Joaquín Guzmán Loera

De Wikipedia
Joaquín Guzmán Loera
Vida
Nacimientu Badiraguato (es) Traducir[1], 4 d'abril de 1957[1] (67 años)
Nacionalidá Bandera de Méxicu Méxicu [2]
Llingua materna castellanu
Familia
Padre Emilio Guzmán Bustillos
Madre María Consuelo Loera Pérez
Casáu con Griselda López Pérez (es) Traducir
Alejandrina María Salazar Hernández (es) Traducir (1977 – )
Emma Coronel Aispuro (2007 – )
Fíos/es
Hermanos/es Arturo Guzmán Loera (es) Traducir
Familia
Estudios
Estudios Academia Maria Reina (en) Traducir
Llingües falaes castellanu[4]
Oficiu narcotraficante, capo de la droga (es) Traducir
Emplegadores Cártel de Sinaloa
Miembru de Cártel de Sinaloa
Cártel de Guadalajara (es) Traducir
Creencies
Relixón catolicismu[5]
IMDb nm7123832
Cambiar los datos en Wikidata

Joaquín Archivaldo Guzmán Loera, conocíu como'l Chapo Guzmán[6] (La Tuna, Méxicu; 4 d'abril de 1957), ye un ex narcotraficante y criminal mexicanu, líder del Cártel de Sinaloa hasta'l so extradicción a Estaos Xuníos en 2017. Dempués del arrestu d'Osiel Cárdenas del Cártel del Golfu, Joaquín Guzmán convertir nel principal traficante de drogues de Méxicu.[7] En 1993 foi deteníu na Ciudá de Guatemala y estraditáu a Méxicu, pero ocho años dempués escapó de la prisión de máxima seguridá de Ponte Grande, Jalisco.

Dende la so fuga en xineru de 2001, convertir nel segundu home más buscáu pol FBI y la Interpol, dempués d'Osama Bin Laden. Tres la muerte d'esti postreru en 2011, el ranking de Los nuevos 10 más buscaos, que s'ellaboró a partir d'una llista realizada pola revista Forbes, asitió en primer llugar a Guzmán, a quien calificó como un home implacable y determinao».[8] Esta mesma revista calculó la so fortuna en mil millones de dólares.[9] En 2013, asitióse-y nel llugar 67 ente les persones más poderoses del mundu.[10] Almitió asesinar ente 2000 y 3000 persones, ente les que s'atopaba Ramón Arellano.[11]

El 22 de febreru de 2014, el presidente de Méxicu, Enrique Peña Nieto, confirmó que Guzmán fuera prindáu nun operativu conxuntu.[12] Finalmente, el 11 de xunetu de 2015 habría de fugase nuevamente, solo qu'esta vegada sería del penal de máxima seguridá d'El Altiplanu, allugáu en Almoloya, Estáu de Méxicu. La Comisión Nacional de Seguridá (CNS) confirmó, darréu que, Guzmán yera l'únicu que llograría fugase dos veces d'un penal de máxima seguridá.[13] El 8 de xineru de 2016, el presidente Enrique Peña Nieto confirmó que Guzmán fuera nuevamente prindáu.[14] Foi estraditáu per avión a Estaos Xuníos el 19 de xineru de 2017.[15] Anguaño ta encarceláu nel Centro Correccional Metropolitanu, Nueva York (MCC New York).[16]

Biografía[editar | editar la fonte]

Joaquín Guzmán Loera nació en La Tuna, Badiraguato, Sinaloa, Méxicu. La fecha de la so nacencia ye aldericada, créese que foi'l 25 d'avientu de 1954,[17] mientres otros señalen el 4 d'abril de 1957.[18] Los sos padres son Emilio Guzmán Bustillos y María Consuelo Loera Pérez.

El so padre yera un gomero, un llabrador que sema opiu el cual inda (2015) sigui siendo l'únicu productu semáu en Badiraguato. Amás, Guzmán tien dos hermanes menores, Armida y Bernarda, y cuatro hermanos menores: Miguel Ángel, Aureliano, Arturo y Emilio. Tenía tres hermanos mayores ensin identificar que al paecer morrieron de causes naturales cuando yera nueva.

