Tautopónimu

Los tautopónimos son aquellos topónimos (nomes propios de llugares) que nel mesmu nome repiten l'accidente xeográficu que designen o, nun casu más xeneral, aquellos qu'amuesen cualquier repetición. En puridad, esa repetición tendría de dase nel mesmu idioma anque daos los escasos exemplos —como regueru Regatu— y, por estensión, acéptase que se refiera tamién al significáu de términos tomaos d'otres llingües, siendo ésti'l casu más xeneral (como Desiertu d'El Sáḥara, una y bones «Sahara» vien de la treslliteración a idiomes europeos del árabe صحرا, que significa ‘ermu’).

Apaición de tautopónimos

L'apaición de tautopónimos, como'l de topónimos, tien enforma que ver col asentamientu en nuevos llugares y danse más frecuentemente na primer ocupación de territorios y nos cambeos de pueblos y naciones establecíos nellos amestaos a los procesos d'invasión, conquista y/o colonización.

Los topónimos más antiguos referir a les principales peculiaridaes o accidentes topográficos —montes (orónimos) y ríos (hidrónimos)—, y una de les formes primeres d'identificalos yera describir o numberar eses carauterístiques físiques especialmente relevantes, siendo frecuente utilizar un nome xenéricu: monte, valle, agua, etc. Col tiempu, les llingües primixenies usaes neses rexones camudaron, evolucionaron o fueron sustituyíes por otres (conquistes, invasiones...), calteniéndose, sicasí, los nomes d'eses peculiaridaes , y asina se convirtieron en nomes que'l so significáu yá yera desconocíu pa la mayoría de la población, lo que se conoz como deslexicalización. Hai munchos exemplos d'esti primer orixe de tautopónimos por toa Europa, siendo bien conocíu l'usu d'avon nos nomes de ríos en delles partes d'Inglaterra —avon deriva del galés afon que significa, precisamente, ‘ríu’— o'l del raigañu «guada-» nos ríos de la península ibérica —que procede del árabe «wādi», ‘ríu’.

Otru casu xeneralizáu d'apaición de tautopónimos diose cuando los occidentales esploraron y cartografiaron tierres yá ocupaes por otros pueblos y naciones, incorporando topónimos nativos a partir de la so fonética, dacuando deformándolos o desconociendo en munchos casos el significáu orixinal d'unes llingües pa ellos totalmente inintelixibles. Coincide coles distintes dómines imperiales y coloniales y hai numberosos exemplos en casi toles llingües europees por toa América, África y Oceanía, amás d'en munches partes del interior d'Asia. Tautopónimos d'esti tipu tamién bien famosos, en casi toles llingües, son el casu del llagu Chad —yá que Chad, en kanuri, significa ‘llagu’— o del ríu Molopo — yá que Molopo en tswana o setswana tamién ye ‘ríu’. Ye'l casu coles mesmes de los ríos suramericanos acabaos en «-guay», que procede del guaraní guay, que significa ‘agua [ríu] de’.

Traducciones desavenientes

Un motivu muncho más recién d'apaición de pseudotautopónimos producir nos últimos años cola rápida xeneralización de los sistemes d'información xeográfica y la necesidá d'una puesta adautación de toponimia d'alfabetos non occidentales. Cartográficamente, l'idioma español apenes tuvo posibilidá de xenerar un corpus mesmu nel que se curiaren les trescripciones, y polo xeneral fíxose usu d'adautaciones de toponimies completes xeneraes en francés, alemán y, últimamente, n'inglés, colos problemes de les distintes formes de romanización. De manera similar, utilizáronse casi ensin adautación, pola so relativa familiaridá, cartografíes italianes y portugueses ensin nenguna adautación más que les obvies.

