Camín Primitivu

Camín Primitivu
Situación
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Tipu	ruta de peregrinación (es)
Parte de	Caminos de Santiago de Compostela: Camino francés y Caminos del Norte de España (es)
Coordenaes	43°21′45″N 5°50′40″W / 43.36239°N 5.84431°O
	Camín Primitivu Camín Primitivu (Asturies)
Datos
Superficie	1903,55 ha

Conozse como Ruta Xacobea Primitiva, Ruta interior del Camín de Santiago del Norte o a cencielles como Camín Primitivu al trayectu ente Uviéu y Santiago de Compostela. Na localidá de Melide xúnese'l Camín de Santiago Francés al Camín Primitivu.

Nun ye casual el fechu de que la ruta sía conocida col apellativu de "primitivu", pos foi precisamente'l rei Alfonso II, posiblemente'l primer pelegrín conocíu, quien al conocer la noticia del afayu del cuerpu del santu, tomó esta ruta escontra Compostela pa ser testigu del sucesu.

Ente que la capital del Reinu tuvo n'Uviéu, la ciudá asturiana foi unu de los puntos neurálxicos de les pelegrinaciones a Santiago. Una vegada qu'ésta foi treslladada a Llión, la ruta de los franceses foi adquiriendo relevancia, convirtiéndose na principal vía de pelegrinación a la Ciudá Santa en desterciu de l'anterior.

Reza un tradicional cantar francés que quién a Santiago de Compostela va en pelegrinación y nun visita la Catedral d'Uviéu, dedicada al Salvador, "visita al Siervu y escaez al Señor". Ye por esto que munchos d'ellos opten, una vegada llegaos a Llión, por dirixir los sos pasos escontra la capital asturiana al traviés del conocíu como Camín de Santiago Real, y siguir con posterioridá escontra la ciudá del Apóstol per esta ruta.

De la importancia d'esti Camín dan fe los numberosos hospitales de la ciudá de Lugo, y los seis, dalgunos bien venceyaos al Camín, del conceyu de Burón, güei A Fonsagrada.

Trazáu de la ruta

Enllaz del Camín de la Mariña con Uviéu

Población (conceyu)	Provincia	A Santiago (km)
Bifurcación de caminos (Villaviciosa)	Asturies	358
Ambás (Villaviciosa)	Asturies	355
Valdediós (Villaviciosa)	Asturies	352
Altu de la Campa (Villaviciosa)	Asturies	350
Vega (Sariegu)	Asturies	345
Pola de Siero (Siero)	Asturies	336
El Berrón (Siero)	Asturies	332
Meres (Siero)	Asturies	327
Cualloto (Uviéu)	Asturies	324
Uviéu	Asturies	319

Ruta principal

Población (conceyu)	Provincia	A Santiago (km)
Uviéu	Asturies	319
Lloriana (Uviéu)	Asturies	313
Valsera (Les Regueres)	Asturies	310
Premoñu (Les Regueres)	Asturies	306
Peñaflor (Grau)	Asturies	300
Grau	Asturies	298
San Xuan	Asturies	295
Samarciellu (Salas)	Asturies	291
Doriga (Salas)	Asturies	290
Corniana	Asturies	287
Quintana (Salas)	Asturies	281
Zorrina (Salas)	Asturies	279
Salas	Asturies	276
Porciles (Salas)	Asturies	271
La Espina (Salas)	Asturies	269
La Preda (Tinéu)	Asturies	268
El Pedregal (Tinéu)	Asturies	265
Tinéu	Asturies	258
Monesteriu d'Oubona (Tinéu)	Asturies	250
Campieḷḷu (Tinéu)	Asturies	245
Bourres (Tinéu)	Asturies	239
Bifurcación de la Ruta de los Hospitales	Asturies	237
La Mortera (Tinéu)	Asturies	236
Altu de Porciles (Tinéu)	Asturies	231
Ḷḷavadoira (Tinéu)	Asturies	229
La Puela	Asturies	226
Puertu del Palu (Allande)	Asturies	220
Llago	Asturies	214
Berducedo (Allande)	Asturies	210
A Mesa (Grandas de Salime)	Asturies	205
Buspol (Grandas de Salime)	Asturies	203
Saltu de Salime (Grandas de Salime)	Asturies	194
Grandas de Salime	Asturies	187
Malneira (Grandas de Salime)	Asturies	183
Castro (Grandas de Salime)	Asturies	182
Puertu El Xardón (Grandas de Salime)	Asturies	174
Fonfría (A Fonsagrada)	Lugo	168
Paradanova (A Fonsagrada)	Lugo	164
A Fonsagrada	Lugo	162
Padrón (A Fonsagrada)	Lugo	160
Pedrafitela (A Fonsagrada)	Lugo	155
Hospital de Montouto (A Fonsagrada)	Lugo	153
Paradavella (A Fonsagrada)	Lugo	149
A Lastra (Baleira)	Lugo	142
Fontaneira (Baleira)	Lugo	139
O Cádavo (Baleira)	Lugo	133
Pradeda (Baleira)	Lugo	128
Vilabade (Castroverde)	Lugo	125
Castroverde	Lugo	124
Carballido	Lugo	112
Lugo	Lugo	104
San Xoan do Alto (Lugo)	Lugo	96
O Burgo (Lugo)	Lugo	94
San Romao (Guntín)	Lugo	84
Ponte Ferreira (Palas de Rei)	Lugo	74
As Seixas (Palas de Rei)	Lugo	68
O Hospital das Seixas (Palas de Rei)	Lugo	66
Villamor (Toques)	A Coruña	61
Melide	A Coruña	54