Pocos detalles conocer de la infancia de Guzmán. Nesa dómina la escuela más cercana a Badiraguato taba a 60 km de distancia y Guzmán colos sos hermanos asistíen a esti llugar qu'abandonaron pa trabayar nun puestu de naranxas. Guzmán a los 15 años empezó a semar mariguana qu'aquel día se volvía rentable vender en Culiacán per mediu del so tíu Pedro Avilez Pérez. Pa esi entós llogró'l nomatu El Chapo, pola so baxa estatura.

El chapo a la so llegada a los Estaos Xuníos.

Mientres 1980 Guzmán trabayó con Miguel Ángel Félix Gallardo (tamién conocíu como El Padrín), el principal narcotraficante de cocaína en Méxicu mientres esa dómina. En 1989 Gallardo foi deteníu y procesáu, él yera líder del entós Cártel de Guadalajara. Los hermanos Arellano tamién trabayaben pa Miguel Angel, y daos los conflictos que se xeneraron ente dambos nomes, el Cártel de Guadalajara estremóse y Joaquín Guzmán treslladar a Culiacán fundando'l Cártel de Sinaloa, consolidándose como'l líder del narcotráficu en Méxicu. Los hermanos Arellano Félix se infiltraron en Baxa California y crearon el Cártel de Tijuana.[19]

Colos años, dambos cárteles desenvolvieron una fonda rivalidá, que algamó unu de los sos puntos más violentos el 24 de mayu de 1993, cuando dambos cárteles protagonizaron una mortal balacera nel Aeropuertu Internacional de Guadalajara onde una de los siete víctimes foi'l cardenal Juan Jesús Posadas Ocampo.[20]

Ver tamién: Asesinatu de Juan Jesús Posadas Ocampo

Familia[editar | editar la fonte]

  • Dizse que'l chapo "Guzmán Loera" tuvo distintes muyeres a lo llargo de la so vida. Dalgunes de les sos esposes fueron:
  • Alexandrina María (1977); cola que tuvo 3 fíos (César, Iván Archivaldo y Jesús Alfredo).
  • Griselda López; los sos fíos con ella son Joaquín, Édgar, Ovidio y Griselda Guadalupe.
  • Emma Coronel Aispuro (2007); teniendo unes ximielgues, María Joaquina y Emali Guadalupe. [21]

Primer captura y fuga[editar | editar la fonte]

El 9 de xunu de 1993, Joaquín Guzmán foi prindáu na frontera de Guatemala con Méxicu cerca de Ciudá Cuauhtémoc, Chiapas. Foi apurríu poles autoridaes guatemalianes a la Procuradoría Xeneral de la República qu'entós taba so la titularidá de Jorge Carpizo McGregor, pa depués ser treslladáu al Centru Federal de Readaptación Social Non. 1.[22] Permaneció en dichu reclusorio hasta'l 22 de payares de 1995, cuando foi treslladáu al penal de máxima seguridá de Ponte Grande, Jalisco. Unu de los participantes de la captura de Guzmán foi Otto Pérez Molina, presidente de Guatemala (2012-2015), quien nesi entós yera integrante del departamentu d'intelixencia militar. Según testimonios [23] mientres tuvo en Ponte Grande referir a él como El Xefe, Don Joaquín, y Señor, tamién tenía privilexos como un teléfonu móvil y recibir prensa, pasó de tener una educación inconclusa a terminar bachilleratu por ser "intelectual", tamién yera consideráu "humanitariu" pol fechu que despreciaba maltratu de presos.

El 18 de xineru de 2001, con pocu menos de 9 años de reclusión, Joaquín Guzmán escapar del penal de la Ponte Grande escondíu nun carru de llavandería. Darréu determinaríase que na so fuga participaron 71 persones, ente elles 15 funcionarios del sistema penitenciariu.[24]

En 2008, unu de los sos fíos, Édgar Guzmán, xubió a Youtube un videu onde aseguraba que "toos en Sinaloa saben ónde tán el Chapo en cualquier momentu, sacante los policías", Edgar Guzmán foi asesináu díes dempués nun centru comercial.[25]

En setiembre d'esi mesmu añu, el gobiernu d'Estaos Xuníos solicitó la captura y estradición de Joaquín Guzmán pa enfrentar cargos de llavadura de dineru y combalechadura pa tresportar cocaína nuna corte de California, polos cualos tenía un procesu empecipiáu dende 1995.[26]

