Centru históricu de Córdoba

Centru históricu de Córdoba
Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO
	Fotografia aérea del cascu históricu de Córdoba. Centru históricu de Córdoba (España)
Llugar	España
Criterios	Cultural: i, ii, iii, iv
Referencia	313
Inscripción	1984 (VIII Sesión)
Estensiones	1994
Área	Europa y ; América del Norte

El centru históricu de Córdoba ye unu de los cascos antiguos más grandes d'Europa. En 1984, la Unesco declaró a la mezquita-catedral de Córdoba como Patrimoniu de la Humanidá.^[1] Más tarde, en 1994, la Unesco espandió esta denominación a gran parte del cascu antiguu.^[2] El centru históricu tien una gran riqueza monumental calteniendo grandes muertes de la dómina romana, árabe y cristiana.^[3]

Los elementos de cantu que definen la delimitación del conxuntu históricu de Córdoba tán formaos peles víes de comunicación que coinciden cola antigua muralla, lo qu'en gran midida salvaguardó'l centru históricu d'enanchar urbanísticos de finales del sieglu XIX y principios del XX, pos éstos trescurren pol perímetru del mesmu (Avenida Conde Vallellano, Paséu de la Victoria, Ronda de los Tejares, Avenida de les Ollerías), creándose asina un aniellu d'espacios llibres que protexe al Conxuntu Históricu de Córdoba.

Historia

El poblamientu de Córdoba remontar a la Edá del Bronce, magar la fundación de la ciudá tien llugar a mediaos del sieglu II e.C. pol pretor Claudio Marcelo, convirtiéndose en capital de la Hispania Ulterior y más tarde de la Bética, llegando a tomar el títulu de Colonia Patricia, lo que pon de manifiestu la prosperidá y prestíu de que yá entós gociaba. Tres la cayida del Imperiu Romanu d'Occidente, la ciudá cayó so poder del Imperiu Bizantín hasta que foi conquistada nel añu 572 pol rei visigodu Leovigildo. Escontra finales del sieglu VII, les lluches civiles y les intrigues polítiques debilitaron el poder visigodo, lo que facilitó la penetración de los musulmanes na península nel añu 711 y la rápida conquista del país, que permanecería so la dependencia del Emiratu de Damascu. Nel añu 717 Córdoba convertir poles sos carauterístiques xeográfiques y les sos posibilidaes estratéxiques en capital d'al-Ándalus; en 756 el príncipe omeya Abd al-Rahman I llogra alzase col poder n'al-Ándalus y establez el Emiratu Independiente de Córdoba; en 929 Abd al-Rahman III proclama'l Califatu de Córdoba. La ciudá algama entós el cenit de la so rellumanza.

Tres la cayida del Califatu, yá a principios del sieglu XI, Córdoba entra en decadencia política, anque non cultural. En 1236, el rei Fernandu III de Castiella conquista la ciudá, que xugaría dende entós un papel trascendental nes lluches contra Granada y convertiríase por ello en residencia habitual de los reis de Castiella. Nel sieglu XVII Córdoba somorguiar nuna fonda crisis qu'incide negativamente nel desenvolvimientu de la ciudá. Nel sieglu XVIII va asistir a una recuperación y va cobrar impulsu la renovación urbana, magar na segunda metá d'esta centuria van llevar a cabu delles actuaciones negatives, como la rotura de la muralla medieval, qu'agoren la vocación destructiva del sieglu XIX. La notable crecedera demográfica del sieglu XX potenció la nacencia de nuevos barrios, qu'a partir de la segunda década del sieglu fueron arrodiando la ciudá.

De cada periodu históricu equí reseñáu caltiénense importantes testimonios materiales na ciudá. Pontes, muralles, torres, puertes de muralla, molinos, muertes de mezquites, ilesies, conventos, palacios, etc., engrosen el vastu y ricu patrimoniu de bienes inmuebles de Córdoba, a lo qu'habría que sumar un patrimoniu mueble integráu por pieces de pintura, escultura y imaginería, platería y artes decoratives polo xeneral d'estraordinariu valor.

