Xeografía de Canadá

Xeografía de Canadá
Llocalización
Continente	América
Rexón	América del Norte
Carauterístiques xeográfiques
Superficie	9.984.671. km²
	9.093.507 km² (tierra)
	891.163 km² (agua)
Llinia de costa	202.080 km
Puntos estremos
Puntu más baxu	Océanu Atlánticu a 0 m
Puntu más altu	Monte Logan a 5.959 m
• Plataforma continental	200 mn
• Zona económica esclusiva	200 mn
• Mar territorial	12 mn
	[editar datos en Wikidata]

La xeografía de Canadá ye bien vasta y diversa. Ocupando la mayor parte de porción norte del continente norte americanu (precisamente un 41%), Canadá constitúi'l segundu país más grande del mundu en superficie total, namái superada por Rusia. Canadá entiende un inmensu territoriu ente l'océanu Pacíficu, al oeste, y l'océanu Atlánticu, al este; por cuenta de esto'l so lema d'Estáu ye: «A Mari Usque Ad Mare» (llatín: De mar a mar).

L'océanu Árticu al norte; Groenlandia ta al nordeste. Más allá de la mariña sur de Terranova atópase Saint Pierre y Miquelon, una Coleutividá d'Ultramar (en francés: Collectivité d'outre-mer) perteneciente a Francia. Dende 1925, Canadá reclamó la porción del Árticu ente los 60ᵘ O y los 141ᵘ E de llonxitú; sicasí, esti reclamu nun ye universalmente reconocíu.^[1]

Cubriendo un territoriu de 9.984.670 km² (tierra: 9.093.507 km², agua: 891.163 km²), la superficie de Canadá ye equivalente a un pocu menos de trés quintos de la de Rusia, menos de 1,3 vegaes la d'Australia, poco menor que la d'Europa y más de 40.9 vegaes la del Reinu Xuníu. En área total, Canadá ye un pocu más grande que China y los Estaos Xuníos; sicasí, ye daqué más pequeña n'área cubierta per tierra (China cubre 9.596.960 km² de tierra y los Estaos Xuníos, 9.161.923 km²), ocupando'l cuartu llugar a nivel mundial nesta categoría.

L'asentamientu más septentrional de Canadá (y del mundu enteru) ye la Estación de Fuercies Canadienses de Alert ― llatitú: 82ᵘ 30′ ― (xusto al norte de la llocalidá d'Alert, Nunavut), allugada nel estremu norte de la isla de Ellesmere a namái 834 km del Polu Norte.

El Polu Norte magnéticu atópase dientro de territoriu canadiense (puramente, dende'l puntu de vista físicu, tratar d'un polu sur) ; sicasí, estudios recién amuesen que ta moviéndose escontra Siberia.

Puntos xeográficos estremos[editar | editar la fonte]

Los puntos xeográficos estremos de Canadá son los siguientes:

Canadá (inclúi tierres insulares):

Puntu más septentrional
- en tierra: Cabu Columbia, isla de Ellesmere, Nunavut ― 83°06′N 69°57′W / 83.100°N 69.950°O / 83.100; -69.950
- n'agua: Polu Norte ― 90ᵘN
Puntu más meridional: Middle Island, Ontario ― 41°41′N 82°40′W / 41.683°N 82.667°O / 41.683; -82.667
Puntu más occidental: frontera ente Yukón y Alaska ― 141°00'O
Puntu más oriental: Cabu Spear, Terranova ― 47°31′24″N 52°37′10″W / 47.52333°N 52.61944°O / 47.52333; -52.61944)

Canadá continental:

Puntu más septentrional: Murchison Promontory na Península de Boothia, Nunavut ― 71°58'N
Puntu más meridional: Point Palee, Ontario ― 41°58'N
Puntu más occidental: frontera ente Yukón y Alaska ― 141°00'W
Puntu más oriental: Cabu St. Charles, Llabrador ― 52°13′03″N 55°37′15″W / 52.21750°N 55.62083°O / 52.21750; -55.62083)

Relieve:

Puntu más baxu: nivel del mar ― 0 m
Puntu más altu: Monte Logan (5.959 m)

Árees protexíes de Canadá[editar | editar la fonte]

Canadá cunta con 7.642 llugares protexíos, que cubren 964.199 km² o'l 9.69% de la superficie total del país.^[2]

Hidrografía[editar | editar la fonte]

Canadá tien vastes reserves d'agua: el 7% de l'agua duce del mundu, una cuarta parte de les tierres húmedes y la tercera mayor cantidá de glaciares (dempués de L'Antártida y Groenlandia).