El so enllargáu periodu como fuxitivu dio llugar a numberoses lleendes, reflexaes na lliteratura sobre'l narcotráficu.[27]

Captura de familiares[editar | editar la fonte]

La familia de Joaquín Guzmán sufrió ocho baxes: cuatro fueron asesinaos y otros cuatro deteníos. Unu de los sos fíos, Édgar Guzmán, de 22 años, foi asesináu'l 8 de mayu del 2008 nun centru comercial de Culiacán. Ende morrieron dos familiares más: Ernesto Ábrigu Cárdenu del Cártel de los Ábrigu de la Muerte, nacíos en Morelia, Michoacán. El 5 de febreru de 2008, xueces federales sentenciaron a 13 años de prisión a Luis Alejandro Cabral Domene, hermanu de Joaquín, por llaváu de dineru y portar armes de fueu d'usu esclusivu del Exércitu, Armada y Fuercia Aérea.[28][29] En xunu de 2005, en Zapopan, Jalisco, foi deteníu otru de los sos fíos: Iván Archivaldo Guzmán Salazar, tres un accidente de tráficu. Sentencióse-y a cinco años de prisión per llavadura de dineru, anque n'abril del 2008 foi absueltu por un xuez federal por falta de pruebes.[30] El 31 d'avientu de 2004 asesinaron nel Penal de La Palma (güei Centru Federal de Readaptación Social Númberu 1. Altiplanu) al so hermanu Arturo Guzmán Loera, quien taba recluyíu dende setiembre de 2001 por ser unu de los principales operadores del cártel de Sinaloa. Tamién Juan Guzmán Rocha (primu de Joaquín) foi asesináu a finales del 2011, xunto col so escolta José Miguel Bastíes Manjarrez, más conocíu como "El Güero Bastíes".

El 11 d'agostu de 2009 la Policía Federal Preventiva atopó un escondite del Chapo Guzmán en Durango, nel que despintaba arsenal, mariguana y dineru, ente otres coses.[31]

Posible presencia en Bolivia[editar | editar la fonte]

Informes de los servicios d'Intelixencia d'Estaos Xuníos, Méxicu y Colombia, aseguren que Joaquín 'El Chapo' Guzmán tuvo en Bolivia y qu'unu de los sos fíos estudió pilotaje nuna escuela d'aviación que tien les sos oficines nel aeropuertu El Trompillo de Santa Cruz de la Sierra. Según esta hipótesis dizse que padre y fíu usaron identidaes falses y señálase que'l mozu inclusive sufrió un accidente en práutiques de vuelu.[32]

Pagos[editar | editar la fonte]

Por ser unu de los más buscaos, el gobiernu de Méxicu por aciu la Procuradoría Xeneral de la República (PGR) ufiertaba un pagu de 60 millones de pesos, y el gobiernu estauxunidense 7 millones de dólares,[33] a quien apurra información pervalible pal allugamientu y detención de Joaquín Guzmán Loera, Juan José Esparragoza Moreno y Ismael Zambada García.[34]

Posición en Forbes[editar | editar la fonte]

La revista Forbes, enfocada a los negocios y famosa poles sos llistes sobre les persones más influyentes, poderoses y millonaries del mundu punxo al capo dientro d'elles, pero tuvo dificultaes al intentar averase a la so fortuna. Nel añu 2009 integróse-y a The World's Billionaires List nel llugar 701 col mínimu de riqueza necesaria p'apaecer, "mil millones de dólares". Mientres los años 2010 y 2011 permaneció na llista, pero allugáu en llugares inferiores (937 y 1140), respeutivamente.

Tocantes a la llista de les persones más influyentes, Guzmán atopar nel llugar 60 (2010) y 55 (2011). Con estes resultancies, Joaquín tuvo en posiciones más importantes que Yoshihiko Noda, primer ministru xaponés o Tim Cook, CEO d'Apple. [35]

Segunda captura y fuga[editar | editar la fonte]

El 22 de febreru de 2014, el "Chapo" Guzmán foi deteníu por elementos de la Marina Armada de Méxicu, a les 6:40 hores (UTC/GMT -7), en Mazatlán, Sinaloa.[36] Na captura ayudaron elementos de la DEA y los Marshalls d'Estaos Xuníos.[37] La confirmación de la captura foi dada pol presidente Enrique Peña Nieto al traviés d'un mensaxe de Twitter.[38]

