Saltar al conteníu

Guerra escontra'l narcotráficu en Méxicu

Coordenaes: 19°25′N 99°09′W / 19.42°N 99.15°O / 19.42; -99.15
Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Guerra escontra'l narcotráficu en Méxicu
Parte de Guerra contra las drogas (es) Traducir
Fecha 11 avientu 2006 → anguaño
Llugar Ciudá de Méxicu (Méxicu)
Coordenaes 19°25′N 99°09′W / 19.42°N 99.15°O / 19.42; -99.15
Causes
    • Enfrentamientos ente cárteles del narcotráficu provocaben un ambiente de violencia devasando n'armamentu a los cuerpos de policías municipales y estatales.
    • El gobiernu mexicanu declara la guerra a los cárteles.
    • El gobiernu llanza una ofensiva militar.
    • Cartelos reaccionaron violentamente.
    • Surdimientu de grupos de autodefensa.
    • Belixerantes

  • Sofitu internacional

    Grupos guerrilleros

  • Debilitaos

    Desarticulaos y/o Inactivos

    • Comandantes

  • 2006-2012
    Bandera de Méxicu Felipe Calderón Hinojosa
    Bandera de Méxicu Mariano Francisco Saynez Mendoza
    Bandera de Méxicu Guillermo Galván Galván
    Bandera de Méxicu Marisela Morales
    2012-Anguaño
    Bandera de Méxicu Enrique Peña Nieto
    Bandera de Méxicu Salvador Cienfuegos Zepeda
    Bandera de Méxicu Vidal Francisco Soberón Sanz
    Bandera de Méxicu Arely Gómez González
    Bandera de Méxicu Jesús Murillo Karam (2012-2015)

    Autodefenses de Méxicu

    • Fuercies en combate
    Militares:
    260,000
    Policías federales:
    35,000

    "'Policías y Fuercies Estatales"':
    190,800

    "'Grupos de Autodefenses"':
    23,300-53,900    		 100.000[8]
    Baxes

  • -2887 elementos de seguridá de los cualos

    • 490 (2006-2016) son soldaos de los cualos el 96% morrieron en combate.[9]
    • 197 soldaos sumíos (2007-2016)[10]
    • 8 suicidios y 305 afeutaos mentalmente por estrés postraumatico (2007-2016)[11]
    • 175 marinos[12][13]
    • 552 policías federales(2006-2016)[14]
    • 1822 Policías municipales, y Estatales
    • 105 baxes na PGR[14]
    • 2 helicópteros baltaos (unu de la fuercia aérea, otru de la fiscalía de Michoacán) otros más estropiaos.
    • Dellos vehículos de tresporte militares y policiales estropiaos o destruyíos.
    		•  Más de 80.000 sicarios
    Más de 121.199 deteníos.[12][15]

    Más de 28.000 muertes en 963 enfrentamientos (CISEN)[16]
    486 muertes en 2006.
    2.477 muertes en 2007.[17]
    6.290 muertes en 2008.[13][18]
    9.724 muertes en 2009.[19]
    15.273 muertes en 2010.[20]
    24,068 muertes en 2011

    18,061 muertes hasta ochobre de 2012    		106 199 mientres el sexeniu de Felipe Calderón

    72 176 mientres l'alministración actual del 1 d'avientu de 2012 a ochobre de 2017 de Peña Nieto 178 262

    muertos hasta marzu de 2015[21]
    [editar datos en Wikidata]

    La guerra contra'l narcotráficu ye un conflicto armáu internu llibráu en Méxicu qu'enfrenta'l Estáu mexicanu y los Grupos de Autodefensa Popular y Comuñal contra los cárteles que controlen diverses actividaes illegales, principalmente'l tráficu illegal de drogues. Esta situación empezó'l 11 d'avientu de 2006, cuando'l gobiernu federal anunció un operativu contra'l crime entamáu nel estáu de Michoacán, onde a lo llargo de 2006 contabilizárense cerca de 500 asesinatos ente miembros de los cárteles del narcotráficu (vease «Cronoloxía de la guerra contra'l narcotráficu en Méxicu»).[22] Pa enfrentalos, el gobiernu mexicanu privilexó l'usu de les fuercies armaes. Dende l'entamu del conflictu movilizóse a la Policía Federal en compañía de los cuerpos de seguridá de cada entidá federativa y de diversos conceyos. A ellos hanse sumáu'l Exércitu y la Marina.[23]

    Acordies con datos de la Secretaría de Seguridá Pública Federal, hasta marzu de 2010 detuviérase a 121.199 persones a les cualos venceyóse con grupos del crime entamáu. Los grupos más afeutaos poles detenciones son los cárteles del Golfu y Los Zetas.[24] Munchos de los deteníos nun recibieron sentencia entá.[25] Dalgunes de les aprehensiones y abatimientos más notables son les d'Édgar Valdez Villarreal, José de Jesús Méndez Vargas alíes "El Chango" y Heriberto Lazcano Lazcano.

    Ente avientu de 2006 y xineru de 2012 envalórase que morrieron alredor de 60.000 persones por aciu execuciones, enfrentamientos ente bandes rivales y agresiones a l'autoridá.[26][27] Esti númberu de víctimes engloba a narcotraficantes, efeutivos de los cuerpos de seguridá y civiles. Ente los civiles atópense periodistes, defensores de los derechos humanos y persones ensin identidá o non identificaes que son executaes polos cárteles. Otres estimaciones lleguen a contabilizar hasta 150 mil muertos.[28] Ente los narcotraficantes finaos n'operaciones realizaes poles fuercies del gobiernu atópense Arturo Beltrán Leyva, Ignacio Coronel Villarreal, Antonio Ezequiel Cárdenas Guillén y Nazario Moreno. Desconocer con precisión el númberu d'asesinatos de persones ensin rellación con actividaes delictives —que son llamaes «daños colaterales» pol gobiernu[29]—, que fueron denunciaos por diverses organizaciones.[30]

    En diversos sectores del país reparóse una medría n'el indicadores d'incidencia del delitu. Juárez convirtióse na ciudá más insegura del mundu, onde se cometieron más asesinatos qu'en tol territoriu d'Afganistán nel añu 2009.[31] Paradóxicamente, dicha ciudá fronteriza ye unu de los puntos que recibió un mayor númberu d'efeutivos de seguridá.[32]

    Antecedentes

    [editar | editar la fonte]

    Dada'l so allugamientu xeográficu, Méxicu foi utilizáu como un puntu de parada y transbordo pa narcóticos y contrabandu ente América Llatina y los mercaos d'Estaos Xuníos. Contrabandistes mexicanos suministraben alcohol a los gángsters de los Estaos Xuníos mientres la dómina de la prohibición nesti país, y l'apaición del comerciu illegal de drogues colos EE.XX. empezó cuando la llei de prohibición de drogues aprobar en 1933. Escontra'l final de la década de 1960, los contrabandistes de narcóticos mexicanos empezaron a introducir drogues a gran escala.

    Mientres les décades de 1970 y 1980, Pablo Escobar yera'l principal esportador de cocaína y ocupóse de les redes criminales del negociu en tol mundu. Cuando s'intensificaron los operativos de vixilancia en Florida y el Caribe, Escobar y les demás organizaciones criminales colombianas formaron asociaciones con traficantes mexicanos pa tresportar cocaína per Méxicu faía Estaos Xuníos.[33]

    Esto llogróse fácilmente por cuenta de que Méxicu yera una fonte importante pa Estaos Xuníos de heroína (producida gracies a los cultivos d'amapola o adormidera concentraos nel llamáu Triangulo Doráu mexicanu: Sinaloa, Durango y Chihuahua, amás de 6 estaos más[34]) y de cannabis (perdiendo importancia nel comerciu binacional dende la so llegalización, con fines melecinales, en dellos estaos del país norteamericanu) pal mercáu d'Estaos Xuníos, amás que los traficantes de droga mexicanos yá establecieren una infraestructura que taba dispuesta a sirvir a los traficantes de Colombia. A mediaos de la década de 1980, les organizaciones mexicanes taben bien establecíes y yeren confiables nel tresporte de cocaína colombiana. Nun primer momentu, les bandes mexicanes fueron integraes pa solo tresportala pagándo-yos por esti serviciu; pero a finales de 1980, les organizaciones de tresporte mexicanes y los narcotraficantes colombianos establecieron un alcuerdu de pagu pol productu.[35]

    Los tresportistes mexicanos polo xeneral dábase-yos el 35% o'l 50% de cada unviada de cocaína. Esta disposición significaba que les organizaciones mexicanes taben implicaes na distribución, según el tresporte de la cocaína, y convirtiéronse en traficantes terribles nel so propiu derechu. Na actualidá y depués de delles décades de disputes y guerres ente los cartelos mexicanos, amás de la desarticulación y debilitamientu de dellos d'estos por parte de les autoridaes de Méxicu y d'Estaos Xuníos, el Cártel de Sinaloa ye l'únicu que caltuvo'l so poder internacional magar los golpes sufiertos na so estructura depués de la captura y extradicción del so máximu líder, Joaquin "Chapo" Guzman, a Estaos Xuníos, apoderándose del tráficu de cocaína colombiana nos mercaos mundiales gracies a los contactos establecíos cola guerrilla de les FARC y los paramilitares de les AUC, ayudaos tamién nel esmantelamientu, por parte de les autoridaes colombianes, del últimu cartelu importante que quedaba nel país: El Cartelu del Norte del Valle. Depués de la desmovilización d'estos grupos batallosos en Colombia, los contactos pasen a aquellos que nun aceptaron desmovilizarse conformando les llamaes Bandes Criminales o Bacrim, siendo'l Cartelu de Sinaloa el principal comprador de la cocaína que producen estos grupos criminales nes selves colombianes, compres que se faen n'efeutivu o intercambiando armes por drogues. Dizse que'l Cartelu de Sinaloa, al igual que Los Zetas, merca cocaína colombiana en Venezuela al llamáu "Cartelu de los Soles", una organización criminal supuestamente conformada por miembros corruptos de les fuercies armaes d'esti país enquistados nel poder. Los Zetas tamién tienen negocios en Colombia, non tan importantes como los del Cartelu de Sinaloa, pa merca-y cocaína al Clan del Golfu. Dambes organizaciones tamién trafican con drogues sintétiques como metanfetaminas, que traen d'Asia pa Estaos Xuníos.

    L'equilibriu de poder ente los distintos cartelos mexicanos viénose moviendo de cutio, arriendes de la guerra ente cartelos, entós que nueves organizaciones remanecíen y les mayores debilitar hasta'l colapsu. Una interrupción nel sistema, tales como les detenciones o muertes de líderes de los cartelos, xeneraben grandes derramamientos de sangre pa ver quien seria'l socesor.[36] Por cuenta de que les aiciones del gobiernu mexicanu yeren males pal negociu del tráficu de drogues, los cárteles empezaron a sobornar funcionarios mexicanos pa tomar midíes contra un cartelu rival o dexaben fugar información d'intelixencia sobre les operaciones del cartelu rival pal gobiernu mexicanu o pa l'Alministración pal Control de Drogues de los Estaos Xuníos.

