Relativismu

Relativismu
conceutu
teoría

El relativismu ye'l conceutu que sostién qrelativismu puntos de vista nun tienen verdá nin validez universal, sinón que solo tienen una validez suxetivo y relativo a los distintos marcos de referencia. Polo xeneral, los discutinios sobre'l relativismu centrar en cuestiones concretes; asina, el relativismu gnoseológico considera que nun hai verdá oxetiva, dependiendo siempres la validez d'un xuiciu de les condiciones en qu'esti enúnciase; o'l relativismu moral, que sostién que nun hai bien o mal absolutos, sinón dependientes de les circunstancies concretes. Similares postulaos deféndense tantu nel relativismu llingüísticu como nel relativismu cultural.

Introducción

Tradicionalmente consideróse qu'esisten dos asities opuestes al respeutive de la naturaleza de la sociedá y los aspeutos humanos, o a lo menos a ciertos fechos sociales: el objetivismo y el relativismu.

El objetivismo sostién que la verdá ye independiente de les persones o grupos que lu piensen, o nuna forma lóxicamente menos restrictiva, afirma qu'esisten dellos fechos oxetivos nos qu'esiste alcuerdu universal. Per otru llau, el relativismu considera que la verdá depende o ta en rellación col suxetu que lu esperimenta, nun esistiendo verdaes oxetives nin tampoco alcuerdos universales compartíos por tolos seres humanos. Esta corriente tamién argumenta qu'esisten distintes maneres de conocer al mundu y, por más polarizaes que tean, toes tienen validez.

Ye precisu ser cuidadosu a la de definir lo que ye relativismu; asina, por casu, nun ye relativismu aceptar qu'esisten munches opiniones alrodiu de les mesmes coses; esto ye obviu y naide haber negáu. El relativismu apaez cuando amás dizse que diches opiniones son verdaderes si a les persones que les defenden paécen-yos verdaderes. El relativismu caltién qu'esisten munches formes de conceptualizar ciertos fechos sociales, y que nenguna d'elles puede considerase como "verdadera". En cuestiones humanes y sociales reconócense trés formes básiques de relativismu:

1. Cognitivu #

Moral

1. Cultural

Ye conveniente tratalos xuntos yá que se topen estrechamente venceyaos. Por casu el relativismu llingüísticu considera qu'esisten interrellaciones ente'l nivel cognitivu, el nivel cultural y la llingua materna d'una persona. Inclusive, quien se xunten a unu d'ellos, xeneralmente xúntense tamién a los restantes, ente que quien los refuguen, facer en forma conxunta. Oswald Spengler escribió: “Toa cultura tien la so mesmu criteriu, nel cual empieza y termina la so validez. Nun esiste moral universal de nenguna naturaleza”.

Nel primer casu, almitiendo la so veracidá, niégase la verdá absoluta, polo que nun esistiría interés por buscala. Nel segundu casu niégase la esistencia del Bien oxetivu, polo qu'habría que borrar a la Ética como actividá intelectual que busca un camín p'algamar. Nel tercer casu, nun esistiría una cultura meyor qu'otra, polo que tampoco deberíamos esmerarnos por buscala. Dellos autores envaloren que, nel nivel epistemolóxicu, el relativismu surde d'una actitú escéptica, ente que nel nivel moral surde d'una actitú cínica.

Hai delles razones poles que dellos autores consideren afechu'l relativismu. Pueden destacar ente elles:

• La influencia d'elementos físicos, psicolóxicos o culturales nes creencies de les persones;
• La observación de les munches idees o concepciones que tienen los distintos grupos o cultures;
• La observación del cambéu d'idees al traviés del tiempu.

Tou ello puede favorecer el convencimientu de que realmente ye imposible dexar de llau la suxetividá na adquisición de la verdá y de la concepción del mundu. Nun hai que confundir dos teoríes bien próximes pero distintes, el relativismu y l'escepticismu: l'escépticu afirma que non cabo conocencia dalguna, el relativista que sí ye posible la conocencia pero qu'ésti ye relativu a les persones y que polo tanto pueden esistir munches verdaes respeuto de les mesmes coses.