En xunetu de 2014, Loera xunto con Édgar Valdez Villarreal trató de fomentar una fuelga de fame nel penal.[39] En febreru de 2015 fíxose públicu un manuscritu d'once páxina[40][39] onde se denunciaben malos tratos, hacinamiento, condiciones de insalubridad en celdes y nos alimentos que reciben, ente los firmantes llama l'atención que taben Loera y los sos antiguos capos enemigos, dambos casos teóricamente imposibles al tar n'árees distintes ensin posibilidá de comunicación.

La nueche del 11 de xunetu de 2015 El Chapo Guzmán volvió fugase y la noticia foi dada a conocer pola prensa mexicana [41] hasta la madrugada del 12 de xunetu. Díxose que la fuga asocedió alredor de les 9 de la nueche. A les 20:52 hores del día, nel Sistema Permanente de Videovigilancia del Centru Federal de Readaptación Social nᵘ 1, meyor conocíu como "El Penal de Almoloya" reparóse que Joaquín Guzmán Loera averar al área de la regadera dientro de la estancia 20 del pasiellu 2, onde un pequeñu de muriu na regadera provoca un puntu ciegu esautamente ónde s'alcontró la entrada del túnel.[42] Al enllargase la non visibilidá del internu, ingresar a la celda, que atopábase vacida, polo que de momentu s'emitió l'alerta correspondiente por fuximientu del mentáu recluyíu.

Les autoridaes llanzaron un operativu de busca na zona y nes carreteres de los estaos circunvecinos. Cerraron temporalmente, amás, l'Aeropuertu Internacional de Toluca. Amás dizse que'l Chapo esfrutaba de privilexos tales como: "corte de pelo", nel cual tolos presos tán rapaos y él non, visites de la so esposa Emma Coronel cola so madre y fíes y tamién visites de llarga duración per parte de la diputada Lucero Guadalupe Sánchez.[43]

Escapa mancáu[editar | editar la fonte]

El 16 d'ochobre de 2015 el Chapo Guzmán volvió escapar del so recaptura y foi mancáu, la noticia foi confirmada pola prensa CNN.[44] Nun comunicáu, el gabinete de seguridá informó que Guzmán Loera nun quedó mancáu mientres l'enfrentamientu, sinón mientres "una fuxida precipitada" mientres yera escorríu por fuercies federales.

"De resultes d'estes aiciones y p'evitar la so aprehensión, en díes recién el prófugo realizó una fuxida precipitada, qu'acordies cola información axenciada, causó-y mancadures nuna pierna y na cara", indícase'l comunicáu.

Tercer captura[editar | editar la fonte]

El 8 de xineru de 2016 al traviés de Twitter, el presidente Enrique Peña Nieto informa que Joaquín Guzmán Loera foi prindáu per tercer vegada nun operativu de la marina Mexicana na ciudá de Los Mochis, Sinaloa. Nel operativu morrieron cinco defensores del narcotraficante y seis más resultaron mancaos.[45]Esi mesmu día informar a medios nacionales ya internacionales que Joaquín volvería al la cárcel de "L'Altiplanu", de la cual fugóse 181 díes antes.[46]

Estraditáu a Estaos Xuníos[editar | editar la fonte]

Joaquín Guzmán Loera alies "el Chapo", líder del Cártel de Sinaloa, foi estraditáu a los Estaos Xuníos gracies a un tratáu que Méxicu robló en 1978 tres una batalla llegal que los sos abogaos dieron por casi un añu pero que nun foi abondu por que un Tribunal Mexicanu considerara illegal unvialo a Estaos Xuníos. Foi estraditáu'l 20 de xineru de 2017.

