^[118] y el de Tomás l'Apóstol santu Tomás (núm. 50).^[119]

A lo llargo del transepto, nos nichos de los pilastres asítiense escultures de santos y santes fundadores de congregaciones y órdenes relixoses. Nel transepto derechu: san Bonfiglio Monaldi (núm. 30, 1906),^[120] san José de Calasanz (núm. 30, 1755),^[121] San Pablo de la Cruz (núm. 85, 1876),^[122] san Bruno (núm. 85, 1744),^[123] santa Luisa de Marillac (núm. 26, 1954),^[124] san Pedro Nolasco (núm. 26, 1742),^[125] santa María Eufrasia Pellettier (núm. 86, 1942)^[126] y san Xuan de Dios (núm. 86, 1745).^[127] Nel cruceru esquierdu: san Guillermo de Vercelli (núm. 49, 1878),^[128] san Norberto de Xanten (núm. 49, 1767),^[129] santa Ángela de Mérici (núm. 79, 1866),^[130] santa Xuliana Falconieri (núm. 79, 1740),^[131] santa Juana Antida Thouret (núm. 53, 1949),^[132] san Jerónimo Emiliani (núm. 53, 1757),^[133] santa Francisca Cabrini (núm. 77, 1947)^[134] y san Cayetano de Thiene (núm. 77, 1738).^[135]

Nel perímetru del transepto esquierdu apaez, nel entablamento so la bóveda con lletres de dos metros d'altor, la inscripción:^[61]

DICIT TER TIBI PETRE IESUS DILIGIS ME? CUI TER O ELECTE RESPONDENS AIS: O APODERE EL TO QUI OMNIA NOSTI EL TO SCIS QUIA DILIGO TE
Díxo-y la tercer vegada: Simón, fíu de Jonás, ¿ámesme? Pedro atristayar de que-y dixera la tercer vegada: ¿Ámesme? y respondiólu: Señor, tu saber tou; tu sabes que te amo. Xesús díxo-y: Apacienta les mios oveyes.

Juan 21:17

Pela so parte nel transepto derechu alcuéntrase la inscripción:^[61]

O PETRE, DIXISTI LA TO YE CHRISTUS FILIUS DEI VIVI, AIT IESUS: BEATUS YE SIMON BAR IONA QUIA CARU ET SANGUIS NON REVELAVIT TIBI
Simón Pedro, dixo: Tu yes el Cristu, el Fíu del Dios viviente. Entós respondiólu Xesús: Bonaventuráu yes, Simón, fíu de Jonás, porque non te revelólo carne nin sangre.

Mateo 16:16-17

Presbiteriu

El presbiteriu presenta una estructura similar a la de los estremos del transepto. Ta apoderáu pola Cátedra de San Pedru (núm. 39),^[136] asitiada nel centru. Ye un monumental relicariu obra de Gian Lorenzo Bernini, conteniendo una siella de dómina paleocristiana que según la tradición yera la utilizada por San Pedru; la siella sofitar nes escultures de los cuatro Padres de la Ilesia. El conxuntu apaez allumáu por una vidrera con un palombu, simbolizando'l Espíritu Santu.

A la izquierda de la cátedra atopa'l monumentu a Pablo III (núm. 40),^[137] diseñáu por Giacomo della Porta. Pela so parte, a la derecha alcuéntrase la tumba d'Urbanu VIII (núm. 38),^[138] realizada por Bernini en 1627; el monumentu ta apoderáu por una estatua del Papa nel actu de bendicir; flanquean el sarcófagu figures alegóriques de la Caridá y la Xusticia y nel centru, una cadarma escribe'l epitafiu. Nes columnes asítiense les escultures de Santu Domingu de Guzmán (núm. 37, 1706),^[139] San Francisco Caracciolo (núm. 37, 1834),^[140] San Franciscu d'Asís (núm. 41, 1727)^[141] y San Alfonso María de Ligorio (núm. 41, 1839).^[142] Pela so parte nes pilastres de la cúpula asítiense les escultures de San Benitu de Nursia (núm. 81, 1735),^[143] y Santa Francisca romana (núm. 81, 1850),^[144] y de San Francisco de Sales (núm. 83, 1845),^[145] y San Elías (núm. 83, 1727).^[146]

Nel perímetru del presbiteriu apaez la inscripción en llatín y griegu:^[61]

O PASTOR ECCLESIAE LA TO OMNES CHRISTI PASCIS AGNOS ET OVES • ΣΥ ΒΟΣΚΕΙΣ ΤΑ ΑΡΝΙΑ, ΣΥ ΠΟΙΜΑΙΝΕΙΣ ΤΑ ΠΡΟΒΑΤIΑ XΡΙΣΤΟΥ
Oh pregueru de la Ilesia, alimenta a tolos corderos y les oveyes de Cristu

Juan 21:15-19

Altar Papal

Atopar nel cruceru, asitiáu so la cúpula, y ta enmarcáu pol monumental baldaquino de San Pedru (núm. 82),^[147] obra de Gian Lorenzo Bernini, construyíu ente 1624 y 1633. Realizáu en bronce estrayíu del Panteón, presenta un altor de 30 m. Ta sosteníu por cuatro columnes salomóniques a imitación de les del Templu de Salomón y el tabernáculo de l'antigua basílica, que les sos columnes recuperar y asitiáronse como adornu nes pilastres de la cúpula de Michelangelo. Nel centru, a la solombra del baldaquino, arrodiáu pel inmensu espaciu so la cúpula, alcuéntrase l'altar papal, un bloque de mármol blanco en forma de paralelepípedu, y sobre él un crucifixu de bronce y un xuegu de siete candeleros, nel cual solamente'l papa puede celebrar la Eucaristía n'ocasiones solemnes. Foi asitiáu verticalmente sobre la tumba de San Pedru y consagráu el 5 de xunu de 1594 pol papa Clemente VIII. Esti altar ye conocíu como «Altar de la Confesión», al tar asitiáu sobre'l llugar conocíu como «Confessio», la tumba del Apóstol que col so martiriu confesó la so fe.^[148]^[149]^[150].

Nes pilastres que sofiten la cúpula preséntense cuatro escultures mirando al altar, encargaes por Urbanu VIII, son: San Longinos (núm. 88)^[151] de Gian Lorenzo Bernini (1639), Santa Elena (núm. 84)^[152] d'Andrea Bolgi (1646), Santa Verónica (núm. 80)^[153] de Francesco Mochi (1632), y San Andrés (núm. 76)^[154] de François Duquesnoy (1640). Sobre caúna de les estatues esiste un balcón zarráu por dos tales rexes tres les que s'atopen diversos relicarios: nel de San Longinos alcuéntrase la reliquia de la Llanza Sagrada; nel de Santa Elena atopa parte de la Vera Cruz; nel de Santa Verónica caltiénse la tela col cara de Cristu impresu; nel de San Andrés, hermanu de San Pedru, calteníase'l craniu d'esti apóstol, pero Pablo VI regalar a los ortodoxos como xestu de bona voluntá.^[155] Na parte alta de cada pilastra hai cuatro mosaicos que representen a los evanxelistes cola so respeutiva representación iconográfica.^[156]

Estatues de les pilastres de la cúpula
Santa Verónica.
Santa Elena.
San Longinos.
San Andrés.

Na parte cimera de les pilastres que sofiten la cúpula, nel entablamento, respeutivamente sobre santa Verónica, santa Elena, san Longinos y san Andrés, alcuéntrase la inscripción:

• HINC VNA FIDES • MVNDO REFULGET • HINC SACERDOTTI • VNITAS EXORITVR •
Equí esparder pel mundu la única y verdadera fe, equí naz la unidá del sacerdociu.