    Ente que munchos factores contribuyeron a la esguilada de violencia, los analistes de seguridá na Ciudá de Méxicu trazaron los oríxenes del flaxelu creciente de la desintegración a un alcuerdu implícitu de tola vida ente los narcotraficantes y los gobiernos controlaos pol Partíu Revolucionariu Institucional (PRI), que perdió'l so control sobre'l poder político a partir de finales de 1980.[37]

    Entamos de la guerra ente cartelos

    [editar | editar la fonte]

    Los enfrentamientos ente los cartelos de la droga rivales empezaron en serio dempués de la detención en 1989 de Miguel Ángel Félix Gallardo, quien dirixía los negociu de les drogues en Méxicu col poderosu Cartelu de Guadalaxara, desintegrándose pa estremar el negociu ente cuatro (4) organizaciones criminales que terminaron enfrentándose ente sigo pol control total del negociu ilícitu, provocando atentaos contra los antiguos socios del Cartelu de Guadalaxara qu'afectaron tamién a civiles inocentes, estes organizaciones fueron: Cartelu de Sinaloa, Cartelu del Golfu, Cartelu de Tijuana y Cartelu de Juarez.[38] Hubo una posa nos combates mientres la década de 1990 magar fechos relevantes asocedíos nesta dómina como los asesinatos de Luis Donaldo Colosio y Paco Stanley, pero la violencia siguió y empioró na década del 2000, quedando menguaes les organizaciones de Tijuana y Juarez, ente que les del Golfu y Sinaloa terminaron atomizándose pa conformar otres estructures que se siguieron enfrentando ente sigo, dalgunes entá actives como Los Zetas, Jalisco Nueva Xeneración, Guerreros Xuníos y Cartelu del Nordeste; y otres que fueron esaniciaes por aiciones de cartelos rivales o de les autoridaes como La Familia Michoacana, Caballeros Templarios, Cártel del Mileniu y Cártel de los Beltrán Leyva, ente otres. Magar esta atomización, el Cartelu de Sinaloa ye la más poderosa de les organizaciones criminales de Méxicu y una de les más importantes del mundu.

    Los presidentes del PAN

    [editar | editar la fonte]

    Antes del añu 2000, el partíu políticu PRI gobernó Méxicu mientres 70 años, nesti tiempu los cárteles de la droga ampliaron el so poder y la corrupción, les operaciones de llucha contra les drogues centráronse principalmente na destrucción de la mariguana y el cultivu d'opiu nes rexones de monte, nunca se realizaron operaciones militares a gran escala en centros urbanos, hasta'l cambéu de réxime nel añu 2000, cuando'l partíu PAN ganó la presidencia empezar a faer ofensives contra los cartelos nel so propiu terrén.[ensin referencies]

    Presidencia de Vicente Fox

    [editar | editar la fonte]

    En 2004 el presidente Vicente Fox unvió tropes militares a Nuevo Laredo a combatir a los cárteles. Envalórase qu'alredor de 110 persones morrieron en Nuevo Laredo, ente xineru y agostu de 2005 de resultes de los enfrentamientos ente'l Cártel del Golfu y el de Sinaloa. .[39] En 2005 el cártel de la Familia Michoacán establecer nel estáu de Michoacán amontando la violencia.[ensin referencies]

    Presidencia de Felipe Calderón

    [editar | editar la fonte]

    El 10 d'avientu de 2006, Calderon declaró una ofensiva total contra tou cártel de la droga en Méxicu. Dando oficialmente entamu a la guerra contra'l narcotráficu. El 11 d'avientu de 2006, l'entós presidente electu Felipe Calderón unvió 6.500 soldaos del Exércitu mexicanu al estáu de Michoacán pa poner fin al narcu violencia nesi estáu. Esta aición ye considerada como la primer represalia importante fecha contra'l narcu violencia, y ye xeneralmente vista como l'entamu de la guerra contra'l narcotráficu.[40] A midida que pasaba'l tiempu, Calderón siguió intensificando la so campaña contra les drogues, y xunto con él, los índices delictivos, violencia, probeza, corrupción y ataques a la población civil nel que na actualidá hai unos 267,494 soldaos que participen xunto coles fuercies policiales estatales y federales. Envalórense más de 103,000 muertes nel so sexeniu. Pero tamién la desarticulacion o debilitamientu de cartelos de la droga. [ensin referencies]

    Enrique Peña Nieto

    [editar | editar la fonte]

    Al tomar protesta'l 1 d'avientu de 2012, dempués de roblar el Pactu per Méxicu, llanzáronse nueves ofensives esta vegada más entamaes poles fuercies militares de les 3 órdenes de gobiernu. Pa entamos del 2014, los índices delictivos, probeza, corrupción y violencia baxaren na zona norte, centru y sureste del país, pero en setiembre d'esi añu dio la desapaición de 43 normalistas en Iguala, Guerrero. Envalórense qu'agora son 220.000 los efeutivos de les fuercies armaes y 60.500 de la policía federal mexicana. A pesar d'esto, envalórense 66.000 muertes dende 1 d'avientu de 2014 al 12 de xineru del 2017; igualmente, destacar nel sexeniu de Peña Nieto la recaptura y extradicción a Estaos Xuníos del líder del Cartelu de Sinaloa, Joaquín "El Chapo" Guzmán, la captura de Luis Fernando Sánchez Arellano, el debilitamientu de los cartelos na zona norte y el surdimientu de bandes delincuenciales en Guerrero, Michoacán y Colima como los sucesos más notables de la guerra.

    Principales causes

    [editar | editar la fonte]

    Tráficu de droga

    [editar | editar la fonte]

    Méxicu tien un importante tránsitu de drogues al traviés de la frontera con Estaos Xuníos y ye un país productor de drogues. Ye'l principal provisor estranxeru de cannabis, anque'l so comercialización perdió importancia por cuenta de la llegalización, con fines melecinales, en dellos estaos norteamericanos, y un importante puntu d'entrada de la cocaína d'América del Sur[41] y la metanfetanima d'Asia a Estaos Xuníos. Al empiezu de les sos actividaes con drogues ilícites, la metá de los ingresos de los cárteles proveníen de la producción y comercialización de cannabis pero, col pasar del tiempu y l'aumentu del consumu n'Estaos Xuníos d'otres sustancies psicoactives como la cocaína, heroína y metanfetaminas, el comerciu d'estes pasaron a ser la so principal fonte d'ingresos, sobremanera de cocaína, que traen de Colombia.[42]

    El Departamentu d'Estáu d'Estaos Xuníos envalora que'l 90% de la cocaína qu'entra n'Estaos Xuníos producir en Colombia[43](siguíu por Bolivia y Perú)[44] y que la principal ruta de tránsitu ye al traviés de Méxicu. Los cartelos de la droga en Méxicu controlen aproximao'l 70% de los narcóticos estranxeros que flúin nos Estaos Xuníos.[45]

    A pesar de que Méxicu representa namái una pequeña parte de la producción d'heroína en tol mundu, Méxicu suministra la mayor parte, sinón casi toa, la heroína que consume Estaos Xuníos.[46]

    Uso

    [editar | editar la fonte]

    La prevalencia del consumu de drogues ilícites en Méxicu ye inda baxa en comparanza con Canadá y los Estaos Xuníos,[47] sicasí, col creciente papel de Méxicu nel tráficu y producción de drogues ilícites, la disponibilidad d'estes sustancies aumentó dende la década de 1980.[47] Nes décades anteriores a esti periodu, el consumu nun se xeneralizaba. Según los informes, les drogues en Méxicu son consumíes por persones con altu estatus socioeconómico, intelectuales y artistes.[47]

    Estaos Xuníos d'América ye'l mayor consumidor de cocaína del mundu,[48] lo mesmo que de otres drogues illegales,[49] la so demanda ye lo que motiva al negociu de la droga, l'oxetivu principal de los cárteles de la droga mexicanos ye introducir narcóticos a los Estaos Xuníos.

    La tasa d'esportación de cocaína a los EE.XX. menguó gracies a que los controles fronterizos fixéronse más estrictos en respuesta a los ataques del 11 de setiembre.[47]

    De resultes el preciu de les drogues aumentó, especialmente nes zones fronterices populares ente los turistes de baxos ingresos d'América del Norte.

    Les unviaes de drogues de cutiu retrásense nes ciudaes fronterices de Méxicu antes de la entrega a estauxunidenses; lo qu'obligó a los traficantes de droga a aumentar los precios pa tener en cuenta los costos de tresporte de los productos al traviés de fronteres internacionales, polo que ye un negociu más rentable pa los capos de la droga, y probablemente contribuyó a les mayores tases de consumu llocal de drogues.[47]

    Col aumentu de consumu de cocaína, producióse un aumentu paralelu de la demanda de tratamientu d'usuarios de drogues en Méxicu.[47]

    Probeza

    [editar | editar la fonte]

    Unu de los principales factores qu'impulsa la guerra contra les drogues de Méxicu ye la voluntá de les persones, principalmente de clase baxa pa ganar dineru fácil xuniéndose a les organizaciones criminales, y el fracasu del gobiernu p'apurrir los medios llegales pa la creación de puestos de trabayu bien pagos. De 2004 a 2008, la porción de la población que recibe menos de la metá del ingresu mediu aumentó del 17% al 21% y la proporción de población que vive en condiciones de probeza estrema o moderada aumentó del 35 al 46% (52 millones de persones) ente 2006 y 2010.[50][51][52]

    Ente los países de la OCDE, Méxicu tien el segundu mayor grau de disparidad económica ente los desaxeradamente probes y desaxeradamente ricos. La parte inferior del diez per cientu na xerarquía dispón d'ingresos de 1,36% de los recursos del país, ente que'l diez per cientu dispón del 36%. La OCDE tamién señala que los gastos presupuestaos de Méxicu pal aliviu de la probeza y el desenvolvimientu social son namái alredor d'un terciu de la media de la OCDE.[51]

    En 2012 envaloróse que los cartelos mexicanos empleguen a más de 450.000 persones en forma direuta y que más de 3,2 millones de persones dependíen de forma indireuta nel tráficu de drogues.[8] En ciudaes como Ciudad Juárez, hasta'l 60% de la economía dependía de tomar de dineru illexítimo.[53] Los cartelos mexicanos nun se llindaron solo a les drogues básiques (cocaína, heroína y cannabis), tamién empezaron na década del 2000 col tráficu de drogues sintétiques como les anfetamines y metanfetamines fabricaes en Méxicu, pero que los sos componentes vienen d'Asia (China, específicamente).[54]

    Ineficacia del Sistema Educativu

    [editar | editar la fonte]

    L'analfabetismu y la falta d'educación escorrieron a Méxicu mientres gran parte de la so historia. En 1940, el 58% de tolos mexicanos mayores de seis años yeren analfabetos; en 1960, el 38%.[55] El censu nacional de 1960 atopó qu'a midida que tolos mexicanos mayores de cinco años, el 43,7% nun completara un añu de la escuela, el 50,7% completara seis años o menos de la escuela, y namái el 5,6% restante siguiera estudiando dempués de seis años de la escuela.[55]

    Oríxenes

    [editar | editar la fonte]

    Cartelos mexicanos

    [editar | editar la fonte]
    Rutes del tráficu de drogues

    La nacencia de la mayoría de los cárteles de la droga mexicanos remontar al antiguu axente xudicial mexicanu, Policía Federal Miguel Ángel Félix Gallardo ("El padrín"), que fundó'l Cártel de Guadalaxara en 1980 y controló la mayor parte del comerciu illegal de drogues en Méxicu y los corredores de tráficu al traviés de la frontera ente Méxicu y Estaos Xuníos, xunto con Juan García Abrego en tola década de 1980.[56] Empezó pol contrabandu de mariguana y opiu nos EE.UU; y foi'l primer xefe de la droga mexicanu pa enllazar con cárteles de la cocaína de Colombia na década de 1980. Al traviés de les sos conexones, Félix Gallardo convertir nel home clave pal Cártel de Medellín, que foi dirixíu por Pablo Escobar.[57] Esto llogróse fácilmente porque Félix Gallardo yá estableciera una infraestructura que taba dispuesta a sirvir a los traficantes con sede en Colombia.