Estructura urbana

Dende'l puntu de vista de la so estructura urbana, cabo dicir que'l cascu históricu de Córdoba ta constituyíu por dos partes físicamente estremaes, que son la Villa o antigua Medina musulmana, al oeste, y l'Axerquía o barriu oriental. Esta división ye heriedu musulmán que se va a perpetuar col pasu de los sieglos. Mientres el periodu bajomedieval va dotar de mayor impulso a la parte de la Axerquía, pocu poblada nel momentu de la conquista cristiana, dar# en el so ordenamientu en siete parroquies o collaciones. Nel sieglu XVI abren places o s'enanchen delles esistentes, pero la estructura urbana nun conoz tresformamientos fondos, como tampoco se van a conocer nos sieglos XVII y XVIII. Yá nel sieglu XIX producen actuaciones urbanístiques drástiques, como la baltadera de les puertes y la mayor parte de la muralla, la creación de paseos y aveníes y l'apertura de nueves víes, que se completen a principios del sieglu XX hasta configurar definitivamente la petrina de rondes qu'arrodia al cascu históricu.

Polo que respecta a la Villa, dientro d'ésta atopen los restos de la ciudá romana al norte, la Medina andalusí al sur, cola Mezquita de Córdoba Gran Mezquita Aljama, actual Catedral, y nel estremu suroccidental un barriu d'espansión cristiana del sieglu XIV surdíu al amparu del Alcázar de los Reis Cristianos. La heteroxeneidá de toa esta zona dexa estremar la Villa en trés partes: el centru comercial, la redolada de la Mezquita-Catedral y el barriu de San Basilio. Pela so parte, nel casu de la Axerquía, la división ye muncho más difícil dada la so mayor homoxeneidá, magar lo cual puede llevase a cabu una zonificación basada na primitiva división en siete parroquies o collaciones. Na Axerquía caltiénense la mayor parte de los templos cristianos bajomedievales, tantu les parroquies -de la que namái una sumió- como les fundaciones conventuales.

Na trama urbana, les estreches ya irregulares cais determinen unes mazanes irregulares d'heriedu medieval, dientro de les cualos afaise un parcelario que'l so tamañu depende de la tipoloxía qu'alluga, resultando ampliu nel casu de conventos, residencies palaciegues o edificios institucionales y menor en viviendes, que suelen responder a una tipoloxía heredada de la casa musulmana, deldora de la mesma de la romana de casa patio y que la so imaxe más pintoresca son los sos patios.

Monumentos

Mezquita-catedral de Córdoba

L'antigua Mezquita de Córdoba, reconvertida a cristianismu nel sieglu XIII na actual Catedral de Santa María, ye consideráu'l monumentu más importante de tola arquiteutura andalusí, xunto cola Alhambra. Foi construyida en cuatro fases, ente los años 786 y 988, nun terrén perteneciente a la basílica visigoda de San Vicente mercáu por Abderramán I.^[4] L'edificiu orixinal foi esmarranáu, pero aprovechóse munchos de los sos materiales como columnes, capiteles fustes y bases,^[4] polo que fueron tallaos en dómina romana y bizantina.^[5] Sicasí, al ser construyida sobre l'antigua basílica, apenes quedó rastru d'ésta y namái tres los trabayos empecipiaos na década de 1940 llogróse recuperar dalgunos de los sos restos.^[6] Darréu, mientres el Califatu de Córdoba, foi oxetu de delles ampliaciones, y convertida en catedral en 1236 tres la conquista cristiana, pa lo que se realizaron cambeos, les más sustanciales y discutinios en 1523, cuando la parte central de l'antigua sala d'oración tresformar colos criterios propios de l'arquiteutura del Renacimientu. Con 23.400 m², foi la segunda mezquita más grande del mundu en superficie, por detrás de la Mezquita de La Meca, siendo namái algamada darréu pola Mezquita Azul (Istambul, 1588). La Mezquita Hassan II (Casablanca, 1993, de 23.000 m²), averar a la so superficie, anque nun llega a superala.

