Sariegu

Sariegu
bandera de Sariegu Escudu de Sariegu
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Siero
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Vega
Alcalde de Sariegu	Francisco Javier Parajón Vigil
Nome oficial	Sariego (es)
Xeografía
Coordenaes	43°24′58″N 5°33′00″W
Superficie	25.73 km²
Llenda con	Siero, Villaviciosa, Xixón, Nava y Cabranes
Demografía
Población	1271 hab. (2023)
Densidá	49,4 hab/km²
Xentiliciu
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
sariego.org

Sariegu ye un conceyu d'Asturies. Llenda'l norte con Xixón y Villaviciosa, al este con Villaviciosa, Nava y Cabranes, al sur con Siero y Nava y al oeste con Siero de nuevu.

Ye llugar de nacencia del Ríu Nora. Les sos fiestes principales son les de Santiago (el fin de selmana anterior al 25 de xunetu) y San Pedrín de la Cueva (el tercer domingu d'agostu). Tamién se tán recuperando delles festividaes rellacionaes con delles actividaes tradicionales como por casu la esfoyaza.

Morfolóxicamente Sariegu ye un gran valle arrodiáu de montes non bien altes, inscritu na depresión mesoterciaria asturiana, na parte de la nacencia del ríu Nora y cola llende norte nel cordal de la Llomba. La composición del suelu y del sosuelu entiende principalmente al periodu secundariu, mayoritariamente triásicu, xurásicu, conglomeraos y arenisques, amosándose rastros paleozoicos como les caliares de monte en Careses.

Les elevaciones más destacaes son: El picu Fariu con 731 metros na zona occidental y que sirve de llende con Siero, la llomba del Arbazal con 563 metros y que ye'l puntu estremeru de Sariegu, Nava, Cabranes y Villaviciosa, y tamién destaca la peña de Los Cuatro Xueces, que dixebra los términos de Sariegu, Siero, Xixón y Villaviciosa.

El principal ríu del conceyu ye'l ríu Nora, que'l so nacencia asitiar nel nordeste de Sariegu, concretamente na fonte de Ñora en Valvidares. Traviesa'l conceyu mientres 6 km, para pasar a Siero y acabar dando les sos agües al ríu Nalón, del que ye'l so afluente más importante dientro de la so aguada derecha. Da al valle un calter asimétricu, dada la mayor superficie de la so aguada nortiza de la que recibe cinco corrientes d'agua. Na aguada meridional flúin regueros curtios y de bien escasu caudal. Les agües soterrañes del suelu anicien numberoses fontes, pozos, sumidorios, etc, que doten al conceyu de gran bayura del líquidu elementu, y a que la so causa puede debese'l nome del mesmu. Ye de destacar la fonte d'agües salaes atopada nel POZU SALAU.

L'historiador carbayo afirmaba qu'en sieglu XVll hai una fonte salfuginosa  que crez y mengua ,Como'l mar tando distante a más de cuatro llegües, y que ye de gran virtú para tou mal,de la cual aprovéchense los naturales de la zona'l llugar de sal. Afírmase que'l nome de Sariegu vien d'esta fonte de la que sale un regueru "sal riegu" pero la etimoloxía esclaria que Sariegu a de venir del raigañu Sar y del sufixu aecus llugar onde abonden les agües. Sía como fuera los analises demuestren que tien una composición de sal d'un 90% muncho más salada que la del mar.

Al respective del so clima podemos encuadrar a Sariegu dientro de la zona asturiana de los valles, qu'entiende les tierres asitiaes ente los 200 y los 800 metros. Podemos afirmar que les precipitaciones medies bazcuyen en redol a los 1000 mm3, teniendo unes temperatures medies mínima y máxima d'ente 3 y 4º pa la mínima y 20-25º pa les máximes.

Tocantes a la so vexetación, en Sariegu abonden les praderíes naturales y los pacionales, yá que ocupen más de la metá de la superficie total del conceyu.

La capital del conceyu de Sariegu ye la llocalidá de Vega, que s'enmarca dientro de la parroquia de Santiago. Atopar a una altitú de 260 metros y ta alcontrada nun ampliu valle delimitado al norte pola sierra de la Llomba. El so territoriu foi dependiente del monesteriu de les pelayas Uviéu enantes de valdedios Villaviciosa mientres sieglos onde antes de tar la capital en vega atopar en moral hasta a década del sieglu XIX.

Toponimia

Artículu principal: Toponimia asturiana

virtú del decretu 116/2005 de 17 de payares de 2005, publicáu nel BOPA del 2 d'avientu, fueron aprobaes les formes oficiales de los topónimos del conceyu de Sariegu, pasando a ser oficiales en tolos casos les denominaciones n'asturianu, salvu nel casu de Lamasanti/Llamasanti, nel que s'optó por caltener una denominación billingüe. Les denominaciones agora oficializaes son les úniques que van poder apaecer na señalización viaria y nos mapes oficiales.

