Naranxa (frutu)

De Wikipedia
Naranxa

La naranxa[1] o ñaranxa[2] ye una fruta cítrica comestible d'orixe asiáticu obtenía del naranxu dulce o Citrus × sinensis. Ye un hesperidiu carnosu de cubierta más o menos gruesa y endurecío, y el so pulgu ta ensamáu per dellos gaxos enllenos de zusmiu, que caltienen abonda vitamina C, flavonoides y aceites esenciales.

La naranxa ye un híbridu d'orixe yá antiguu, dablemente ente pomelu, (citrus maxima) y mandarina (citrus reticulata).

La pallabra naranxa remana del sánscritu "narang" o del Idioma tamil; la fruta tien típicamente 11 pieces individuales, y nel idioma Tamil la pallabra "orangu" traduzse como "6 y 5", esto ye 11. Esistía n'asturianu tamién una forma llaranxa, asemeyada a la pallabra portuguesa de "laranja" y a la gallega de "laranxa"[3]. Les naranxes orixináronse nel sureste asiáticu, na India, Vietnam o nel sureste de China. El frutu del Citrus sinensis ye denomáu "naranxa duce" para desemeyalu del frutu del Citrus aurantium, la naranxa amarguxa.

Ye más pequeña y duce que'l pomelu o toronxa y más grande, magar que menos perfumáu, que la mandarina. Hai munches variedaes de naranxes, siendo la mayoría híbridos producíos dende les especies citrus maxima, citrus reticulata (mandarina) y citrus medica (cidrón).

La naranxa ye una de les frutes más consumíes en tol mundu y colléchase especialmente en rexones de clima templáu y húmedu.

Producción[editar | editar la fonte]

Según FAOSTAT, los mayores productores mundiales (en tonelaes) en 2005 yeren:

1. Brasil 17,804,600 tonelaes.
2. Estaos Xuníos 8,393,276 tonelaes.
3. Méxicu 4,112,711 tonelaes.
4. India 3,100,000 tonelaes.
5. China 2,412,000 tonelaes.
6. España 2,294,600 tonelaes.
7. Italia 2,201,025 tonelaes.
8. Irán 1,900,000 tonelaes.
9. Exiptu 1,789,000 tonelaes.
10. Paquistán 1,579,900 tonelaes.


Información nutricional[editar | editar la fonte]

Naranxa (frutu)
Valores nutricionales por 100g[4]

agua: 86,75 g cenizes/residuos: 0,44 g frebes: 2,4 g valor enerxéticu: 47 kcal
carbohidratos: 11,75 g zucres: 9,35 g proteínes: 940 mg lípidos: 120 mg
Oligoelementos
potasiu: 181 mg calciu: 40 mg fósforu: 14 mg magnesiu: 10 mg
fierro: 100 µg zinc: 70 µg cobre: 45 µg sodiu: 0 mg
Vitamines
vitamina C: 53,2 mg vitamina B1: 87 µg vitamina B2: 40 µg vitamina B3: 282 µg
vitamina B5: 250 µg vitamina B6: 60 µg vitamina B9: 0 µg vitamina B12: 0 µg
vitamina A: 225 UI retinol: 0 µg vitamina E: 0,18 µg vitamina K: 0 µg
Ácidos grasos
saturaos: 15 mg mono-insaturaos: 23 mg poli-insaturaos: 25 mg colesterol: 0 mg

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: naranxa
  2. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: ñaranxa
  3. Diccionariu Etimolóxicu de la Llingua Asturiana (DELLA), Xosé Lluis García Arias; Universidá d'Uviéu & Academia de la Llingua Asturiana, Uviéu, 2021, vol. IV; ISBN 978-84-17445-18-8.
  4. Fonte: USDA Nutrient Database, Release 19 (2006), NDB No: 09200 (Oranges, raw, all commercial varieties)