Cabo ser relativista en rellación a ciertos xéneros de realidaes y objetivista respectu d'otres. Por casu, munches persones paecen aceptar puntos de vista relativistes respectu de los valores morales, pero non respectu de la conocencia del mundu físicu. El relativismu más radical ye'l relativismu individual y referío a la totalidá de les conocencies humanes.

Sócrates y Platón consideraron inadmitible'l puntu de vista relativista, tantu poles sos consecuencies nel planu moral y político porque, según ellos, ye una teoría absurda y que fai imposible la conocencia.

Aristóteles ufiértanos una de les posibles crítiques (por amenorgamientu al absurdu) al relativismu de los sofistes.

"La doctrina de Protágoras parte del mesmu principiu (...). N'efeutu, si tou lo que pensamos, si tou lo que nos apaez, ye la verdá, ye precisu que tou sía coles mesmes verdaderu y falsu. La mayor parte de los homes piensen distinto los unos de los otros; y los que nun participen de les nueses opiniones considerar que tán nel error. La mesma cosa ye polo tanto y nun ye. Y si asina asocede, ye necesariu que tou lo qu'apaez sía la verdá; porque los que tán nel error y los que dicen verdá, tienen opiniones contrarías. Si les coses son como acaba de dicise toes igualmente van dicir la verdá".

Aristóteles, Metafísica, Llibru Cuartu, V(Biblioteca Filosófica. Obres filosófiques de Aristóteles. Volume 10. Traducción: Patricio de Azcárate)

Relativismu en ciencies sociales

El términu relativismu ye bien ampliu y puede manifestase de manera bastante diversa nes ciencies sociales como nes ciencies físicu y formal. Por esa razón un discutiniu conveniente del mesmu tien de faese estremando los tipos particulares de relativismu.

Relativismu cognitivu

Relativismu cognitivu ye tou sistema de pensamientu qu'afirma que nun esisten verdáes universalmente válides, una y bones toa afirmación depende de condiciones o contestos de la persona o grupu que lu afirma. Como pensamientu, movimientu o propuesta sobre'l conocencia humana vien estudiáu dientro de la Epistemoloxía o Filosofía de la conocencia. Cuando s'afirma que la conocencia cierta ye relativu a condiciones propies del suxetu (intereses personales, creencies previes, estáu d'ánimu...) entós suelse falar de Suxetivismu, y dacuando recibe un tratamientu independiente.

El Relativismu ye conceptualmente cercanu al escepticismu, anque ésti llega más lloñe: non yá ye imposible establecer verdaes absolutes, sinón que nun se puede llegar a conocer certeramente nenguna verdá.

Les primeres afirmaciones del Relativismu empecipiar en Grecia colos sofistes, siendo'l más famosu Protágoras de Abdera cola so espresión: "l'home ye la midida de toles coses" y foi desenvueltu dos mil cien años dempués por Descartes col discutiniu ente'l racionalismu y l'empirismu. A partir de Kant, col so xiru escontra l'idealismu trescendental, puede empezar a aldericar el calter relativista de dellos planteamientos.

Anguaño vuelve tener una gran importancia nel pensamientu filosófico y teolóxico, pos numberosos autores y corrientes filosófiques del sieglu XX clasificáronse como relativistes o suxetivistes: Nietzsche, James, Dewey, Wittgenstein, Rorty... Ente les corrientes filosófiques, son o impulsen el relativismu: l'esistencialismu, l'estructuralismu, el constructivismo social, xunto coles nueves concepciones de la filosofía de la ciencia (Kuhn, Lakatos, sobremanera Feyerabend). Pero la gran corriente relativista ye la posmodernidad.

El relativismu tien connotaciones teoréticas, pragmátiques y étiques, morales y culturales. Puede ser un relativismu fuerte o absolutu, o una afirmación llindada a un solu campu (la relixón, les normes morales, el derechu,...). El desenvolvimientu fundamental ye en redol a dos tarrezas o dos postures, distintos nel so tratamientu: el relativismu cognitivu (hai diverses interpretaciones de la conocencia) y el moral (hai normes culturales que s'atopen en cada sociedá particular).