Variante de la Ruta d'Hospitales

Población (conceyu)	Provincia	A Santiago (km)
Bifurcación de la Ruta de los Hospitales (Tinéu)	Asturies	233
Puertu del Palu (Allande)	Asturies	220

Esta variante ye la más antigua y natural del Camín nesti tramu yá que dexa aforrar unos quilómetros de percorríu y evita tener que baxar a La Puela Allande y depués xubir el duru Puertu del Palu. A cambéu transita pol formosu pero inhóspito paraxe de la Sierra de Fanfaraón, ensin pueblos y en bona parte percima de los 1100 m d'altitú. Na Edá Media dos hospitales de pelegrinos, los de Fanfaraón y Valparaíso, daben abellu a los pelegrinos que s'aventuraben por esti tramu y dellos recibe esta variante'l so nome. Pero los hospitales sumieron y anguaño nun queden más que dellos restos d'ellos. Al tratase d'una ruta peligrosa pel hibiernu o con mal tiempu, la ruta principal acabó baxando al fondu del valle, más abellugada y con nucleos de población.

Variante de Santa María de Burón

Población (conceyu)	Provincia	A Santiago (km)
Paradanova (A Fonsagrada)	Lugo
A Proba de Burón (A Fonsagrada)	Lugo
Hospital de Montouto (A Fonsagrada)	Lugo	153

Esta variante en cuenta de pasar por Fonsagrada esviase poco antes en Paradanova y baxa a la A Proba de Burón, localidá que foi la cabeza de la Tierra de Burón y del conceyu homónimu hasta 1835, cuando la capitalidad del mesmu pasó a Fonsagrada. De fechu esta variante foi la principal hasta'l sieglu XVIII. A pesar d'escurrir per terrenes de menor altitú que l'actual ruta principal, cayó en desusu pola importancia que tomó Fonsagrada como principal nucleu de población de la contorna.

El Camín Primitivu n'Asturies

Uviéu

La ciudá d'Uviéu y más concretamente la so Catedral ye'l puntu de partida del Camín Primitivu. Uviéu foi escoyida capital y sede de la Corte del Reinu d'Asturies pol rei Alfonso II el Castu (791-842) nuna fecha indeterminada del so reináu anterior a 812. Sobro una llomba onde esistía dende mediaos del sieglu VIII un monesteriu dedicáu a San Vicente, el rei asturianu fundó la so capital construyendo delles ilesies y un palaciu. Alfonso II foi un rei bien interesáu na promoción del cultu a los santos. Dotó a la capiya de San Salvador, construyida probablemente pol so padre Fruela I, d'importantes reliquies como'l pañu que cubrió a Xesucristu antes de la resurrección. La tradición tamién atribúi al reináu d'Alfonso II el descubrimientu del sepulcru del Apóstol Santiago en Compostela en 814. Alfonso II ye consideráu'l primer pelegrín a Compostela por cuenta de que realizó la ruta de pelegrinación dende la so capital d'Uviéu hasta la tumba del apóstol en Compostela. Este ye consideráu l'orixe del Camín Primitivu.

