Saltar al conteníu

Hebreos

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
(Redirixío dende Hebrea)
Infotabla de grupu humanuHebreos
Tipu grupu étnicu históricu
Llingua hebréu bíblicu
Epónimu Eber (es) Traducir
Cambiar los datos en Wikidata
Tiepolo, Los hebreos recoyendo'l maná nel desiertu, bocetu, 1740.[1]

Los hebreos (del llatín Hebraei y del griegu antiguu Hebraioi [Ἑϐραῖοι], y dambos de la mesma del hebréu Ivrīm [עברים]) son un antiguu pueblu semita del Llevante mediterraneu (Cercanu Oriente) establecíos nel añu 616 a.C, tamién son ancestros de los israelites y del pueblu xudíu.[2]

La tradicional fonte de referencia pa los hebreos ye la Biblia, que'l so conteníu tamién s'atopa nes escritures hebrees de la Torá. Según estes fontes los hebreos constitúin el grupu monoteísta inicial, que ye descendiente de los patriarques posdiluvianos Abraham, Isaac, y Jacob.

Según la Biblia y les tradiciones hebraiques (orales y escrites), los hebreos fueron orixinarios de Mesopotamia. Yeren nómades, vivíen en tiendes, teníen fataos de cabres y oveyes, utilizando pollinos, mules y camellos como portadores. Siguiendo a Abraham, los hebreos emigraron escontra Canaán, la tierra prometida por Dios a los descendientes del primer patriarca. Delles tablillas descubiertes en Mari certifiquen frecuentes migraciones al traviés del Creciente Fértil.

Abraham ye consideráu'l primer hebréu por dexar el so Caldea natal, y haber trevesáu "del otru llau del ríu" Éufrates. El patriarca y los suyos asiéntanse en Canaán: en Siquem (actual Nablus), Beerseba o Hebrón. Adulces, entemecer colos pobladores locales y conviértense en llabradores sedentarios. El pueblu d'Israel yera vecín d'otros, como los edomitas, moabitas, amonites y ismaelitas. La traza distintiva de los hebreos foi'l so convencimientu na esistencia d'un únicu Dios (Yavé). Según los testos del Tanak, el pueblo d'Israel ye escoyíu por Dios pa la revelación de principios fundamentales (tales como los Diez Mandamientos conteníos na Torá) y ye col primer patriarca del pueblu hebréu que Dios establez la so Alianza o Pactu, tamién conocíu como Conveniu Abrahámico:

Y.M. Lilien, Abraham contempla les estrelles, estampa, 1908.[3]
« Dexa la to tierra natal y la casa del to padre, y ve al país que yo te voi amosar. Yo voi faer de ti una gran nación y te voi bendicir; engrandeceré el to nome y vas ser una bendición. Voi Bendicir a los que te bendigan y voi arrenegar al que te arreniegue, y por ti bendirán tolos pueblos de la tierra ». —Xénesis 12:1-3.[4]

Na Biblia, Israel ye'l nome nacional de los hebreos. Primeramente y na so condición tribal, los hebreos nun tener un nome que los estremara históricamente como grupu. El cambéu del nome del tercer patriarca, quien de "Jacob" pasa a llamase "Israel" (Xénesis 32:24 y 32:28) ye reflexu'l fechu históricu conocíu como unión de les tribus hebrees iniciales y del so trunfu sobre los cananeos.[5] O, dichu otra manera, "hebreos" yeren antes de la conquista de la tierra de Canaán y "israelites" va llamar a partir de dichu acontecimientu (sieglu VI e.C.).[6]

Na actualidá, "hebréu" emplegar pa designar a tou aquél que seya miembru o descendiente del pueblu de Abraham, Isaac, y Jacob.[7] Hebréu ye güei amás sinónimu d'israelita y xudíu.[8]

En dellos idiomes modernos, ente ellos el griegu, italianu, rumanu y munches llingües eslaves, "hebreos" ye emplegáu como etnónimo estándar de xudíos.

La dispersión de los fíos de Noé dempués del Diluviu. L'área ocupada por Sem y la so descendencia, el Creciente Fértil, atópase marcáu en colloráu. C.V. Monin, Géographie des Hébreux et Tableau de la dispersion des peuples après -y déluge, 1838-39. El propósitu d'esti mapa yera establecer el órigen xeográficu de los hebreos, d'ende la espresión "Xeografía de los hebreos" nel so títulu.

Hebreos y tradición xudeocristiana

[editar | editar la fonte]
Inspiración bíblica nel arte. Julius Schnorr von Carolsfeld, Dios amuésalu a Abraham les estrelles, grabáu, 1860. La pallabra de Dios ye fonte d'esperanza pa Abraham y fonte d'inspiración nel arte: "Agora mira al cielu y cunta les estrelles, si te ye posible cuntales. Y díxo-y: Asina va ser la to descendencia." —Xénesis 15:5.[9]

Según la historia y les tradiciones xudía y cristiana, la formación del pueblu hebréu tien llugar mientres el segundu mileniu antes de la Era común, posiblemente alredor de 1800 e.C.[10] Magar esisten ciertes dificultaes pa determinar l'allugamientu precisu de los primeros hebreos na historia, ello debe en gran parte a que la tradición d'esi grupu humanu foi primero de too oral y non escrita. Y non solo foi la tradición oral nos sos entamos sinón qu'amás lo foi mientres munchos sieglos.[11] El que les tradiciones y cultura de los hebreos, según tamién les sos conocencies y perceición del mundu, fueren primeramente tresmitíes de manera verbal y de xeneración en xeneración dio llugar a lo que güei pueden paecenos ser inconsistencies na subsecuente tradición escrita.[12] Los parámetros del mundu antiguu nun yeren precisamente los mesmos que los del mundu de güei. Asina, por casu, la concepción del mundu, la noción del tiempu ya inclusive el ritmu de vida yeren ensin duldes distintes a los nuesos.

Al considerar al grupu étnicu de los hebreos ye necesariu recordar que la Biblia nun foi concebida pa ser un meru testu d'historia con presunciones científiques sinón un testimoniu coleutivu trascendental nel cual los creyentes, tanto xudíos como cristianos, atesoren dende hai yá más de dos milenios lo que consideren ser revelación y pallabra de Dios.[13]

No qu'a "hebreos" concierne, les principales fontes de conocencia son tantu la tradición oral como la escrita, siendo'l testu bíblicu fonte d'información y tamién fonte d'inspiración,[14] dende hai —a lo menos— venticuatro sieglos.[15]

Creencies, ritos y ética

[editar | editar la fonte]

Monoteísmu

[editar | editar la fonte]
El Tetragramatón hebréu lleer de derecha a esquierda. Los cuatro calteres hebreos (יהוה) son cuatro consonantes, «YHVH».
Circuncisión d'Ismael. Grabáu de Gerard Hoet, 1728.
El Decálogu o Llei mosaica. Jekuthiel Sofer, 1768. Bibliotheca Rosenthaliana, Ámsterdam.