San Cipriano

Cúpula

La cúpula de la Basílica de San Pedru alzar a un altor total de 136,57 m dende'l suelu hasta la parte cimera de la cruz esterna. Ye la cúpula más alta del mundu. El so diámetru internu ye de 41,47 m, llixeramente menor que dos de los trés enormes cúpules que la precedieron: la del Panteón de Agripa, de 43,3 m; y la de la Catedral de Florencia, de 44 m. Los arquiteutos de San Pedru basar nestos dos cúpules pa buscar la manera de construyir la que se concibió como la mayor cúpula de la cristiandá. Construyir dende 1547 hasta 1590 por Miguel Ángel Buonarroti, quien dempués finó y ocupó el so llugar el so discípulu Giacomo Della Porta.^[157]

El perímetru interior de la cúpula presenta la inscripción en llatín con lletres de 2 m d'altor:^[61]

TV YE PETRVS ET SVPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM ET TIBI DABO CLAVES REGNI CAELORVM
Tu yes Pedro, y sobre esta roca voi edificar la mio ilesia. A ti te voi dar les llaves del reinu de los cielos. Vulgata Mateo 16:18–19.

So la llinterna atopa la inscripción:

S. PETRI GLORIAE SIXTVS PP. V. A. M. D. XC. PONTIF. V.
Pa la gloria de San Pedru, Sixto V, papa, nel añu 1590 y el quintu añu del so pontificáu.

Vistes dende la cúpula de San Pedru.

Sacristía

La Sacristía mayor ye un edificiu esternu a la basílica, asitiáu nel llau sur, que se coneuta col templu al traviés de dos corredores sobre arcos qu'apuerten a la basílica travesando la tumba de Pío VIII y la Capiya del Coru.

En 1715 realizóse un concursu pa construyir una sacristía, el ganador foi un proyeutu de Filippo Juvara, que la so maqueta en madera caltener nos depósitos de la basílica, pero que'l so eleváu costu torgó la so execución. En 1776, el papa Pío VI encargó a Carlo Marchionni la execución del actual edificiu, que la so construcción completar en 1784. La obra concluyida foi duramente criticada, sobremanera pol eruditu Francesco Milizia, lo qu'obligó a Marchionni a abandonar la ciudá.

La sacristía presenta planta octogonal y ta cubierta por una cúpula. Atópase flanqueada por dellos edificios ente los que s'atopen la Sacristía de los canónigos y beneficiarios, la Sala Capitular y l'Ayalga.

Covarones Vaticanos

Los Covarones Vaticanos formar pola diferencia de cota ente la nueva y l'antigua basílica. Tienen forma d'ilesia soterraña de tres naves. Utilizáronse como llugar d'enterramientu de munchos papes. L'accesu realizar por una escalera doble arrodiada por una elegante balaustrada sobre la que se quemar 99 llámpares votivas; esta escalera parte dende la parte frontera del Altar Papal. La escalera remata ante la Confesión de San Pedru (núm. 65), obra de Carlo Maderno; ante'l mosaicu de Cristu Pantocrátor, alcuéntrase l'arca que guarda los palios. Tres esti arca atopen los restos de mármol de la tumba de San Pedru construyida pol emperador Constantino. Na parte inferior alcuéntrase la bola de bronce, llamada «cataracta» o «billicus confessionis», que sirvía d'accesu, dende la construcción de la primer basílica, a la tumba de Pedro.

El papa Pío XII, acabante escoyer en 1939, patrocinó la investigación arqueolóxica qu'en diez años sacó a la lluz, primero'l suelu de la Basílica Constantiniana, y más tarde, los restos d'una necrópolis romana qu'ocupaba la fastera de la Llomba Vaticana, y que foi soterrada polos constructores de la primer basílica. La presencia d'esta zona d'enterramientu confirma la creencia de que'l llugar de sepultura de san Pedro atopar nel llugar onde s'alzó primero un monumentu y dempués la basílica.

Tres la escavación, en 1953 atopóse un nichu nel que podía reconocese una incompleta escritura en griegu col nome de Pedro, nel interior había dellos güesos envueltos nun pañu de púrpura y filo d'oru. Esti descubrimientu anunciar Pío XII convencíu de que, con toa probabilidá, los restos yeren del cuerpu de san Pedro. Estos restos fueron asitiaos nel sosuelu, na posición orixinal que se correspuende esautamente cola vertical del Altar Papal, el baldaquino y la cúpula.

Delles tumbes de papes nos Covarones Vaticanos
Balta de Pablo II.
Balta de Benedicto XV.
Balta d'Urbanu VI.
Balta de Pablo VI.
Balta de Xuan Pablo I.
Balta de Benitu XVI.

Arciprestes de la basílica dende 1053

El arcipreste de la Basílica de San Pedru ye'l xefe executivu del cultu y el cuidu pastoral de la basílica, y siempres ye un cardenal. Dalgunos de los arciprestes más destacaos de la basílica fueron los cardenales Giovanni Gaetano Orsini (1276–1277) y Pietru Barbu (1445–1464), que más tarde se convertiríen nos papes, Nicolás III y Paulo II, respeutivamente.

Na actualidá ocupa'l cargu'l cardenal Angelo Comastri, dende'l 10 d'ochobre de 2006.^[158]^[159]