    Mapa de los territorios controlaos polos cartelos de la droga en Méxicu hasta 2010 según el reporte Stratfor[58][59]      Cártel de Tijuana      Cártel de los Beltrán Leyva      Cártel de Sinaloa      Cártel de Juárez      La Familia Michoacana      Cártel del Golfu      Los Zetas      Territorios en disputa

    Nun había cárteles nesi momentu en Méxicu.[57] Félix Gallardo foi'l señor de los traficantes de la droga mexicanos.[57] Supervisó toles operaciones; nun yera namái él, los sos amigos, y los políticos que-y daben proteición.[57] Sicasí, el Cártel de Guadalaxara sufrió un duru golpe en 1985, cuando foi prindáu'l co-fundador del grupu Rafael Caro Quintero, y más tarde condergáu pol asesinatu del axente de la DEA Enrique Camarena.[60][61] Félix Gallardo dempués caltuvo un perfil baxu y en 1987 treslladar cola so familia a Guadalaxara. Acordies con Peter Dale Scott, el Cártel de Guadalaxara espolletó en gran parte porque esfrutaba de la proteición de la Direición Federal de Seguridá (DFS), en virtú del so xefe Miguel Nazar Haro.[62]

    "El Padrín", entós decidió estremar l'oficiu que controlaba, yá que sería más eficiente y habría menos probabilidaes de ser baltáu na redada de l'aplicación d'una llei.[57] Gallardo convocó a los principales traficantes de drogues del país nuna casa n'Acapulco, onde se designaron places y territorios.[57]

    La ruta de Tijuana diría a los hermanos Arellano Félix. La ruta Ciudad Juárez diría a la familia Carrillo Fuentes. Miguel Caro Quintero correría los corredor de Sonora. El control de Matamoros, que más tarde se convertiría nel Cártel del Golfu, quedaría en manes del so fundador Juan García Ábrigu. Pela so parte, Joaquín Guzmán Loera y Ismael Zambada García fadríase cargu de les operaciones de la mariña del Pacíficu, convirtiéndose nel Cártel de Sinaloa. Guzmán y Zambada al veteranu de Héctor Luis Palma Salazar de vuelta a la corrada. Félix Gallardo diba supervisar les operaciones nacionales, mientres se caltién conexones importantes, pero él yá nun diba controlar tolos detalles de la empresa.[57]

    Félix Gallardo foi deteníu'l 8 d'abril de 1989.[63]

    A pesar de que la violencia ente los cárteles de la droga tuviera asocediendo muncho primero de qu'empezara la guerra, el gobiernu caltuvo una postura pasiva polo xeneral, en rellación cola violencia de los cárteles na década de 1990. Eso camudó a partir del 2000, cuando los cárteles que emanaron del desapaecíu Cartelu De Guadalaxara empezaron a competir peles rutes de tráficu escontra estaos xuníos. Cola creación de los zetas por parte del Cartelu del golfu, esta unidá paramilitar utilizó'l métodu de ''o cooperes o pescuezu'', toos ellos miembros de les especiales mexicanes. Los Zetas nacieron como'l brazu armáu del cártel del Golfu. Formáu por ex miembros d'élite del Exércitu mexicanu, detectáronse ente les sos files a ex militares guatemalianos, los violentos kaibiles, entrenaos na llucha contrainsurgente.

    Soldaos mexicanos cateando una casa d'operaciones del Cártel del Golfu

    Operaciones militares

    [editar | editar la fonte]

    Operativu conxuntu Michoacán

    [editar | editar la fonte]

    El 11 d'avientu de 2006, el presidente electu Felipe Calderón unvió 6.500 tropes federales al estáu de Michoacán pa poner fin a la violencia provocada polos cárteles de la droga ellí (Operación Michoacán). Esta aición ye considerada como la primera gran operación contra'l crime entamáu, y ye xeneralmente vista como'l puntu d'entamu de la guerra ente'l gobiernu y los cartelos de la droga.[64] A midida que pasaba'l tiempu, Calderón siguió intensificando la so campaña contra les drogues.

    Operación Noreste

    [editar | editar la fonte]

    La operación noreste ye l'operativu realizáu nos estaos de Nuevo León, Tamaulipas, San Luis Potosí, y Coahuila poles fuercies armaes, coles mires d'abrasar les operaciones del Cártel Del Golfu, Sinaloa, y Los Zetas Anque l'oxetivu de Calderón yera poner fin a les guerres violentes ente líderes de los cárteles rivales, los críticos argumenten qu'ensin dase cuenta, Calderón fixo que'l problema empiorara. Los métodos que Calderón adoptó fixeron que los cárteles volvieren más agresivos los sos métodos. Estos métodos agresivos traduciéronse n'execuciones públiques y tortures realizaes contra militares, policías y miembros de los cárteles rivales, qu'ayuda a semar el mieu y la medrana nos ciudadanos. Dellos líderes de cárteles tán siendo removíos de los sos cargos, yá seya porque son deteníos o executaos, de resultes les lluches pol poder de lideralgu nos cartelos volviéronse más intenses, lo que resulta nuna mayor violencia dientro de los mesmos cartelos.[65] Operación Escorpión: El so oxetivu foi la desarticulación del comandu conocíu como los escorpiones.

    Les fuercies militares concentrar en ganar a los altos mandos de los cárteles cola esperanza de que cuando se llogre la organización caya destruyida xunto al so líder. La llucha resultante pa ocupar el puestu dexáu vacante apocayá ye'l que pon en peligru la esistencia de munches vides nel cartelu. Polo xeneral, los cárteles estremar en dos y créase más caos. Los cárteles de la droga son más agresivos y contundentes de lo que yeren nel pasáu y nesti puntu, los cartelos tienen una gran parte del poder en Méxicu. Calderón basóse principalmente nos militares pa defender y lluchar contra l'actividá de los cárteles. Les fuercies militares entá nun dieron resultaos significatives na llucha contra los cárteles violentos debíu en parte a que se precisen datos que tienen de ser daos poles corporaciones estatales y municipales, pero estes corporaciones son sospechoses de ser corruptes y en munches ocasiones nun son bien collaboratives colos militares.[66]

    Una unidá del Exércitu Mexicanu fornida con un Lanzagranadas Mk 19 nun reten de vehículos

    En 2007, diose un conflictu ente los Gobernadores de Coahuila, Humberto Moreira Valdez y de Chihuahua, José Reyes Baeza dambos del PRI y el Presidente Felipe Calderón del PAN, por una poca y mala coordinación nos operativos federales nesos 2 estaos. En 2008, la situación empioró cola contraofensiva de los cartelos dende'l sur y noroeste del país, onde buscaben llegar escontra la rexón nordeste del país, pero esta vegada les tropes federales salieron d'esa rexón pa detener la meyora de los grupos criminales, dexando soles a les tropes estatales el cual nun taben preparaes p'aguantar ensin el sofitu Federal, por consecuencia a finales d'esi añu los cartelos per mediu d'enfrentamientos y ataques llograron tomar control na rexón, notando Ciudad Juárez, Torrexón, Reynosa, Moteyada y Saltillo. Foi hasta 2012 cuando la estratexa camudóse dando pasu a les victories, captures y meyores de les Fuercies Federal y Estatal na rexón, que dio pasu a la desarticulación o debilitamientu de los cartelos, una baxa na incidencia delictiva y la puxanza del comerciu llocal.

    Esguilada del conflictu (2009 - 2012)

    [editar | editar la fonte]

    El conflictu causo innumberables baxes a los cárteles mexicanos , polo qu'estos empezaron a abrasar les sos actividaes adulces, otros optaron por retirar se del conflictu pero los cárteles más poderosos (CDG, ZETAS, CDS, LA FAMILIA, TIJUANA) decidieron siguir engarrando'l control de los sos territorios.

    El númberu de víctimes amontóse significativamente col tiempu. Acordies con l'informe Stratfor, el númberu de muertes rellacionaes coles drogues en 2006 y 2007 (2.119 y 2.275) más que dobláu a 5.207 en 2008. El númberu aumentáu entá más sustancialmente nos próximos dos años, a partir de 6.598 en 2009 a más de 11.000 en 2010. Acordies con datos del gobiernu mexicanu, los númberos de mortalidá son entá más alto: 9.616 en 2009, 15.273 en 2010, llegando a un total de 47.515 homicidios, desque les operaciones militares contra los narcos empezaron en 2006, como s'indica nel informe del gobiernu de xineru de 2012.[67][68][69] El conflictu adulces foi enfoscando, y de un momentu d'equí p'arriba tolos cartelos taben enfrentaos ente sigo, respetando bien pocu les aliances que teníen ente ellos.

    Conflictu Zetas/Cartelu del Golfu
    [editar | editar la fonte]

    A partir de 2009 el grupu conocíu como Los Zetas controlaba más de la metá del estáu de Tamaulipas y una cuarta parte del territoriu nacional, lo que lo convirtió na organización más peligrosa del país.

    El 30 de xineru de 2010, dellos integrantes de Los Zetas, so les órdenes de Treviño Morales, secuestraron y executaron a 16 miembros del Cártel del Golfu en Reynosa, Tamaulipas, dempués d'una disputa xenerada pol asesinatu de Víctor Peña Mendoza, alies "El Concorde 3," llugarteniente de Miguel Treviño Morales, líder de Los Zetas.8 Mientres la captura, los del Golfu forzaron a Peña Mendoza a que camudara de bandu y dexara a Los Zetas. Al nun faelo, foi executáu, presuntamente por órdenes de Flores Borrego.8

    Cuando Treviño Morales enterar de lo asocedío, dio-y un ultimátum a Flores Borrego y a Jorge Eduardo Costilla Sánchez. Dempués de la rotura de dambes organizaciones, tolos cárteles mexicanos alliniar en dos bandos, una encabezadura por Los Zetas y Cártel de los Beltrán Leyva y la otra encabezadura pol Cártel de Sinaloa y el cártel del golfu. El conflictu de primeres favoreció al Cártel Del Golfu, provocando un repliegue de los Zetas. Tan solo un mes dempués, los Zetas llancen una contraofensiva masiva contra'l CDG recuperando'l territoriu perdíu.

    En febreru de 2010 provócase una guerra ente'l Cártel del Golfu y Los Zetas, principalmente nel estáu de Tamaulipas, dando como resultáu que numberoses ciudaes fronterices convertir en "pueblo fantasma", tal ye'l casu de la franxa fronteriza conocida como "La Frontera Chica" conformada peles ciudaes de Miguel Alemán, Mier, Camargo y Nueva Ciudá Guerrero. Ye por eso qu'en payares de 2010 l'exércitu mexicanu, xunto cola Policía Federal y la Marina, estienden les sos actividaes y ponen en marcha un operativu en redol al norte del estáu de Tamaulipas, dexando que cientos de families tornaren a los sos llares dempués de meses d'exiliu n'otros estaos, principalmente en conceyos como Mier, onde se da'l regresu d'alredor de 4000 persones. Calderón dixo que los cárteles buscaben "reemplazar al gobiernu" y de "tar tratando d'imponer un monopoliu al traviés de la fuercia de les armes, ya inclusive tán tratando d'imponer les sos propies lleis".[70] A partir de payares de 2010 la marina armada de Méxicu empecipia un barríu dende les mariñes de Tamaulipas pa frenar a los violentos cárteles del golfu y los zetas (vease Operación Noreste), colo que se llogró'l repliegue de dambos cárteles a rancherías, carreteres y les contornes de les ciudaes tamaulipecas, dexando que miles de families tornaren a les sos cases.

    El 7 d'ochobre de 2012, l'Armada de Méxicu respondió a una denuncia civil qu'informaba de la presencia d'homes armaos en Sabines, Coahuila. A la llegada de l'armada de Méxicu, los homes armaos llanzaron granaes contra los marinos dende un vehículu en movimientu, lo que provocó un tirotéu que dexó al líder Zeta, Lazcano y otru pistoleru muertu y un mancáu leve del llau de la marina.[71] Nel vehículu atopáronse, 12 granaes, posiblemente, un llanzador de granaes propulsadas por cohetes y dos fusiles, acordies con l'Armada.[72] L'Armada llogró confirmar la muerte del líder Zeta "Z-40" al traviés de la verificación de buelgues dactilares y fotografíes del so cadabre antes d'apurrir el cuerpu a les autoridaes llocales.[73] Lazcano yera'l líder más poderosu del cártel de los zetas hasta que foi abatíu.[74]Esta muerte produció hores dempués de que la Marina detuvo a un altu miembru de los zetas en Nuevo Laredo, Tamaulipas, Salvador Alfonso Martínez Escobedo.