El Relativismu cognitivu ye'l que centra los sos argumentos na incapacidá de la conocencia humana pa establecer verdaes universalmente válides. Cada afirmación ye dependiente (relativa) a un contestu o estructura que la condiciona. Estes estructures que faen relativa toa afirmación son: el llinguaxe, la cultura, los paradigmes d'un periodu históricu, les creencies relixoses, el xéneru, raza o estatus social, y sobremanera la esperiencia y historia de cada individuu.

El relativismu ye una idea qu'esistió dende l'antigüedá. Los sofistes del sieglu V e.C. fueron los primeres n'apurrir la idea del suxetivismu. Esti suxetivismu suponía que cada individuu y cultura tendría de vivir según los sos propios convencimientos. Anguaño esta filosofía hai permeado ya invadíu el posmodernismu, qu'oldea creencies y abstiense de criticales por considerar que nun esiste una base oxetiva na que basar felicidá crítica.

El relativismu cognitivu sostién que nun esisten verdaes absolutes y asegura que cada persona tien distintes perspectives. Ye frecuente que los defensores d'esti relativismu razonen que, yá que cada quien "tien la so verdá".

Relativismu cultural y moral

Artículu principal: Relativismu cultural

Plantégase'l problema del relativismu cultural, cuando afirmamos que la diversidá d'idees y valores ente les distintes sociedaes ye irreducible; nun puede xulgase un elementu cultural dende otra sociedá, lo único importante ye que tenga sentíu dientro d'esa cultura.

El relativismu cultural llega a afectar seriamente la moral como usos y costumes, magnificando el conceutu: nun hai una verdá absoluta y ésta depende de cada individuu nun espaciu o tiempu concretu o intereses. Según estes postures, cada afirmación moral depende de convenciones de les persones d'esa cultura, y nun puede ser cuestionada.

Los sos detractores afirmen la necesidá d'asumir la esistencia de verdaes reales, oxetives, válides pa toa cultura. Afírmase coles mesmes que la verdá ta amestada a la práutica, y que l'aición concreta esixe valorar l'aciertu o l'error como daqué real, non relativu. Una salida dura al relativismu ye'l positivismu como metodoloxía de la oxetividá pa teoríes verificables, pa evitar la relativización del accesu a la verdá. Un nuevu principiu incorporable al conocencia científica ye la relativización, non deseable como categoría o como marcu, perfeccionando la perceición de les metodoloxíes. La paradoxa tolerancia - pluralidá contra uniformidá. Tamién s'afirma que ye posible topar una contradicción lóxica interna nel conceutu de relativismu: resulta imposible establecer como llei o verdá universal que tou ye relativu, yá que entós esi mesmu postuláu tendría'l calter de relativu, invalidándose a sigo mesmu. Coles mesmes, el relativismu en materia moral presentar nos nuesos díes como modelu superador en contraste cola idea d'un grupu de normes de conducta de validez universal, y atribúyese-y como virtú'l promover la pacífica convivencia ente distintes cultures promoviendo la tolerancia. A esta afirmación, la crítica opón la idea de que tolerar nun significa un intercambiu d'idees provechosu y enriquecedor que fomente la paz social, sinón a cencielles almitir ensin discutiniu la coesistencia de numberosos, distintos y frecuentemente opuestos sistemes de normes morales, lo cual enzanca la concordia y sollerte contra'l llogru del bien común de la sociedá.

Relativismu na sociedá

Al par de la creciente popularidá del posmodernismu vieno una crecedera per parte del relativismu nel área social. Dientro d'esta dualidá posmodernismu/relativismu naz el conceutu de la verdá como una construcción social concluyendo tamién en que les verdá universales son inesistentes. Yá que el relativismu dicta que nun esiste un sistema epistemolóxicu o manera d'entender el mundu que sía incorreuta, establezse que la conocencia ye, social ya históricamente, xeneráu amás de qu'esti xustificar a partir de los intereses y necesidaes d'una comunidá en particular. Estes idees dieron pasu a perspectives más volátiles en materia de sexualidá y xéneru, política ya inclusive dientro del mundu de les ciencies exactes.