Los hebreos creen nun Dios puramente. Na Antigüedá, el mundu qu'arrodiaba a los hebreos yera politeísta, fetichista ya idólatra. La tradición —nesti casu hebrea ya islámica—, caltuvo una significativa lleenda avera del refugu de Abraham al respective de los ídolos (aniconismo), cosa que la condució a una eventual destrucción de los mesmos.[16]

Los hebreos creen en Yahvé. Por respetu, eviten deliberadamente mentar o polo xeneral escribir el so nome propiu. Suelen referise a Dios como Hai-Shem ("El Nome" [de Dios]) o Barúj Hai-Shem (Benditu [ye/sía] el Nome [de Dios]). Los hebreos empleguen amás espresiones tales como Elohím (lliteralmente "Dioses", pero significando "Dios de Dioses"), El-Elión ("Dios Supremu" o "El Peraltu"), El-Shadái (Dios Toupoderosu) y L'Hai-Rajamím (Dios Misericordiosu). Asígnenlu tamién munchos otros nomes y, ente ellos, frecuente ye l'usu de Adón ("Señor"), Adonái ("El mio Señor") asina mesmu como Eli ("El mio Dios") y Eloheinu ("El nuesu Dios").

Na escritura, el nome propiu de Dios (Yahvé) ye espresáu al traviés de cuatro lletres hebrees (יהוה «YHVH») a les que los hebreos, por respetu al "Creador del Mundu" (Boré Hai-Olám) y "Rei del Universu" (Mélej Hai-Olám), abstener de pronunciar. Por tar n'hebréu compuesta de cuatro lletres, la pallabra en cuestión ye denomada "Tetragrámaton".[17]

Yahvé nun tener forma humana nin tampoco ye la Naturaleza, sinón el so creador. Ye espíritu y tien amás atributos que-y son propios (ye eternu, toupoderosu, etc.). Pero los hebreos siguen el camín del aniconismo y eviten polo tanto respresentarlo en términos visuales.

Pactu y Alianza

[editar | editar la fonte]

Yahvé realiza la so Pactu con Abraham, quien actúa en representación del pueblu hebréu. Dios comprometer a brinda-y proteición y ayuda constantes, una descendencia bien numberosa y la tierra prometida (Canaán). El pueblu hebréu comprométese pela so parte a ser incondicionalmente fiel a Yahvé y a l'aceptación de la so voluntá divina.[18]

La prueba o demostración del alcuerdu ente Dios y Abraham dase al traviés del ritu de la circuncisión, per mediu de la cual sellóse'l pactu. Ella va constituyir amás una señal de la sumisión y fidelidá de los hebreos para con Dios. Los hebreos son a partir d'esi entós los "Fíos del Pactu" (Bnei Brit). Una vegada practicada, la circuncisión per otra parte constitúi de por sí una carauterística que-yos da a los descendientes de Abraham identidá, pertenencia para col grupu inicial ya identificación para colo apautao pol primer patriarca hebréu.[19] Tou varón de la casa de Abraham o descendiente del mesmu yera circuncidado a los ocho díes de nacer y recibía entós el so nome.[20] L'alianza ente Dios y el pueblu hebréu ye darréu ratificada nel Monte Sinaí, al recibir Moisés les Tables de la Llei colos Diez Mandamientos.

Mesianismu

[editar | editar la fonte]

Los hebreos creen na llegada futura d'un Mesíes del xudaísmu Mesíes y nel papel protagonista del pueblu hebréu nello, yá que según les Escritures ye precisamente d'esi pueblu que va surdir el Mesíes.[21]

Ética

[editar | editar la fonte]

Una carauterística importante de la relixón hebrea ye la moral. Según l'alianza o pactu, Yahvé tien derechos sobre l'home porque lu creó, polo tanto determinar prohibiciones y llimitaciones, pero tamién-y marca'l camín por qu'algame la so plenitú y felicidá. Yahvé establez los Diez Mandamientos, que se resumen de la siguiente manera: prohíbese'l politeísmu y la idolatría; la baldida invocación del nome de Dios según el xuramentu en falsu; prohíbese matar; robar; mentir; acobiciar bienes ayenos; ordenar l'honrar a los padres y l'observancia del día de descansu.[22]

Les escritures de los hebreos reflexen les sos costumes y pensamientos morales. La gran diferencia del pueblu hebréu al respective de los demás pueblos antiguos ye que los hebreos son monoteístes. Creen nun Dios bonu y xusto, pero tamién por demás celosu y esixente no que respecta la fidelidá que'l pueblu débe-y en virtú del conveniu selláu con Abraham y los sos descendientes.

Migraciones

[editar | editar la fonte]
  • Padre del Monoteísmu. Abraham representáu como Padre de Munches Naciones y Padre de los Creyentes. Capitel románicu. Muséu de Unterlinden, Colmar.
    Padre del Monoteísmu. Abraham representáu como Padre de Munches Naciones y Padre de los Creyentes. Capitel románicu. Muséu de Unterlinden, Colmar.
  • La caravana de Abraham. Acuarela por Tissot, c. 1900
    La caravana de Abraham. Acuarela por Tissot, c. 1900
  • Antigües rutes llevantines, c. 1300 e.C.
    Antigües rutes llevantines, c. 1300 e.C.
  • Llevante
    Llevante
  • El viaxe de Abraham a Canaán. Oleu por Pieter Lastman, 1614
    El viaxe de Abraham a Canaán. Oleu por Pieter Lastman, 1614

Exiptu y el Éxodu

[editar | editar la fonte]

Nel Sieglu XIV e.C. parte de los hebreos establecíos en Canaán emigraron a Exiptu por cuenta de la fame qu'afaró la rexón. Ellí fueron recibíos y trabayaron pa los exipcios. Primeramente realizaron diversos trabayos, depués posiblemente de formar parte del sistema de corvea, por aciu el cual quien nun podíen pagar los tributos cola collecha teníen de faelo col so trabayu, polo cual teníen de trabayar pal Faraón. La delda de corvea yera heredada polos descendientes, colo cual siempres había dalgún miembru de la familia dientro del sistema de corvea. Según la tradición oral y escrito terminaron siendo esclavos. Escontra'l Sieglu XIII e.C. remontáronse y tornaron a Canaán, so la guía de Moisés. La so salida d'Exiptu y posterior travesía pol desiertu conócense como'l Éxodu del pueblu hebréu. Nel monte Sinaí, Moisés recibió de Dios el Decálogu y tresmitir al pueblu hebréu.