    Situación nel pacíficu

    [editar | editar la fonte]

    Ente que nos estaos de Guerrero y Michoacán llevar a cabu importantes operativos en contra de los cárteles, nel estáu de Sinaloa el combate centróse más na destrucción de plantios de mariguana, y llaboratorios de metanfetaminas, con escaramuzas menores ente les fuercies armaes y comandos del Cártel de Sinaloa. Torres Félix, unu de los líderes del cártel de Sinaloa, morrió nun tirotéu col Exércitu Mexicanu na comunidá de Oso Viejo, en Culiacán, Sinaloa tempranu na mañana del 13 d'ochobre de 2012. El so cuerpu foi unviáu al centru forense y foi vixiláu por militares, col fin d'evitar que'l cuerpu fuera robáu.[75][76]

    Dempués del tirotéu, los militares confiscaron dellos alixos d'armes, municiones y otros materiales.[77]

    Antes de la so muerte, Torres Félix foi una figura clave ya importante narcotraficante d'Ismael Zambada García y Joaquín Guzmán Loera, l'home más buscáu de Méxicu.[78]

    Disputa ente faiciones y nueva etapa de la guerra / Enrique Peña Nieto (2012-presente)

    [editar | editar la fonte]
    Nueva etapa y estratexa de la guerra
    [editar | editar la fonte]

    El 1 d'avientu del 2012 toma posesión el nuevu presidente Enrique Peña Nieto, a los so llegada dio una actualización, reforzamientu y meyores a les estratexes implementaes pol Gobiernu Federal nel conflictu, el reforzamientu del Operativu Noroeste que dexó la captura de líderes y el descensu per primer vegada dende 2007 de los índices delictivos na Zona Norte y en tol país. En Coahuila, Chihuahua, Nuevo León, Tamaulipas, Baxa California, Michoacán, Guanajuato y Sonora fueron los estaos más notables. Cola retirada gradual de les fuercies armaes de les cais (35% menos qu'en 2012), y la so unvió solamente a zones bien conflictives del país como Guerrero, Sinaloa, Tamaulipas y Durango como nueva estratexa de combate, los cárteles teníen el camín práuticamente llibre pa recuperar el control de les sos places. Sicasí por cuenta de les constantes captures y abatimientu por parte de les fuercies armaes, pa 2013 los únicos cartelos que se calteníen intactos yeren el cartelu de Sinaloa, el de los caballeros templarios, y el Cártel de Jalisco nueva Xeneración. Los demás cartelos enfrenten anguaño'l retu de caltener lideralgos estables, como lo ye'l casu de los zetas y el CDG los cualos dempués d'a muerte de los sos principales líderes estazar en docenes de célules más pequeñes pero más violentes, anguaño solo 3 cárteles siguen o tán fuertes.

    Llevantamientu de los grupos de Autodefensa
    [editar | editar la fonte]

    El 24 de febreru de 2013 llevar a cabu'l llevantamientu armáu de los Grupos de autodefensa en la ruana y Tepacaltepec nel estáu de Michoacán, por iniciativa d'un llimoneru local llamáu Hipólito Mora y en contra de los grupos criminales de la Familia Y los Caballeros templarios los que calteníen nun estáu de semi-esclavitú a la población michoacana. Darréu La Policía Comuñal entama'l so propiu llevantamientu nel estáu de Guerrero sol mandu de Nestora Salgado. A partir d'esti momentu en tol país anicien movimientos similares. Los enfrentamientos dar en tol estáu de Michoacán provocando numberoses baxes a los Caballeros Templarios.

    Pa xineru de 2014 les autodefenses controlaben la metá del territoriu michoacano y siguieron avanzando hasta tener el control del 70% del estáu, facilitando la captura de 10 de los principales líderes de los caballeros templarios.

    N'abril de 2014 el conseyu de autodefenses sostién alcuerdos col gobiernu federal pa llevar a cabu'l desarme de los grupos armaos. Nestes xuntes empiecen a surdir disputes ente los autodefenses, quien esixíen primero la captura de Servando Gómez "La Tuta", antes d'aportar al desarme.

    El 7 de xunu, José Manuel Mireles ex voceru de les autodefenses ye prindáu so cargos de posesión d'armes de fueu esclusivu del exércitu.

    El 16 d'avientu de 2014 dase un enfrentamientu ente un grupu conocíu como los H3 Y el grupu de autodefenses comandado por Hipólito mora, dexando como saldo 11 muertos ente ellos el fíu del fundador de les autodefenses.

    Dempués de la captura de Mireles y l'amenorgamientu de Hipólito Mora, los grupos de autodefensa fueron oxetivos d'ataques por parte d'un nuevu cartelu'l de los viagra y los H3. Desaguando na disolución del movimientu, pero en pallabres del propiu fundador:

    “Tamos seles, arguyosos porque fiximos coses importantes. Somos persones probes que siempres buscamos el bien común. Hai coses positives que sacamos d'eso, de tomar les armes y engarrar contra Los Caballeros Templarios”, espresó Mora Chávez.

    Munchos ex autodefenses espresen que'l so principal motivu (yera desfacer del xugu de los caballeros templarios) polo qu'aseguren valió la pena'l so movimientu. En febreru de 2016 El gobernador Silvano Aureoles asegura que les autedefensas seríen eslleíes y apurrió 700 reconocencies a civiles que participaren nesti movimientu. Y abrióse la convocatoria pa tolos que quixeren participar na nueva policía estatal.

    Finalmente en parte gracies al movimientu armáu, el postreru líder templariu foi prindáu, y el cartelu de los caballeros templariu dar por desarticuláu, anguaño distintes célules de los Caballeros Templarios ente ellos «los viagras» y los «h3» apuéstense'l control territorial del estáu, a esto sumóse la intervención del CJNG.

    Quebra de los Zetas y El CDG

    [editar | editar la fonte]

    Depués de la muerte de Heriberto Lazcano Lazcano, y la captura de Miguel Ángel Treviño Morales, el lideralgu paso a manes de Omar Treviño Morales quien ye prindáu dempués de dos años nel mandu. Dempués de la captura de Omar Treviño Morales Alies el Z42 en 2015, el so hermanu Juan Francisco Treviño Morales asumió'l lideralgu de Los Zetas ante'l descontentu d'otros líderes que tamién naguaben col control de la organización. Felicidad apuesta pol lideralgu llevó a enfrentamientos ente les distintes faiciones de Los Zetas pol control de los territorios, y por tal motivu Juan Francisco Alíes Kiko Treviño re-nomó a les célules sol so mandu como Cártel Del Nordeste, (sábese qu'asina se llamaba a l'antigua alianza ente los Zetas y los beltran leyva) y darréu fíxose pública la so creación, teniendo entendíu que'l so principal bastión seria la plaza de Nuevo Laredo. Per otru llau el cártel del golfu sufrió la so propia quebra dempués del arrestu de Mario Ramírez Treviño, cuando Homero Cárdenas Guillén tomo'l mandu de la organización escudándose na so faición (Los ciclones), esto nun foi bien vistu por Los coloraos comandado por Juan Reyes Mejía González líder de Los colloraos, nin por Juan Manuel Loisa Salinas (comandante toru) líder de los metros. De resultes d'estes quebres internes dio una alianza ente dos faiciones del cártel de los Zetas y El Cártel Del Golfu, Grupu operativu zeta, y Grupo Bravo del CDG los que rápido se fixeron de places nel estáu de tamaulipas y amenaciaron con tomar represalies contra les faiciones que nun s'alliniaren a la nueva organización,[79] sumida en febreru de 2018 cola captura del últimu Zeta orixinal José María Guizar Valencia, alies Z-43, en Ciudá de Méxicu.[80]

    Disputa ente'l Cartelu de Jalisco, Sinaloa y los Beltran Leyva

    [editar | editar la fonte]

    Dempués de la recaptura del El Chapo Guzmán, grupos armaos intentaron faese con territorios baxu control del Cártel de Sinaloa. Ente estos grupos atopa'l Cártel de Jalisco Nueva Xeneración, que declárose enemigu del Cártel de Sinaloa, Y cobrando rápido fuercia ante la incompetencia de les autoridaes municipales pa frenar la so espansión, el cartelu de Jalisco internar en territorios del CDS, y empecipió una campaña d'ataques en contra de los grupos de autodefensa que controlen Michoacán, reactivando la violencia na zona sur y pacíficu del País.[81] El día 1 de mayu de 2015 pola presunta detención del líder del Cartelu Jalisco Nueva Xeneración (CJNG) Nemesio Oseguera Cervantes, el Mencho o "El Cuini", el cártel efeutua una serie d'ataques cordinados nel estáu de Jalisco en contra de les fuercies federales, desencadenó, una serie de narcobloqueos na zona metropolitana de carreteres y poblaciones , xenerando quemes de vehículos, gasolineres y sucursales bancaries. Envalórase que se tien un saldu de 7 persones muertes, 15 mancáu, 15 deteníos, según el gobernador Aristóteles Sandoval. Amás de los narcobloqueos los sicarios supuestamente pertenecientes al Cártel de Jalisco Nueva Xeneración (CJNG) balten a un helicópteru del exércitu onde muerren 3 militares. Esti ataque xeneráu de manera coordináu estender a diversos estaos de la República Mexicana ente ellos Colima, Guanajuato y Michoacán. Con base a los acontecimientos rexistraos activóse'l Códigu Coloráu'l cual representa un estáu d'alerta a la población, del cual surdió una paranoya del cual llegaben imáxenes d'autos totalmente amburaos, y gasolineres en llapaes, sucursales bancaries totalmente esmantelaes, coles mesmes estos fechos provocaron una serie de rumores sobre l'estáu de tresporte y movimientu de les persones y hasta la falta de llibertá de los gobernantes del estáu.

    El 30 de setiembre de 2016 elementos del Exércitu fueron emboscados per una banda criminal en Culiacán, cuando treslladaben a Julio Óscar Ortiz Vega, alies "El Kevin", dempués de la so captura. Estos fechos dexaron como saldo 6 militares muertos y ocho mancaos, según el rescate d'Ortiz Vega. Trés soldaos que fueron ablayaos mientres l'enfrentamientu morrieron quemaos dientro de los vehículos.[82] Ante esti ataque, el Secretariu de la Defensa Nacional, Salvador Cienfuegos Zepeda, declaró nun homenaxe a los soldaos muertos:

    "Esti artero y cobarde ataque nun ye namái una falta al Exércitu o a les Fuercies Armaes; ye tamién una falta a la naturaleza humana, a la convivencia coleutiva, a los principios sociales, a les lleis que dimos y al Estáu de derechu. Los nuesos soldaos fueron emboscados por otru grupu… d'enfermos, insanos, besties criminales con armes d'altu calibre... Seres ensin conciencia...".[83]

    Operación Barcina

    [editar | editar la fonte]

    A les 8 de la nueche'l Xueves 9 de febreru del 2017, el mesmu cuerpu de elite que llogró la captura de Joaquín Guzmán Loera (el chapo Guzmán) realizó un operativu pa prindar al líder del cártel de los mazatlecos, Juan Francisco Patrón Sánchez. Lo que lo convirtió nun oxetivu prioritariu, foi la so presunta responsabilidá na emboscada del 30 de setiembre del añu anterior en contra de tropes Mexicanes, a lo llargo del día realizáronse 3 enfrentamientos en Tepic Nayarit, mientres l'Operativu los elementos de la marina realizaron disparos dende un helicópteru pa faer recular a los criminales, y que les tropes en tierra pudieren ingresar al área.[84]

    Situación actual

    [editar | editar la fonte]

    A pesar de la desarticulación de la mayoría de los cartelos contra los que se llanzó la ofensiva militar de 2006, y les captures y/o muertes de 35 de los 40 capos más buscaos poles autoridaes mexicanes, el principal oxetivu de la ofensiva militar (menguar la violencia) entá esta lloñe de ser alcanzáu; les muertes siguen amontándose día ente día por cuenta de que los cartelos debilitar y estazar empeñar en nun perder el poder llocal ya internacional (esto últimu, nel casu del Cartelu del Nordeste) qu'entá tienen, convirtiendo les ciudaes y rexones de la so influencia en campos de batalla ente ellos mesmos, provocando cientos de muertes incluyendo civiles. Pa finales de 2015, la mayoría de los enfrentamientos dar ente faiciones d'una mesma organización quien engarren pol control territorial; pela so parte, les fuercies armaes siguen tratando de frenar estos enfrentamientos. Per otru llau, tolos díes hai más y más civiles armándose pa protexese de los ataques de los cartelos trabayando en llabores de seguridá. Dende'l 2017, la guerra ta nun estáu d'estancamientu onde nun hai visibles ganadores nin perdedores, con esceición de los capos encarcelaos y les organizaciones disueltes ya inactives.