Referencies

↑ Les reclamaciones de que la Basílica de La nuesa Señora de la Paz de Yamusukro de Costa de Marfil ye más grande que la Basílica de San Pedru, paecen ser falses, una y bones les midíes de la primera inclúin un rectoráu, una villa y, probablemente, la escampada. La so cúpula, basada na de San Pedru, ye más baxa, pero lleva una cruz más alta, polo que diz ser la ilesia cola más alta cúpula.
↑ James Lees-Milne describe la Basílica de San Pedru como «la ocupante d'una posición única nel mundu cristianu» en Lees-Milne 1967, p. 12.
↑ Banister Fletcher, el renombráu historiador de l'arquiteutura la llapada «...la más grande de toles ilesies de la cristiandá» en Fletcher 1996, p. 719.
↑ ^4,0 ^4,1 P. Jorge Loring, S.I.. «La tumba de San Pedru». Catholic.net. Consultáu'l 30 d'abril de 2011. «Identificación científica de la tumba y los güesos de San Pedru»
↑ Baumgarten 1913
↑ vatican.va. «[http://www.vatican.va/various/basiliche/san_giovanni/index_it.htm Arcibasilica papale di San Giovanni in laterano]» (italianu). Consultáu'l 30 de mayu de 2011. «Basílica de San Giovanni in Laterano, la catedral de Roma»
↑ Al arrenunciar en 2006 al títulu de Patriarca d'Occidente, el Papa Benedicto XVI renombró a éstes «basíliques patriarcales» como «basíliques papales».
↑ «San Pedru, príncipe de los apóstoles.». Enciclopedia católica. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-08-09. Consultáu'l 30 d'abril de 2011.
↑ ^9,0 ^9,1 Lees-Milne, James (1967) (n'inglés). San Pedru: la historia de la Basílica de San Pedru en Roma.. Hamish Hamilton. OCLC 1393052. http://www.stpetersbasilica.org/Docs/JLM/SaintPeters-1.htm.
↑ Andrea Pollett. «Obelisco en Roma» (inglés). Consultáu'l 30 d'abril de 2011.
↑ Boorsch, Suzanne (Iviernu de 1982-1983). «The Building of the Vatican: The Papacy and Architecture». The Metropolitan Museum of Art Bulletin 40 (3): páxs. 4–8.
↑ Guarducci, Margherita (1960). The Tomb of St Peter (n'inglés). Hawthorn Books. Consultáu'l 30 de mayu de 2011.
↑ La tumba de Julio II quedó incompleta y finalmente foi construyida na Ilesia de San Pedru ad Vincola.
↑ ^14,0 ^14,1 Spagnesi, Gianfranco (2003). Roma: la Basilica di San Pietro, il borgo y la città (n'italianu). Palombi, páx. 62. Consultáu'l 30 de mayu de 2011.
↑ De Maio, Romeo (1992). Riforme y miti nella Chiesa del Cinquecento (n'italianu). Guida, páx. 407. ISBN 8878351318. Consultáu'l 30 de mayu de 2011.
↑ Patetta, Federico (1943). La figura del Bramante nel "Simia" d'Andrea Guarna (n'italianu).
↑ De Angelis (1978), páxs. 346-349
↑ Ackerman (1997), páxs. 193-221
↑ www.rome.info. «Basílica di San Pietro» (italianu). Consultáu'l 30 d'abril de 2011.
↑ «Bendiz Papa estatua de primera santa chilena» (6 d'ochobre de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-10-02. Consultáu'l 16 de mayu de 2011. «El Papa bendiz imaxe de santa Teresa de los Andes, primer santa chilena que cunta con una escultura asitiada na fachada posterior de la basílica de San Pedru, nel Vaticanu.»
↑ «Bendición de la estatua de Santa Teresa de Xesús Jornet» (20 d'ochobre de 2004). Consultáu'l 18 de mayu de 2011. «alcuéntrase allugada nun llugar privilexáu” de la Patriarcal Basílica. Esautamente na parte esterior de la girola, detrás de la Gloria de Bernini”, nel nichu central del so ábside.»
↑ «Imagen de santa ecuatoriana Mariana de Xesús va tar nel Vaticanu» (2 de payares de 2004). Consultáu'l 16 de mayu de 2011. «na fachada posterior de la Basílica vaticana de San Pedru.»
↑ «El Papa bendiz la estatua de San Josemaría Escrivá» (14 de setiembre de 2005). Consultáu'l 15 de mayu de 2011. «Asitiada na parte esterior de la basílica vaticana.»
↑ ^24,0 ^24,1 «Santa Genoveva Torres, na basílica vaticana» (2006). Consultáu'l 16 de mayu de 2011. «Foi-y asignada a Santa Genoveva una fornica allugada nel mesmu ábside esterior de la Basílica, con vistes a los xardinos per onde pasia'l Papa.»
↑ «El santu de la familia, na basílica de San Pedru del Vaticanu» (23 de mayu de 2007). Consultáu'l 16 de mayu de 2011. «El Papa bendiz una estatua que se va asítiase nel esterior del ábside»
↑ «La unidá, signu del amor de Dios» (7 de mayu de 2008). Consultáu'l 15 de mayu de 2011.
↑ ^27,0 ^27,1 «Papa bendiz estatua de santa Rafaela Porres asitiada nel Vaticanu» (20 de xineru de 2010). Consultáu'l 15 de mayu de 2011. «asitiada nuna fornica esterna de la parte posterior de la basílica de San Pedru.»
↑ «Bendición ya inauguración de la estatua de San Marcelino Champagnat» (2010). Archiváu dende l'orixinal, el 2009-09-17. Consultáu'l 16 de mayu de 2011.
↑ «estatua-de-san-maron-asitiada-en-un nichu-de-la-basilica-de-san-pedro/ El Santu Padre bendiz la estatua de San Marón, asitiada nun nichu de la Basílica de San Pedru» (23 de febreru de 2011). Consultáu'l 15 de mayu de 2011. «asitiada nun nichu esternu de la Basílica de San Pedru na fachada de «Vía delle Fondamenta».»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Fachada de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 3 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 3 de xunu de 2011. «Pío IX (1846-1878) decidió reemplazar les antigües estatues de los santos Pedro y Pablo poles actuales en Pascua de 1847. La estatua de San Pedru mide 5,55 m d'altor y alcuéntrase sobre un pedestal de 4,91 m d'altu.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de San Pablo» (inglés). Consultáu'l 3 de xunu de 2011. «La estatua de San Pablo mide 5,55 m d'altor y alcuéntrase sobre un pedestal de 4,91 m d'altu. Foi restauráu en 1985-86 gracies a l'arrogancia de los Caballeros de Colón.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «El Pórticu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de Carlomagno» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de Constantino» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La estatua ecuestre de Constantino fecha por Bernini y considerada como una de les sos obres maestres.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «La bóveda del Pórticu» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011. «Mapes de la bóveda.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «El Navicella» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Puerta de la Muerte» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Presenta grandes paneles modelaos de la Crucifixón y l'Anunciación, y menos los paneles de los profetes, apóstoles y santos.»
↑ ^39,0 ^39,1 www.romaspqr.it. «San Pietro» (italianu). Consultáu'l 30 d'abril de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Puerta del Bien y del Mal» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Esta segunda puerta de la izquierda foi donáu al Papa Pablo VI, nel so cumpleaños númberu 80. Los paneles de la derecha amuesen la bondá, la maldá izquierda.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «La puerta Filarete» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Puerta de los Sacramentos» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «De normal ye la puerta abierta pa entrar na basílica. Los paneles amuesen los siete sacramentos y la predicación.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «La Puerta Santa» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ ^44,0 ^44,1 www.saintpetersbasilica.org. «La Nave» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El discu coloráu de pórfido na entrada, tomada de l'antigua basílica, ye la piedra sobre la que Carlomagno y otros emperadores fueron coronaos.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Teresa de Xesús» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Madalena Sofía Barat» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Vicente de Paúl» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

EVAN / GELI / ZARE / PAUPE / RIBUS / MISIT / ME

unxóme pa dar bones nueves a los probes

Lucas 4:18 Inscripción nel llibru.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Xuan Eudes» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Felipe Neri» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

D'ESCELSU / MISIT IGNEM / IN OSSIBUS / MEIS / IER. THR. / CAP.I / VER. XIII

Dende lo alto unvió fueu que consume los mios güesos

Lamentación 1:13 Inscripción nel llibru.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Xuan Bautista de La Salle» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011. «Esta antigua estatua de bronce de San Pedru tien les dedes derechu foliaos por sieglos de pelegrinos que tradicionalmente toquen el pie.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Xuan Bosco» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Pedru de Alcántara» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Lucía Filippini» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Camilo de Lelis» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

MAIOREM CARITATEM NEMO HABET

Naide tien mayor amor del home

Inscripción nel llibru.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Luis María Grignion de Montfort» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Ignacio de Loyola» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

AD / MAIOREM / DEI / GLORIAM
CONSTITU / TIONES / SOCIETATIS / IESU

A la mayor gloria de Dios. Constituyó la Compañía de Xesús

Inscripción nel llibru.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Antonio María Zaccaria» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Francisco de Paula» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Pedru Fourier» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ ^61,0 ^61,1 ^61,2 ^61,3 ^61,4 Leo Nellissen. «Sint Pieter in Rome, mozaïek-inscripties met Nederlandse vertaling (n'español: San Pedru en Roma, inscripciones de mosaicos con traducción al holandés)» (neerlandés). www.stilus.nl. Consultáu'l 4 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla de la Piedá» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

MICHAEL. ANGELUS. BONAROTUS. FLORENT. FACIEBAT

Inscripción.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Lleón XII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Cuando'l Papa Lleón XII foi escoyíu trató de refugar el cargu alegando la so mala salú, díxo-y a los cardenales: «Tán escoyendo a un home muertu».»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Cristina de Suecia» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Hai tres relieves de la urna: Christina arrenunciu al tronu de Suecia a aceptar el catolicismu (centru), el despreciu de la nobleza (a la derecha), la fe que trunfa sobre la herexía (a la izquierda).»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla de San Sebastián» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ EFE (4 de mayu de 2011). Los fieles yá pueden venerar los restu del beatu Xuan Pablu II na Capiya de San Sebastián. ABC. https://www.abc.es/20110503/sociedad/abci-restos-papa-capiya-201105031910.html. Consultáu'l 6 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pío XI» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pío XII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Dizse que'l xestu de Pío XII amuesa'l so deséu de poner fin a la Segunda Guerra Mundial.»