Por ello abonden nes cartografíes dixitales disponibles en llinia les traducciones o trescripciones desavenientes d'otres llingües, nes que munches vegaes inclúyese'l descriptor xeográficu como parte del nome, sobremanera naquellos idiomes en que s'añedir los descriptores a la fin del nome ensin nenguna separación. La mesma Wikipedia ta siendo una causa d'apaición d'estos pseudotautopónimos, yá que al recurrir a la traducción sistemática d'artículos xeográficos n'otres llingües, desdéxense o desconocen los aspeutos etimolóxicos y prímense los encamientos de la ONX de nun crear más exónimos pa los nuevos topónimos y llindar el so emplegu a los exónimos tradicionales d'importancia relevante (vease la Conferencia de les Naciones Xuníes sobre la Normalización de Nomes Xeográficos).

Son exemplos xeneralizaos d'estos nuevos tautopónimos qu'inclúin el descriptor xeográficu:

• llagos:

• llagos de Finlandia acabaos en –järvi (qu'en finés significa ‘llagu’), como Oulujärvi o en –vesi (qu'en finés significa ‘agua’), como Pihlajavesi, Orivesi o Haukivesi;
• llagos del Asia central acabaos en –kul, como Issyk-Kul, o –kol, como Song Kol o Alakol;
• llagos de Rusia acabaos en –ozero (qu'en rusu significa «llagu»), como Topozero, Segozero o Pyaozero;

• ríos:

• ríos de Finlandia acabaos en –joki (qu'en finés significa «ríu»), como Kemijoki o Ivalojoki.
• ríos de Mongolia acabaos en –gol (гол, qu'en mongol significa «ríu»), como ríu Khovd gol o tamién en -iin, como Ideriin gol (o ríu Ider).
• ríos de China acabaos en –jiang (de la terminación -jiāng, treslliteración en piyin que significa «ríu»), como ríu Camudenjiang.
• ríos de Turquía acabaos en –irmak (qu'en turcu significa «ríu»), como Yeşilırmak o Kızılırmak.
• ríos de países árabes qu'incluyan el términu «bahr» (que n'árabe significa «mar» o «masa d'agua»), como «río Bahr Sara» pol ríu Sara.

• montes :

• montes del Asia central acabaes en –shan, como Tian Shan.

Exemplos de tautopónimos

• Desiertu d'El Sáḥara, o ‘desiertu del Desiertu’, yá que sájara vien de la treslliteración a idiomes europeos del árabe صحرا, que significa ‘ermu’;
• Valle d'Arán (Cataluña), ‘valle del Valle’, yá que aran (del antiguu vascuenciu haran) significa ‘valle’;
• Valle de Arana (Álava, España), o ‘valle del Valle’, yá que arana n'euskera significa ‘valle’;
• Port-Barcarès (Pirineos Orientales, Francia), ‘puertu Puertu’, yá que barcarès, en catalán rosellonés significa ‘puertu’;
• El Pont de Suert (Lleida, España), «ponte d'ente pontes», yá que "Suert" asimilar del antiguu vascu "zubiarte" (ente pontes);
• Ponte d'Alcántara, o «ponte de la ponte», Pont al-qanTara (en llatín y árabe);
• Covarones de la Balme (Isère), yá que Balma ye covarón;
• Canal de la Robine (Aude), ‘canal de la Canal', yá que n'occitanu, una robina ye una canal'.
• Cuesta Alhacaba en Granada, significa Cuesta de la Cuesta n'árabe.