Relativismu en ciencies naturales y formales

Relativismu en física

Nel ámbitu de la ciencia esperimental, búsquense modelos descriptivos que s'averen cada vez más a la realidá. Cuando los modelos son altamente predicitvos y tienen un error pequeñu, considérase qu'hai un gran acercamientu a la verdá o se pudo avanzar na comprensión del fenómenu modelizado. Toles teoríes físiques "normales" consideren que'l mundu físicu ye oxetivu nel sentíu de que toles midíes feches por distintes observadores pueden ser rellacionaes ente sigo. Polo que polo xeneral nun universu dau considérase que nun esiste relativismu dalgunu.

Sicasí, l'orixe del valor concretu de les constantes físiques fundamentales y créese que dichu valor quedó afitáu nel big bang de manera contingente, y non necesaria. Asina otru universu podría haber "empezáu" con valores distintos d'eses constantes, lo cual daría llugar a "fenómenos físicos" non reparaos nel nuesu universu. Per otru llau, alderícase la validez de ciertes lleis físiques ye de calter contingente o necesariu. Esto ye, desconozse si ciertes lleis físiques podríen ser distintes n'otru universu o son condiciones necesariamente imperantes en cualquier universu realista.

Influencia de la teoría de la relatividá nes ciencies sociales

Tocantes a les ciencies sociales, polo xeneral almítese la esistencia de venceyos causales ente actitúes y aiciones, d'ende que ye posible calificales según sían los efeutos que produzan. El bien, o lo deseable, tanto como'l mal, o lo non deseyao, surden como categoríes que s'acomuñar a los valores asignaos a les posibles aiciones humanes. Esistiría un relativismu moral estrictu si tales venceyos causales camudaren coles dómines o coles sociedaes nes cualos realícense.

A partir del surdimientu, en física, de la teoría de la relatividá, pretendióse en forma inxustificada encontar adicionalmente los distintos relativismos mentaos. Sicasí, tien de tenese presente que'l principiu de relatividá indica que los fenómenos físicos son invariantes ante movimiento inerciales y que, magar l'ordenamientu espacial y l'envernada dependen de los sistemes de coordenaes en que los describe, esiste un intervalu espaciu-temporal absolutu pa tolos sistemes inerciales.

Entá más, Bertrand Russell, na so obra "ABC de la Relatividá", espresa claramente que ye lloñe d'establecer relativismu, la teoría del Dr. Einstein nun fixo más que definir un marcu super-absolutu, inamovible, válidu pa tol universu conocíu, partiendo de la velocidá de la lluz nel vacíu. N'otres pallabres, va en sentíu opuestu a una pretendida relatividá de los fenómenos físicos. El mesmu autor, Russell, espresa'l so paecer afirmando "ciertu tipu de xente que se cree superior suel dicir con suficiencia que 'tou ye relativu', lo cual ye absurdu, porque si tou fora relativu, nun habría nada relativu a esi tou". === Relativismu na lóxica Basáu nes últimes meyores de la física cuántica y na relatividá d'Einstein, deriva la postrera de les novedaes referentes a la relatividá de la realidá, sobre ciertos sistemes onde, sí y solamente sí, ye válida y “real” el Ser. Polo que se convierte nuna tema metafísicu del Ser en referencia al Tar, de cuenta que'l Ser convertir en “estante”, y a estos sistemes de referencia, van denominase “estancies”. Estes tesis proclamen, poro, una metafísica del Tar” (metafilosofía), en sustitución de la “tradicional” na historia de la filosofía, como Metafísica del Ser (ortofilosofía).

El Relativismu en Lóxica, tenemos d'entendelo, nuna nueva acepción semántica, que va más allá del sentíu del entendimientu cultural, comportamientu y/o ética del home, como ye la Lóxica en sentíu estensu. Pa ello, una de les nueves corrientes basaes nesta Metafísica del Tar”, ye'l Estancialismo Potencial, basáu na “metalógica”, como planteamientu de crítica y estudiu de la relatividá de la lóxica, como'l más recién planteamientu ante la realidá de les coses.

Relativismu cultural tamién se diz llamar que ye onde la cultura rellaciona La orixinalidá d'esti sistema metafilosófico, ye afirmar, que la esistencia” yá nun ye “daqué” nel "Porque-Sí" lóxicu, sinón nel "Porque-Ta" metalógico. Pero lo más importante ye la potencialidá en como se rellacionen les coses cola so verdá: Una cosa ye, qu'esto pueda ser y/o nun ser según la estancia, y otra cosa bien distinta (dende'l puntu de vista éticu convencional), ye que nun tenga que ser como l'home de manera ética quier que “sía” o “tea”, al respeutive de la so conciencia, llei o tradición.