Cuenques hidrográfiques[editar | editar la fonte]

Esisten cinco principales cuenques hidrográfiques en Canadá: la del océanu Glacial Árticu, la del Atlánticu, la del Pacíficu, la de la badea de Hudson y la del golfu de Méxicu.

La cuenca ártica recueye les agües de les rexones del norte de Alberta, Manitoba y Columbia Británica, la mayor parte de los Territorios del Noroeste y Nunavut, según ciertes zones de Yukón. Los cursos d'agua d'esta cuenca fueron pocu utilizaos na producción d'enerxía llétrica, cola esceición del Mackenzie, el ríu más llargu de Canadá. El ríu Peace, el ríu Athabasca, el Gran Llagu del Osu y el Gran Llagu del Esclavu —el llagu más grande y el segundu llagu más grande allugaos na so totalidá en territoriu canadiense— son los elementos significativos de la cuenca ártica: cada unu d'ellos arrama al ríu Mackenzie, siendo'l principal drenaxe de la cuenca nel océanu Glacial Árticu.

La cuenca del Atlánticu ta principalmente alimentada pol ríu San Llorienzo y los sos afluentes, ente los que destaquen el Saguenay, el Manicouagan y l'Outaouais. Esta cuenca estender na so totalidá poles Provincies Atlántiques (les zones fronterices ente Québec y Llabrador formen parte de la división continental atlántica), la mayor parte del Québec densamente pobláu y grandes zones del sur d'Ontario. Los Grandes Llagos, el llagu Nipigon, el ríu Churchill y el ríu Saint John son otros elementos importantes na cuenca atlántica canadiense.

La cuenca del Pacíficu ta dixebrada pelos Montes Predreses, en Columbia Británica y Yukón, de les cuenques del océanu Glacial Árticu y de la badea de Hudson. La cuenca ye importante na regación de la rexón interna de la Columbia Británica (por casu nos valles del ríu Okanagan y del ríu Kootenay) y na producción d'enerxía hidroeléctrica. Los sos elementos de mayor preponderancia son los ríos Yukón, Columbia y Fraser.

La cuenca de la badea de Hudson estender a lo llargo d'un terciu de la superficie de Canadá. Cubre gran parte d'Ontario y Québec, principalmente'l norte, Manitoba, la mayor parte de Saskatchewan, el suroeste de Nunavut y la metá meridional de la isla de Baffin. Esta cuenca cumple un rol trascendente na llucha contra les seques de les praderíes y na producción d'enerxía hidroeléctrica, especialmente en Manitoba y el norte d'Ontario y Québec. Los sos elementos más importantes inclúin el llagu Winnipeg; el ríu Nelson, el ríu de Saskatchewan Norte, el ríu de Saskatchewan Sur (que desagüen nel ríu Saskatchewan); el ríu Assiniboine; y el llagu Netiling, na islla de Baffin.

La parte más meridional de Alberta desagua nel Golfu de Méxicu al traviés del ríu de la Lleche y los sos afluentes. El ríu de la Lleche («Milk River») naz nos Montes Rocosos, en Montana, pasa depués a la provincia de Alberta y torna de nuevu a los Estaos Xuníos, onde apurre les sos agües al ríu Missouri, y depués al Mississippi. Una pequeña zona del suroeste de Saskatchewan tamién desagua por Battle Creek, que desagua na Leche Río.

Océanos y mares[editar | editar la fonte]

La divisa de Canadá «a mari usque ad mare» ye bien apropiada. Tres océanu arrodien el país: l'océanu Atlánticu, al este, l'océanu Pacíficu, pel oeste y l'océanu Árticu pel norte.