El Camín Primitivu parte de la Catedral de San Salvador d'Uviéu, alzada nel sieglu XIII nel allugamientu qu'ocupaba l'antiguu complexu palatín d'Alfonso II y de los sos socesores nel tronu d'Asturies (sieglos IX y X). Uviéu caltién importantes monumentos prerrománicos de la dómina de la monarquía ástur. El más notable d'ellos ye la Cámara Santa (sieglu IX), edificiu englobáu anguaño dientro del conxuntu de la Catedral d'Uviéu y atribuyíu al reináu d'Alfonso II. Na Edá Media la Cámara Santa, por cuenta de les numberoses reliquies santes qu'allugaba, convirtióse nel segundu centru de pelegrinaxe más importante d'España, dempués de Santiago de Compostela. Fadríase famosu'l dichu «Quien va a Santiago y non a San Salvador, visita al criáu pero non al señor» en referencia al patrón uvieín y la importancia d'esti llugar como centru de pelegrinación. N'Uviéu atópense otros monumentos prerrománicos d'importancia construyíos polos reis asturianos; Santa María del Naranco, Samiguel de Lliño y Santuyano. Los dos primeros atopanse nel monte Naranco que señoria la ciudá y el terceru a pocu más d'un quilómetru de la catedral, dientro de l'actual ciudá moderna. Tamién ye destacable n'Uviéu la fonte de Foncalada. Toos estos monumentos prerrománicos asturianos, xunto cola ilesia de Santa Cristina de L.lena fueron declaraos Patrimoniu de la Humanidá ente 1985 y 1998 so la denominación Monumentos d'Uviéu y del Reinu d'Asturies.

El Camín traviesa anguaño'l Cascu Históricu de la ciudá y por barrios más modernos sal de la ciudá pela so parte noroeste hasta llegar al antiguu camín de Pontón de Riello, güei asfaltáu. Siguiendo les fasteres del monte Naranco, el camín sigue en direición a San Llázaro de Paniceres y Les Campes. Pasa al pie de la ermita del Carmen en Llampaxuga, na parroquia de Lloriana y depués baxa per La Pipera y la Bolguina hasta llegar al calce del ríu Nora.

El ríu Nora traviesase pela Ponte Gallegos, una ponte medieval documentada dende'l sieglu XIII y que la so estructura actual data'l sieglu XV. La ponte foi destruyíu mientres la Revolución d'Asturies de 1934 y darréu reedificada. Anguaño ta peatonalizado y afatáu d'una moderna escultura. Esti ríu marca la llende ente'l conceyu d'Uviéu y el vecín conceyu de Les Regueres.

Les Regueres

En cruciando'l ríu Nora, el camín entra nel conceyu de Les Regueres travesando Gallegos, un barriu de la parroquia de L'Escampleru. Una vegada dexáu tras Gallegos internase nun monte llamáu El Castañéu del Soldáu, pasa xunto al Molín de Quintos y xube hasta l'antigua Venta de L'Escampleru (L'Escampleru) asitiada nel altu de Les Regueres (247 m). Na encruciada d'esti altu hai documentaos socesivamente un monesteriu, el de San Martín (de 978 al sieglu XI), un hospital de pelegrinos (que funcionaba dende siquier el sieglu XV pero que cerró nel sieglu XVIII) y finalmente la hospedería, que'l so nome llegó hasta los nuesos díes. La ruta sigue en direición a Santullano al traviés de la ilesia de Santa María de Valsera y el modernu albergue de pelegrinos de «L'Escampleru» allugáu nunes antigües escueles.

Dempués de L'Escampleru, el camín pasa al pie de los llugares de Taraniellu, La Rabaza, El Picarín y llega a Premoñu, yá na parroquia de Valdunu. Na Edá Media'l pueblu de Premoñu allugaba un hospital pa pelegrinos que cerró les sos puertes nel sieglu XVIII. Esiste un edificiu del pueblu utilizáu como vivienda particular por delles families conocíu como Casona de la Portalada que ye identificáu como l'edificiu qu'ocupaba aquel hospital. El pueblu caltién tamién la capiya de Santa Ana (sieglu XV), que seique formó parte d'aquel hospital.

Cuatrocientos metros dempués de la capiya, un camín que sal pela derecha baxa escontra'l valle d'Ardaxe y les cases de La Fonte. El camín xira darréu a la izquierda en direición a Paladín onde traviesa'l ríu Sotu. Depués el camín pasa al pie de los llugares de Puerma, El Fornu y Carril; y siguiendo paralelu al Nalón sale del conceyu al travesar el regueru L'Aracha poco primero de llegar a La Ponte Peñaflor.

Candamu y Grau

El Camín Primitivu pasa nun curtiu tramu d'unos 500 metros pol conceyu de Candamu. Ye na aldega de La Ponte Peñaflor de la parroquia de Cueru, xusto antes de travesar el ríu Nalón y entrar en Grau al traviés de la ponte homónima.