Por ello, el relativismu metalógico nun ye antiético, nin va contra la idea de Dios. Pos Dios “esiste y/o nun esiste” (depende de la estancia). Dios ye bonu y/o nun ye bonu (según l'individuu de referencia).

A manera d'exemplu, entiéndese que, respectu al diañu, Dios ye malu, non respectu al home. Coles mesmes, Dios esiste al respeutive de la esistencia del home, pero “nun esiste” al respeutive de los posibles condergaos del infiernu.

Toes estes posibilidaes metafísiques, son replantegaes dende esta nueva visión de relativismu metalógico d'estancies.

Ver tamién

• Llei Campoamor
• Posmodernidad
• Relativismu llingüísticu

Referencies

Bibliografía

• “Diccionario de Filosofía” de Nicola Abbagnano – Fondu de Cultura Económica – ISBN 968-16-1189-6
• Janne Haaland Matlary (2008). Derechos humanos depredados. Escontra una dictadura del relativismu. Ediciones Cristiandá. ISBN 9788470575358.

• Gianni Vattimo, René Girard (2011). ¿Verdá o fe débil? Diálogu sobre cristianismu y relativismu. Paidós. ISBN 978-84-493-2463-5.
• Historia de la Filosofía. Volume 1: Filosofía Griega. Editorial Edinumen.Javier Echegoyen Olleta http://www.e-torredebabel.com/Historia-de-la-filosofia/Filosofiagriega/Presocraticos/Relativismu.htm
• Voz Relativismu moral en Philosophica: enciclopedia filosófica online
• Maria Baghramian, Relativism, London: Routledge, 2004, ISBN 0-415-16150-9
• Gad Barzilai, Communities and Law: Politics and Cultures of Llegal Identities, Ann Arbor: University of Michigan Press, 2003, ISBN 0-472-11315-1
• Andrew Lionel Blais, On the Plurality of Actual Worlds, University of Massachusetts Press, 1997, ISBN 1-55849-072-8
• Ernest Gellner, Relativism and the Social Sciences, Cambridge: Cambridge University Press, 1985, ISBN 0-521-33798-4
• Rom Harré and Michael KrauszVarieties of Relativism, Oxford, UK; New York, NY: Blackwell, 1996, ISBN 0-631-18409-0
• Knight, Robert H. The Age of Consent: the Rise of Relativism and the Corruption of Popular Culture. Dallas, Tex.: Spence Publishing Co., 1998. xxiv, 253, [1] p. ISBN 1-890626-05-8
• Michael Krausz, ed., Relativism: A Contemporary Anthology, New York: Columbia University Press, 2010, ISBN 978-0-231-14410-0
• Martin Hollis, Steven Lukes, Rationality and Relativism, Oxford: Basil Blackwell, 1982, ISBN 0-631-12773-9
• Joseph Margolis, Michael Krausz, R. M. Burian, Eds., Rationality, Relativism, and the Human Sciences, Dordrecht: Boston, M. Nijhoff, 1986, ISBN 90-247-3271-9
• Jack W. Meiland, Michael Krausz, Eds. Relativism, Cognitive and Moral, Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1982, ISBN 0-268-01611-9
• HeWillAdd FromTheBroadMeadow AHelperOfMan, "In Defense of Relativity.", CreateSpace Independent Publishing Platform, 2013, ISBN 1482608359
• Miguel Ángel Quintana Paz, Una tercer vía. El antirrelativismo de Vattimo, Feyerabend y Rorty, Llaguna (Facultá de Filosofía, Universidá de La Laguna, Tenerife), n. estraordinariu (1999), p. 193-204.
• Herrón, M. (2010). Epistemology and epistemic cognition. Zona Próxima, (12) Retrieved from http://0-search.proquest.com.millenium.itesm.mx/docview/1435672150?accountid=41938

• Datos: Q83188
• Multimedia: Relativism