Parroquies

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	% superficie Sariegu	Población	% población Sariegu	Densidá (hab./km²)
1	Narzana	9,29	36,1136,11%	361, 346	28 430,0628 430,06%
2	San Román	6,55	25,4625,46%	184, 184	14 491,2714 491,27%
3	Santiago	9,89	38,4438,44%	707, 722	55 682,355 682,3%

Fíos nomaos del conceyu

• Toribio Vigil Quiñones
• Francisco Pruneda Cañal
• Antonio Valvidares Argüelles
• Saturnino Martínez

Historia

Nun se toparon muertes históriques que prueben la esistencia de vida humana nel conceyu mientres tiempos prehistóricos nin románicos, nin visigóticos, anque se tienen nicios d'un asentamientu romanu nel territoriu, fechu esti ensin demostrar por falta de pruebes arquiteutóniques, epigráficas o numismátiques.

La primer noticia documental que se tien del conceyu viennos del añu 996 d. C., nel que'l monarca Bermudo II y la so esposa Elvira dexen delles posesiones de Sariegu al monesteriu de San Pelayo n'Uviéu. Esti fechu queda conmemoráu'l día 14 de marzu de 1996 con una placa sita na Fonte Pozu Salau, que diz: «conmemoración milenariu donación del valle de Sariegu pol rei Bermudo II al Real Monesteriu de San Pelayo d'Uviéu».

Na Alta Edá Media, hai profesionales qu'asitien a Sariegu dientro del territoriu del Maliayo (Villaviciosa), y otres persones incluyir nel de Siero. Nel 1076 Bronildi García fai una donación qu'inclúi la ilesia de Santa María, anque nun se sabe esautamente si tratar de la de Sariegu o d'una bien próxima que tenía'l mesmu nome. Nel añu 1200 el rei Alfonso IX dexa tierres y posesiones del conceyu al apocayá fundáu monesteriu de Valdediós.

Mientres el sieglu XIII les lluches ente les xentes de les aldegues de Sariegu y los poderes monacales convertir en frecuentes, llegando a tal puntu que'l rei Alfonsu X concediera al pueblu'l privilexu de poder entamase en conceyu, énte lo que los monesterios de San Pelayo n'Uviéu y Valdediós en Villaviciosa remontáronse y consiguieron faer que'l rei camudara d'actitú nun otorgándo-yos tal privilexu.

Yera Sariegu llugar de camín dientro del camín de pelegrinación de Santiago, cruciando'l territoriu l'itinerariu llamáu «camín francés». Al conceyu llegaben caminantes que, dempués de dexar Valdediós, siguíen camín darréu per Siero y Uviéu. Créese que tuvo qu'haber un hospital p'atender y agospiar a estes persones que faíen la pelegrinación. Suelse señalar como primer capital del conceyu a Moral, tal como sostién Xovellanos na so coleición d'Asturies.

Al constituyise la Xunta Xeneral del Principáu, Sariegu participa nella como conceyu de realengu con procurador propiu y votu na mesma. Mientres la Edá Media'l conceyu cunta con un alférez mayor, rexidores y dos xueces. Mientres esta dómina'l control del valle foi exercíu pola familia Vigil-Quiñones que'l so escudu d'armes puede reparase nel Palaciu de Moral.

Nos principios del sieglu XIX, concretamente na guerra de la Independencia, Sariegu foi llugar de camín de les tropes franceses, tando les guerrilles asturianes escondíes peles sos fasteres y los rincones montascosos dende onde atacaben a diches tropes invasores. Acabada la guerra empezar a producir un movimientu migratoriu a tierres d'ultramar que duraría dellos años. Yá nel sieglu XX reseñar histórica más destacada ye la guerra Civil española, qu'ablayó a les xentes como nel restu del país. En dicha guerra nel conceyu quedó habilitáu un pequeñu campu d'aviación republicanu.

Demografía

La evolución de la población nel conceyu siempres se caltuvo más o menos constante, teniendo una media histórica de 1.400 habitantes, cifra que se supera anque en bien poca cantidá anguaño, pero que s'atopa daqué alloñada de la so cota más alta que foi de casi 1.750 habitantes na metá del sieglu XX. D'esta miente la población de principios de sieglu ye bien asemeyada, numbéricamente falando a l'actual. La llocalización del conceyu asitiáu ente Xixón, Siero, Villaviciosa y Nava apurrió-y una situación ventaxosa nel centru de la rexón, yá que-y dexó desempeñar ciertu papel de llocalización residencial que sirvió p'amenorgar la perda d'efectivos nel mesmu. La pirámide de población atópase abondo apurrida en comparanza con otros conceyos asturianos, siendo altamente permediada la rellación home-muyer. La población concentrar en trés parroquies que son les de Santa María de la Concepción en Bárzana, la parroquia de Santiago de Sariegu y la de San Román. De toes elles la de Santiago ye la que mayor númberu d'habitantes tien con un total de 706 y nella allúgase la capital del conceyu que ye Vega.