El país tien por ello una gran fachada marítima y ello dexó'l florecimientu del comerciu, yá sía nel este o nel oeste del país. El puertu canadiense más abastecíu ye'l de Vancouver, asitiáu na mariña oeste del país, siguíu pol de Montreal, el puertu interior más importante del mundu.

Prever pa un tiempu non bien alloñáu'l destemple branizu de la banquisa del océanu Árticu. Esto abriría una nueva vía comercial agora inexplotada: el Pasu del Noroeste. Esti asuntu provoca de fechu conflictos sobre la soberanía del Canadá nel Árticu.

Xeomorfoloxía mariniega[editar | editar la fonte]

Mares: mar de Beaufort, mar del Llabrador y mar de Lincoln.
Golfos y badees: golfu de San Llorienzo, badea de Baffin, badea de Hudson, badea de Fundy, badea des Chaleurs, bahía James y el golfu d'Alaska.
Estrechos: estrechu de Belle Isle, estrechu de Davis, estrechu de Hudson, estrechu de Nares, estrechu de Georgia, estrechu de Honguedo, estrechu de Hécate y estrechu de Juan de Fuca.
Estuarios: estuariu del San Llorienzo.
Deltes: delta del ríu Freser y del ríu Mackenzie.
Fiordos: badea Burrard, badea Bute, badea Howe, badea Jervis y badea Knight.

Categoría principal: Golfos y badees de Canadá

Llagos de Canadá[editar | editar la fonte]

Categoría principal: Llagos de Canadá

Canadá ye un país dafechu derrotu per ríos y con infinidá de llagos. Por cuenta de los grandes procesos de glaciación que sufrió tien más de dos millones de llagos: de los que s'atopen dafechu en Canadá, más de 31.000 tienen una superficie ente 3 y 100 km², y 563 tienen más de 100 km². Ente los llagos más importantes del país, atópense cuatro de los cinco Grandes Llagos, asitiaos al sur de la provincia d'Ontario: Llagu Cimeru llagu Furón llagu Erie y llagu Ontario.

Nos Territorios del Noroeste atopen otros dos grandes llagos: el Gran Llagu del Osu (31.153 km²) y el Gran Llagu del Esclavu (28.400 km²) (con una superficie equivalente a Bélxica, 30.510 km²).

Ríos de Canadá[editar | editar la fonte]

Canadá tien una gran cantidá de ríos. Dalgunos de los más importantes, d'oeste a este, son:

Ríu Fraser (1.370 km), naz nos Montes Rocosos y desagua nel Pacíficu. Ye'l ríu más llargu de la Columbia Británica.
Ríu Columbia (2.044 km), naz nel llagu Columbia (Columbia Británica) y desagua nel Pacíficu en percorriendo los estaos norteamericanos d'Oregón y Washington. En términos de caudal, ye'l ríu más grande ente los que flúin escontra l'océanu Pacíficu dende América del Norte, y el segundu de mayor llargor dende los Estaos Xuníos. Tamién ye'l ríu que mayor cantidá d'enerxía hidroeléctrica produz n'América del Norte.
Ríu Koksoak (874 km), que desagua na badea de Ungava, nel estrechu de Hudson, en Québec.
Ríu Mackenzie, qu'escurre polos Territorios del Noroeste. Ye'l ríu canadiense más llargu, con 4.241 km. El so caudal, de 10.300m³/s, ye equivalente al del San Llorienzo. Desagua nel mar de Beaufort, al norte de los Territorios del Noroeste.
Ríu Nelson (660 km), escurre dende'l llagu Winnipeg hasta la badea de Hudson, en Manitoba.
Río San Llorienzo, na frontera canadiense-americana; en Canadá estender por Ontario y Québec. Ye una importante vía navegable que dexa una entrada fonda al interior del continente norteamericanu y dexó el poblamientu del mayor llar canadiense, el sur de Québec y d'Ontario. Montréal, Laval, Trois-Rivières, Québec, Lévis, Sept-Îles y Rimouski son ciudaes quebequesas asitiaes nes sos veres o nes sos islles.