Tautopónimos destacaos

Tautopónimos de llocalidaes

• Barcu de Valdeorras, onde tanto barcu como val como orra faen referencia cada unu d'ellos al pasu d'un valle estrechu
• Cantalapiedra, yá que cantar fai referencia a piedra.
• Torrecilla de la Torre

Tautopónimos de ríos

• Ríu Avon, dellos ríos n'Inglaterra y Escocia, río ‘ríu’ (celta (Afon, en galés modernu);
• ríu Avonmore (Irlanda): río ‘ríu grande’, Abhainn Mór n'irlandés;
• ríu Avonbeg (Irlanda): río ‘ríu pequeñu’, Abhainn Beag n'irlandés;
• ríu Awbeg (Irlanda): río ‘ríu pequeñu’, Abhainn Beag n'irlandés;
• ríu Connecticut (Estaos Xuníos): río ‘ríu de la marea llarga’ en algonquino;
• ríu Cuyahoga (Ohio): río ‘ríu torcíu’ en dalgún idioma nativu americanu;
• regueru Fishkill (Nueva York): regueru regueru, yá que kil significa ‘arroyito’ en neerlandés);
• ríu Guadix (España): ríu ‘río ríu’, yá que guad vien del árabe wādi ‘valle’ o ‘ríu’, y iks ye ‘ríu’ en feniciu;
• ríu Guadalquivir (España): ríu ‘gran ríu’, del árabe al-wādi al-kabīr ‘el gran valle’;
• ríu Hatchie (Estaos Xuníos): río ‘ríu’ en maskogui;
• ríu Humber (Inglaterra) y ríu Humber (Ontario): río ‘ríu’ en britónicu;
• ríu Kymijoki (Finlandia): río ‘ríu’;
• ríu Latsa Erreka (tributariu del ríu Nive, en Francia): río ‘regueru regueru’, n'euskera;
• ríu Mississippi (Estaos Xuníos y Canadá): río ‘ríu grande’ n'algonquino;
• ríu Molopo (Sudáfrica): río ‘ríu’ n'idioma tswana o setswana;
• ríu Paraguay (Brasil, Paraguay y Arxentina): río ‘ríu grande’ en guaraní;
• ríu Reka (Eslovenia): río ‘ríu’ n'eslovenu;
• ríu Rillito (Arizona, Estaos Xuníos): ríu ‘riíto’ n'español;
• ríu Schuylkill (Pennsylvania) río ‘ríu ocultu’, el sufixu kill en neerlandés significa ‘ríu’;
• ríu Šyšupė (Lituania) (río ‘ríu sestu’) en lituanu)
• ríu Skookumchuck y ríu Pilchuck (Washington): el sufixu chuck en chinuk significa ‘ríu’;
• ríu Tyne (Inglaterra): río ‘ríu’ en celta;
• ríu Uruguái (Uruguái y Arxentina): río ‘ríu de los páxaros coloríos’ en guaraní;
• ríu Vaslui (Rumanía) ui significa ‘cuerpu d'agua’ en cumano;
• ríu Walla Walla (Washington): río ‘ríu pequeñu’; uala significa ‘ríu’ en sahaptiano, al repitir espresa'l diminutivu;
• La mayor parte de los ríos en Java (Indonesia) empiecen col prefixu ci-, qu'en javanés significa ‘ríu’. La xente mentar cola pallabra indonesia sungai y el prefixu ci-, por casu, sungai Cihampelas (‘ríu Cihampelas’) significa ‘ríu río Hampelas’;