  • Biblia d'Alba, testu sefardín, biblia hebraica traducida al romance, 1422-1433, fol. 49r: José interpreta los suaños del faraón n'Exiptu. Inscripción: "Figura de Josep cola so rroquete llabráu a escaques".
    Biblia d'Alba, testu sefardín, biblia hebraica traducida al romance, 1422-1433, fol. 49r: José interpreta los suaños del faraón n'Exiptu. Inscripción: "Figura de Josep cola so rroquete llabráu a escaques".
  • José col so padre Jacob y demás hermanos n'Exiptu. Miniatura turca, 1583
    José col so padre Jacob y demás hermanos n'Exiptu. Miniatura turca, 1583
  • Hebreos n'esclavitú n'Exiptu. Hagadá Barcelona, arte sefardino, sieglu XIV.[23]
    Hebreos n'esclavitú n'Exiptu. Hagadá Barcelona, arte sefardino, sieglu XIV.[23]
  • Los padres de Moisés. Oleu de Isaac Askenaziy, Rusia, 1891.
    Los padres de Moisés. Oleu de Isaac Askenaziy, Rusia, 1891.
  • Moisés llexando sobre les agües del Nilo. Ilustración de 1897
    Moisés llexando sobre les agües del Nilo. Ilustración de 1897
  • Infancia de Moisés. Hagadá Kauffmann, sieglu XIV
    Infancia de Moisés. Hagadá Kauffmann, sieglu XIV
  • L'artu encesu y varar de Moisés tresformándose en culiebra. Hagadá de Sarajevo, Barcelona, sieglu XIV
    L'artu encesu y varar de Moisés tresformándose en culiebra. Hagadá de Sarajevo, Barcelona, sieglu XIV
  • L'artu encesu y varar de Moisés tresformándose en culiebra. Hagadá Reynalds, sieglu XIV
    L'artu encesu y varar de Moisés tresformándose en culiebra. Hagadá Reynalds, sieglu XIV
  • Signos sobre puertes de viviendes hebrees. Gouache de James Tissot, c. 1896-1902. Jewish Museum, Nueva York
    Signos sobre puertes de viviendes hebrees. Gouache de James Tissot, c. 1896-1902. Jewish Museum, Nueva York
  • El pasu del ánxel de la muerte, colos hebreos celebrando Pésaj, la Pascua xudía. Grabáu, 1897
    El pasu del ánxel de la muerte, colos hebreos celebrando Pésaj, la Pascua xudía. Grabáu, 1897
  • Pésaj. Hagadá Kauffmann, sieglu XIV
    Pésaj. Hagadá Kauffmann, sieglu XIV
  • Pésaj. Gouache de James Tissot, c. 1900
    Pésaj. Gouache de James Tissot, c. 1900
  • Los hebreos comen yerba amargoso. Hagadá de Sarajevo, Barcelona, sieglu XIV
    Los hebreos comen yerba amargoso. Hagadá de Sarajevo, Barcelona, sieglu XIV
  • El Éxodu. Hagadá de los Paxarinos (Pésaj), arte asquenazí, c. 1300.[24] Muséu d'Israel, Xerusalén
    El Éxodu. Hagadá de los Paxarinos (Pésaj), arte asquenazí, c. 1300.[24] Muséu d'Israel, Xerusalén
  • Éxodu hebréu. David Roberts, Los israelites diéndose d'Exiptu, oleu sobre llenzu, 1828.[25]
    Éxodu hebréu. David Roberts, Los israelites diéndose d'Exiptu, oleu sobre llenzu, 1828.[25]
  • Los hebreos pasen ante un asentamientu exipciu (coles puertes zarraes), posiblemente Baal Tzafón. Hagadá Kauffmann, sieglu XIV
    Los hebreos pasen ante un asentamientu exipciu (coles puertes zarraes), posiblemente Baal Tzafón. Hagadá Kauffmann, sieglu XIV
  • Moisés abre les agües del mar Coloráu, Hortus Deliciarum, c. 1118
    Moisés abre les agües del mar Coloráu, Hortus Deliciarum, c. 1118
  • L'encruz del Mar Coloráu. Oleu por Hans Jordaens III.
    L'encruz del Mar Coloráu. Oleu por Hans Jordaens III.
  • Miriam y les hebrees festexen cruciar el Mar Coloráu. Hagadá Sarayevu, Barcelona, sieglu XIV
    Miriam y les hebrees festexen cruciar el Mar Coloráu. Hagadá Sarayevu, Barcelona, sieglu XIV
  • Los hebreos recueyen el maná y reciben la Llei. Hagadá de los Paxarinos (Pésaj), arte asquenazí, c. 1300.[26] Muséu d'Israel, Xerusalén
    Los hebreos recueyen el maná y reciben la Llei. Hagadá de los Paxarinos (Pésaj), arte asquenazí, c. 1300.[26] Muséu d'Israel, Xerusalén
  • L'adoración del magüetu d'oru. Oleu de Poussin, 1634.[27]
    L'adoración del magüetu d'oru. Oleu de Poussin, 1634.[27]
  • Moisés coles Tables de la Llei. Grabáu de Doré, sieglu XIX
    Moisés coles Tables de la Llei. Grabáu de Doré, sieglu XIX
  • Moisés recibe la Llei en Sinaí y tresmitir a los hebreos. Biblia de Grandval, manuscritu carolinxu, c. 840 Y.C. Muséu Británicu, Londres
    Moisés recibe la Llei en Sinaí y tresmitir a los hebreos. Biblia de Grandval, manuscritu carolinxu, c. 840 Y.C. Muséu Británicu, Londres
  • Moisés tresmite los preceptos al pueblu d'Israel. Ilustración de Hartwell James, 1905-16
    Moisés tresmite los preceptos al pueblu d'Israel. Ilustración de Hartwell James, 1905-16
  • Moisés, Aarón y l'ereición del Tabernáculo (Éxodu 40:17-19). Figures de la Bible, 1728
    Moisés, Aarón y l'ereición del Tabernáculo (Éxodu 40:17-19). Figures de la Bible, 1728

Torna a Canaán

[editar | editar la fonte]

Al volver a Canaán los hebreos axuntar con otres tribus hebrees qu'habíen ellí permanecíu. Establecióse la monarquía y so los reis Saúl, David y Salomón combatieron con ésitu a los filisteos y amalecitas. Salomón construyó'l primera Templu de Xerusalén.