Ríu Churchill (856 km), en Terranova, qu'arrama al Atlánticu.
Ríu Saint-Jean (673 km), que naz nel estáu de Maine y desagua na Badea de Fundy, nel Atlánticu, en Nueva Brunswick.

Categoría principal: Ríos de Canadá

Xeografía florística[editar | editar la fonte]

Canadá lleva a cabu un plan d'aición pa la biodiversidá en respuesta a alcuerdu internacional de 1992. El plan centrar na caltenimientu d'especies en peligru y de ciertos hábitats. Los biomes principales de Canadá son:

Tundra
Monte boreal
Monte mistu
Monte templáu d'árboles de madera duro y con flor
Pradería
Montes Rocosos (el so vexetación combina la de la tundra y la de les praderíes)
Monte templáu de coníferes (el monte templáu de coníferes na zona costera de la Columbia Británica ye un exemplu)

Xeografía humana[editar | editar la fonte]

Canadá ta estremada en trelce provincies y territorios. Según Statistics Canada, el 72% de la población concentrar nos 150 km (95 el mio) escontra'l norte dende la so frontera colos Estaos Xuníos, el 70% vive al sur del paralelu 49, y alredor del 60% de la población vive a lo llargo de los Grandes Llagos y el ríu San Llorienzo ente Windsor, Ontario y la ciudá de Québec. Esto dexa a la enorme mayoría del territoriu canadiense bien esparcidamente poblada; la densidá de población en Canadá ye de 3,5 hab/km², una de les más baxes del mundu. A pesar d'eso, el 79,7% de la población canadiense mora n'árees urbanes, onde la densidá poblacional ta creciendo.

Canadá comparte la frontera más llarga del mundu colos Estaos Xuníos, que mide 8.893 km (5.526 el mio); d'ellos, 2.477 km (1.539 el mio) son con Alaska. La dependencia insular danesa de Groenlandia atopar al nordeste de Canadá, dixebrada de les Islles Ártiques Canadienses pola badea de Baffin y l'estrechu de Davis. Les islles franceses de Saint Pierre y Miquelon tán allugaes al sur de la mariña de Terranova nel golfu de San Llorienzo.

La proximidá xeográfica de Canadá a los Estaos Xuníos amestó históricamente dambos países no tocante al mundu políticu. La posición de Canadá ente la Xunión Soviética y los Estaos Xuníos foi estratéxicamente importante mientres la Guerra Fría como camín escontra'l Polu Norte y por ser amás la ruta aérea más rápida ente los dos países y el trayeutu más direutu pa los misiles balísticos intercontinentales. Dende'l final de la Guerra Fría, crecieron les especulaciones sobre que los reclamos marítimos del Canadá del norte árticu canadiense podríen adquirir una mayor importancia si'l calentamientu global derrite el xelu qu'apexa'l Pasu del Noroeste. De manera similar, la diminuta Isla Hans apostada ente Dinamarca y Canadá y allugada nel estrechu de Nares ente la isla de Ellesmere y el norte de Groenlandia podría convertise nel centru d'atención de los reclamos de la soberanía canadiense nel norte.

Al igual que'l más conocíu Four Corners nos Estaos Xuníos, esiste en Canadá un puntu onde se xunen dos provincies (Manitoba y Saskatchewan) y dos territorios (Territorios del Noroeste y Nunavut), tamién conocíu sol nome de Four Corners.

Recursos naturales[editar | editar la fonte]

La bayura de recursos naturales en Canadá ye reflexada na importancia que tienen na economía d'esti país. Les mayores industries basaes nestos recursos son la esplotación pesquera, la silvicultura, l'agricultura, la industria petrolera y la minería.

La industria pesquera foi históricamente una de les más importantes en Canadá. La incomparable riqueza de bacaláu nos Grand Banks al sureste de Terranova fixo posible que se trabayara nesta industria mientres el sieglu XVI. Anguaño, el bacaláu ta casi escosáu nesos llugares y el so caltenimientu convirtióse nuna esmolición pa les Provincies Marítimes. Na mariña oeste, la pesca d'atún ta anguaño acutada. El más abondosu, pero aun así bien menguáu númberu de salmones en comparanza a como yera antes, sigue siendo fundamental pa la industria. Canadá reclama 12 milles náutiques (22 km) de mar territorial, una zona allegante de 24 milles náutiques (44 km), una zona económica esclusiva de 200 milles náutiques (370 km) y una plataforma continental de 200 milles náutiques (370 km) o a la fin del marxe continental.