La Ponte Peñaflor ye una ponte d'estilu románicu documentada en 1144, pero que la so fábrica actual data de la Baxa Edá Media. Al otru llau del ríu, yá nel conceyu de Grau, atópase'l llugar de Peñaflor, qu'alluga la Ilesia Parroquial de San Xuan, que caltién parte de les sos estructures romániques.

A lo llargo del fértil valle de Peñaflor el camín traviesa una rica zona agrícola que la so actividá remontase a la Edá Media hasta llegar a la villa de Grau, la capital del conceyu homónimu. Grau ye unu de los finales d'etapa típicos del Camín. El so orixe atópase precisamente nel pelegrinaxe a Compostela y nel desenvolvimientu urbanu promocionáu pola monarquía na Edá Media. Nel sieglu XIII el rei Alfonso X dio a Grau'l so primer fueru municipal. El so centru urbanu conserva la traza de la so organización medieval incluyendo delles secciones de les muralles qu'arrodiaben la localidá. El camín entra en Grau al traviés de la Capiya de San Pelayo y l'antiguu barriu del mesmu nome; traviesa'l cascu históricu y sal pel barriu de la Cruz, llamáu asina por un antiguu calvariu de piedra. Ente los monumentos más destacaos de la villa atópense la Capiya de los Dolores (sieglu XVIII) d'estilu barrocu y el Palaciu de Miranda-Valdecarzana (sieglu XVII).

N'abandonando'l paisaxe urbano de Grau y enfusanos nel mediu rural empecípiase l'ascensu del puertu de San Xuan de Villapañada que se remata algamáu l'aldega d'El Freisnu na parroquia del mesmu nome. Na Edá Media los caballeros de la Orde de San Xuan de Xerusalén xestionaben un hospital de pelegrinos y na actualidá un albergue de pelegrinos allugáu nes antigües escueles de San Xuan de Villapañada prosigue esta tradición. Dempués del albergue'l camín transita per un tramu que caltién restos de la so calzada orixinal y pasa por aldegues que lleven nomes como La Venta'l Cuernu o La Venta. El Fresnu, a lo cimero del puertu, ye un nuedu camineru importante una y bones equí cruciábase'l Camín de Santiago cola Vía de la Mesa. Esta foi la razón de qu'equí s'alzara la Ilesia de Santa María del Freisnu, que la so imaxe de la Virxe del Freisnu tien gran devoción na zona. La llende ente Grau y el vecín conceyu de Salas atopase nel mesmu alto polo que al empecipiar el descensu'l caminante ya ta nel conceyu de Salas.

Salas

Tinéu

Allande

Grandas de Salime

Grandas de Salime (562 m), capital del conceyu y de la parroquia homónimes, ye una villa con una población actual que ronda los 600 habitantes. La so historia ta amestada al Camín Primitivu, yá que en 1222 el rei Alfonso IX concedió un privilexu a la villa pol cual obligábase a los pelegrinos a travesala. Dientro del patrimoniu de Grandas destaquen la ilesia parroquial de San Salvador, que contién estructures romániques, gótiques y barroques; y el Muséu Etnográficu de Grandas de Salime, fundáu en 1986 y que ye'l más antiguu d'Asturies. El muséu atopase na antigua casa rectoral del sieglu XIX que foi rehabilitada pal so usu museísticu. El muséu cunta con una coleición d'elementos característicos del mediu rural asturianu y reproducciones de distintos espacios tradicionales, como una tienda de comestibles, una barbería, una xastrería asina como habitaciones d'una casa típica asturiana. La villa cunta anguaño con un albergue de pelegrinos municipal.

El camín acomete un enllargáu descensu nesti puntu escontra'l valle del ríu Navia. El Camín históricu baxaba escontra'l pueblu de Salime y travesaba el ríu Navia pela so famosa ponte. Sicasí Salime sumió en 1956 so les agües del Banzáu de Salime. Siguir esta ruta obligaría anguaño al pelegrín a travesar el banzáu en barca polo que la inmensa mayoría de los pelegrinos actuales, dende Buspol, esviense en direición nordeste escontra l'aldega allandesa de Murias volviendo internase en tierres d'esti conceyu y antes de llegar a ella, baxen escontra la presa de Salime y crucien el Navia pela so carretera. Per esta ruta moderna, en cruciando la presa, transitiase mientres unos 200 metros per tierres del conceyu de Pezós y xúbese depués pela carretera escontra Grandas de Salime. A media xubida la variante moderna del camín xúnese col camín históricu que vien dende l'antigua Salime y dende la ribera del actual banzáu.