Nada se pierde na paz, tou puede perdese cola guerra.

Pío XII.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Inocencio XII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La figura alegórica de la Caridá ye considerada una obra maestra d'esta composición.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Matilde de Canossa» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla del Santísimu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

«Namái aquellos que deseyen orar puede entrar».
Esti signu delantre de la Capiya del Santísimu Sacramentu dexa a los visitantes saber qu'esti ye un llugar pa la reflexón y non yá parte d'una xira de la basílica.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Gregorio XIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «A los llaos tán les estatues alegóriques de la Relixón, sosteniendo les tables de la Llei, y magnificencia, na base ye un dragón, n'alusión a la figura heráldica de la familia Boncompagni.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Gregorio XIIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

La ornamentación d'una tumba, la muestra de duelu, y les pómpares aciages, son consuelos pa los sobrevivientes, nun beneficia a los muertos. Pa les almes piadoses que, llibre de pecaos, volaron al Señor, poco importa que los sos cuerpos tienen una tumba sórdida, o nengunu, inclusive como'l más costosu balta nun fai nada polos impíos y los que s'obliguen inda nos llazos del pecáu.

Gregorio XIV.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla del Bautisteriu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a María Clementina Sobieski» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a los Estuardo» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011. «Esta obra maestra de Canova conmemora a James III, antiguu pretendiente al tronu inglés, y los sos dos fíos, el príncipe Carlos y Enrique.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla de la Presentación» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Xuan XXIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Una de les escenes representaes nesti monumentu ye la visita del Papa a la prisión Regina Coeli en Roma. Díxo-y a los prisioneros que yá que ellos nun pueden dir velo, él vieno ve-yos a ello.»

El secretu de too ye dexase llevar pol Señor y pal Señor.

Xuan XXIII na so coronación.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Benedicto XV» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El Pontífiz absorber na oración, de rodíes sobre una tumba que conmemora la Primer Guerra Mundial, que describió como una matanza inútil». La tumba ta cubierta de cañes d'olivar, símbolu de la paz. Percima de la estatua ta María, presentando de Xesús, Príncipe de la Paz, a un mundu en llapaes.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a San Pío X» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El so cuerpu, que lleva una mázcara de plata, puede vese nel altar de la Capiya de presentación.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Inocencio VIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Na manzorga, el Papa, amuesa la llanza que trespasó la banda de Xesús. La reliquia real que-y dio'l sultán, caltener nel balcón enriba de la estatua de San Longinos.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla del Coru» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Inmaculada Concepción» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Lleón XI» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Les roses tallaes nel zócalo contienen la inscripción «Sic florui», en referencia al fechu de que reinó namái 27 díes, en 1605. A los sos llaos tán dos alegoríes femenines: la entereza y l'arrogancia. La escena siguiente ye l'axuración del protestantismu fecha por Enrique IV de Francia cuando Lleón foi nunciu apostólicu, y la firma d'un tratáu de paz ente España y Francia.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu al beatu Inocencio XI» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La figura del Papa ta flanqueada pola fe y la fortaleza. El baxorrelieve amuesa la victoria sobre los turcos en Viena en 1683. Inocencio XI foi beatificáu'l 7 d'ochobre 1956, la so fiesta ye'l 13 d'agostu. El cuerpu del Papa ye visible sol altar de la Tresfiguración nel llau opuestu de la basílica.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Jerónimo» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El llenzu orixinal de «La última comunión de San Jerónimo» alcuéntrase anguaño na Galería del Vaticanu.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla Gregoriana» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La Capiya Gregoriana lleva'l nome del so patrón Gregorio XIII. Contién les tumbes de Benedicto XIV y Gregorio XVI, amás los altares de San Basilio, Virxe del Socorru y San Jerónimo.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Gregorio XVI» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de La nuesa Señora del Socorru» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La nuesa Señora del Perpetuu Socorru, que la so imaxe, pintura sobre madera, atopábase enantes nel Oratoriu de San Lleón na antigua Basílica y treslladóse equí en 1578.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Basilio» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Benedicto XIV» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Navicella» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «L'Altar de la Navicella deriva'l so nome de la narrativa del Evanxeliu de Xesús caminando sobre l'agua.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Clemente XIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Miguel Arcánxel» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de Santa Petronila» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Pedru alzar Tabitha» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Tabitha yera la muyer de Jaffa. Fechos 9:36-42»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Clemente X» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Nel suelu, delantre del monumentu al papa Clemente X, so una llábana senciella, atópense los restos del papa Sixto IV y el papa Julio II.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Tresfiguración» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Ye unu de los mosaicos más bellos de San Pedru, esti retablu ye una reproducción de la pintura «Llechu de muerte» de Rafael, anguaño nel Muséu Vaticanu. Julio de Médicis encargó la pintura pa la Catedral de Narbona, pero caltener en Roma, en San Pietru in Montorio, dende de 1523. Napoleón llevar a París en 1797, y foi devueltu al Vaticanu en 1815. Un equipu de seis artistes tardientu nueve años n'executar el mosaicu, terminando en 1767.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla Clementina» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Gregorio'l Grande» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Sol altar atopa un sarcófagu de mármol blanco que contién les reliquies del Papa San Gregorio Magno (590-604), doctor de la Ilesia. Foi'l primer Papa d'adoptar el títulu de «Siervu de los siervos de Dios».»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pío VII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El so autor, Thorvaldsen, nun podía roblar la obra al nun ser católicu polo qu'esculpió la so cara en llugar de la del Papa.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar del Sagráu Corazón» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Creáu por cuenta de la canonización de Santa Margarita María Alacoque en 1923.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pío VIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El Papa ta de rodíes delantre de la figura de Cristu entronizado, a los llaos asítiense les estatues de los santos Pedro y Pablo. Tamién apaecen les alegoríes de la prudencia y la xusticia.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Sacristía y Muséu de l'Ayalga» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Alejandro VII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Ye una de les obres más importantes de la basílica, obra cume de Bernini.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Mentira» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Dempués de mentir a San Pedru, Saphira cayó al suelo ante l'Apóstol. No fondero unos mozu lleven el cadabre del so home, Ananías. Fechos 5:1-11»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Capilla de La nuesa Señora del Pilar» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de La nuesa Señora de la Columna» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Lleón el Grande» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Pedru sanando a un paralíticu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Alejandro VIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Esti monumentu a Alejandro VIII utiliza una gran variedá de mármoles preciosos. El baxu relieve fronteru recibió grandes aponderamientos, representa la canonización de cinco santos el 16 d'ochobre de 1690.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Transepto norte» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Nesti llugar celebró'l Conceyu Vaticanu I. Namái ye accesible pa los que quieren recibir el sacramentu de la confesión.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Wenceslao» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Erasmu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de los Santos Procesu y Martiniano» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Estos santos fueron dos mártires romanos que fueron guardias de San Pedru na cárcel Mamertina y que se convirtieron y bautizaron. Les sos reliquies atópase na urna de pórfido sol altar. El mosaicu sobre l'altar representa'l so martiriu.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Transepto sur» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San José» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «L'altar central del transepto esquierdu foi dedicada a San José , el maríu de María, y bendicíu pol Papa Xuan XXIII el 19 de marzu de 1963.
Un antiguu sarcófagu nel altar contién les reliquies de los apóstoles Simón el Cananéu y Judas Tadeo.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Crucifixón de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

Una antigua tradición afirma que San Pedru sufrió'l martiriu precisamente ónde s'atopa esti altar. De fechu ta parte de la basílica ta construyida en realidá nel llugar del Circu de Nerón.