  • Saúl. Detalle d'oleu por Ernst Josephson, 1878. Muséu Nacional Suecu, Estocolmo Ficheru:David
    Saúl. Detalle d'oleu por Ernst Josephson, 1878. Muséu Nacional Suecu, Estocolmo Ficheru:David
  • David. Detalle de retruque d'escultura de Miguel Ángel. Piazza della Signoria, Florencia
    David. Detalle de retruque d'escultura de Miguel Ángel. Piazza della Signoria, Florencia
  • David, cola arpa y la so estrella, símbolu de conxunción. Estampilla israelín, serie "Reyes d'Israel", 1960.[28]
    David, cola arpa y la so estrella, símbolu de conxunción. Estampilla israelín, serie "Reyes d'Israel", 1960.[28]
  • Salomón cola balanza de la Xusticia y el planu del Templu. Estampilla israelín; serie "Reyes d'Israel", 1960.[29]
    Salomón cola balanza de la Xusticia y el planu del Templu. Estampilla israelín; serie "Reyes d'Israel", 1960.[29]
  • Salomón supervisa la edificación del Templu de Xerusalén. Miniatura de los Hermanos Limburg, 1412-16
    Salomón supervisa la edificación del Templu de Xerusalén. Miniatura de los Hermanos Limburg, 1412-16
  • El Templu de Salomón en Xerusalén. Xilografía de Hatmann Schedel, 1493
    El Templu de Salomón en Xerusalén. Xilografía de Hatmann Schedel, 1493
  • Boda alegórica: Salomón y Saba. Oleu por Lilien, 1906
    Boda alegórica: Salomón y Saba. Oleu por Lilien, 1906
  • Salomón. Oleu de Isaak Asknaziy, sieglu XIX
    Salomón. Oleu de Isaak Asknaziy, sieglu XIX
  • Profeta hebréu. Detalle d'oleu por Grünewald, 1515.[30]
    Profeta hebréu. Detalle d'oleu por Grünewald, 1515.[30]
  • Isaías. Los llabios de Isaías unxíos con fueu, oleu de Benjamin West, sieglu XVIII.[31]
    Isaías. Los llabios de Isaías unxíos con fueu, oleu de Benjamin West, sieglu XVIII.[31]

Depués de la muerte de Salomón el reinu estremar en dos: Israel al norte y Xudá al sur. Esto foi siguíu por un llargu periodu de guerres colos pueblos vecinos, conflictos internos y hasta tracamundiu relixosu.

Sociedá

[editar | editar la fonte]
Biblia d'Alba, testu sefardín, biblia hebraica traducida al romance, 1422-1433, fol. 57v: Tribus de Dan y Gad (fíos de Jacob). Inscripciones: "Figura de Dan y la so pendon [...] a figura d'un culebro con ales de agila y de la otra par una aguyla"; "Figura de Gad y nel so estandarte de la manera de omnes afinaos como jineste".

La sociedá israelita taba íntimamente rellacionada cola so relixón. El nucleu de la sociedá hebrea ye la familia. Ésta ye patriarcal. El padre ye la máxima autoridá. Esistíen tamién los esclavos; que se llograben por compra o por ser prisioneros de guerra. Nos tiempos de nomadismu, los hebreos vivíen en tiendes con pocos muebles. Esta forma de vida facilitába-yos el so treslláu en busca de pasturas pa los sos fataos. Depués d'asitiase en Canaán, habitaron en cases de piedra, arrodiaos de güertos, conformando poblaos.

Economía y actividaes

[editar | editar la fonte]

Los hebreos, establecíos en Canaán, dedicar a l'agricultura y la ganadería. El cultivu carauterísticu yera'l olivo y la vide, tamién llograron llegumes y llenteyes. El llendo d'oveyes, gües, cabres, caballos y camellos acompañaba l'actividá agrícola. Tamién trabayaron cerámica ya iguaron numberosos texíos de llana y llinu, lo más importante de la so actividá económica foi'l comerciu. Esto debía a que'l so llugar d'asentamientu, Palestina, yera una tierra ponte, esto ye, un llugar de tránsitu de mercaderes ente Mesopotamia y Exiptu: esportaben aceite y vinu ya importaben metales, marfil y especies.

Organización social

[editar | editar la fonte]
El patriarcáu El

nucleu de la sociedá hebrea yera la familia patriarcal, na cual el padre yera l'autoridá máxima. De primeres, los hebreos vivíen en grupos familiares o cles empobinaes pol más vieyu, el patriarca, qu'alministraba xusticia, dirixía la guerra y los ritos relixosos.

El nuevu rei enfrentó a los enemigos, conquistó Xerusalén y convertir en capital del Estáu.

Organización política

[editar | editar la fonte]

Cada unu de los dolce fíos de Jacob/Israel yera'l representante d'una tribu y, como yeren dolce, conocer como les dolce Tribus d'Israel. Los símbolos de caúna d'elles figuren nuna serie de estampillas diseñaes por G. Hamori y emitíes pol modernu Estáu d'Israel en 1955-56; caúna d'elles presenta una inscripción hebrea con una cita proveniente de la Biblia.

Les tribus d'Israel primeramente nun formaron un solu estáu, pero en casu de peligru aceptaben el lideralgu d'un únicu xefe, llamáu Xuez, que xeneralmente se desempeñaba como caudiellu del so pueblu. Este axuntaba poderes sobre les tribus con considerable autoridá. Elles formaron una especie de confederación que dio llugar al reinu xuníu d'Israel que tuvo por reis a Saúl, David y Salomón. Depués de la muerte de Salomón, en 941 e.C., tuvo llugar una fuerte rivalidá ente les tribus que condució a la división del reinu en dos unidaes polítiques claramente dixebraes en 931 e.C.:

a) Los diez tribus del norte formaron el Reinu d'Israel, con capital en Samaria, 931-722 e.C.

b) Los dos tribus del sur formaron el Reinu de Xudá, con capital en Xerusalén, 931-587 e.C.

Esta división llevó a un gradual deterioru nos planos políticu, económicu y relixosu de dambos reinos hebreos.

Artes

[editar | editar la fonte]

La mayoría de les obres lliteraries fueron compiladas y entamaes mientres el periodu d'apoxéu de la monarquía y por obra del rei. Merecen especial mención los salmos, los proverbios, los cantares nupciales del Cantar de los Cantares, les Cróniques, el Xénesis, el Éxodu, los Xueces, los Reyes y otros llibros denominaos sapienciales, como'l Eclesiastés. Valoraron la música y emplegar nes ceremonies relixoses. El shofar ye un instrumentu musical hebréu (cuernu de corderu utilizáu pa convocar a les ceremonies rituales). Tamién utilizaron llires y cítules, sistros, panderos o adufes, y flautes. Tuvieron relativamente poques obres d'arte visual, prescindiendo especialmente de mázcares o escultures porque elles yeren acomuñaes cola idolatría; el cuartu Mandamientu explícitamente prohibe la so fabricación en cuantes que medios de impersonar aquello relativu a la deidá o yá como ídolos: pa los hebreos, Dios nun tener foma humana (y ta posición ye caltenida entá güei pol xudaísmu). L'arte foi polo xeneral de tipu xeométricu y tendió escontra la abstración.[44] Con tou, diéronse esceiciones de tipu artísticu, siendo valoraes namái aquelles qu'esencialmente tuvieron como propósitu'l responder a la necesidá de producir arte ritual y llitúrxico. Destacada amás foi l'arquiteutura del Templu de Xerusalén (en caúna de les sos versiones), según los palacios y viviendes de los nobles. Mientres el periodu de la monarquía xunida, los hebreos desenvolvieron un tipu d'orde arquiteutónicu al que se conoz como proto-xónicu.[45]

Preseos musicales hebreos na filatelia d'Israel; diseños de Miriam Karoly, 1955-56.