    Según los analistes, unu de los oxetivos del combate al crime entamáu yera quebrar estes organizaciones por que pudieren ser trataes con más facilidá poles policías federales, estatales y llocales. Dichu oxetivu esta lloñe de ser cumplíu por cuenta de que, hasta 2017, los cartelos de Jalisco Nueva Xeneración y de Sinaloa entá caltienen les sos estructures criminales magar los golpes daos, según la so capacidá operativa. Ello ye que el Cártel de Sinaloa convertir na organización criminal más poderosa de Méxicu y una de les más importantes del mundu por cuenta de los sos contactos internacionales, en cada continente, pa traficar drogues y armes, faciendo cuestionable la estratexa del gobiernu mexicanu na so llucha contra'l narcotráficu. A 2018, los actuales xefes d'estos cartelos son los capos más importantes de Méxicu y oxetivos d'altu valor pa les autoridaes de Méxicu y d'Estaos Xuníos: Nemesio Oseguera Cervantes, xefe del Cartelu Jalisco Nueva Xeneración, y Ismael Zambada Garcia, xefe del Cartelu de Sinaloa; esti postreru, lleva más de 40 años escapando de la llei. El gobiernu d'Estaos Xuníos ufierta un pagu de USD$5 millones de dólares, per caúnu, a quien brinde información que conduzan a les sos captures y/o muertes.

    Propaganda de los Cárteles

    [editar | editar la fonte]

    Los cárteles dedicáronse a la propaganda relixosa y les operaciones psicolóxiques pa influyir sobre los sos rivales y los que tán dientro del so área d'influencia. Ellos usen banderes, "narcomantas" y "narcoejecuciones" p'amenaciar a los sos rivales. Dellos cartelos parten folletos y volantes pa llevar a cabo campañes de rellaciones públiques. Munchos cárteles fueron capaces de controlar la redolada de la información polos qu'amenacien a periodistes, blogueros, y otros que falen en contra d'ellos. Tienen estratexes de contratación empobinaes a los adultos nuevos a xunise a los sos grupos. Ellos acuñaron la pallabra "narcu", y la pallabra convirtióse en parte de la cultura mexicana. Hai música, programes de televisión, lliteratura, bebíes, alimentos, y arquiteutura que fueron marcaes como "narcu".[85]

    Paramilitares

    [editar | editar la fonte]

    Los paramilitares son una alternativa de los cárteles, estos grupos trabayen xunto a ellos p'apurrir proteición. Esta proteición empecipiar col enfoque de caltener el tráficu de drogues; Sicasí, los grupos paramilitares agora aseguren otres industries pervalibles como'l petroleu y la minería. Suxirióse que l'aumentu de los grupos paramilitares coincide cola perda de la seguridá dientro del gobiernu. Estos grupos paramilitares producir nun gran númberu de maneres. De primeres, hubo grandes foles de les fuercies armaes d'élite y espertos en seguridá del gobiernu qu'abandonaron el llau del gobiernu y xuniéronse al llau de los cárteles, de cutiu con grandes sobornos y una oportunidá pa los tipos de riqueza que nun pueden recibir nes posiciones del gobiernu. El grupu paramilitar, Los Zetas, ye'l mayor grupu de paramilitares en Méxicu. Dalgunos de los miembros d'élite de les fuercies armaes que se xunen a los paramilitares tán entrenaos n'Escueles Americanes. Estos paramilitares empezaron a salir d'una desregulación del exércitu mexicanu que foi reemplazáu amodo poles empreses de seguridá privada.[86] Los paramilitares, incluyendo los Zetas, entraron agora en territorios desconocíos. Protexen non yá cárteles de la droga, sinón tamién a munchos otros sectores económicamente rentables, como'l petroleu, el gas, el secuestru y la electrónica de falsificación. Producióse una perda completa y total de control por parte del gobiernu y la única respuesta foi aumentar la presencia del exércitu, sobremanera un exércitu que los sos funcionarios son de cutiu son pagos o que yá tán na nómina de cárteles de la droga. Los Estaos Xuníos intervieno pa ufiertar sofitu na "guerra contra les drogues" pola forma del financiamientu, l'entrenamientu y sofitu militar d'Estaos Xuníos, y el tresformamientu del sistema xudicial mexicanu en paralelu'l sistema americanu.[87]

    Armes

    [editar | editar la fonte]

    Contrabandu d'armes

    [editar | editar la fonte]
    AK-47 (llocalmente conocida como Cuernu de chivu)
    Carabina táctica AR-15 A3

    Los mexicanos tienen un derechu constitucional que-yos dexa tener armes de fueu,[88] llegalmente pueden mercase armes de fueu nuna tienda na Ciudá de Méxicu, pero ye desaxeradamente difícil.[89] La gran mayoría d'armes utilizaes por civiles mexicanos son del mercáu d'armes d'Estaos Xuníos.[90][91] Les granaes y llanzacohetes introducir de contrabandu al traviés de les frontera de Guatemala, como arrayadures d'anteriores conflictos centrales-estauxunidense.[92] Sicasí, delles granaes tamién s'introducen de contrabandu dende los EE.XX. a Méxicu[93] o robáu del exércitu mexicanu. .[94]

    Les armes más comunes utilizaes polos cartelos son el AR-15, M16, M4, AK-47 y rifles d'asaltu AKM. Les pistoles son bien diverses, pero'l FN Five-Seven (moteyáu Matapolicias o asesín de policías por parte de delincuentes)[95] ye una opción popular por cuenta de la so capacidá furadora.[96] Conócense llanza-granaes que s'utilizaron en contra de les fuercies de seguridá mexicanes, H & K G36s y carabines M4 con llanza granaes M203 fueron confiscados.

    Oríxenes de les armes

    [editar | editar la fonte]
    Francisco Javier Arellano Félix prindáu pola DEA

    Dellos investigadores afirmaron que la mayoría de les armes que s'utilicen en Méxicu nun son de vendedores d'armes nos Estaos Xuníos, afirmen que les armes que s'utilicen son robaes por desertores de les fuercies del gobiernu, o se llogren de los mercaos negros d'América Central. Tamién esiste una fuerte evidencia pa la conclusión opuesta, lo qu'indica que munches de les armes rastreables provienen de los mercaos d'armes d'Estaos Xuníos y festivales que nun tienen regulaciones pa los compradores, y hai una coincidencia xeográfica ente l'orixe americanu de delles armes de fueu y los llugares onde estes armes prindáronse: principalmente nos estaos del norte de Méxicu[97] la mayoría de les granaes y llanzacohetes introducir de contrabandu al traviés de les fronteres de Guatemala de Centroamérica. Sicasí, delles granaes tamién s'introducen de contrabandu dende los EE.XX. a Méxicu o son robaes al exércitu mexicanu. Funcionarios del DHS declararon que la estadística ye engañosa: d'aproximao 30.000 armes prindaes en casos de drogues en Méxicu en 2004-2008, 7200 paecíen tener orixe n'Estaos Xuníos, aproximao 4.000 fueron fabricaes pola ATF, y el 87 per cientu de los -3480-aniciáu nos Estaos Xuníos.[98][99]

    Nun esfuerciu por controlar el contrabandu d'armes de fueu, el gobiernu d'EE.XX. ta ayudando a Méxicu cola teunoloxía, l'equipu y la formación.[100] El Proyeutu Gunrunner yera unu d'esos esfuercios ente los EE.XX. y Méxicu pa collaborar na llocalización d'armes de fueu que s'importen illegalmente de los EE.XX.[101]

    En 2008, informóse falsamente que'l noventa per cientu de les armes, yá seya prindaes en Méxicu o interceptaes yeren de los Estaos Xuníos. El Departamentu de Seguridá Nacional d'EE.XX. y otros estenaron estes afirmaciones, señalando que la muestra mexicana presentada pal rastrexu de la ATF ye la fraición de les armes prindaes que paecen ser mercaes nos EE.XX. o importáu nos EE.XX.[98][99]

    En 2015, los informes oficiales del gobiernu d'Estaos Xuníos y l'Oficina d'Alcohol, Tabacu, Armes de Fueu y Esplosivos (ATF) reveló que nos últimos años, los cárteles mexicanos ameyoraron el so poder n'armes de fueu, y que'l 70% de les sos armes provienen de los EE.XX. Munchos d'eses armes fabricar en Rumanía y Bulgaria, y depués son importaes a EU. Los cárteles mexicanos adquieren les armes de fueu, principalmente nos estaos del sur de Texas, Arizona y California. Dempués de los Estaos Xuníos, los cinco principales países d'orixe de les armes de fueu prindaes en Méxicu fueron España, China, Italia, Alemaña y Rumanía. Estos cinco países representen el 17% de les armes de fueu de contrabandu en Méxicu.[102]

    Proyeutu Gunrunner

    [editar | editar la fonte]

    El Proyeutu Gunrunner tien l'oxetivu de detener la venta y esportación d'armes d'Estaos Xuníos a Méxicu col fin de debilitar armamentísticamente y económicamente a los Cárteles de la droga.[103] Sicasí, en febreru de 2011, provocó un escándalu cuando'l proyeutu foi acusáu de llevar a cabu lo contrario, afayóse que dexa y facilita les ventes d'armes de fueu pa los traficantes, y dexa que les armes sían llevaes llibremente a Méxicu. Delles de les armes vendíes sol Proyeutu Gunrunner fueron recuperaes de la escena del crime en Arizona,[104] y n'escenes de crímenes en Méxicu,[105] lo que resulta nun considerable discutiniu.[106][107][108]

    Un incidente notable foi la "Operación Cisne Negru", onde Joaquín Guzmán Loera foi finalmente prindáu. La ATF confirma qu'una de les armes que l'Armada de Méxicu prindó mientres la operación foi una arma vendida mientres el Proyeutu Gunrunner.[109]

    Munches armes del Proyeutu Gunrunner atopar nun compartimientu secretu de la "casa de seguridá" de José Antonio Marrufo "El Xaguar", unu de los llugartenientes más sanguinarios de Guzmán. Acúsase-y de munches muertes en Ciudad Juárez, incluyendo la bultable masacre de 18 pacientes del centro rehabilitación "El Aliviane". Créese que Marrufo mandó a los sos homes armaos con armes mercaes nos Estaos Xuníos.[110]

    Efeutos en Méxicu

    [editar | editar la fonte]

    Damnificados

    [editar | editar la fonte]

    A finales de 2013, el númberu envaloráu de muertos na guerra contra en narcotráficu en Méxicu foi de más de 111.000 persones.

    Hasta l'añu 2012, el númberu de muertos en payares taba en 18.161.[111]

    Al traviés de 2013, el númberu de muertos en payares taba en 10.929.[112]

    Ataques contra civiles.