Le reliquie di Pietru in Vaticanu, de Margherita Guarducci.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de Santu Tomás l'Apóstol» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Sol altar tán les reliquies del papa San Bonifacio IV, que consagró'l Panteón pal cultu cristianu.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Bonfiglio Monaldi» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San José de Calasanz» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «san Pablo de la Cruz» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Bruno de Colonia» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Luisa de Marillac» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Pedru Nolasco» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa María Eufrasia Pellettier» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Xuan de Dios» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Guillermo de Vercelli» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Norberto de Xanten» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Ángela de Mérici» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Xuliana Falconieri» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Juana Antida Thouret» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Jerónimo Emiliani» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Francisca Cabrini» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

OMNIA POSSUM IN EO QVI ME CONFORTAT

Tou poder en Cristu que me fortalez.

Filipenses 4:13 Inscripción nel pergamín.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Cayetano de Thiene» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

QUAERITE / PRIMUM / REGNUM / DEI / ET HAEC / OMNIA / ADIJCIEN / TUR VOBIS

Buscái de primeres el reinu de Dios y toes estes coses van sevos añadíes.

Mateo 6:33 Inscripción nel llibru.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Cátedra de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pablo III» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Les alegoríes de la Xusticia y la Prudencia dizse que son semeyes de Julia, hermana del Papa, y de la so madre.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Urbanu VIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santu Domingu de Guzmán» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Francisco Caracciolo» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Franciscu d'Asís» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Alfonso María de Ligorio» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Benitu de Nursia» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

AUSCULTA O FILI
PRÆCEPTA MAGISTRI

Escucha, fíu, los preceptos del maestru

Inscripción nel llibru.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Santa Francisca romana» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Francisco de Sales» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «San Elías» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «L'Altar Papal y Baldaquino» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El centru de la Basílica ye l'Altar Papal, onde namái'l Papa celebra misa. Foi consagráu pol Papa Clemente VIII el 5 de xunu de 1594. Ta construyíu enriba d'otros altares mayores.»
↑ www.saintpetersbasilica.org. «La Confesión» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ artehistoria. Xunta de Castiella y Lleón. «Basílica de San Pedru (Roma, Italia). Baldaquino». Consultáu'l 30 de mayu de 2011.
↑ Observatoriu. Una obra d'arte diario. «Baldaquino de la Basílica de San Pedru. Bernini. 1624-1633». Consultáu'l 30 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de San Longinos» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de Santa Helena» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de Santo Verónica» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «[http://www.saintpetersbasilica.org/Statues/StAndrew/StAndrew.htm Estatua de San Andrés]» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ Lorenzo Bianchi. «[http://www.30giorni.it/articoli_id_20119_l2.htm San Andrés]». Consultáu'l 30 de mayu de 2011. «foi caltenida en San Pedru (na columna llamada de San Andrés) hasta xunu de 1964, cuando por voluntá de Pablo VI foi devuelta en señal d'amistá escontra la Ilesia ortodoxa al obispu metropolitanu de Patras, onde güei se caltién na ilesia dedicada a san Andrés, edificada nel llugar que la tradición señala como'l del so martiriu.»
↑ erasmoos. «evanxelistes-399151c.html Los Evanxelistes». Consultáu'l 30 de mayu de 2011.
↑ www.saintpetersbasilica.org. «La Cúpula Interior» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.
↑ «Benedicto XVI noma nuevu Arcipreste de la Basílica de San Pedru». ACI Prensa (31 d'ochobre de 2006). Consultáu'l 14 de mayu de 2011.
↑ «Arciprestes de San Pedru» (inglés). catholic-hierarchy.org. Consultáu'l 14 de mayu de 2011.

Enllaces esternos

Sitiu oficial de la Basílica de San Pedru Sitiu oficial (n'español y otros idiomes)
Visita virtual de la Basílica de San Pedru (n'inglés ya italianu)
Webcam en direutu dende la Basílica y Plaza de San Pedru del Vaticanu na páxina web oficial del Estáu Vaticanu

[Cúpula-1] Les reclamaciones de que la Basílica de La nuesa Señora de la Paz de Yamusukro de Costa de Marfil ye más grande que la Basílica de San Pedru, paecen ser falses, una y bones les midíes de la primera inclúin un rectoráu, una villa y, probablemente, la escampada. La so cúpula, basada na de San Pedru, ye más baxa, pero lleva una cruz más alta, polo que diz ser la ilesia cola más alta cúpula.

[Lees-2] James Lees-Milne describe la Basílica de San Pedru como «la ocupante d'una posición única nel mundu cristianu» en Lees-Milne 1967, p. 12.

[3] Banister Fletcher, el renombráu historiador de l'arquiteutura la llapada «...la más grande de toles ilesies de la cristiandá» en Fletcher 1996, p. 719.

[Balta-4] 4,0 ^4,1 P. Jorge Loring, S.I.. «La tumba de San Pedru». Catholic.net. Consultáu'l 30 d'abril de 2011. «Identificación científica de la tumba y los güesos de San Pedru»

[cathency-5] Baumgarten 1913

[6] vatican.va. «[http://www.vatican.va/various/basiliche/san_giovanni/index_it.htm Arcibasilica papale di San Giovanni in laterano]» (italianu). Consultáu'l 30 de mayu de 2011. «Basílica de San Giovanni in Laterano, la catedral de Roma»

[7] Al arrenunciar en 2006 al títulu de Patriarca d'Occidente, el Papa Benedicto XVI renombró a éstes «basíliques patriarcales» como «basíliques papales».

[8] «San Pedru, príncipe de los apóstoles.». Enciclopedia católica. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-08-09. Consultáu'l 30 d'abril de 2011.

[Lees-Milne-9] 9,0 ^9,1 Lees-Milne, James (1967) (n'inglés). San Pedru: la historia de la Basílica de San Pedru en Roma.. Hamish Hamilton. OCLC 1393052. http://www.stpetersbasilica.org/Docs/JLM/SaintPeters-1.htm.

[10] Andrea Pollett. «Obelisco en Roma» (inglés). Consultáu'l 30 d'abril de 2011.

[met-11] Boorsch, Suzanne (Iviernu de 1982-1983). «The Building of the Vatican: The Papacy and Architecture». The Metropolitan Museum of Art Bulletin 40 (3): páxs. 4–8.

[12] Guarducci, Margherita (1960). The Tomb of St Peter (n'inglés). Hawthorn Books. Consultáu'l 30 de mayu de 2011.

[13] La tumba de Julio II quedó incompleta y finalmente foi construyida na Ilesia de San Pedru ad Vincola.