En saliendo de Grandas, el Camín traviesa por dellos nucleos de población tradicionales, como la casería d'A Farrapa, Xuntacasa o les aldegues de Cereixeira y Malneira. Ente estes dos últimes aldegues atópase una necrópolis neolítica, qu'atestigua l'antigüedá de la presencia humana a lo llargo del Camín. Malneira alluga tamién una ermita dedicada a la Virxe de la Esperanza.

La siguiente aldega del camín ye Castro (671 m), asitiada xunto al llugar qu'alluga un antiguu castru que data Edá del Fierro, el castru de Chao Samartín. Esti castru vien teniendo escavaciones sistemátiques dende 1990, el so xacimientu ye visitable y cuenta con un muséu. Dempués de Castro pásase pela aldega de Padraira. Esta aldega allugó un hospital para malatos que dependía de la colexata de Grandas. La ermita de San Llázaro en Padraira, reconstruyida en 1698, atopábase xunto al antiguu hospital que los sos restos identificarense apocayá.

Nel so últimu tramu por esti conceyu, el camín adiéntrase na parroquia de Penafonte, travesando'l llugar de Xestoselo y l'aldega de Penafonte, onde s'atopa la ilesia parroquial de Santa María Madalena, construyida en 1605. Dende Penafonte empecípiase l'ascensión al Puertu del Xardón. El camín flanquea el monte Zarro y xubiendo pel Monte de la Curiscada o Picu Cuia algama dichu puertu asitiáu a 1030m. Tamién puede llegase pol llugar de Bustelo del Camín. El Puertu del Xardón marca llende actual ente les rexones de Galicia y Asturies.

El Camín Primitivu en Galicia

En Galicia, al Camín Primitivu denómase tamién Camiño d'Uviéu o Camin de Ovedo, remontándose estos topónimos a la Edá Media.

El Camín entra en Galicia pol Puertu del Xardón (O Xardón), dende onde pue contemplase un cume míticu, Pedras Apañaes (1204m), onde los romanos escavaron maxestoses galeríes pa la estracción d'oru.

Una antigua pista arrodiada de necrópolis neolítiques conduz dende'l puertu hasta l'Hospital de Fonfría. L'hospital tuvo ocupáu por caballeros de la Orde de San Juan de Jerusalén, como s'evidencia por una Cruz de Malta nel interior del edificiu.

El siguiente trechu del camín bautizáu como "Camín del Rei" (Camiño Real) traviesa una zona bien rica n'arquiteutura relixosa, destacando, la Capiya de San Cosme de Barbeitos, la Ermita de Santa Bárbara do Camiño nel pueblu de Silvela y la Capiya de Santa Cruz, que colinda col encruz de Paradanova.

Variante de Santa María de Burón

En Paradanova el Camín Primitivu baxaba <b id="mwAg4">pela</b> carbayera de Carballeira da Costa y al traviés de la fonte Fonte da Pousa hasta llegar a la A Proba de Burón (A Pobra do Burón). Na Edá Media esta villa foi una de les principales etapes del Camín Primitivu ente Uviéu y Santiago de Compostela. La fortaleza que domina esti guapu valle foi cedida pola Casa de Lemos a la de Altamira y foi reconstruyida nel sieglu XV, dempués de la Revuelta Irmandiña. Los pelegrinos teníen la costume de pasar nueche en dalgún de los hospitales que tenía la villa, el de la Santa Trinidá, fundáu en 1338, el de la Reina o'l de Santiago, documentaos estos dos dende siquier 1384.

La ruta dexaba la A Proba de Burón travesando la Capiya de San José. Al traviés d'una antigua cai empinada algamábase'l complexu de les malateríes.Nun estremu d'esti complexu una vegada tuvo la Ilesia Románica de Bastida (A Bastida), que perteneció a la Orde de San Xuan de Portomarín. Pela redolada podemos aldovinar l'allugamientu del Hospital de San Llázaro, asina como les llamaes Güertes de San Llázaro (Hortas de San Llázaro), terrenos de cultivu que pertenecíen al hospital. Les cases de los malatos taben asitiaes lloñe, nuna llomba, según la costumes de la dómina.

Los pelegrinos teníen que prosiguir pol tramu bautizáu como "Camín de Misa" (Camin de Misa) que xubía escontra los cumes de Muradal, pasando por Xestoso de Palfito (actual Xestoso de Riba) , qu'allugaba otra malatería románica, formada principalmente pola Capiya de San Llázaro y una forxa que cerró les sos puertes nel sieglu XX.

