Llingües fino-báltiques

De Wikipedia
Llingües fino-báltiques
Distribución xeográfica Contorna del mar Bálticu
Países Bandera d'Estonia Estonia
Bandera de Letonia Letonia
Bandera de Finlandia Finlandia
Bandera de Suecia Suecia
Bandera de Noruega Noruega
Bandera de Rusia Rusia
Falantes 7 millones
Filiación xenética

Urálicu
  Finoúgrio
   Finu-pérmicu
    Finu-Volgaico

     L. Balto-fíniques
Subdivisiones idioma estoniu
idioma finés
idioma ingrio
idioma careliu
idioma livoniu
idioma vepsiu
idioma vóticoNorthern Finnic (en) Traducir
Códigu Glottolog finn1317
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües finu-báltiques o balto-fíniques que se falen en redol al mar Bálticu por unos 7 millones de persones, pertenecen a una caña de la familia de les llingües uráliques.

Los principales representantes modernos de les llingües finu-báltiques son el finés y l'estoniu, les llingües oficiales de los sos respeutivos estaos. Les otres llingües na rexón del Mar Bálticu son l'ingrio, el careliu, el livoniu, el ludic, el vepsiu, y el vótico, que se fala alredor del golfu de Finlandia y los llagos Onega y Ladoga. El võro y el seto (descendientes modernos del históricu estoniu del sur) falar nel sureste d'Estonia y Livonia.

Les llingües más pequeñes tán sumiendo. Nel sieglu XX, tanto'l livoniu como'l vótico teníen menos de 100 falantes. Otros grupos de los qu'hai rexistros sumieron hai enforma tiempu.

El meänkieli (nel norte de Suecia) y el kven (nel norte de Noruega) son dialeutos finlandeses, y los países escandinavos Suecia y Noruega diéron-yos un estatus llegal como llingües independientes. Estos dos dialeutos son mutuamente intelixibles col finés.

Carauterístiques xenerales[editar | editar la fonte]

Nun hai xéneru gramatical nes llingües finu-báltiques, tampoco artículos, nin formes definíes o indefiníes.

La morfofonoloxía (la forma en que la función gramatical d'un morfema afecta a la so construcción) ye complexa. Unu de los procesos más importantes ye la carauterística alteración consonántica. Dos tipos d'alteraciones prodúcense: l'alteración del radical y del sufixu, qu'afecten a les oclusives /k/, /t/ y /p/. Trátase d'un procesu de lenición, onde se camuda la consonante por una forma más "débil" en dalgunos (pero non toos) casos oblicuos. Pa les consonantes simples, el procesu complícase descomanadamente y los resultaos varien según les zones. La harmonía vocálica (perdida nel estoniu) tamién ye un procesu importante.

Una carauterística especial d'estes llingües ye'l gran númberu de diptongos. Hai 16 diptongos nel finés y 25 nel estoniu.

Comparanza léxica[editar | editar la fonte]

Los numberales en distintes vareidades llingüístiques balto-fíniques son:[1]

GLOSA Balto-fínico septentrional Balto-fínico meridional PROTO-
BALTO-FÍNICO
Finés Ingrio Karelio Livvi Veps Estoniu Livonio Vótico
'1' ʔyksi
yksi
yks yksʲi yksi yksʲ yks ikʃ yksi *ykci
'2' ˈkɑksi
kaksi
kaks kakʃi kaksi kaksʲ kaks kakʃ kahsi *kakci
'3' ˈkɔlme
kolme
kold̥ kolme kolme kuːme kolm kŭol.m këɬmëd *kolme
'4' ˈneljæ
neljä
neljæ nʲeljːæ nelːi nʲeliʲː neli neːlʲa nelːæ *neljä
'5' ˈviːsi
viisi
viːz̥ viːzʲi viːzi vʲiʒ viːs viːʃ viːsi *viici
'6' ˈkuːsi
kuusi
kuːz̥ kuːʒi kuːzi kuzʲ kuːs kuːʃ kuːsi *kuuci
'7' ˈseiʦeˌmæn
seitsemän
seiʦemæn ʃeitʲːʃʲimen seiʦːie sʲiːʧeme seitse seis seitseː *säićen
'8' ˈkɑhdekˌsɑn
kahdeksan
kaheksan kahekʃan kaheksa kahesa kahe.ksa kɔːʔdəks kahësaː *kah-(dekʃan)
'9' ˈʔyhdekˌsæn
yhdeksän
yheksæn yhekʃæn yheksä yhesa yhe.ksa iːʔdəks yhesæː *yh-(dekʃan)
'10' ˈkymːeˌnen
kymmenen
kymːenæn kymːenen kymːene kʲymne kymːe kimː ʧymːeː *kymmen

El morfema *dekʃan considérase un préstamu del proto-indoeuropéu *deḱm 'diez', una y bones la pallabra proto-urálica pa 'diez' tenía una forma distinta.

Referencies[editar | editar la fonte]

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • Denis Sinor: The Uralic Languages: Description, History and Foreign Influences, ISBN 90-04-07741-3.
  • Johanna Laakso: "The Finnic languages", en The Circum-Baltic languages: typology and contact, p. 180.