[Spagnesi-14] 14,0 ^14,1 Spagnesi, Gianfranco (2003). Roma: la Basilica di San Pietro, il borgo y la città (n'italianu). Palombi, páx. 62. Consultáu'l 30 de mayu de 2011.

[15] De Maio, Romeo (1992). Riforme y miti nella Chiesa del Cinquecento (n'italianu). Guida, páx. 407. ISBN 8878351318. Consultáu'l 30 de mayu de 2011.

[16] Patetta, Federico (1943). La figura del Bramante nel "Simia" d'Andrea Guarna (n'italianu).

[17] De Angelis (1978), páxs. 346-349

[18] Ackerman (1997), páxs. 193-221

[19] www.rome.info. «Basílica di San Pietro» (italianu). Consultáu'l 30 d'abril de 2011.

[20] «Bendiz Papa estatua de primera santa chilena» (6 d'ochobre de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-10-02. Consultáu'l 16 de mayu de 2011. «El Papa bendiz imaxe de santa Teresa de los Andes, primer santa chilena que cunta con una escultura asitiada na fachada posterior de la basílica de San Pedru, nel Vaticanu.»

[21] «Bendición de la estatua de Santa Teresa de Xesús Jornet» (20 d'ochobre de 2004). Consultáu'l 18 de mayu de 2011. «alcuéntrase allugada nun llugar privilexáu” de la Patriarcal Basílica. Esautamente na parte esterior de la girola, detrás de la Gloria de Bernini”, nel nichu central del so ábside.»

[22] «Imagen de santa ecuatoriana Mariana de Xesús va tar nel Vaticanu» (2 de payares de 2004). Consultáu'l 16 de mayu de 2011. «na fachada posterior de la Basílica vaticana de San Pedru.»

[Zenit-23] «El Papa bendiz la estatua de San Josemaría Escrivá» (14 de setiembre de 2005). Consultáu'l 15 de mayu de 2011. «Asitiada na parte esterior de la basílica vaticana.»

[Angelicas-24] 24,0 ^24,1 «Santa Genoveva Torres, na basílica vaticana» (2006). Consultáu'l 16 de mayu de 2011. «Foi-y asignada a Santa Genoveva una fornica allugada nel mesmu ábside esterior de la Basílica, con vistes a los xardinos per onde pasia'l Papa.»

[25] «El santu de la familia, na basílica de San Pedru del Vaticanu» (23 de mayu de 2007). Consultáu'l 16 de mayu de 2011. «El Papa bendiz una estatua que se va asítiase nel esterior del ábside»

[26] «La unidá, signu del amor de Dios» (7 de mayu de 2008). Consultáu'l 15 de mayu de 2011.

[Rafaela-27] 27,0 ^27,1 «Papa bendiz estatua de santa Rafaela Porres asitiada nel Vaticanu» (20 de xineru de 2010). Consultáu'l 15 de mayu de 2011. «asitiada nuna fornica esterna de la parte posterior de la basílica de San Pedru.»

[28] «Bendición ya inauguración de la estatua de San Marcelino Champagnat» (2010). Archiváu dende l'orixinal, el 2009-09-17. Consultáu'l 16 de mayu de 2011.

[29] «estatua-de-san-maron-asitiada-en-un nichu-de-la-basilica-de-san-pedro/ El Santu Padre bendiz la estatua de San Marón, asitiada nun nichu de la Basílica de San Pedru» (23 de febreru de 2011). Consultáu'l 15 de mayu de 2011. «asitiada nun nichu esternu de la Basílica de San Pedru na fachada de «Vía delle Fondamenta».»

[30] www.saintpetersbasilica.org. «Fachada de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 3 de xunu de 2011.

[31] www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 3 de xunu de 2011. «Pío IX (1846-1878) decidió reemplazar les antigües estatues de los santos Pedro y Pablo poles actuales en Pascua de 1847. La estatua de San Pedru mide 5,55 m d'altor y alcuéntrase sobre un pedestal de 4,91 m d'altu.»

[32] www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de San Pablo» (inglés). Consultáu'l 3 de xunu de 2011. «La estatua de San Pablo mide 5,55 m d'altor y alcuéntrase sobre un pedestal de 4,91 m d'altu. Foi restauráu en 1985-86 gracies a l'arrogancia de los Caballeros de Colón.»

[33] www.saintpetersbasilica.org. «El Pórticu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[34] www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de Carlomagno» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[35] www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de Constantino» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La estatua ecuestre de Constantino fecha por Bernini y considerada como una de les sos obres maestres.»

[36] www.saintpetersbasilica.org. «La bóveda del Pórticu» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011. «Mapes de la bóveda.»

[37] www.saintpetersbasilica.org. «El Navicella» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[38] www.saintpetersbasilica.org. «Puerta de la Muerte» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Presenta grandes paneles modelaos de la Crucifixón y l'Anunciación, y menos los paneles de los profetes, apóstoles y santos.»

[romaspqr-39] 39,0 ^39,1 www.romaspqr.it. «San Pietro» (italianu). Consultáu'l 30 d'abril de 2011.

[40] www.saintpetersbasilica.org. «Puerta del Bien y del Mal» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Esta segunda puerta de la izquierda foi donáu al Papa Pablo VI, nel so cumpleaños númberu 80. Los paneles de la derecha amuesen la bondá, la maldá izquierda.»

[41] www.saintpetersbasilica.org. «La puerta Filarete» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[42] www.saintpetersbasilica.org. «Puerta de los Sacramentos» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «De normal ye la puerta abierta pa entrar na basílica. Los paneles amuesen los siete sacramentos y la predicación.»

[43] www.saintpetersbasilica.org. «La Puerta Santa» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[Nave-44] 44,0 ^44,1 www.saintpetersbasilica.org. «La Nave» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El discu coloráu de pórfido na entrada, tomada de l'antigua basílica, ye la piedra sobre la que Carlomagno y otros emperadores fueron coronaos.»

[45] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Teresa de Xesús» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[46] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Madalena Sofía Barat» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[47] www.saintpetersbasilica.org. «San Vicente de Paúl» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

EVAN / GELI / ZARE / PAUPE / RIBUS / MISIT / ME

unxóme pa dar bones nueves a los probes

Lucas 4:18 Inscripción nel llibru.

[48] www.saintpetersbasilica.org. «San Xuan Eudes» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[49] www.saintpetersbasilica.org. «San Felipe Neri» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

D'ESCELSU / MISIT IGNEM / IN OSSIBUS / MEIS / IER. THR. / CAP.I / VER. XIII

Dende lo alto unvió fueu que consume los mios güesos

Lamentación 1:13 Inscripción nel llibru.

[50] www.saintpetersbasilica.org. «San Xuan Bautista de La Salle» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[51] www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011. «Esta antigua estatua de bronce de San Pedru tien les dedes derechu foliaos por sieglos de pelegrinos que tradicionalmente toquen el pie.»

[52] www.saintpetersbasilica.org. «San Xuan Bosco» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[53] www.saintpetersbasilica.org. «San Pedru de Alcántara» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[54] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Lucía Filippini» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[55] www.saintpetersbasilica.org. «San Camilo de Lelis» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

MAIOREM CARITATEM NEMO HABET

Naide tien mayor amor del home

Inscripción nel llibru.

[56] www.saintpetersbasilica.org. «San Luis María Grignion de Montfort» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[57] www.saintpetersbasilica.org. «San Ignacio de Loyola» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

AD / MAIOREM / DEI / GLORIAM
CONSTITU / TIONES / SOCIETATIS / IESU

A la mayor gloria de Dios. Constituyó la Compañía de Xesús

Inscripción nel llibru.