Rede d'empreses rellacionaes[editar | editar la fonte]

Dalgunes de les empreses venceyaes con Guzmán Loera fueron señalaes pol Departamentu de l'Ayalga d'Estaos Xuníos por formar parte de la so rede criminal. Estes son dalgunes d'elles:[47]

  • Luzaair, S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • JR Controladora de Restoranes, S.A de C.V. (Distritu Federal).
  • Xenética Import-Export, S.P.R. de R.L. de C.V. (Baxa California).
  • Espinosa, Montenegro y Asociaos S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Autoservicios Sandalios, S.A. de C.V. (Baxa California).
  • Circuitu Electrónicu, S.A. de C.V. (Baxa California).
  • Desenvolvimientos Turísticos Fortia, S.A. de C.V. (Jalisco).
  • Grupu FyF Medical International d'Equipu (Distritu Federal).
  • Grupu Comercial San Blas, S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Caltenimientu, Aeronáutica, Tresporte y Servicios Aéreos, S.A. de C.V. (Toluca, Edo de Méxicu).
  • Audiu Sollertes, S.A. de C.V. (Guadalajara).
  • Teunoloxía Óptima Corporativa, S. de R.L. de C.V. (Jalisco).
  • Desenvolvimientos Inmobiliarios Citadel (Jalisco).
  • El númberu unu de Cuauhtémoc, S.A. de C.V., (Distritu Federal).
  • Club Deportivo Güeyos Negros, A.C. (Baxa California).
  • Dispositivos Industriales Dinámicos S.A. de C.V. (Puebla).
  • Xenética Ganadera Rancho Alejandra, S.P.R. de R.L. de C.V. (Baxa California).
  • Grupu Horta Zavala, S.A. de C.V. (Baxa California).
  • Capacitación Aeronáutica Profesional, S.C. (Cuernavaca).
  • El Palombar Car Wash, S.A. de C.V. (Jalisco).
  • Scuadra Fortia, S.A. de C.V. (Tonalá)
  • Aero Express Intercontinental, S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Florbel Operadora de Restoranes, S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Promocionales Citadel, S.A. de C.V. (Zapopan, Cancún y Distritu Federal).
  • Grupu Cristal Corona, S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Basaltos Tonalá, S.A. de C.V. (Tonalá).
  • Desenvolvimientu Arquiteutónicu Fortia, S.A. de C.V. (Zapopan y Cancún).
  • Lorena de Mar, S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Copy Rede, S.A. de C.V. (Baxa California).
  • Geofarma, S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Unión Abarrotera de Jalisco, S.C. de R.L de C.V. (Jalisco).
  • Fortia Baxa Sur, S.A. de C.V. (Jalisco).
  • Distribuidora Médica Hospitalaria S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Puntu Farmacéuticu, S.A. de C.V. (Distritu Federal).
  • Tales Desenvolvimientu, S.A. de C.V. (Distritu Federal).

Implicación nel casu Camarena[editar | editar la fonte]

El 10 de marzu de 2014, el xefe de seguridá de Miguel Angel Felix Gallardo rellató ante autoridad d'Estaos Xuníos que Guzmán Loera participara, xunto con axentes de la estinguida Direición Federal de Seguridá, nel secuestru del axente de la DEA Enrique Camarena Salazar cuando'l primeru yera pistoleru del Cartelu de Guadalajara. Dicha información foi acotada pol ex axente de la DEA Héctor Berrellez, l'encargáu de la investigación del casu. Berrellez tamién declaró que Guzmán Loera, forxó una alianza con Los Zetas, pero la cual eslleiérase depués de qu'esti grupu apautara una alianza col Cartelu de los Beltrán Leyva y de qu'una célula so participaren na muerte del fíu de «El Chapo» Édgar Guzmán López, muertu en 2008.[48]