Tautopónimos de llagos y otros cuerpos d'agua

• golfu de Botnia, golfu de ‘golfu’ en suecu llatinizáu;
• estuariu Hayle (Cornwall): estuariu ‘estuariu’, en córnicu (heyl ‘estuariu’);
• Järvijärvi (Sodankylä, Finlandia): llagu ‘llagu’ en idioma finés;
• Jaurajärvi y Jaurakkajärvi, Finlandia (llagu ‘llagu’ en sami javri "llagu", finlandés järvi ‘llagu’);
• llagu Chad (Chad): llagu ‘llagu’, de tsade: ‘llagu’;
• llagu Dal (Caxmir), llagu ‘llagu’ n'idioma balti;
• llagu Ellesmere (Nueva Zelanda): llagu ‘llagu d'Elle’;
• llagu Gaube (Hautes-Pyrénées): llagu ‘llagu’ en francés and gascón;
• llagu Hayq (Etiopía): llagu ‘llagu’ n'amáricu;
• llagu Issyk-Kul (Kirguistán) llagu ‘llagu caliente’ n'idioma kirguís;
• llagu Laacher See (un llagu de cráter y un volcán potencialmente activu n'Alemaña): llagu ‘llagu llagu’;
• llagu Laguna (California);
• llagu Lagunita, en Stanford (California);
• llagu Lakeville (Michigan, Estaos Xuníos): llagu de la villa del llagu (el pueblu llámase Lakeville);
• llagu Michigan (Estaos Xuníos): llagu ‘gran llagu’ (Michigan ye una alteración francesa de la pallabra anishinaabe o ojibwe mishigamaa);
• llagu Mille Lacs (Minnesota): llagu ‘miles de llagos’, en francés;
• llagu Møsvann en Telemark (Noruega) combina mjøsa (‘llagu’) con vann (‘llagu’);
• llagu Nyassa (agora llamáu llagu Malawi), Malawi/Mozambique (llagu ‘llagu Yao’);
• llagu Rotorua (Nueva Zelanda): llagu ‘llagu segundu’ en maorí. Munchos otros llagos de Nueva Zelanda tienen el nome tautolóxicu llagu Rotu;
• llagu Tahoe (ente Nevada y California), llagu ‘llagu’, en washo (idioma tribal nativu americanu);
• llagu Tal-y-llyn (Gales): llagu ‘final del llagu’, siendo llyn ‘llagu’ en galés);
• llagu Loch Lomond, cerca de Saint John (Nueva Brunswick), en Canadá;
• llagu Vatnvatnet (Noruega): llagu ‘llagu llagu’, un llagu cerca de Bodø;
• llaguna de Bay (Filipines): llaguna de ‘llagu’;
• llaguna de la Cocha (Colombia): llaguna de ‘la llaguna’ en llingües quechues;
• llaguna Lagos (Nixeria): ‘llagos’, en portugués;
• Loch Loch (Escocia). Nun se debe confundir con Loch Lochy;
• Loch Watten (Escocia): en gaélicu loch (‘llagu’), y en noruegu vatn (‘llagu’);
• Loughrigg Tarn, en gaélicu loch, y en noruegu rigg (‘cresta’), y tarn ‘cuerpu d'agua’;
• Østensjøvann sjø (un llagu que nun ye tan angostu como un fiordu) y vann (‘llagu’);
• saltu Deschutes (en Tumwater, Washington), salto ‘saltu’ en chinuk wawa;
• Sandefjordsfjorden (Noruega): ‘fiordu del fiordu de Sande’;
• Vatnshlíðarvatn (Islandia): llagu ‘llagu de la fastera; la llocalidá Vatnshlíð (‘fastera del llagu’) llamar a partir del llagu, que de la mesma terminó nomáu pola llocalidá;
• Wast Water (Inglaterra): ‘agua del valle de l'agua’, del antiguu noruegu vatns dalr (= Wasdale) y l'antiguu inglés wæter.

Tautopónimos n'orónimos

• Puigmal, de puig mal, formáu a partir del puig, en catalán ‘picu’ y del raigañu prelatina mal, que significa tamién ‘monte’ o simple montón de piedres;
• picu Viñamala o Vignemale (nos Pirineos), con dos raíz preindoeuropees vin y mal, que signifiquen dambos montes’;
• picu del Gar (Pirineos) o Pic Garr, gar provendría del raigañu Kʰar (vease en francés) que significa ‘roca’ o ‘piedra’;
• Montcuq, o monte Kukk, del romance mont (‘monte’) y el prerromance kuk (‘altor’);
• picu de Montcalm (Pirineos), o ‘picu del Mont Kalm’;

Ver tamién

• etimoloxía
• llistáu de tautopónimos (n'inglés)
• -ónimo
• tautoloxía
• toponimia

Referencies

• Datos: Q3091091