[58] www.saintpetersbasilica.org. «San Antonio María Zaccaria» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[59] www.saintpetersbasilica.org. «San Francisco de Paula» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[60] www.saintpetersbasilica.org. «San Pedru Fourier» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[inscripties-61] 61,0 ^61,1 ^61,2 ^61,3 ^61,4 Leo Nellissen. «Sint Pieter in Rome, mozaïek-inscripties met Nederlandse vertaling (n'español: San Pedru en Roma, inscripciones de mosaicos con traducción al holandés)» (neerlandés). www.stilus.nl. Consultáu'l 4 de mayu de 2011.

[62] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla de la Piedá» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

MICHAEL. ANGELUS. BONAROTUS. FLORENT. FACIEBAT

Inscripción.

[63] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Lleón XII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Cuando'l Papa Lleón XII foi escoyíu trató de refugar el cargu alegando la so mala salú, díxo-y a los cardenales: «Tán escoyendo a un home muertu».»

[64] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Cristina de Suecia» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Hai tres relieves de la urna: Christina arrenunciu al tronu de Suecia a aceptar el catolicismu (centru), el despreciu de la nobleza (a la derecha), la fe que trunfa sobre la herexía (a la izquierda).»

[65] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla de San Sebastián» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[66] EFE (4 de mayu de 2011). Los fieles yá pueden venerar los restu del beatu Xuan Pablu II na Capiya de San Sebastián. ABC. https://www.abc.es/20110503/sociedad/abci-restos-papa-capiya-201105031910.html. Consultáu'l 6 de mayu de 2011.

[67] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pío XI» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[68] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pío XII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Dizse que'l xestu de Pío XII amuesa'l so deséu de poner fin a la Segunda Guerra Mundial.»

Nada se pierde na paz, tou puede perdese cola guerra.

Pío XII.

[69] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Inocencio XII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La figura alegórica de la Caridá ye considerada una obra maestra d'esta composición.»

[70] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Matilde de Canossa» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[71] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla del Santísimu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

«Namái aquellos que deseyen orar puede entrar».
Esti signu delantre de la Capiya del Santísimu Sacramentu dexa a los visitantes saber qu'esti ye un llugar pa la reflexón y non yá parte d'una xira de la basílica.

[72] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Gregorio XIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «A los llaos tán les estatues alegóriques de la Relixón, sosteniendo les tables de la Llei, y magnificencia, na base ye un dragón, n'alusión a la figura heráldica de la familia Boncompagni.»

[73] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Gregorio XIIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

La ornamentación d'una tumba, la muestra de duelu, y les pómpares aciages, son consuelos pa los sobrevivientes, nun beneficia a los muertos. Pa les almes piadoses que, llibre de pecaos, volaron al Señor, poco importa que los sos cuerpos tienen una tumba sórdida, o nengunu, inclusive como'l más costosu balta nun fai nada polos impíos y los que s'obliguen inda nos llazos del pecáu.

Gregorio XIV.

[74] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla del Bautisteriu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[75] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a María Clementina Sobieski» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[76] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a los Estuardo» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011. «Esta obra maestra de Canova conmemora a James III, antiguu pretendiente al tronu inglés, y los sos dos fíos, el príncipe Carlos y Enrique.»

[77] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla de la Presentación» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[78] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Xuan XXIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Una de les escenes representaes nesti monumentu ye la visita del Papa a la prisión Regina Coeli en Roma. Díxo-y a los prisioneros que yá que ellos nun pueden dir velo, él vieno ve-yos a ello.»

El secretu de too ye dexase llevar pol Señor y pal Señor.

Xuan XXIII na so coronación.

[79] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Benedicto XV» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El Pontífiz absorber na oración, de rodíes sobre una tumba que conmemora la Primer Guerra Mundial, que describió como una matanza inútil». La tumba ta cubierta de cañes d'olivar, símbolu de la paz. Percima de la estatua ta María, presentando de Xesús, Príncipe de la Paz, a un mundu en llapaes.»

[80] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a San Pío X» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El so cuerpu, que lleva una mázcara de plata, puede vese nel altar de la Capiya de presentación.»

[81] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Inocencio VIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Na manzorga, el Papa, amuesa la llanza que trespasó la banda de Xesús. La reliquia real que-y dio'l sultán, caltener nel balcón enriba de la estatua de San Longinos.»

[82] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla del Coru» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[83] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Inmaculada Concepción» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[84] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Lleón XI» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Les roses tallaes nel zócalo contienen la inscripción «Sic florui», en referencia al fechu de que reinó namái 27 díes, en 1605. A los sos llaos tán dos alegoríes femenines: la entereza y l'arrogancia. La escena siguiente ye l'axuración del protestantismu fecha por Enrique IV de Francia cuando Lleón foi nunciu apostólicu, y la firma d'un tratáu de paz ente España y Francia.»

[85] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu al beatu Inocencio XI» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La figura del Papa ta flanqueada pola fe y la fortaleza. El baxorrelieve amuesa la victoria sobre los turcos en Viena en 1683. Inocencio XI foi beatificáu'l 7 d'ochobre 1956, la so fiesta ye'l 13 d'agostu. El cuerpu del Papa ye visible sol altar de la Tresfiguración nel llau opuestu de la basílica.»

[86] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Jerónimo» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El llenzu orixinal de «La última comunión de San Jerónimo» alcuéntrase anguaño na Galería del Vaticanu.»

[87] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla Gregoriana» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La Capiya Gregoriana lleva'l nome del so patrón Gregorio XIII. Contién les tumbes de Benedicto XIV y Gregorio XVI, amás los altares de San Basilio, Virxe del Socorru y San Jerónimo.»

[88] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Gregorio XVI» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[89] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de La nuesa Señora del Socorru» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «La nuesa Señora del Perpetuu Socorru, que la so imaxe, pintura sobre madera, atopábase enantes nel Oratoriu de San Lleón na antigua Basílica y treslladóse equí en 1578.»

[90] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Basilio» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[91] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Benedicto XIV» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[92] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Navicella» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «L'Altar de la Navicella deriva'l so nome de la narrativa del Evanxeliu de Xesús caminando sobre l'agua.»

[93] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Clemente XIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[94] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Miguel Arcánxel» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[95] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de Santa Petronila» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[96] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Pedru alzar Tabitha» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Tabitha yera la muyer de Jaffa. Fechos 9:36-42»

[97] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Clemente X» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Nel suelu, delantre del monumentu al papa Clemente X, so una llábana senciella, atópense los restos del papa Sixto IV y el papa Julio II.»

[98] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Tresfiguración» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Ye unu de los mosaicos más bellos de San Pedru, esti retablu ye una reproducción de la pintura «Llechu de muerte» de Rafael, anguaño nel Muséu Vaticanu. Julio de Médicis encargó la pintura pa la Catedral de Narbona, pero caltener en Roma, en San Pietru in Montorio, dende de 1523. Napoleón llevar a París en 1797, y foi devueltu al Vaticanu en 1815. Un equipu de seis artistes tardientu nueve años n'executar el mosaicu, terminando en 1767.»

[99] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla Clementina» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[100] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Gregorio'l Grande» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Sol altar atopa un sarcófagu de mármol blanco que contién les reliquies del Papa San Gregorio Magno (590-604), doctor de la Ilesia. Foi'l primer Papa d'adoptar el títulu de «Siervu de los siervos de Dios».»

[101] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pío VII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El so autor, Thorvaldsen, nun podía roblar la obra al nun ser católicu polo qu'esculpió la so cara en llugar de la del Papa.»