El camín siguía xubiendo escontra Muradal, en direición a la Sierra de Llaguna Seca, pasando por Lomba das Modorras. Dempués del cume a unos 1000 metros d'altitú, el camín baxaba escontra Montouto.

La Sierra de Montouto ta chiscada con restos neolíticos. Contabilizáronse una ventena de túmulos. Amás esiste un menhir llamáu Pedra Labrada polos pastores de la contorna que s'utiliza como baliza del camín y bienvenida a los pelegrinos. En 1357 Pedro I el Cruel fundó l'Hospital Real de Santiago de Montouto "nel camín primitivu de los pelegrinos a Compostela", que "ye una tierra despoblada onde los probes morrian na nieve" según les pallabres de Felipe II en 1586. Nel sieglu XVII l'hospital foi treslladáu a unu allugamientu asitiáu a menor altitú.

Variante de Fonsagrada

De Paradanova salía un ramal del camín que llegaba direutamente al Hospital de Montouto ensin pasar per A Proba de Burón y transitando per una ruta más curtia pero más alta. De Paradanova el camín xubía hasta llegar a los restos romanos de "Fontem Albei" una antigua etapa nel camín entre Lucus Asturum (actual Lugo de Llanera n'Asturies) y Lucus Augusti (actual Lugo) datada nel sieglu IV. El llugar tenía una fonte sagrada adorada polos paganos. Cola cristianización el llugar caltúvose como sitiu sagráu al construyise una ermita nel allugamientu de la fonte, La nuesa Señora de Fonsagrada, sustituyida más tarde pola Ilesia Parroquial de Santa María. Un vieyu albergue construyóse tamién cerca de la ermita y la fonte qu'acoyía pelegrinos. Este ye l'orixe de la localidá de Fonsagrada (A Fonsagrada). Esta creció na Edá Moderna hasta convertise nel nucleu de población más importante de la contorna y llegar a mover nel sieglu XVIII la ruta orixinal que pasaba per A Proba de Burón. Anguaño la ruta principal del Camín Primitivu transita por Fonsagrada en cuenta de faelo por A Proba de Burón.

El Camín de Santiago sigue la cai principal de Fonsagrada, la Rua Mayor, nel so cascu históricu. Depués tomo'l llamáu Camin do Calvario en direición a la vecina parroquia de Padrón, llugar que tuvo al cargu de la Orde de San Xuan hasta 1874 y onde anguaño hai un albergue. De siguío el camín sigue hasta llegar al encruz de Santa Cruz d'onde parten caminos qu'apuerten a les capiyes de San Isidro de Vilardongo y Santiago de Pedrafitelas. La llamada Fonte do Hospital acueye a los pelegrinos cuando lleguen a Hospital de Montouto, llugar onde s'axunten les dos secciones de la ruta orixinal.

Baleira

El Camín Primitivu sigue la vía llamada "Via Calciata" o a cencielles Calzada, que lleva al conceyu de Baleira. a una altitú media ente 700 y 800 metros a lo llargo de les sierres d'A Lastra, O Pozu y O Mirador. La primer parroquia dientro de Baleira ye A Degolada, que'l so nome provién de Parata Decollada,nome que figura en 1276 como llende occidental na demarcación del antiguu Condáu Naviensis.

La siguiente parroquia ye A Lastra, qu'acueye una ilesia de la Orde de San Xuan y ye un pueblu típicu del mediu monte gallegu, alzáu nuna zona onde había un importante tránsitu de pelegrinos. Pa xubir a Santiago de Fontaneira dende A Lastra el camín sigue l'aguada sur del picu O Picato y poles aldegues d'O Espiñeiro y A Rodela algama un pasu a 1000 metros d'altitú, A Pena Vieira. El camín traviesa esti cume por un pasaxe estrechu talláu na roca y conocíu como Penedo Apertado.

Santiago de Fontaneira ye una aldega que destaca pol so valor etnográficu, yá que caltuvo bien la so arquiteutura tradicional: pallozas, horros y payares de planta circular en mampostería, cubiertos de paya de centenu. Metanes toes estes construcciones tradicionales ta la ilesia parroquial que tien una efixe de Santiago Matamoros. La ilesia actual ye la resultancia de les reformes realizaes na capiya del antiguu albergue de pelegrinos que s'allugaba equí y que yera rexentada por una pequeña comunidá relixosa.