Los hebreos nel imaxinariu coleutivu

[editar | editar la fonte]

El términu hebréu nel contestu contemporaneu

[editar | editar la fonte]

El términu ye frecuentemente emplegáu como sinónimu de xudíu ya israelita. N'Israel, por casu, la principal institución académica lleva por nome "Universidá Hebrea de Xerusalén" (fundada en 1925).

Arriendes de les matances de comunidaes xudíes enteres que fueron perpetaes en Polonia ente 1939 y 1945, Gabriela Mistral escribió un poema tituláu "Al pueblu hebréu", remembrando nél la so tarrecible condición, particularmente nel tercer versu:

Colos tos gañíos apondérase ruáu'l mundu,
y xuega coles hebras del to lloru.
Los riegos de la to cara, qu'amu tantu,
son cual llagues de sierra de fondos.[59]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Éxodu 16. Pintura caltenida y exhibida nel Muséu Nacional de Belles Artes, Buenos Aires.
  2. ↑ Ello esprender de los testos bíblicos que, pa xudíos y cristianos "contienen la pallabra de Dios"; dichos testos son la Torá y la Biblia. Na so etimoloxía de hebréu, el DRAE, 22ª ed., inclúi un "quiciabes del acadiu ẖapiru[m], [acasu significando] paria". Posiblemente ello deba a qu'esisten delles teoríes que busquen coneutar los "habiru" —a los que tamién se conoz como apiru— colos hebreos bíblicos. Sicasí, lo cierto ye tales intentos de rellacionar al grupu de los apiru (Habiru) col xentiliciu "ivrim" escarecen enagora de pruebes concluyentes pa sofitar tamaña idea. Escritos tales como los de Juan de la Torre Suárez non solo son incompatibles col testu bíblicu sinón qu'amás proclamen abiertamente la so propia "egiptomanía". Rainey esplica que la supuesta rellación ente habiru y los hebreos nun ye más qu'una espresión de deséu. Vease Anson F. Rainey, Unruly Elements in Late Bronze Canaanite Society, en Pomegranates and Golden Bells, ed. David Pearson Wright, David Noel Freedman, Avi Hurvitz, Eisenbrauns, 1995, p. 483. Pa un discutiniu, ver O. Loretz, Habiru-Hebräer, Berlín, 1984; N. Na'amen, "Habiru and Hebrews: The Transfer of a Social Term to the Literary Sphere", JNES, 45, 1986, páxs. 271-88; y A.F. Rainey, Habiru-Hebräer, 1987. "Habiru" nun designa nenguna agrupación étnica y ye un términu emplegáu na Antigüedá pa referise tantu a grupos semites como para otros que nun lo son: "la conexón [ente habiru y los hebreos], si ye qu'hai dalguna, permanez escura" (J.D. Douglas, The Zondervan Illustrated Bible Dictionary, 2011, p. 557). Per otra parte, el sentíu dau a "hapiru" na etimoloxía propuesta pol DRAE escarez de referencia o sustentu científicu y por ello nun ye más qu'una hipótesis. Inesperadamente, el Diccionariu acadiu-españolllabra'l [http://lacasaeuropa.blogspot.com.br/2010/08/diccionariu-sumeriu-acadiu-d.html Diccionariu sumeriu-acadiu de Casa Europa (dambos aportaos 12 de xunetu de 2013).
  3. ↑ Imaxe incluyida na edición alemana de Los Llibros de la Biblia.
  4. ↑ Xénesis 12:1-3.
  5. ↑ Hebrews, Jewish Encyclopedia, versión ensin editar 1906; aportada 17 de xunetu de 2013
  6. ↑ "Hebrew (people)", Encyclopædia Britannica, 2008, Encyclopædia Britannica Online, aportada 20 d'avientu de 2008 y 17 de xunetu de 2013: "Hebrew, any member of an ancient northern Semitic people that were the ancestors of the Jews. Biblical scholars use the term Hebrews to designate the descendants of the patriarchs of the Hebrew Bible (Old Testament)—i.e., Abraham, Isaac, and Jacob (also called Israel [Genesis 33:28])—from that period until their conquest of Canaan (Palestine) in the late 2nd millennium bce. Thenceforth these people are referred to as Israelites until their return from the Babylonian Exile in the late 6th century bce, from which time on they became known as Jews."
  7. ↑ Hebrews, thefreedictionary.com, aportáu 17 de xunetu de 2013
  8. ↑ Aarón Alboukrek y Gloria Fuentes Sáenz, Diccionariu de sinónimos y antónimos, Larousse-La Nación, 2005, p. 139: "hebréu"
  9. ↑ «Xénesis 15:5, Biblia Paralela, aportada 18 de xunetu de 2013».
  10. ↑ Josy Eisenberg, Histoire des Juifs, París, 1970, primer parte. Pero Shlomo Sand propón l'empléu'l términu "mitu-historia" (Comment le peuple juif fut inventé?, 2011). El problema ye que'l prisma al traviés del cual Sand repara aquello qu'él denominamitu-historia pocu y nada tien que ver cola historia en sí mesma sinón cola so propia axenda personal que ye políticu-ideolóxica. Ye induldable que'l mitu xuega nel casu del orixe de los hebreos un papel tan importante como que'l que xuega nel casu del orixe de cualesquier otru pueblu y no que concierne a la so propia identidá. Alrodiu de les primeres civilizaciones del Creciente Fértil, vease'l Atlas of World History, Londres, 2004, páxs. 26-27, 30-31.