Al respective de l'actividá económica del conceyu hai que destacar dos factores ayenos a ella puramente como son les rentes llograes poles persones de Sariegu que trabayen n'otros conceyos, y les prestaciones percibíes per una parte de la población (pensiones, subsidios, etc).

Con tou esto'l sector primariu ye'l que xenera mayor númberu d'emplegos nel conceyu representando a un 41,23% del total. La ganadería ye l'actividá principal, contabilizándose una mayoría de cabeces vacunes, teniendo nun 70% una orientación láctea. La edá media de les persones titulares de les esplotaciones ye de 50 años, anque equí les perspectives de que se produza un relevu xeneracional son muncho más grandes que n'otros llugares.

El sector secundariu y la construcción nun se caractericen por tener una gran presencia nel conceyu nin enantes nin agora onde xenera anguaño un 24,3% de los emplegos totales, siendo la caña de la construcción la caña que se lleva la mayor parte d'ellos. Tamién tien representación l'actividá maderera y la industria extractiva.

L'únicu sector que ta teniendo una evolución realmente positiva ye'l terciariu de los servicios, que foi ganáu importancia nel conceyu mientres estos últimos años, llegando a tener anguaño al 34,47% del total. L'actividá del comerciu ye la que mayor númberu d'emplegos da al conceyu.

Fuentes: gráfica por Wikipedia INE

Política

Nel conceyu de Sariegu, dende 1979, el partíu que más vegaes gobernó foi l'Independiente pol Progresu Municipal de Sariegu (PROMUSA). L'actual alcalde ye Saúl Bastián Montequín que gobierna dende 2015. Les dos primeres llexislatures (1991-1995 y 1995-1999), facer Parajón con PROMUSA; les dos siguientes (1999-2003 y 2003-2007), con URAS; y nuevamente volvió a PROMUSA para les eleiciones de 2007.

Economía

Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2011)

	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	411	100
Agricultura, ganadería y pesca	68	16,55
Industria	62	15,09
Construcción	51	12,41
Servicios	230	55,96
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

Usos del suelu del conceyu (añu 2010)

Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	1,25
Praderíes	16,32
Terrenu forestal	4,32
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...)	3,83
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

Carauterístiques del sector primariu (añu 2011)

Ganaderíes de bovín	110
Cabeces de ganáu bovín	1.970
Cabeces de ganáu ovín	498
Cabeces de ganáu cabrín	25
Ganaderos con cuota llechera	19
Quilos de cuota llechera	2.704.520
Metros cúbicos de madera valtao	621
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2011, SADEI

Arte

El conceyu resulta de gran interés arquiteutónicu, destacando les trés ilesies parroquiales que de siguío vamos detallar.

La ilesia de Santa María de Narzana ta alcontrada nel altu de la llomba qu'apodera tol valle del Nora. Ye un monumentu románicu que data del sieglu XII, y presenta una sola nave, ábside semicircular precedíu de tramu rectu y cubierta con bóveda de fornu. Tien un importante conxuntu decorativu destacando los capiteles historiaos con temes juglarescos, según la puerta d'accesu nel so llau occidental formada por trés arquivoltas enmarcaes nun guardapolvo.

La ilesia parroquial de Santiago de Sariegu ye d'orixe prerrománicu, calteniendo de dicha dómina trés ventanales del sieglu X. El restu de la ilesia ye d'una reconstrucción posterior, concretamente del sieglu XVI destacando d'ella la cabecera de bóveda estrellada.

D'últimes la ilesia parroquial de San Román data del sieglu XIII y presenta la típica estructura del románicu rural asturianu, esto ye, cabecera plana y ventana absidal, que recuerda a la ilesia de Santa María en Narzana anque con una decoración muncho más simple qu'ésta.

Dientro de l'arquiteutura civil y popular vamos destacar el palaciu Vigil-Quiñones, alcontráu en Moral, y que yera d'una familia noble qu'ostentó ciertu poder nel conceyu. Foi construyíu nel sieglu XVI cuntando con una capiya so la advocación de San Roque. El palaciu presenta un cuerpu central flanqueado por dos torres que tienen un pisu más d'altor. El cuerpu central, nel pisu inferior ta formáu por arcos carpaneles y rematar por un pisu formáu por galeríes de madera. Nes torres puede reparase l'escudu d'armes de la familia.

Nes llocalidaes de Vega y San Román tamién pueden reparase casones que lleguen a tener un tamañu considerable, según les típiques viviendes rurales asturianes, perbién encaxaes dientro del paisaxe del conceyu.

Enllaces esternos

• Páxina web del conceyu (castellán)

• Datos: Q911122
• Multimedia: Sariego