La silvicultura foi una industria importante pa Canadá dende hai enforma. Los productos procedentes del monte representen un quintu de les esportaciones nacionales. Les provincies onde se destacar esta industria son la Columbia Británica, Ontario y Québec. El 54% del suelu canadiense ta cubiertu por montes, de los cualos los montes boreales representen cuatro quintos.

El 5% de la tierra ye cultivable en Canadá; inclusive dientro d'esi baxu porcentaxe nun puede practicase una collecha permanente. El 3% del terrén ta cubiertu por pasturas. Canadá tien 7.200 km² de tierra irrigada (1993 envaloráu). Les rexones agrícoles en Canadá inclúin les praderíes canadienses, la Lower Mainland y los pandos interiores na Columbia Británica, la cuenca del San Llorienzo y les Provincies Marítimes. Los principales productos agrícoles inclúin llinu, avena, trigu, maíz, cebada, remolacha y centenu nes praderíes; llinu y maíz en Ontario del suroeste; avena y papes nes Provincies Marítimes. Les frutes y verdures son cultivaes principalmente nel Annapolis Valley de Nueva Escocia, en Ontario del suroeste, na rexón ontariana de Golden Horseshoe, a lo llargo de la mariña sur de la badea Xeorxana y nel valle del ríu Okanagan na Columbia Británica. El ganáu bovino ye criáu nos valles de la Columbia Británica, nes praderíes y en Ontario del suroeste; les oveyes, nos valles de la Columbia Británica, nes praderíes, en Québec y nes Provincies Marítimes; y los gochos, nes praderíes y en Ontario del suroeste. Esisten rexones de ganadería significatives en rexones del centru de Nueva Escocia, sur de New Brunswick, valle del San Llorienzo, Ontario del nordés, Ontario del suroeste, valle del ríu Coloráu del Norte en Manitoba y valles del este de la Columbia Británica, na isla de Vancouver y la Lower mainland.

Los combustibles fósiles convirtiéronse nun recursu importante más apocayá. Ente que los depósitos de petroleu de Canadá nun son abondosos, el desenvolvimientu teunolóxicu de les décades recién fixo posible la producción d'alquitrán en Alberta hasta'l puntu de convertir el país n'unu de les sos mayores reserves. Canadá esplotó dende hai enforma les sos grandes reserves de carbón y gas natural.

Los recursos mineros canadienses son variaos y abondosos. A lo llargo del Escudu Canadiense y nel norte esisten reserves importantes de fierro, níquel, cinc, cobre, oru, plomu, molibdenu y uraniu. Grandes concentraciones de diamantes fueron apocayá esplotaes nel árticu, faciendo de Canadá unu de los sos principales productores.

La gran cantidá de ríos pudo caltener una estensiva producción d'enerxía hidroeléctrica, que ta principalmente desenvuelta na Columbia Británica, Ontario, Québec y Llabrador. Los numberosos banzaos aprovió una fonte d'enerxía llimpia y fiable.

Desventaxes naturales[editar | editar la fonte]

El permafrost nel norte constitúi una seria torga pal desenvolvimientu. Les nubes ciclóniques nel este de los Montes Rocosos son la resultancia del amiestu de mases d'aire procedente del árticu, del Pacíficu y del interior de Norteamérica y producen la mayor parte de les agües y nevaes del país.

Problemes ambientales[editar | editar la fonte]

La contaminación atmosférica y la resultante agua acedo afecten severamente los montes y llagos. El derretimiento de metal, el quemáu de carbón y les emisiones de los vehículos constitúin problemes importantes pa la productividá de l'agricultura y la silvicultura. Les agües oceániques tamién tán siendo contaminaes por cuenta de les actividaes agrícoles, industriales, mineres y forestales.