    [editar | editar la fonte]

    En consecuencia de les constantes engarradielles internes de los cartelos, amontáronse los ataques a la población civil, pasando de ser daños colaterales a oxetivos de los mesmos criminales, yá seya por intimidación, por denunciar crímenes, o por sofitar a grupos enemigos.

    • 25 de xineru. El cártel del golfu y los zetas tienen una rotura definitiva, y empecipia un conflictu ente dambos cartelos pol control de Tamaulipas dambos grupos pola necesidá de ''soldaos'' empiecen a reclutar por aciu la ''lleva'' a cientos de mozos nel estáu.
    • 23 de febreru. Dase'l primer enfrentamientu Masivu en Ciudá Mier (Tamaulipas) nel cual participen convóis de más de 30 carrocetes del CDG Y los Zetas lo que provoca un éxodu masivu de civiles para a fuxir de los combates
    • 10 de xunu. Un comandu armáu ataca'l centru de rehabilitación pa drogadictos Fe y Vida de Chihuahua (Chihuahua) y dexa 19 muertos. según les primeres versiones, nel centru de rehabilitación cristianu taben internaos miembros de la peada de «Los Mexicles», venceyaos al Cártel de Sinaloa, que caltienen una guerra cola banda de «Los Azteques», amestaos al Cártel de Juárez.[113][114]
    • 14 de xunu. 12 axentes federales perdieron la vida al ser emboscados, según los medios llocales ya internacionales, en vengación por detenciones de miembros de La Familia Michoacana. Con éstes y sumáu el fechu del 10 de xunu más les distintes execuciones a lo llargo del país, sumaron 77 les víctimes mortales, la prensa nacional calificó a esa fin de selmana como la xornada más violenta mientres el gobiernu de Felipe Calderón Hinojosa.[115][116]
    • 15 de xunetu. Perpétase un ataque direutu a tresportes de fuercies federales en Ciudad Juárez, un presuntu Coche bomba foi españáu o truñáu según distintes versiones, contra dos patrulles, utilizando esplosivos plásticos C-4,[120]
    • 16 de xunetu. Los zetas y el cártel del golfu efectúen una serie d'ataques y emboscaes na ciudá de Nuevo Laredo Tamaulipas en contra de llocales de comerciantes, amás d'un enfrentamientu con fuercies federales en poniente de la ciudá, ye unu de los enfrentamientos meyor documentaos de tol conflictu.
    • 18 de xunetu. Masacre de Torrexón. 17 persones muerren y nueve más son mancaes nuna fiesta de cumpleaños nel conceyu de Torrexón. Los responsables atopaben presos nel Centru de Readaptación Social de la ciudá, y treslladáronse al llugar de los fechos en vehículos, armes y vestuariu de los cuerpos de seguridá del penal.[121]

    Desapaición forzada d'iguala de 2014

    [editar | editar la fonte]

    La desapaición forzada d'Iguala de 2014 foi una serie d'episodios de violencia asocedíos mientres la nueche del 26 de setiembre y la madrugada del 27 de setiembre del 2014, nel que la policía municipal d'Iguala (220 km al sur de la ciudá de Méxicu) en complicidá con miembros del cártel de Guerreros Xuníos escorrió y atacó a estudiantes de la Escuela Normal Rural de Ayotzinapa (257 km al sureste d'Iguala). En dichu enfrentamientu resultaríen mancaos periodistes y civiles. Los fechos dexaron un saldu de siquier 9 persones finaes, 43 estudiantes sumíos d'esa escuela normal rural y 27 mancaos.[124][125]

    Masacres y esplotación de migrantes

    [editar | editar la fonte]

    Los cárteles participen nel secuestru, rescate, asesinatu, robu y estorsión de migrantes que viaxen dende América Central al traviés de Méxicu nel so camín escontra El Norte (Estaos Xuníos y Canadá). Dacuando los cartelos obliguen a los migrantes a xunise a la so organización y trabayar pa ellos. Les fueses comunes que fueron afayaes en Méxicu contienen los cuerpos de munchos migrantes.[126] En 2011, 177 cadabres de migrantes fueron afayaos nuna fuesa común en Tamaulipas, la mesma zona onde los cuerpos de 72 migrantes fueron afayaos en 2010.[127] Nun casu en San Fernando, Méxicu, la mayoría de los muertos yeren migrantes y "morrieren por causa de un fuerte traumatismu na cabeza."[128]

    Los cárteles tamién s'han infiltrado nes axencies d'inmigración del gobiernu mexicanu, y realizaron agresiones y amenaces a los funcionarios d'inmigración.[129] La Comisión Nacional de Derechos Humanos de Méxicu (Comisión Nacional de los Derechos Humanos, CNDH) diz que 11.000 migrantes fueren secuestraos en 6 meses en 2010 por cartelos de la droga.[130]

    Tráficu d'humanos

    [editar | editar la fonte]

    Hai venceyos documentaos ente los cárteles de la droga y el tráficu de persones pa utilizalos en trabayos forzaos, prostitución forzada y violación. La esposa d'un narcu describió'l sistema nel que les moces convertir en prostitutes y depués vense obligaes a trabayar nes fábriques de droga.[131] Alredor del añu 2011, según informes, Los Zetas empezaron a movese nel negociu de la prostitución (incluyida la prostitución de neños) dempués de ser primeramente namái "provisores" de les muyeres nes redes yá esistentes.[132]

    El Departamentu d'Estáu d'EE.XX. diz que la práutica del trabayu forzosu en Méxicu ye mayor n'estensión que la prostitución forzada.[133] Periodistes mexicanos como Lydia Cachu fueron amenaciaos, cutíos, violaos y obligaos a exiliase por informar sobre estos fechos.[131]

    Ver tamién

    [editar | editar la fonte]