Palaciu Episcopal

Edificio edificáu sobre l'antiguu Alcázar Califal y frente a la fachada occidental de la Mezquita-catedral. Dende la conquista cristiana hasta los nuesos díes foi sede del Obispáu de Córdoba. A mediaos de los años ochenta parte d'esti complexu convertir nel Muséu Diocesanu de Belles Artes. La primer reforma importante del palaciu realizar nel sieglu XV, con una construcción d'estilu góticu ojival. En 1745, sufrió una gran quema que fizo que mientres esi sieglu y el siguiente, añadiéronse-y otres dependencies como la fachada na plaza del Campu de los Santos Mártires del sieglu XVII, según patiu del XVIII.

Antiguu Hospital de San Sebastián

Foi construyíu ente 1512 y 1516 por obra d'Hernán Ruiz I. Dende la so fundación hasta 1724, fecha na que se constrúi l'Hospital del Cardenal Salazar, foi'l mayor hospital col que constó la ciudá. En 1816 treslladar a esti llugar la Casa de Expósitos de San Xacintu, que s'atopaba nel Hospital del mesmu nome. El nucleu Principal del edificiu constituyir el claustru d'arquiteutura mudéxar y la capiya d'estilu góticu-flamíxeru rica en decoración plateresca y obra de Hernán Ruiz I, quien tamién realizó la fachada en 1514. Los sos murios son de piedra y columnes de lladriyu con arcos peraltados en planta baxa y rebaxaos en planta alta. La organización del mesmu realízase en redol a los patios. Anguaño ye sede del Palaciu de Congresos y Esposiciones.

Sinagoga

Esti templu hebréu, asítiase dientro de la Judería de Córdoba, foi construyíu nel añu 1315 n'estilu mudéxar. Consta d'un patiu al que s'apuerta dende la cai y que da pasu a un antepar siguíu de la sala d'oración. Del llau oriental del antepar arrinca la escalera que lleva hasta la galería pa les muyeres; dicha galería coneutar cola sala d'oración por aciu tres balcones decoraos con arquillos polilobulados. La sala d'oración ye de planta cuasi cuadrada con 6,95x6,37 m;^[7] tien cubierta de artesonado y algama un altor de más de 6 metros; nel so llau oriental ábrese'l tabernáculo, espaciu reserváu pa la Torá y coronáu con arcu de grandes lóbulos, enmarcáu nun alfiz; alredor dispónse decoración de lacería. El llau opuestu al tabernáculo presenta un pequeñu nichu con arcu polilobulado y apuntáu, onde tuvo'l retablu de Santa Quiteria.

Alcázar de los Reis Cristianos

Ye un edificiu de calter militar ordenáu construyir pol rei Alfonsu XI de Castiella nel añu 1328. Sirvió d'agospiamientu a los Reis Católicos que pasaron más d'ocho años na fortaleza, dende onde dirixeron la campaña contra'l Reinu de Granada y onde en 1486 Cristóbal Colón solicitó-yos fondos pa la so aventura marítima. Tres la reconquista, foi utilizada como sede de la Inquisición. El conxuntu arquiteutónicu tien un calter sobriu nel so esterior y arrogante nel so interior, calteniendo los sos magníficos xardinos y patios d'inspiración mudéxar. Ta rematáu por cuatro torres que dan al edificiu una forma cuasi cuadrada. La sala principal del edificiu denominar Sala de los Mosaicos yá que nella esponen los impresionantes mosaicos romanos atopaos a finales de los años 50 na Plaza de la Corredera, según un sarcófagu del sieglu III. Nel sosuelu de l'actual planta, ye posible atopar entá, restos de los que se creen yera baños reales utilizaos por altos dignatarios de la dómina musulmana.

Ponte romana

Construyíu sobre'l Guadalquivir nel sieglu I d. C., mientres la dómina romana, foi práuticamente la única ponte que teníu la ciudá en 20 sieglos. Tien un llargor d'unos 331 metros y ta compuestu por 16 arcos, anque orixinalmente tuvo 17. A lo llargo de la so historia sufrió numberoses reconstrucciones, principalmente una na dómina califal, una dempués de la Reconquista y otra a principios del sieglu XX. Estos arreglos fueron más de calter estéticu qu'estructurales. Ello ye que namái l'arcu númberu 14 y númberu 15, empezando a cuntar dende la Puerta de la Ponte, son orixinales.