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 «6 Things You Didn’t Know About El Chapo» (inglés). Time. Time Inc. (17 xunetu 2015). Consultáu'l 5 xunu 2020.
  2. ↑ URL de la referencia: http://www.state.gov/j/inl/narc/rewards/115366.htm.
  3. ↑ Títulu: Los señores del narco. Autor: Anabel Hernández. ISBN-13: 9786073101042.
  4. ↑ Afirmao en: catálogu de la Biblioteca Nacional Checa. Identificador NKCR AUT: xx0266473. Data de consulta: 1r marzu 2022.
  5. ↑ ««Agricultor y católico»: El vídeo inédito del interrogatorio a ‘El Chapo’ Gúzman en el Altiplano». «‘El Chapo’ dijo que en ese entonces tenía 58 años, y no se definió como narcotraficante sino como «agricultor», a pesar de los múltiples y crueles crímenes que se le han imputado, dice ser «católico», mientras que en cuanto a su nivel de instrucción afirma que solo estudió la educación primaria.»
  6. ↑ «esquina-del idioma-y-como s'escribe-el-chapo-o-el-chapo/ La esquina del idioma: ¿Y cómo s'escribe?, ¿el Chapo o El Chapo?». Fundéu BBVA (28 de xunetu de 2015).
  7. ↑ El Sieglu de Torrexón (2 de marzu de 2005). «Se 'esmucen' cartelos de pagu por 'El Chapo'».
  8. ↑ «Guzmán Loera buscáu pola I». Interpol. Consultáu'l 12 de payares de 2008. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  9. ↑ «#701 Joaquin Guzmán Loera». forbes.com.
  10. ↑ «The World's Most Powerful People» (inglés). Forbes. Consultáu'l 30 d'ochobre de 2013.
  11. ↑ «"El Chapo" Guzmán almitió matar ente 2000 y 3000 persones». Consultáu'l 25 de febreru de 2014.
  12. ↑ «Confirma Peña Nieto prinda d'El Chapo». L'Universal (22 de febreru de 2014). Consultáu'l 22 de febreru de 2014.
  13. ↑ Silvia Otero (07 de 2015). «El "Chapo" vuelve fugase». eluniversal.com.mx. Consultáu'l 24 d'agostu de 2015.
  14. ↑ «Enrique Peña Nieto on Twitter». Consultáu'l 8 de xineru de 2016.
  15. ↑ «Méxicu estradita al Chapo Guzmán a Nueva York». The New York Times (19 de xineru de 2017). Consultáu'l 5 de febreru de 2017.
  16. ↑ Goldstein, Joseph (23 de xineru de 2017). «La prisión de Nueva York na que ta'l Chapo podría ser peor que Guantánamo». The New York Times. Consultáu'l 5 de febreru de 2017. - Versión n'inglés: "Manhattan Jail That Holds El Chapo Is Called Tougher Than Guantánamo Bay"
  17. ↑ «Narcotics Rewards Program: Joaquin Guzmán-Loera». Bureau for International Narcotics and Law Enforcement Affairs at the United States Department of State. Archiváu dende l'orixinal, el 23 de febreru de 2014.
  18. ↑ Stephey, M.J. (13 de marzu de 2009). Joaquin Guzmán Loera: Billionaire Drug Lord. http://content.time.com/time/world/article/0,8599,1884982,00.html. Consultáu'l 23 de febreru de 2014. 
  19. ↑ FACTBOX-Mexico's most wanted man "Shorty" Guzmán (n'inglés).
  20. ↑ «Les aliances y los socios de 'El Chapo'». milenio.com (13 de xunetu de 2015). Consultáu'l 22 de xunetu de 2015.
  21. ↑ «hestoria familiar-de-el-chapo-onde-estan-los sos-fíos-y-les sos esposes editorial=CNN La hestoria familiar de 'El Chapo': ¿quién son los sos fíos y les sos esposes?». Consultáu'l 21 de xunetu de 2015.
  22. ↑ L'Universal (22 de febreru de 2014). «Asina publicó L'Universal captura del "Chapo" en 1993».
  23. ↑ Valencia, Alejandro (18 de xunetu de 2015). «díxome-que-munchos.html El chapo cuando foi presu per primer vegada dicíen-y los custodios "el xefe".». El blogue del narcu. Consultáu'l 22 de xunetu de 2015.
  24. ↑ «El día en que'l 'Chapo' Guzmán escapó de Ponte Grande». Excelsior (22 de febreru de 2014).
  25. ↑ Enrique. El cártel de Sinaloa (Bestseller). ISBN 9786073102346.