    Referencies

    [editar | editar la fonte]
    1. ↑ «Colombia asesora a Méxicu». Voz d'América (25 de xineru de 2011).
    2. ↑ 2,0 2,1 . Exa Central (10 d'ochobre de 2014).
    3. ↑ «Los zapatistas refuguen la llucha contra'l narcotráficu». The Narcu News Bulletin (8 de mayu de 2004).
    4. ↑ «"Guerra contra "narcos" va destruyir Méxicu", señala líder del EZLN». RPP Noticias (14 de febreru de 2011).
    5. ↑ «Son les FAR-LP y preséntense como guerrilla; aprucieron en Guerrero y acusen a Peña Nieto de represión». Sicasí.mx: Periodismu Dixital (2 d'avientu de 2013).
    6. ↑ «FAR-LP, nuevu grupu guerrilleru en Méxicu». L'Economista (2 d'avientu de 2013).
    7. ↑ Hospitalicen a Hipólito Mora líder de autodefenses de La Ruana nel DF
    8. ↑ 8,0 8,1 Chew Sanchez, Martha (2014). «Paramilitarism and State -Terrorism in Mexico as a Case Study of Shrinking Functions of the Neolliberal State». PERSPECTIVES ON GLOBAL DEVELOPMENT AND TECHNOLOGY. 
    9. ↑ «Páxina en www.eleconomista.com.m».
    10. ↑ [http://www.eluniversal.com.mx/articulo/nacion/seguridá/2016/08/4/ve-que-narcu-busca-reclutar-militares-desertores)
    11. ↑ «Páxina en www.animalpolitico.co».
    12. ↑ 12,0 12,1 Gonzales, María de la Luz (25 de marzu de 2009). «Suman 10 mil 475 execuciones nesta alministración: PGR». L'Universal. Archivado del original el 2013-11-01. https://web.archive.org/web/20131101120527/http://www.eluniversal.com.mx/nacion/166613.html. Consultáu'l 30 de marzu de 2009. 
    13. ↑ 13,0 13,1 Madrid, Lemic (17 d'avientu de 2008). «PGR apuntar pa un violentu 2009». Excelsior. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-02-09. Consultáu'l 17 d'avientu de 2008.
    14. ↑ 14,0 14,1 «narcu-dexaron--mil-200-federales-muertos Páxina en www.sdpnoticias.com».
    15. ↑ Oficial: más de 22 mil 700 muertos per violencia Archiváu 2015-01-03 en Wayback Machine El Universal. Consultáu'l 13-04-2010.
    16. ↑ 28 mil muertos por guerra a narcu El Universal. Consultáu'l 04-08-2010.
    17. ↑ Bodies of Mexican xeneral, 2 soldiers found. CNN News. 3 de febreru de 2009. http://edition.cnn.com/2009/WORLD/americas/02/03/mexico.soldiers/index.html. Consultáu'l 30 de marzu de 2009. 
    18. ↑ Mexico: 1,000 killed in drug violence so far in '09. USA Today. http://www.usatoday.com/news/world/2009-02-26-mexico-drug-violence_N.htm. Consultáu'l 26 d'agostu de 2009. 
    19. ↑ Sanchez, Esther (1 de xineru de 2010). «Aumenta nivel de violencia del narcu». L'Universal. Archivado del original el 2014-08-31. https://web.archive.org/web/20140831045227/http://www.eluniversal.com.mx/notas/648979.html. Consultáu'l 4 de xineru de 2010. 
    20. ↑ Executaos. 13 de xineru de 2011. http://elsiglodetorreon.com.mx/noticia/590766.html. Consultáu'l 13 de xineru de 2011. 
    21. ↑ «“Maquilla” gobiernu de Calderón cifra de muertos por guerra antinarco: PRD». Proceso. 12 de xineru de 2012. Archivado del original el 2015-12-08. https://web.archive.org/web/20151208062632/http://www.proceso.com.mx/?p=294667. Consultáu'l 2018-07-01. 
    22. ↑ «El gobiernu declarar en guerra contra'l hampa; empecipia aiciones en Michoacán». En La Jornada, 12 d'avientu de 2006. Consultáu'l 23 de xunu de 2011.
    23. ↑ «narcu Avanza combate contra'l narcu». Diariu Capital: Estáu de Mexico (26 de xunu de 2015). Consultáu'l 23 d'ochobre de 2015.
    24. ↑ «Oficial: más de 22 mil 700 muertos per violencia» Archiváu 2015-01-03 en Wayback Machine. En L'Universal, 13 d'abril de 2010. Consultáu'l 23 de xunu de 2011.
    25. ↑ al narcóticu afuega penales». En L'Universal, 10 de xineru de 2011. Consultáu'l 23 de xunu de 2011.
    26. ↑ «Mendoza, Y. (2011) Cinco años de guerra, 60 mil muertos» Archiváu 2016-01-14 en Wayback Machine.
    27. ↑ «19/Xunetu/2012 Procesu». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-12-10.
    28. ↑ «28/Marzu/2012, La Jornada».
    29. ↑ «Muertes de civiles nel combate al crime, "daños colaterales": Galván». En La Jornada 13 d'abril de 2010. Consultada'l 23 de xunu de 2011.
    30. ↑ «guerra-contra-el-narcotrafico-en-mexico Saldo de la guerra contra'l narcotráficu en Méxicu». Imaxe Radio (29 de xunu de 2012). Consultáu'l 23 d'ochobre de 2015.
    31. ↑ Ciudad Juárez, la urbe más peligrosa del mundu: EU http://www.univision.com/
    32. ↑ «segundu anu-consecutivu-la ciudá-mas-esforcia-del mundu Cd. Juárez, per segundu añu consecutivu, la ciudá más violenta del mundu». Seguridá, Xusticia y Paz: Conseyu ciudadanu pola Seguridá Pública y la Xusticia Penal A.C. (11 de xineru de 2010). Consultáu'l 23 d'ochobre de 2015.
    33. ↑ DEA History. US DEA. Consultáu'l 21 de setiembre de 2008.
    34. ↑ http://expansion.mx/nacional/2016/06/28/el mapa-de-l'amapola-en-mexico-la franxa-del-pacifico-concentra-los cultivos
    35. ↑ Mexico, U.S., Italy: The Cocaine Connection. Stratfor Intelligence. 18 de setiembre de 2008. http://www.stratfor.com/analysis/20080918_mexico_o_s_italy_cocaine_connection. Consultáu'l 20 de setiembre de 2008. 
    36. ↑ Burton, Fred (2 de mayu de 2007). Mexico: The Price of Peace in the Cartelu Wars. Stratfor Global Intelligence. http://www.stratfor.com/mexico_price_peace_cartelu_wars. Consultáu'l 16 d'agostu de 2009. 
    37. ↑ Bussey, Jana (15 de setiembre de 2008). Drug lords rose to power when Mexicans ousted old government. 
    38. ↑ Analysis: Mexico's drug wars continue. BBC News. 12 de marzu de 2002. http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1867842.stm. 
    39. ↑ Marshall, Claire (14 d'agostu de 2005). Gang wars plague Mexican drugs hub. BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4144686.stm. 
    40. ↑ «XEN_Mexico_Drug_Violence.php Mexican government sends 6,500 to state scarred by drug violence». International Herald Tribune. 11 d'avientu de 2002. http://www.iht.com/articles/ap/2006/12/11/america/EL XEN_Mexico_Drug_Violence.php. 
    41. ↑ «BBC NEWS – Americas – US anti-drug campaign 'failing'». BBC News. 6 d'agostu de 2004. http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3540686.stm. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2014. 
    42. ↑ «How a Mexican Drug Cartelu Makes Its Billions». The New York Times. 15 de xunu de 2012. http://www.nytimes.com/2012/06/17/magazine/how-a-mexican-drug-cartelu-makes-its-billions.html?pagewanted=all. 
    43. ↑ US anti-drug campaign 'failing'. BBC News. 6 d'agostu de 2004. http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3540686.stm. 
    44. ↑ A Look at Major Drug-Producing Countries. Newsvine. 29 de febreru de 2008. http://www.newsvine.com/_news/2008/02/29/1335526-a-look-at-major-drug-producing-countries. Consultáu'l 1 de xunu de 2011. 
    45. ↑ Creechan, James. "An overview of drug cartels in Mexico" Paper presented at the annual meeting of the American Society of Criminology (ASC), Los Angeles Convention Center, Los Angeles, CA, Nov 01, 2006 . 2009-05-24 [1] Archiváu 2007-11-28 en Wayback Machine
    46. ↑ Cook, Colleen W. (16 d'ochobre de 2007). Mexico's Drug Cartels. Congressional Research Service, páx. 2. Consultáu'l 10 de mayu de 2016.
    47. ↑ 47,0 47,1 47,2 47,3 47,4 47,5 Brouwer, Kimberly C; Patricia Case; Rebeca Ramos; Carlos Magis-Rodríguez; Jesus Bucardo; Thomas L Patterson; Steffanie A Strathdee (2006). «Trends in production, trafficking, and consumption of methamphetamine and cocaine in Mexico». Substance Use & Misuse 41 (5):  páxs. 707–727. doi:10.1080/10826080500411478. ISSN 1082-6084. PMID 16603456. 
    48. ↑ «The World Factbook». CIA. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-12-29. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2014.
    49. ↑ U.S. Leads the World in Illegal Drug Use. CBS News. 1 de xunetu de 2008. http://www.cbsnews.com/news/us-leads-the-world-in-illegal-drug-use/. 
    50. ↑ «Violence and crime in Mexico at the crossroads of misgovernance, poverty and inequality». World Bank blogue. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-10-20. Consultáu'l 14 d'agostu de 2014.
    51. ↑ 51,0 51,1 «Page not found». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de xunu de 2015. Consultáu'l 13 de xunetu de 2015.
    52. ↑ [2] Archiváu el 21 d'ochobre de 2013 na Wayback Machine.
    53. ↑ Bowden, C (2011). Murder City: Ciudad Juárez and the Global Economy's New Killing Fields. First Nation Books..
    54. ↑ http://www.radioformula.com.mx/notes.asp?Idn=721487&idFC=2017
    55. ↑ 55,0 55,1 Francisco Alba, The Population of Mexico: Trends, Issues, and Policies (New Brunswick: Transaction Books, 1982), 52.
    56. ↑ Tim Padgett and Elaine Shannon (11 de xunu de 2001). «The Border Monsters». Time. http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,1000094,00.html. Consultáu'l 8 de febreru de 2010. 
    57. ↑ 57,0 57,1 57,2 57,3 57,4 57,5 57,6 Beith, Malcolm (2010) The Last Narcu. New York: Grove Press, páx. 40–55. ISBN 978-0-8021-1952-0.
    58. ↑ «Smuggling». wickenburg-az.com. Consultáu'l 10 de mayu de 2016.
    59. ↑ «Free Article for Non-Members». Stratfor (17 de mayu de 2010). Archiváu dende l'orixinal, el 13 de payares de 2010. Consultáu'l 28 de marzu de 2011.
    60. ↑ Tobar, Hector (27 de xunu de 2003). «Drug Lord Convicted in Camarena's 1985 Murder : Narcotics: He draws a prison term of 40 years. A Mexican judge sentences his 'enforcer' and 23 others in the U.S. drug agent's killing». Los Angeles Times. http://articles.latimes.com/1989-12-13/news/mn-117_1_mexican-drug-lord. Consultáu'l 31 de marzu de 2012. 
    61. ↑ Nash, Jay Robert (1993). World Encyclopedia of Organized Crime. De Capo Press, páx. 167. ISBN 0-306-80535-9.
    62. ↑ Peter Dale Scott (2000), "Washington and the politics of drugs" Archiváu 2011-10-06 en Wayback Machine, Variant, 2(11)
    63. ↑ Rohter, Larry (16 d'abril de 1989). «In Mexico, Drug Roots Run Deep». The New York Times. http://www.nytimes.com/1989/04/16/world/in-mexico-drug-roots-run-deep.html. Consultáu'l 31 de marzu de 2012. 
    64. ↑ Grillo, Ioan (11 d'avientu de 2006). «Mexico cracks down on violence». Seattle Post-Intelligencer. http://www.seattlepi.com/national/295578_mexico12.html. Consultáu'l 29 de payares de 2006. 
    65. ↑ Llee, Roger. «The Mexican Drug War (2006-Present)». The History Guy. Consultáu'l 22 de mayu de 2012.
    66. ↑ «World Report 2012: Mexico | Human Rights Watch». Human Rights Watch. Consultáu'l 22 de mayu de 2012.
    67. ↑ «Mexico and the Cartelu Wars in 2010». Stratfor. Consultáu'l 28 de marzu de 2011.
    68. ↑ Siddique, Haroon (13 de xineru de 2011). escritu en London. «Mexico drug wars have killed 35,000 people in four years». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/world/2011/jan/13/mexico-drug-deaths-figures-calderon. Consultáu'l 7 d'avientu de 2012. 
    69. ↑ Cave, Damien (11 de xineru de 2012). «Mexico Updates Death Toll in Drug War to 47,515, but Critics Apueste the Data». The New York Times. http://www.nytimes.com/2012/01/12/world/americas/mexico-updates-drug-war-death-toll-but-critics-apueste-data.html. Consultáu'l 7 d'avientu de 2012. 
    70. ↑ Mexican cartels move beyond drugs, seek domination. MSNBC News. 4 d'agostu de 2010. http://www.msnbc.msn.com/id/38565051/ns/world_news-americas/. Consultáu'l 5 d'ochobre de 2010. 
    71. ↑ «Zetas boss Heriberto Lazcano's death confirmed». The Guardian. 9 d'ochobre de 2012. http://www.guardian.co.uk/world/2012/oct/09/zetas-boss-heriberto-lazcano-death-confirmed. Consultáu'l 9 d'ochobre de 2012. 
    72. ↑ «Mexico says Zetas cartelu boss killed». Al Jazeera. 9 d'ochobre de 2012. https://www.aljazeera.com/news/americas/2012/10/201210942716300668.html. Consultáu'l 10 d'ochobre de 2012. 
    73. ↑ Grant, Will (9 d'ochobre de 2012). «Mexico: Body of Zetas drug cartelu leader Lazcano stolen». BBC News. https://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-19880968. Consultáu'l 9 d'ochobre de 2012. 
    74. ↑ Gaynor, Tim (9 d'ochobre de 2012). escritu en Mexico City. «Mexico says kills top Zetas drug lord but body snatched». Reuters. http://www.reuters.com/article/2012/10/09/us-mexico-drugs-idUSBRE8980ZD20121009. Consultáu'l 9 d'ochobre de 2012. 
    75. ↑ «Exércitu ablaya a Manuel Torres Félix, "El Ondeado", presuntu líder del cártel de Sinaloa» (en castellanu). La Vanguardia. 13 d'ochobre de 2012. http://www.vanguardia.com.mx/ejercitoabateamanueltorresfelixelondeadopresuntoliderdelcarteldesinaloa-1395623.html. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2012. 