  11. ↑ Pal xudaísmu, por casu, la tradición oral ye sagrada y sigue viva inclusive na actualidá. Siquier en teoría, la tradición oral ye tan sagrada pa esa relixón como la ye'l testu escritu de la Torá.
  12. ↑ Alrodiu de los tresformamientos del hebréu escritu na lliteratura relixosa, vease María Martha Fernández, "Hebréu", Transoxiana, 2005
  13. ↑ Aquello que Clive Lawton, xudíu ortodoxu, esplica alrodiu de los Evanxelios ye tamién aplicable a tolos testos bíblicos como'l so conxuntu: "el puntu [fundamental del testu bíblicu] nun ye la precisión histórica, sinón el ser un comentariu didácticu ya inclusive [dacuando hasta] polémicu de la historia"; Jesus through Jewish Eyes, BBC, 23 de xunu de 2009 (aportáu 21 de xunetu de 2013). Al traviés d'esi artículu títulado "Jesús vistu por güeyos xudíos", Lawton reconoz amás que la estructura de pensamientu de los cuatro Evanxelistes resúlta-y verdaderamente familiar, yá que ella, según él, presenta dellos puntos de mancomún coles escueles de pensamientu hebréu (a les qu'él conoz perfectamente).
  14. ↑ H.W.F. Saggs, "Monde juif d'avant l'Exil" (1979), en: Monde du judaïsme, ed. Y. Kedourie, París, 2003, páxs. 37ff.
  15. ↑ Tradición escrita: documentos históricos
    • Rollu de Isaías, testu n'hebréu, sieglu V-III e.C. Manuscritu del Mar Muertu, topáu en Qumrán.
      Rollu de Isaías, testu n'hebréu, sieglu V-III e.C. Manuscritu del Mar Muertu, topáu en Qumrán.
    • Micro-muerte de Manuscritu del Mar Muertu, testu n'hebréu, c. sieglu IV e.C.
      Micro-muerte de Manuscritu del Mar Muertu, testu n'hebréu, c. sieglu IV e.C.
    • Fragmentu de los Manuscritos del Mar Muertu, testu en calteres hebreos, sieglu II e.C.
      Fragmentu de los Manuscritos del Mar Muertu, testu en calteres hebreos, sieglu II e.C.
    • Fragmentu de papiru colos Diez Mandamientos y plegaries n'hebréu, sieglu II-I e.C.
      Fragmentu de papiru colos Diez Mandamientos y plegaries n'hebréu, sieglu II-I e.C.
    • Fragmentu de los Manuscritos del Mar Muertu, testu en calteres griegos, sieglu I e.C.
      Fragmentu de los Manuscritos del Mar Muertu, testu en calteres griegos, sieglu I e.C.
    • Codex Amiantinus, sieglu VIII d.C.
      Codex Amiantinus, sieglu VIII d.C.
    • Foliu de biblia hebrea, con traducción aramea, sieglu XI d.C.
      Foliu de biblia hebrea, con traducción aramea, sieglu XI d.C.
    • Biblia de Gutenberg, 1454-55.
      Biblia de Gutenberg, 1454-55.
  16. ↑ Cuando yera nuevu y vivía entá en Caldea, Abraham en ciertu día destruyó los toos ídolos de folla de la tienda que tenía'l so padre en Ur Kasdim; toos menos unu. El so padre nun había tao presente mientres la destrucción de los ídolos y, al tornar a la tienda, preguntó-y a Abraham qu'asocediera. Abraham, ensin esmolese, respondió-y que sópitamente hubo una llucha feroz ente los ídolos y que'l figurín qu'entá permanecía enteru na tienda de fechu yera'l que ganara esa tarrecible llucha. Proveniente de la tradición oral, esti episodiu aniconista atópase güei rexistráu tantu nel Midrash (Midrash Bereishit Rabbah 38:13) como nel Corán (Qur'an 21:51-70). Pal puntu de vista hebréu, vease Shraga Simmons, Abraham breaking Idols, Ask the Rabbi en About.com, consultáu 15 de xineru de 2012. Pa un estudiu de la rellación que exsiste ente les fontes hebrees ya islámiques, vease M.S.M. Saifullah, The Story of Abraham and [the] Idols in the Qur'an and Midrash Genesis Rabbah, Islamic Awareness, 2002-6, consultáu 15 de xineru de 2012. L'episodiu narráu va tener más tarde inflúi na iconoclasia de David y de Mahoma al respective de la idolatría pagana. Ello puede obsevarse n'exemplos tales como La llucha de les tropes de David contra los filisteos y destrucción de los ídolos d'estos postreros en Baal-Perazim y Rusti quema los ídolos paganos (Rudolf von Ems, Weltchronik, Praga, sieglu XIV, folios 265r. y 325r.; Landesbibliothek, Fulda), amás de La entrada de Mahoma a Meca acompañada de la destrucción de los ídolos paganos, onde'l profeta islámicu ye retratáu como una llapada de fueu (Bâzil, Hamla-i haydarî, Cashemira, 1808; Biblioteca Nacional de Francia, París).
  17. ↑ Pa un discutiniu alrodiu de Yahvé, los sos atributos y el tetragrámaton, vease Yahveh.
  18. ↑ Escritu ta na Biblia:
    Dios díxo-y a Abraham:

    —Ésti ye'l pactu qu'establezo contigo: Tu vas ser el padre d'un ensame de naciones. Yá non te vas llamar Abram, sinón que d'equí p'arriba el to nome va ser Abraham, porque te confirmé como padre d'un ensame de naciones. Te voi faer tan fecundo que de ti van salir reis y naciones. Voi Establecer el mio pactu contigo y cola to descendencia, como pactu perpetuu, por toles xeneraciones. Yo voi ser el to Dios, y el Dios de los tos descendientes. A ti y a la to descendencia voi da-yos, en posesión perpetua, tola tierra de Canaán, onde agora anden pelegrinando. Y yo voi ser el so Dios.
    Dios tamién-y dixo a Abraham:

    —Cumple col mio pactu, tu y tola to descendencia, por toles xeneraciones. Y ésti ye'l pactu qu'establezo contigo y cola to descendencia, y que toos tendrán de cumplir: Tolos varones ente ustedes tendrán de ser circuncidados.
    Xénesis 17, 4-10
  19. ↑ Como tradición ritual, la circuncisión ye inclusive güei practicada tantu por xudíos como por musulmanes, grupos que se perciben a sigo mesmos como descendientes direutos del primer patriarca postdiluviano y son, arriendes de ello, los herederos y continuadores del Conveniu Abrahámico.
  20. ↑ Siguiendo la tradición abrahámica y tamién la llei mosaica, Jesús de Nazareth foi circuncidado a los ocho díes de nacer (Lucas 2:21). El fechu, qu'establez el llinaxe de Jesús ya identificar como descendiente de Abraham, foi representáu por numberosos artistes europeos.
    • Alberto Durero
      Alberto Durero
    • Giovanni Bellini
      Giovanni Bellini
    • Bartolomeo Veneto
      Bartolomeo Veneto
    • Pedro Pablo Rubens
      Pedro Pablo Rubens
  21. ↑ Nel casu del xudaísmu la fonte principal ye la Torá (Biblia hebraica); el cristianismu tien el so sustentu proféticu en dicha fonte, denominándola Antiguu Testamentu.
  22. ↑ Respectu al día de descansu y basaos nes tradiciones hebrees, el xudaísmu va celebrar el shabat dende l'apaición de la primer estrella'l día vienres hasta'l so remanecimientu a otru día; el cristianismu va tomar el día domingu como día de descansu.
  23. ↑ Manuscritu hebréu-catalán presevado y exhibíu na British Library de Londres (BL Add MS 14761).
  24. ↑ Pa una posible interpretación de la rellación ente testu ya imaxe nesti manuscritu, vease Marc Michael Epstein, The Medieval Haggadah: Art, Narrative & Religious Imagination, New Haven and London: Yale University Press, 2011; y Richard McBee, "Bird's Head Haggadah Revealed", The Jewish Press, 29 de marzu de 2012 (consultáu 21 de payares de 2014).
  25. ↑ El títulu orixinal de la obra de Roberts foi concebíu n'inglés: "The Israelites leaving Egypt". Na llingua anglosaxona, to leave significa "dise" (Arturo Cuyás, Nuevu Diccionariu Cuyás de Appleton, Englewood Cliffs: Prentice-Hall, 1972, p. 333, III: "leave").
  26. ↑ Nesti manuscritu, les figures con cabeza d'ave tamién bendicen el vinu, llávense les manes antes de comer vexetales y reciten poemes llitúrxicos llamaos n'hebréu paytanim (Elie Kedourie, Monde du judaïsme, Londres y París: Thames & Hudson, 2003, páxs. 117-118, 259).
  27. ↑ Parte considerable del pueblu israelita celebra'l quadrúpedo ídolu, mientres a la distancia, Moisés baxa del monte coles Tables de la Llei. Pintura caltenida y exhibida na National Gallery de Londres: The Adoration of the Golden Calf.
  28. ↑ Imaxe diseñada por Asher Kalderón.
  29. ↑ Diseñada por Asher Kalderón.
  30. ↑ Representáu nel Altar de Isenheim (Muséu de Unterlinden, Colmar); esti profeta tópase dientro del marcu de l'Anunciación; posiblemente trátese del profeta Isaías (740-700 e.C.).
  31. ↑ Cuadru calteníu en Bob Jones University Museum & Gallery, Greenville, Carolina del Sur, Estaos Xuníos.
  32. ↑ «יְחִ֥י רְאוּבֵ֖ן».
  33. ↑ «יַ֖חַד שִׁבְטֵ֥י יִשְׂרָאֵֽל».
  34. ↑ «יוֹר֤וּ מִשְׁפָּטֶ֙יךָ֙ לְיַעֲקֹ֔ב וְתוֹרָתְךָ֖ לְיִשְׂרָאֵ֑ל».
  35. ↑ «גּ֤וּר אַרְיֵה֙ יְהוּדָ֔ה».
  36. ↑ «דָּ֖ן יָדִ֣ין עַמּ֑וֹ».
  37. ↑ «נַפְתָּלִ֖י אַיָּלָ֣ה שְׁלֻחָ֑ה».
  38. ↑ «גָּ֖ד גְּד֣וּד יְגוּדֶ֑נּוּ».
  39. ↑ מֵאָשֵׁ֖ר שְׁמֵנָ֣ה לַחְמ֑וֹ. Nótese qu'esti versu foi xeneralmente mal traducíu al español, onde dacuando s'emplega "alimentu", cosa que ye exéxesis, yá que nel testu bíblicu figura "לַחְמ֑וֹ" (el pan [de Aser]); asemeyáu ye'l casu de "שְׁמֵנָ֣ה", al que se suel traducir lliteralmente nes versiones españoles primixenies como 'gruesu', cuando en realidá'l sentíu d'esi vocablu hebréu alude al fechu de que'l pan de Asher va ser sustanciosu, suxiriéndose asina que va ser amás nutritivu. Nes mentaes traducciones hispanes, el reemplazu de "pan" por "alimentu" suprime la culminación poética del versu en cuestión, yá que el testu bíblicu orixinal contrapuntea "pan" con "manxares"; n'efeutu, según el testu bíblicu orixinal: « מֵאָשֵׁ֖ר שְׁמֵנָ֣ה לַחְמ֑וֹ וְה֥וּא יִתֵּ֖ן מַֽעֲדַנֵּי־מֶֽלֶךְ » (Xénesis 49:20), testu que puede traducise en castellán como « El pan de Aser va ser sustanciosu; va dar manxares de rei. » (yá que "מַֽעֲדַנֵּי־מֶֽלֶךְ" tampoco significa que Aser va dar a rei nengunu, sinón que los manxares en cuestión son, ellos mesmos, dignos d'un rei).
  40. ↑ וּמִבְּנֵ֣י יִשָּׂשכָ֗ר יוֹדְעֵ֤י בִינָה֙ לַֽעִתִּ֔ים; nótese que na Biblia hebraica, el versu en cuestión figura como 1 Cróniques 12:33.
  41. ↑ וְהוּא֙ לְח֣וֹף אֳנִיּ֔וֹת. El testu completu d'esti versu ye "Zabulón va habitar a la vera la mar; y él va ser puertu pa naves" (Nueva Biblia de los Hispanos; Biblia de les Amériques).
  42. ↑ «מְבֹרֶ֥כֶת יְהֹוָ֖ה אַרְצ֑וֹ».
  43. ↑ בַּבֹּ֖קֶר יֹ֣אכַל עַ֑ד.
  44. ↑ En marcáu contraste a toa posible mímesis o imitación de l'apariencia de la naturaleza o de cualquier aspeutu material del mundu visible.
  45. ↑ Jewish Art, Tel Aviv: Massada, 1961, cols. 93-95.
  46. ↑ «הַֽ֝לְל֗וּהוּ בְּנֵ֣בֶל».