  26. ↑ Boudreaux, Richard (5 de xunetu de 2005). «Mexico's Master of Elusion» (inglés).
  27. ↑ Belén Boville Luca de Tena, El to pá, prietita (2008), en VV. AA., Cuentos sobre ruedes, ediciones Alsa. Premiu 'Cuentos Sobre Ruedes' 2008 (finalista). Publicación online Revista 'Puntu en llinia' nᵘ 11, UNAM, Méxicu.
  28. ↑ Castillo García, Gustavo (6 de febreru de 2008). Dicten sentencia a familiares d'El Chapo Guzmán. La Jornada. http://www.jornada.unam.mx/2008/02/06/index.php?section=politica&article=012n2pol. Consultáu'l 3 de payares de 2008. 
  29. ↑ Confirmen sentencia a hermanu de "Y "Chapo" Guzmán. NOTIMEX. ago. 19, 2008. http://www2.esmas.com/noticierostelevisa/mexico/008103/confirmen-sentencia-hermano-el-chapo-guzman. Consultáu'l 3 de payares de 2008. 
  30. ↑ «fíos--hermanos-primos-tos-pero-el-chapo-guzmn-sigue-llibre.html matáron-y fíos, hermanos, primos, tíos, pero 'El Chapo' Guzmán sigue llibre». La Crónica de Güei. 13 de xunetu de 2008. http://alertaperiodistica.com.mx/matáron-y fíos--hermanos-primos-tos-pero-el-chapo-guzmn-sigue-llibre.html. Consultáu'l 3 de payares de 2008. 
  31. ↑ El crime del Cardenal Posadas sigui siendo motivu de discutiniu. Aciprensa. 31 de xunetu de 2000. http://www.aciprensa.com/reportajes/casoposadas.htm. Consultáu'l 19 d'agostu de 2008. 
  32. ↑ Diariu "El Deber" de Santa Cruz de la Sierra (23 de febreru de 2014). «Cai 'El Chapo' Guzmán, el capo del narcotráficu». Archiváu dende l'orixinal, el 6 de marzu de 2014.
  33. ↑ Revista Proceso. «Siedo: “El Chapo” tuvo en Los Cabos; hai cuatro deteníos» (castellanu). Consultáu'l 14 de marzu de 2012.
  34. ↑ Franco, Luciano y Pavón, A. Olivier (2009). «Compenses d'hasta $45 millones por El Chapo, El Mayu, L'Azul, El Lazca, El Coss, Nacho Coronel y otros capos; soplones pueden participar». La Crónica de Güei. http://www.cronica.com.mx/nota.php?id_nota=422312. 
  35. ↑ Acosta Córdova, Carlos (2015). La so colosal fortuna, tan insasiable como él. Méxicu D.F.: Procesu.  páxs. 82. 
  36. ↑ «“Na detención de 'El Chapo' nun hubo nin un namái disparu” - CNNEspañol.com». CNNEspañol.com.
  37. ↑ Valdez, Diana Washington (22 de febreru de 2014). «US Officials: Sinaloa drug kingpin 'El Chapo' Guzman arrested in Mexico». El Paso Times.
  38. ↑ ADN Políticu (22 de febreru de 2014). «Peña Nieto confirma la detención de 'El Chapo' Guzmán».
  39. ↑ 39,0 39,1 «gobiernu-ignoro-antes-de-fuga-de-el-chapo-anabel-hernandez/ gobiernu-ignoro-antes-de-fuga-de-el-chapo-anabel-hernandez 3 focos coloraos d'alerta, que'l gobiernu ignoró antes de fuga de 'El Chapo':». Aristegui Noticies (14 de xunetu de 2015). Consultáu'l 22 de xunetu de 2015.
  40. ↑ Vicenteño, David (27 de febreru de 2015). «http://www.excelsior.com.mx/nacional/2015/02/27/1010607» (castellanu). Excelsion. Consultáu'l 22 de xunetu de 2015.
  41. ↑ «El "Chapo" vuelve fugase». L'Universal.
  42. ↑  video momentu del escape chapo guzmán.
  43. ↑ . Tolos privilexos pal "Chapo". Revista Proceso (19 de xunetu de 2015). Consultáu'l 21 de xunetu de 2015.
  44. ↑ .
  45. ↑ «El Chapo Guzmán, deteníu en Méxicu» (castellanu). Consultáu'l 8 de xineru de 2016.
  46. ↑ altiplanu
  47. ↑ Hernández, Anabel (2015). Dexa'l gobiernu intacta la rede criminal del "Chapo". Méxicu D.F.: Procesu.  páxs. 82. 
  48. ↑ «Paso/2014-03-09_3f04d54d/revelen-que-el-chapo-participo-en-plaxu-de-enrique-camarena/ Revelen qu'El Chapo participó en plaxu d'Enrique Camarena». Consultáu'l 11 de marzu de 2014.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]




Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Joaquín_Guzmán_Loera&oldid=4054956»