    76. ↑ Valdez, Cynthia (13 d'ochobre de 2012). «Asesinen en Sinaloa a presuntu llugarteniente de "El Chapo» (en castellanu). Mileniu. http://www.milenio.com/cdb/doc/noticies2011/3d4f180203y1ab24f8b2147b1d1a76d9. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2012. 
    77. ↑ «Mexican army kills Sinaloa cartelu leader». Fox News. 13 d'ochobre de 2012. http://latino.foxnews.com/llatín/news/2012/10/13/mexican-army-kills-sinaloa-cartelu-leader/. Consultáu'l 13 Ochobre2012. 
    78. ↑ «Ablayen a Manuel Torres Félix del cártel de Sinaloa» (en castellanu). La Crónica de Güei. 13 d'ochobre de 2012. Archivado del original el 2012-10-13. https://web.archive.org/web/20121013232809/http://www.cronica.com.mx/nota.php?id_nota=697929. Consultáu'l 13 d'ochobre de 2012. 
    79. ↑ http://www.blog-del-narco.com/2016/07/8-meses-de-guerra-ente-los-zetas-vs.html
    80. ↑ https://www.elpais.com.uy/mundo/cayo-mexico-narcu-z43-xefe-zetas.html
    81. ↑ cartelu-jalisco-nueva-generacion-amenacia-dominiu-del cartelu-de-sinaloa El Cártel Jalisco Nueva Xeneración amenacia dominiu del Cártel de Sinaloa. POSTA. 12 d'ochobre de 2016. http://www.posta.com.mx/nacional/el cartelu-jalisco-nueva-generacion-amenacia-dominiu-del cartelu-de-sinaloa. Consultáu'l 10 de payares de 2016. 
    82. ↑ «Visita Peña Nieto a militares mancaos por emboscada en Sinaloa». El Sol de Guautla. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2016.
    83. ↑ (en castellanu) fuercia-que-sea-necesaria-alvierte-la-sedena/ “Sepan que vamos con tou” con “la fuercia que seya necesaria”, alvierte la Sedena. El Sur d'Acapulco I Periódicu de Guerreru. http://suracapulco.mx/6/sepan-que-vamos-con-tou-con-la fuercia-que-sea-necesaria-alvierte-la-sedena/. Consultáu'l 28 de payares de 2016. 
    84. ↑ Carlos Loret De Mola. . Consultáu'l 16 de febreru de 2017.
    85. ↑ Mexico Security Avantu: Mitigating the Threat of Affiliate Groups. Stratfor. 8 de febreru de 2012. http://www.stratfor.com/sample/analysis/mexico-security-avantu-mitigating-threat-affiliate-groups. Consultáu'l 10 d'abril de 2012. 
    86. ↑ Chew Sánchez, M. I. (2014). «Paramilitarism and State-Terrorism in Mexico as a Case Study of Shrinking Functions of the Neolliberal State». Perspectives On Global Development & Technology. 
    87. ↑ Chew Sánchez, Martha (2011). «Paramilitarism and State - Terrorism in Mexico as a Case Study of Shrinking Functions of the Neolliberal State». Perspectives On Global Development & Technology. 
    88. ↑ Thompson, Barnard (21 de mayu de 2010). «An Inside Look at Mexican Guns and Arms Trafficking». Mexidata.info. http://mexidata.info/id2684.html. Consultáu'l 11 d'avientu de 2010. «The inhabitants of the United Mexican States have the right to have arms in their domicile for their protection and legitimate defense». 
    89. ↑ «At Mexico's Lone Gun Shop, Army Oversees Sales». NPR (24 de xunu de 2009). Consultáu'l 28 de marzu de 2011.
    90. ↑ American citizen in Mexican custody on arms-trafficking. CNN. 6 de setiembre de 2011. http://articles.cnn.com/2011-09-06/justice/mexico.o.s..citizen.detained_1_mexican-attorney-grenade-mexican-federal-police. Consultáu'l 6 de setiembre de 2011. 
    91. ↑ «American citizen in Mexican custody». Borderland Beat (6 de setiembre de 2011). Consultáu'l 6 de setiembre de 2011.
    92. ↑ "Mexican Cartels Get Heavy Weapons from Central America, U.S. Cables Say", Latin American Herald Tribune, La Jornada, and Wikileaks.
    93. ↑ Reuters Editorial (6 de setiembre de 2011). «U.S. man nabbed for smuggling grenade parts to Mexico cartelu». Reuters. Consultáu'l 23 d'abril de 2016.
    94. ↑ «State Police Arsenal Raided in Chihuahua City». Borderland Beat (28 de setiembre de 2010). Consultáu'l 28 de marzu de 2011.
    95. ↑ «"Matapolicías", arma preferida de la delincuencia». Consultáu'l 23 d'abril de 2016.
    96. ↑ Castillo, Eduardo; Michelle Roberts (7 de mayu de 2009). «Mexico's weapons cache stymies tracing». The San Francisco Chronicle. http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/n/a/2009/05/06/international/i111117D34.DTL&hw=gun&sn=014&sc=1000. Consultáu'l 9 de mayu de 2009. 
    97. ↑ «Tráficu d'armes, problema complexu y multifactorial: Sedena». Consultáu'l 16 de marzu de 2016.
    98. ↑ 98,0 98,1 «Appendix III: Comments from the Department of Homeland Security». Report to Congressional Requesters: Firearms Trafficking: U.S. Efforts to Combat Arms Trafficking to Mexico Face Planning and Coordination Challenges páx. 77. United States Government Accountability Office (xunu de 2009). Consultáu'l 10 de xunetu de 2012.
    99. ↑ 99,0 99,1 Stewart, Scott (10 de febreru de 2011). Mexico's Gun Supply and the 90 Percent Myth. Stratfor Global Intelligence. http://www.stratfor.com/weekly/20110209-mexicos-gun-supply-and-90-percent-myth. Consultáu'l 19 de febreru de 2011. 
    100. ↑ Goodman, Colby (Setiembre de 2010). «U.S. Firearms Trafficking to Mexico: New Data and Insights Illuminate Key Trends and Challenges». Working Paper Series on U.S.-Mexico Security Cooperation (Woodrow Wilson International Center for Scholars). Archivado del original el 2011-04-26. https://web.archive.org/web/20110426102836/http://www.wilsoncenter.org/news/docs/U.S.%20Firearms%20Trafficking%20to%20Mexico-%20Goodman%20Final.pdf. Consultáu'l 2021-10-14. 
    101. ↑ U.S. Office of the Inspector Xeneral (OIG) – Evaluation and Inspections Division (payares de 2010). escritu n'United States of America. Review by the Office Inspector Xeneral (OIG) of the Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives' (ATF) implementation of Project Gunrunner. U.S. Department of Justice.  p. 1. http://www.justice.gov/oig/reports/ATF/y1101.pdf. 
    102. ↑ «Mexican drug cartels reinforce their fire power». Consultáu'l 25 de xineru de 2016.
    103. ↑ «Project Gunrunner». BATFE (17 de febreru de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 20 de febreru de 2011. Consultáu'l 26 de febreru de 2011.
    104. ↑ Gliha, Lori (1 de xunetu de 2011). Weapons linked to controversial ATF strategy found in Valley crimes. KNXV-TV, ABC15.com. Archivado del original el 2011-07-03. https://web.archive.org/web/20110703035905/http://www.abc15.com/dpp/news/local_news/investigations/weapons-linked-to-controversial-atf-strategy-found-in-valley-crimes. Consultáu'l 1 de xunetu de 2011. 
    105. ↑ «Fast and Furious Investigation». BATFE (U.S. Department of Justice). 2011. http://www.justice.gov/usao/az/press_releases/2011/Fast_Furious_Map_ATF.pdf. Consultáu'l 14 de febreru de 2011. 
    106. ↑ Attkisson, Sharyl (23 de febreru de 2011). Gunrunning scandal uncovered at the ATF. CBS News. http://www.cbsnews.com/stories/2011/02/23/eveningnews/main20035609.shtml?tag=channelMore;pop. Consultáu'l 25 de febreru de 2011. 
    107. ↑ CCRKBA to Holder on ATF Scandal: 'Investigate and Fire, or Resign'. PR Newswire. 24 de febreru de 2011. http://www.prnewswire.com/news-releases/ccrkba-to-holder-on-atf-scandal-investigate-and-fire-or-resign-116840913.html. Consultáu'l 26 de febreru de 2011. 
    108. ↑ Attkisson, Sharyl (8 de marzu de 2011). Documents point to ATF "gun running" since 2008. CBS News. http://www.cbsnews.com/stories/2011/03/08/eveningnews/main20040803.shtml?tag=contentMain;contentAux. Consultáu'l 9 de marzu de 2011. 
    109. ↑ «Arma en xoril de 'El Chapo' sí ye de Rápidu y Furiosu: EU». Consultáu'l 16 de marzu de 2016.
    110. ↑ «'El Chapo' quería Ciudad Juárez». Consultáu'l 17 de mayu de 2016.
    111. ↑ «presidente-de-les-83-mil-ejecución/ El Presidente de les 83 mil ejecución» (en castellanu). Selmanariu Zeta. 26 de payares de 2012. http://www.zetatijuana.com/ZETA/reportajez/el presidente-de-les-83-mil-ejecución/. 
    112. ↑ «Once meses del sexeniu de Peña: Casi once mil execuciones». Excélsior. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2014.
    113. ↑ «Un sangrientu ataque a una clínica dexa siquier 19 muertos en Méxicu».
    114. ↑ «albergue-dexa-19-muertos-en-mexico Masacre nun albergue dexa 19 muertos en Méxicu». Archiváu dende l'albergue-dexa-19-muertos-en-mexico orixinal, el 27 d'abril de 2017.
    115. ↑ «35 sicarios entamaron la emboscada na que morrieron 12 policías federales, Noticies «Diariu El Mundo d'España»».
    116. ↑ «Siquier 27 muertos en xornada violenta venceyada al narcotráficu en Méxicu, Noticies Terra de Venezuela».
    117. ↑ «Cronología del atentáu».
    118. ↑ «Van tres «zetas» por muerte de Rodolfo Torre Cantú».
    119. ↑ «Maten a sobrín de César Duarte, gobernador electu de Chihuahua». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-11-10.
    120. ↑ .
    121. ↑ «Son 17 les víctimes de masacre en Torrexón, confirma fiscalía», en L'Informador, 19 de xunetu de 2010.
    122. ↑ Adicionalmente , Alden Rivera , el vice-canciller d'Hondures , dixo qu'un mozu hondureñu , tamién sobre-viviente de la matanza ( que'l so nome caltener ocultu , por razones de seguridá del mozu hondureñu y de la so familia ) ayudó al ecuatorianu Luis Fredy Lala Pomavilla . Según el vice-canciller d'Hondures , Alden Rivera , el mozu hondureñu y l'ecuatorianu de primeres fuxeron xuntos , pero dempués dixebráronse . ( http://www.americaeconomia.com/politica-sociedad/politica/hondureno-que-sobrevivio-la matanza-se-escondio-ente-les carbes ) . Tamién sobre-vivieron una muyer n'estáu avanzáu d'embaranzu y una neña ( Nun se conoz la edá averada nin de la muyer embarazada nin de la neña ) . Tampoco se conoz la nacionalidá de la muyer embarazada nin de la neña .( http://www.eluniverso.com/2010/09/04/1/1360/embarazada-fía-sobrevivieron-masacre.html ) . En total son cuatro ( 4 ) sobrevivientes : un ecuatorianu , un hondureñu , una muyer y una neña de nacionalidá ensin conocer . masacre-en-tamaulipas-rellata-la so-dramatica-odisea «Sobreviviente de la masacre en Tamaulipas rellata la so dramática odisea». En América Economía, 2 de setiembre de 2010. Consultáu'l 24 de xunu de 2011.
    123. ↑ «Afaren 60 pistoleros la comunidá indíxena Tierres Rojas, en Durango». En La Jornada, 13 de xineru de 2011.
    124. ↑ nueche violenta-con-ataques-y-muertes «Iguala (Guerrero) tien un vienres violentu con ataques y muertes» nueche violenta-con-ataques-y-muertes Archiváu el 17 de xineru de 2016 na Wayback Machine., artículu del 27 de setiembre de 2014 nel sitiu web CNN Méxicu. Consultáu'l 19 d'ochobre de 2014.
    125. ↑ «Considera ONU una desapaición forzada», artículu del 22 d'ochobre de 2014 nel diariu El Sieglu de Torrexón. Consultáu'l 23 d'ochobre de 2014.
      La Oficina del Altu Comisionado de les Naciones Xuníes pa los Derechos Humanos considera "desapaición forzada" el casu de los 43 estudiantes d'Iguala, nel estáu mexicanu de Guerrero, según el so representante axuntu nesti país, Jesús Peña Palacios.
    126. ↑ Wilkinson, Tracy (15 d'abril de 2011). «Body count from mass graves in Mexico rises to 145». Los Angeles Times. http://articles.latimes.com/2011/apr/15/world/la-fg-mexico-bodies-20110416. Consultáu'l 18 d'agostu de 2011. 
    127. ↑ Mexico Drug War Fast Facts (CNN.com). CNN. 2 de setiembre de 2013. https://www.cnn.com/2013/09/02/world/americas/mexico-drug-war-fast-facts/. Consultáu'l 22 d'ochobre de 2014. 
    128. ↑ Miroff, Nick; William Booth (24 d'abril de 2011). «Mass graves in Mexico reveal new levels of savagery». The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/world/mass-graves-in-mexico-reveal-new-levels-of-savagery/2011/04/23/AFPoasbE_story.html. Consultáu'l 18 d'agostu de 2011. 
    129. ↑ Crossing Continents: Murder, migration and Mexico, Linda Pressly BBC, August 2011
    130. ↑ More than 11,000 migrants abducted in Mexico, BBC, 23 Febreru 2011
    131. ↑ 131,0 131,1 Saner, Emine (31 d'agostu de 2012). escritu en London. «Mexican journalist Lydia Cachu: 'I don't scare easily'». The Guardian. http://www.guardian.co.uk/world/2012/sep/01/lydia-cachu-mexican-journalist-interview?newsfeed=true. Consultáu'l 12 de setiembre de 2012. 
    132. ↑ O'Connor, Anne-Marie (27 de xunetu de 2011). «Mexican cartels move into human trafficking». The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/world/americas/mexican-cartels-move-into-human-trafficking/2011/07/22/gIQArmPVcI_story.html. Consultáu'l 12 de setiembre de 2012. 
    133. ↑ «Trafficking in Persons Report 2010». United States Department of State. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de setiembre de 2012. Consultáu'l 12 de setiembre de 2012.

    Enllaces esternos

    [editar | editar la fonte]


    Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Guerra_escontra%27l_narcotráficu_en_Méxicu&oldid=4298819»