[102] www.saintpetersbasilica.org. «Altar del Sagráu Corazón» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Creáu por cuenta de la canonización de Santa Margarita María Alacoque en 1923.»

[103] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pío VIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El Papa ta de rodíes delantre de la figura de Cristu entronizado, a los llaos asítiense les estatues de los santos Pedro y Pablo. Tamién apaecen les alegoríes de la prudencia y la xusticia.»

[104] www.saintpetersbasilica.org. «Sacristía y Muséu de l'Ayalga» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[105] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Alejandro VII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Ye una de les obres más importantes de la basílica, obra cume de Bernini.»

[106] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Mentira» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Dempués de mentir a San Pedru, Saphira cayó al suelo ante l'Apóstol. No fondero unos mozu lleven el cadabre del so home, Ananías. Fechos 5:1-11»

[107] www.saintpetersbasilica.org. «Capilla de La nuesa Señora del Pilar» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[108] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de La nuesa Señora de la Columna» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[109] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Lleón el Grande» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[110] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Pedru sanando a un paralíticu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[111] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Alejandro VIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Esti monumentu a Alejandro VIII utiliza una gran variedá de mármoles preciosos. El baxu relieve fronteru recibió grandes aponderamientos, representa la canonización de cinco santos el 16 d'ochobre de 1690.»

[112] www.saintpetersbasilica.org. «Transepto norte» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Nesti llugar celebró'l Conceyu Vaticanu I. Namái ye accesible pa los que quieren recibir el sacramentu de la confesión.»

[113] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Wenceslao» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[114] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San Erasmu» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[115] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de los Santos Procesu y Martiniano» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Estos santos fueron dos mártires romanos que fueron guardias de San Pedru na cárcel Mamertina y que se convirtieron y bautizaron. Les sos reliquies atópase na urna de pórfido sol altar. El mosaicu sobre l'altar representa'l so martiriu.»

[116] www.saintpetersbasilica.org. «Transepto sur» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[117] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de San José» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «L'altar central del transepto esquierdu foi dedicada a San José , el maríu de María, y bendicíu pol Papa Xuan XXIII el 19 de marzu de 1963.
Un antiguu sarcófagu nel altar contién les reliquies de los apóstoles Simón el Cananéu y Judas Tadeo.»

[118] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Crucifixón de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

Una antigua tradición afirma que San Pedru sufrió'l martiriu precisamente ónde s'atopa esti altar. De fechu ta parte de la basílica ta construyida en realidá nel llugar del Circu de Nerón.

Le reliquie di Pietru in Vaticanu, de Margherita Guarducci.

[119] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de Santu Tomás l'Apóstol» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Sol altar tán les reliquies del papa San Bonifacio IV, que consagró'l Panteón pal cultu cristianu.»

[120] www.saintpetersbasilica.org. «San Bonfiglio Monaldi» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[121] www.saintpetersbasilica.org. «San José de Calasanz» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[122] www.saintpetersbasilica.org. «san Pablo de la Cruz» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[123] www.saintpetersbasilica.org. «San Bruno de Colonia» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[124] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Luisa de Marillac» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[125] www.saintpetersbasilica.org. «San Pedru Nolasco» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[126] www.saintpetersbasilica.org. «Santa María Eufrasia Pellettier» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[127] www.saintpetersbasilica.org. «San Xuan de Dios» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[128] www.saintpetersbasilica.org. «San Guillermo de Vercelli» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[129] www.saintpetersbasilica.org. «San Norberto de Xanten» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[130] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Ángela de Mérici» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[131] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Xuliana Falconieri» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[132] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Juana Antida Thouret» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[133] www.saintpetersbasilica.org. «San Jerónimo Emiliani» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[134] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Francisca Cabrini» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

OMNIA POSSUM IN EO QVI ME CONFORTAT

Tou poder en Cristu que me fortalez.

Filipenses 4:13 Inscripción nel pergamín.

[135] www.saintpetersbasilica.org. «San Cayetano de Thiene» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

QUAERITE / PRIMUM / REGNUM / DEI / ET HAEC / OMNIA / ADIJCIEN / TUR VOBIS

Buscái de primeres el reinu de Dios y toes estes coses van sevos añadíes.

Mateo 6:33 Inscripción nel llibru.

[136] www.saintpetersbasilica.org. «Altar de la Cátedra de San Pedru» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[137] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Pablo III» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «Les alegoríes de la Xusticia y la Prudencia dizse que son semeyes de Julia, hermana del Papa, y de la so madre.»

[138] www.saintpetersbasilica.org. «Monumentu a Urbanu VIII» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[139] www.saintpetersbasilica.org. «Santu Domingu de Guzmán» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[140] www.saintpetersbasilica.org. «San Francisco Caracciolo» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[141] www.saintpetersbasilica.org. «San Franciscu d'Asís» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[142] www.saintpetersbasilica.org. «San Alfonso María de Ligorio» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[143] www.saintpetersbasilica.org. «San Benitu de Nursia» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

AUSCULTA O FILI
PRÆCEPTA MAGISTRI

Escucha, fíu, los preceptos del maestru

Inscripción nel llibru.

[144] www.saintpetersbasilica.org. «Santa Francisca romana» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[145] www.saintpetersbasilica.org. «San Francisco de Sales» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[146] www.saintpetersbasilica.org. «San Elías» (inglés). Consultáu'l 31 de mayu de 2011.

[147] www.saintpetersbasilica.org. «L'Altar Papal y Baldaquino» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011. «El centru de la Basílica ye l'Altar Papal, onde namái'l Papa celebra misa. Foi consagráu pol Papa Clemente VIII el 5 de xunu de 1594. Ta construyíu enriba d'otros altares mayores.»

[148] www.saintpetersbasilica.org. «La Confesión» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[149] rtehistoria. Xunta de Castiella y Lleón. «Basílica de San Pedru (Roma, Italia). Baldaquino». Consultáu'l 30 de mayu de 2011.

[150] Observatoriu. Una obra d'arte diario. «Baldaquino de la Basílica de San Pedru. Bernini. 1624-1633». Consultáu'l 30 de mayu de 2011.

[151] www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de San Longinos» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[152] www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de Santa Helena» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[153] www.saintpetersbasilica.org. «Estatua de Santo Verónica» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[154] www.saintpetersbasilica.org. «[http://www.saintpetersbasilica.org/Statues/StAndrew/StAndrew.htm Estatua de San Andrés]» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[155] Lorenzo Bianchi. «[http://www.30giorni.it/articoli_id_20119_l2.htm San Andrés]». Consultáu'l 30 de mayu de 2011. «foi caltenida en San Pedru (na columna llamada de San Andrés) hasta xunu de 1964, cuando por voluntá de Pablo VI foi devuelta en señal d'amistá escontra la Ilesia ortodoxa al obispu metropolitanu de Patras, onde güei se caltién na ilesia dedicada a san Andrés, edificada nel llugar que la tradición señala como'l del so martiriu.»

[156] rasmoos. «evanxelistes-399151c.html Los Evanxelistes». Consultáu'l 30 de mayu de 2011.

[157] www.saintpetersbasilica.org. «La Cúpula Interior» (inglés). Consultáu'l 1 de xunu de 2011.

[158] «Benedicto XVI noma nuevu Arcipreste de la Basílica de San Pedru». ACI Prensa (31 d'ochobre de 2006). Consultáu'l 14 de mayu de 2011.

[159] «Arciprestes de San Pedru» (inglés). catholic-hierarchy.org. Consultáu'l 14 de mayu de 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]