El Primitivu Camín de Santiago dende Fontaneira siguía pel Monte das Cruces, onde s'allugaba l'antiguu campusantu, antes d'algamar el Campu da Matanza, que da pasu al ampliu pandu na qu'a finales del sieglu XIX fueron atopaes delles sepultures y vieyes armadures, espaes y broqueles, lo que disparó diverses tesis en rellación cola disputa d'una batalla a principios del sieglu IX en tan emblemáticu llugar dacuando rellacionada colos mouros, seres mitolóxicos gallegos incorreutamente asociaos colos moros o musulmanes. El camín que nesti tramu ye llamáu Carrileira de Santiago baxa a la localidá d'O Cádavo al traviés d'esti llugar y de la necrópolis neolítica d'A Medorra. La calzada medieval de los pelegrinos asomabase a O Cadavo baxando encajonado ente les sierres d'O Palaciu y A Vaqueriza, Anguaño recibe a los pelegrinos n'O Cádavo un modernu albergue de 22 cames. El Camín Primitivu xúnese al Camin Vello o da Feira, pa llegar a O Cádavo, que dende 1900 ye la capital del conceyu de Baleira.

D'antiguo el camín pasaba pela parroquia d'A Esperela, 800 metros al sur de Cádavo. Un diploma del añu 857 menta como los pelegrinos paraben nesta población, nel Monesteriu de San Pedro. Esta antigua fundación monástica foi reemplazada por una ilesia románica, que foi reformada a mediaos del sieglu XVIII dando llugar a l'actual ilesia parroquial de San Pedro.

El Camín Primitivu abandona O Cádavo pa xubir al puertu d'A Vaqueriza, al traviés del valle de Pradeda y de la so ermita de Los Remedios. El camín llega a la parte cimera del altu de la Cruz de Pedra, a más d'ochocientos metros de altutud. Esti nome debese a un calvariu que foi alzáu en 1866 pa marcar la llende del conceyu de Castroverde nel Camiño Vellu.

Castroverde

Lugo

Guntín

Friol

Palas de Rei

Toques

Melide

Patrimoniu de la ruta

Les ciudaes milenaries d'Uviéu y Lugo son l'estandarte artístico y monumental d'esta ruta de pelegrinación, que se ve chiscada d'auténtiques xoyes naturales y culturales para prestu del viaxeru.

Patrimoniu natural y paisaxísticu

Namás empezar la ruta, topamos ún de los más belles paraxes de la ruta. Tratase del Escobiu de Peñaflor nel conceyu de Grau.
A lo llargo del percorríu atopamos numberosos exemplares arbóreos convertíos en verdaderos testigos de la Historia. Carbayos y texos milenarios crecen nes proximidaes de munchos templos como restos de les poblaciones celtes qu'establecíen los sos llugares de cultu nes proximidaes de dalgún árbol al que dotaben de significáu sagráu.
D'ente tolos ricos paisaxes de la ruta, destaca'l territoriu tomáu pol conceyu asturianu d'Allande declaráu casi na so totalidá como Monumentu Natural.
La presa hidroeléctrica conocida como Saltu de Salime, da al viaxeru la oportunidá de contemplar una moderna obra d'inxeniería integrada nun bellu paisaxe natural, apurriendo una imaxe de gran impactu visual.

Patrimoniu arqueolóxicu

Les contornes asturianes y gallegues son tremendamente riques en xacimientos megalíticos y fortificaciones castrenses. Esta ruta nun ta exenta de tales restos y mientres el percorríu, el pelegrín va poder allantase con dalgunos de los esistentes como'l Dólmen de Filadoira, el Castru de San Chuis, dambos en La Puela Allande, o'l Castru de Chao Samartín, cercanu a Grandas de Salime.
Pero ensin dala dulda la más impresionante riqueza arqueolóxica de la ruta constituyinla los restos de la ciudá romana de Lucus Augusti, l'actual Lugo.