  47. ↑ Versión orixinal del Tanak hebréu refierse específicamente al shofar (שופר) y non a trompeta (חצוצרה) nenguna: "תִּקְע֣וּ בַחֹ֣דֶשׁ שֹׁופָ֑ר בַּ֝כֵּ֗סֶה לְיֹ֣ום חַגֵּֽנוּ". La traducción inglesa de la Biblia recurre a la espresión Sound the ram's horn (Faéi sonar cuernos de corderu), resultando tal traducción muncho más cercana al testu orixinal hebréu en rellación a la española convencional qu'emplega una espresión incorreuta y que s'empresta a equívocos: "Tocái la trompeta", que'l so soníu nada tien que ver cola gravedá propia del shofar (al que los xudíos prauticantes siguen entá faciendo sonar cuando'l Yom Kippur). Nótese amás que'l testu de Salmos 81:4 del Tanak figura na versión cristiana de Biblia como Salmos 81:3.
  48. ↑ Conocíu n'hebréu como מנענעים—'sacudidor'; antiguu instrumentu musical de percusión d'aspeutu similar a un sonajero pero col cuerpu de metal, en forma de pala o de ferradura y trevesáu por una serie de banielles metáliques curvadas nel so estremu; tocábase ximelgándolo con una mano, colo que les banielles, esmuciéndose lateralmente, topetaben col cuerpu metálicu y producíen asina'l soníu.
  49. ↑ וְדָוִ֣ד וְכָל־ בֵּ֣ית יִשְׂרָאֵ֗ל מְשַֽׂחֲקִים֙ ... וּבִמְנַֽעַנְעִ֖ים וּֽבְצֶלְצֶלִֽים.
  50. ↑ Los hebreos desenvolvieron siete tipos distintos de llires y preseos musicales de cuerda puntiada (Dubnow, Manual de la Historia Xudía, Buenos Aires: Sigal, 1977, p. 151).
  51. ↑ הַֽ֭לְלוּהוּ בְּתֵ֣קַע שׁוֹפָ֑ר הַֽ֝לְל֗וּהוּ בְּנֵ֣בֶל וְכִנּֽוֹר.
  52. ↑ וּבְי֨וֹם שִׂמְחַתְכֶ֥ם וּֽבְמוֹעֲדֵיכֶם֮ וּבְרָאשֵׁ֣י חָדְשֵׁיכֶם֒ וּתְקַעְתֶּ֣ם בַּחֲצֹֽצְרֹ֗ת.
  53. ↑ «הַֽ֭לְלוּהוּ בְתֹ֣ף וּמָח֑וֹל ; הַֽלְל֥וּהוּ בְצִלְצְלֵי־שָׁ֑מַע».
  54. ↑ «וְשִׂמְחַ֣ת לֵבָ֗ב כַּֽהוֹלֵךְ֙ בֶּֽחָלִ֔יל».
  55. ↑ Calteníu na British Library, Londres.
  56. ↑ La obra ye alternativamente conocida como « Esther y Mordecai escriben les cartes a los xudíos » (Jorge Glusberg, Obres maestres del Muséu Nacional de Belles Artes, Buenos Aires: MNBA, 1996, p. 38). Fonte d'inspiración: "Escribió Mardoqueo [...] y unvió cartes a tolos xudíos que taben en toles provincies del rei Asuero, cercanos y distantes, ordenar que celebraren el día decimocuartu del mes de Adar, y el decimoquintu del mesmu mes, de cada añu, como díes en que los xudíos tuvieron en paz colos sos enemigos, y como'l mes en que la murnia se trocó n'allegría, y el llutu en festividá; que los convirtieren en díes de llacuada y de gozu, en día d'unviar regalos cada unu al so vecín, y apurríes a los probes" (Ester 9:20-22).
  57. ↑ Coleición Hirsch, Arxentina; oleu calteníu y exhibíu nel Muséu Nacional de Belles Artes, Buenos Aires. Donación de Mario Hirsch (Glusberg, Obres maestres del Muséu Nacional de Belles Artes, p. 38). La información provista pol MNBA indica que Aert de Gelder trató en diverses ocasiones la historia de Ester, siendo ella popular n'Holanda mientres el sieglu XVII, yá que el pueblu holandés parangonaba nesi entós la so propia llucha contra'l xugu español con aquella que los xudíos de l'Antigüedá llibraben contra los sos enemigos. El Llibru de Ester narra cómo una nueva xudía intercedió ante'l rei persa Asuero (Xerxes) con cuenta d'evitar la masacre del so pueblu, decreatada por Amen, quien yera enemigu de los xudíos. La masacre taba prevista pa un día "tiráu a suertes". Mas la intervención de Ester contribuyó al trunfu de los xudíos y a partir d'ello estableció la fiesta de Purim, nome que deriva del persa p[o]r [Llibru de Ester: "foi hechada Pur, esto ye, la suerte"; Ester 3:7] y que significa "echar suertes". La tema yera consideráu ejemplificador y de la mesma celebratorio del trunfu holandés al respective del so enemigu d'entós, España (Á.M. Navarro y A. Lo Russo; Testu obra MNBA 8643, consultáu y afechu 5 d'agostu de 2014). Ensin dar referencia nenguna, el sitiu del MNBA determina que "Purim" ye un "nome que se deriva del sánscritu par o del persa por" (Obra MNBA 8643, consultáu 5 d'agostu de 2014); pero ello nun ye del tou exactu: Purim ye primero de too un términu del idioma hebréu, que'l so singular ye Pur (פור), y qu'en dicha llingua, tantu la histórica como la moderna, ye identificáu con hai-goral, vocablu que ye entendíu nesti casu como "la suerte" (פורים); el términu ye emplegáu n'hebréu dende'l sieglu V e.C. (siendo identificaos a partir de la cronoloxía de los reis de Persia, y al traviés de Xerxes I en particular, Ester y Mardoqueo pertenecen al sieglu V e.C.; "Ahasuerus", Jewish Encyclopedia, Nueva York, 1906; Robert J. Littman, "The Religious Policy of Xerxes and the Book of Esther", The Jewish Quarterly Review, 65/3, xineru de 1975, páxs. 145-148; Simón Dubnow, Historia Xudía, Buenos Aires: Sigal, 1977, capítulu XIV; "Ahasuerus", Chabad, aportáu 11 d'agostu de 2014; siendo bien posible que'l términu hebréu provenga de la mesma del persa Pur (Axencia Xudía: Purim); Ernest Klein suxer que'l términu Purim provién del acadiu puru y esti de la mesma del sumeriu bur (A Comprehensive Etymological Dictionary of the English Language, Ámsterdam: Elsevier Scientific Publishing Co., 1971; Douglas Harper, "Purim", Online Etymology Dictionary, 2001-2014). Tanto'l Webster's Revised Unabridged Dictionary como'l Chambers's Twentieth Century Dictionary indiquen que la etimoloxía de Purim ye hebrea (Fine Dictionary: Purim). Con tou, nenguna de les fontes consultaes suxer un posible orixe sánscritu pal términu en cuestión. Consulta realizada 5 d'agostu de 2014.
  58. ↑ París, Bibliothèque nationale de France, Jean Fouquet, peintre et enlumineur du XVe siècle, 2003.
  59. ↑ Gabriela Mistral, Poema "Al Pueblu Hebréu (Matances en Polonia)", Ablayamientu (Institutu de les Españas nos Estaos Xuníos, Nueva York), 2ª ed., Santiago de Chile: Editorial del Pacíficu, 2ª ed. 1957. Obres selectes II. Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. Observaciones sobre l'autora y el so poema por Gil Sinay. Dambos documentos aportaos 22 de xunetu de 2013.
    • Monumentu a les víctimes del nazismu en Polonia ocupada mientres la Segunda Guerra Mundial, Cracovia.
      Monumentu a les víctimes del nazismu en Polonia ocupada mientres la Segunda Guerra Mundial, Cracovia.

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]





Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Hebreos&oldid=4274042»