Torre de la Calahorra

Ye una torre-fortaleza d'orixe islámicu concebida como entrada y proteición del Puente Romanu. La torre, que se llevanta na vera izquierda del ríu Guadalquivir, foi darréu reformada por orde d'Enrique II de Trastámara pa defendese del so hermanu Pedru I de Castiella. A les dos torres esistentes, añadióse-y una tercera, xuniéndose toes elles por dos cilindros col mesmu altor qu'aquélles. Más tarde foi vencida al Institutu pal Diálogu de les Cultures, Fundación Roger Garaudi, quien instaló un muséu audiovisual. Esti muséu presenta una panorámica cultural del apoxéu medieval de Córdoba, del sieglu IX al sieglu XIII, basáu na convivencia de les cultures cristiana, xudía y musulmana.

Molinos del Guadalquivir

Baños califales

Caballerizas Reales

Antiguu Hospital del Cardenal Salazar

Cais

Ver tamién

Patrimoniu de la Humanidá n'España

Bibliografía

El conteníu d'esti artículu amiesta material de la declaración de Bien d'Interés Cultural publicáu nel BOJA n^u 63 el 2 d'abril de 2003 (testu), que s'alcuentra nel dominiu públicu arriendes a lo dispuesto nel artículu 13 de la Llei de Propiedá Inteleutual española.

Referencies

↑ (n'inglés) Comité del Patrimoniu Mundial, Informe de la 8ª Sesión, Buenos Aires, 1984. (Consultáu'l 17 d'avientu de 2008).
↑ (n'inglés) - Comité del Patrimoniu Mundial, Informe de la 18ª Sesión, Phuket, 1994. (Consultáu'l 17 d'avientu de 2008).
↑ Mezquita y centru históricu de Córdoba: Descripción, web de la Conseyería de Cultura de la Xunta d'Andalucía. (Consultáu'l 18 d'avientu de 2008).
↑ ^4,0 ^4,1 «Descripción y hestoria de la Mezquita de Córdoba (Mezquita-Catedral) por Infocordoba». InfoCórdoba. Consultáu'l 5 de xunetu de 2014.
↑ (2008) «Mezquita Catedral de Córdoba», Atles Ilustráu de les Catedrales d'España (en castellanu). Madrid, España: Susaeta Ediciones, páx. 256. ISBN 9788430566242.
↑ «Catedral de Córdoba 1239-2014». Web Oficial de la Santa Ilesia Catedral de Córdoba. Consultáu'l 5 de xunetu de 2014.
↑ Les Inscripciones de la Sinagoga de Córdoba: Perfil de l'alma xudía na diáspora - Web de la Universidá de Córdoba, Departamentu de Ciencies de l'Antigüedá y la Edá Media.

Enllaces esternos

[1] (n'inglés) Comité del Patrimoniu Mundial, Informe de la 8ª Sesión, Buenos Aires, 1984. (Consultáu'l 17 d'avientu de 2008).

[2] (n'inglés) - Comité del Patrimoniu Mundial, Informe de la 18ª Sesión, Phuket, 1994. (Consultáu'l 17 d'avientu de 2008).

[3] Mezquita y centru históricu de Córdoba: Descripción, web de la Conseyería de Cultura de la Xunta d'Andalucía. (Consultáu'l 18 d'avientu de 2008).

[infocordoba-4] 4,0 ^4,1 «Descripción y hestoria de la Mezquita de Córdoba (Mezquita-Catedral) por Infocordoba». InfoCórdoba. Consultáu'l 5 de xunetu de 2014.

[5] (2008) «Mezquita Catedral de Córdoba», Atles Ilustráu de les Catedrales d'España (en castellanu). Madrid, España: Susaeta Ediciones, páx. 256. ISBN 9788430566242.

[6] «Catedral de Córdoba 1239-2014». Web Oficial de la Santa Ilesia Catedral de Córdoba. Consultáu'l 5 de xunetu de 2014.

[7] Les Inscripciones de la Sinagoga de Córdoba: Perfil de l'alma xudía na diáspora - Web de la Universidá de Córdoba, Departamentu de Ciencies de l'Antigüedá y la Edá Media.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]