Patrimoniu artísticu y monumental

Como ye común a la mayoría de les rutes xacobees, l'arquiteutura relixosa ye la qu'adquier mayor significáu monumental. Ente los más importantes templos y edificios relixosos que'l pelegrín puede visitar atópense:
- Catedral de Santa María en Lugo.
- Catedral de San Salvador n'Uviéu.
- Monesteriu de San Salvador en Corniana.
- Monesteriu de Santa María la Real en Obona.
- Monesteriu de San Vicente n'Uviéu.
- Colexata de Santa María la Mayor en Salas.
- Ilesia de San Pedro en Grau.
- Ilesia de Santuyano n'Uviéu.
- Ilesia de Santiso n'Uviéu.
- Ilesia de Santa María del Naranco n'Uviéu.
- Ilesia de San Xuan en Peñaflor.
- Capiya de los Dolores en Grau.
- Capiya de San Pascual en La Mortera.
- Cámara Santa n'Uviéu.
- Capiya de la Balesquida n'Uviéu.
- Capiya de Sanmiguel de Lliño n'Uviéu.
Pero nun se queden estes localidaes ensin les grandes cases señoriales y edificios residenciales qu'amuesen la rellumanza económico y social de les mesmes tantu nel presente como nel pasáu. Dalgunos de los exemplos más significativos son:
- Palaciu de Miranda-Valdecarzana en Grau.
- Torre de Villanueva en Grau.
- Ruines del Palaciu de los Maldonado en La Mortera.
- Casa del Deán Payarinos n'Uviéu.
- Palaciu de Velarde n'Uviéu.
- Casa de la Obispalía en Peñaflor.
- Palaciu de Cienfuegos de Peñalba en La Puela Allande.
- #Palacio Valdés-Sales en Salas.
- Palaciu de Doriga en Salas.
- Palaciu de los García en Tinéu.
Pontes como'l romanu de Lugo y el románicu de Peñaflor, la monumental Fonte de Foncalada n'Uviéu o l'Acueducto de los Pilaress tamién na capital asturiana son exemplos de construcciones civiles destinaes a lo llargo de los sieglos a dotar a estes poblaciones de les infraestructures necesaries.
Otres construcciones públiques destinaes al serviciu de los ciudadanos que llegaron hasta los nuesos díes convertíes n'auténticos monumentos arquitectónicos son los conceyos de Lugo, Salas o Tinéu y l'Antigua Prisión Provincial d'Asturies n'Uviéu.
La cortil cercada de Lugo forma parte de los bienes culturales inscritos pola Unesco na rellación del Patrimoniu Mundial de la Humanidá, pero tamién la Muralla medieval d'Uviéu merez ser destacada ente les construcciones defensives que podemos almirar a lo llargo del camín.

Patrimoniu cultural y popular

Ente los interesantes museos que pueden visitase nes localidaes andaes, sirven como exemplu éstos:
- Muséu provincial en Lugo.
- Muséu Arqueolóxicu d'Asturies n'Uviéu.
- Muséu de Belles Artes d'Asturies n'Uviéu.
- Muséu Diocesanu n'Uviéu.
- Muséu d'Arte Sacro en Tinéu.
Otros edificios ya instituciones d'interés cultural son:
- Universidá n'Uviéu.
- Palaciu de Congreso Princesa Letizia n'Uviéu.
- Premios Príncipe d'Asturies n'Uviéu.
- Teatru Campoamor n'Uviéu.

Galería d'imáxenes

Uviéu (Asturies)
Tinéu (Asturies)
Obona (Asturies)
Catedral del Salvador n'Uviéu
Conceyu de Los Regueros en Santullano
#Palacio Valdés-Sales en Salas
Claustru del Monesteriu de Santa María la Real de Obona
Presa hidroeléctrica "Saltu de Salime"
San Pedro d'Arroxo en Quirós (Asturies)
Muralla romana de Lugo

Ver tamién

Ponte de Salime
Caminos de Santiago n'España
Camín de Santiago Real
Ruta Xacobea del Norte
Ruta Xacobea de Tarna

Referencies

Bibliografía

Carlos Mencos, Empón práctica del Camín Primitivu a cuerpu y en bici Archiváu 2018-10-11 en Wayback Machine (2017). ISBN 978-84-939042-3-4.
Carlos Mencos, El Camín del Norte: Camín de la Mariña y Camín Primitivu (2017). ISBN 978-84-939042-0-3.
Ángel González, El Camín de Santiago pola Mariña o Camino Norte (2010). ISBN 84-241-0479-X.
Caminos de Santiago del Norte. Asociación Ástur-Lleonesa d'Amigos del Camín de Santiago (2004).
De Llión a Santiago de Compostela per San Salvador d'Uviéu. Asociación Ástur-Lleonesa d'Amigos del Camín de Santiago (2000).
El Camín de Santiago per Asturies. Conseyería d'Educación del Principáu d'Asturies (1994).
Guía del Camín Primitivu. Asociación d'Amigos del Camín de Santiago Ástur-Galaicu del Interior (2004).

Enllaces esternos

Llistáu actualizáu de los Albergues del Camín Primitivu.
Guía del Camín Primitivu de Vivecamino. Información sobro les etapes, les localidaes, ónde dormir, ónde comer, mapes y perfiles de la ruta.
Camín de Santiago Primitivu Entamáu.
Guía del Camín Primitivu. Archiváu 2016-03-24 en Wayback Machine
Asociación Ástur-Lleonesa d'Amigos del Camín de Santiago.