Adigueya

Adigueya
Bandera d'Adigueya	Escudo de Adiguesia (es)
Alministración
País	Rusia
ISO 3166-2	RU-AD
Tipu d'entidá	república de Rusia
Capital	Maikop
Presidente	Anzaur Kerashev (en)
Nome llocal	Адыгэ Республик (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">ady)
Llingües oficiales	rusu ; idioma adigué
Xeografía
Coordenaes	45°N 40°E / 45°N 40°E
Superficie	7600 km²
Llenda con	Krai de Krasnodar
Puntu más altu	Monte Chugush (es)
Demografía
Población	451 471 hab. (1r xineru 2016)
Densidá	59,4 hab/km²
Más información
Estaya horaria	Hora de Moscú y Europa/Moscú
Fundación	1991
	adygheya.ru

Adigueya o Adiguesia (en rusu: Республика Адыгея; n'adigués: Адыгэ Республик) ye una de les ventiún repúbliques que, xunto colos cuarenta y siete óblast, nueve krais, cuatro distritos autónomos y trés ciudaes federales, conformen los ochenta y tres suxetos federales de Rusia. La so capital ye Maikop. Ta allugada nel distritu Sur, al sureste del país, enclavada dientro del krai de Krasnodar. Con 7600 km² ye'l cuartu suxetu menos estensu del país, per delantre d'Ingusetia, San Petersburgu y Moscú, el menos estensu.

Atópase sobre los pintorescos montes del norte d'El Cáucasu, baxando escontra la fértil llanura del Kubán. La so población de 440 327 habitantes (2011) ta formada por unes 80 nacionalidaes. Los principales grupos étnicos na actualidá son el adigués y el rusu. La república ta entamada en 2 ciudaes, 7 distritos, 5 comunidaes urbanes y 55 distritos rurales. Amás de la capital, les principales ciudaes son Adygueisk, Enem y Yablonovski. Los ríos Kubán, Labá, Bélaya y el conxuntu de Adigueya formen parte importante de la tradición histórica de la república que formaba parte de la Ruta de la Seda Gran Ruta de la Seda escontra Asia, mientres la Edá Media. La cultura de Maikop, estudiada polos arqueólogos, representa'l legáu prehistóricu de la zona.

Los adigueses, que dan el so nome a la república, son los habitantes más antiguos de noroeste d'El Cáucasu y fueron conocíos n'Europa como circasianos a partir del sieglu XIII. El circasiano, idioma oficial de la república (xunto col rusu), forma parte del grupu abkhaso-adigués de les llingües d'El Cáucasu.

Xeografía

La República de Adigueya ta nel sureste d'Europa, nes aguaes septentrionales del Gran Cáucasu, que la crucien pel sur, y nes llanures aluviales del Kubán. El 40 % del so territoriu ta cubiertu de monte templáu de caducifolios (hayas, carbayos, carpes y pládanos).

El territoriu tópase derrotu per ríos de la cuenca del Kubán, que'l so cursu dibuxa parte de la frontera septentrional de la república col vecín krai de Krasnodar. Ente ellos cabo destacar:

El ríu Bélaya.
El ríu Chojrak.
El ríu Daj.
El ríu Fars.
El ríu Jodz.
El ríu Kisha.
El ríu Labá (que forma parte de la frontera oriental de la república).
El ríu Psékups.
El ríu Pshish.
El ríu Sajrai.
El ríu Kurdzhips.

Adigueya nun tener llagos d'importancia, anque sí dellos banzaos destables: el banzáu de Krasnodar (la parte que queda semiaislada antes de la desaguada del Bélaya llámase Tshiski, yera un banzáu previu), el banzáu Shapsug, el banzáu de Oktiabrski y el de Shendzhi.

La república ye travesada na so zona meridional pol Gran Cáucasu, polo que s'atopen nesta zona dellos picos d'importancia: el monte Chugush (3238 m), el monte Fisht (2868 m), el monte Oshten, el monte Pseashjo y el monte Shepsi.

División alministrativa

Estremar en 2 ókrug urbanus (Maikop y Adygeisk) y 7 raiones:

Principales llocalidaes (2010)

Maikop: 144 249 hab.
Yablonovski: 25 500 hab.
Enem: 18 200 hab.
Guiaguínskaya: 15 000 hab. (2008)
Adygeisk: 12 200 hab.
Jánskaya: 11 100 hab. (2008)
Tulski: 10 600 hab.
Krasnogvardéiskoye: 9000 hab. (2008)
Koshejabl: 7700 hab. (2008)
Kamennomostski: 7500 hab.
Dondukóvskaya: 6500 hab. (2008)
Krasnooktiabrski: 5400 hab. (2008)
Tajtamukái: 5200 hab. (2008)

Historia

El territoriu formaba parte de l'antigua Circasia hasta que foi incorporáu a Rusia en 1864. Esto provocó la emigración al Imperiu otomanu de numberosos circasianos y la colonización por población rusa. Los que se quedaron asítiase nes llanures de la marxe esquierda del Kubán.

En mayu de 1917, dambes etnies xunir na "Alianza del Cáucasu Septentrional y Daguestán", axuntándose un Comité Central en Vladikavkaz. Sicasí, el país sería campu de batalla ente los mencheviques xeorxanos, los rusos blancos d'Aleksandr Kolchak y los bolxeviques. El 15 d'avientu constituyir en república llaica y en mayu de 1918 proclamóse independiente.

En 1919-1920, los cabardinos y dellos adigueses xunir a la revuelta d'Uzun Hadji, pero los cosacos del Terek sofitaron a Antón Denikin, qu'afaró'l país. Los exiliaos sofitaron a la Unión de Repúbliques d'El Cáucasu, creada en París el 10 de xunu de 1921, pero Josif Stalin fundó nel interior, n'agostu de 1921, la Federación de Repúbliques d'El Cáucasu o Gorskaya ASSR, de la que formaríen parte los cabardinos y los "circasianos del Altu Kubán", ente que los del baxu Kubán pasaron a territoriu de Krasnodar.

El 27 de xunetu de 1922 formóse'l Óblat Autónomu Cherqueso (Adigués) dientro de la República Socialista Federativa Soviética de Rusia, nos territorios del Óblast de Kubán-Mar Negru. El 24 d'agostu camudó de nome a Óblast Autónomu Adigués (Cherqueso). El 17 d'ochobre de 1924 foi tresferida al acabante crear krai d'El Cáucasu Norte.

Foi renombráu como Óblast Autónomu Adigués (AO) en xunetu de 1928. El 10 de xineru de 1934, Adigueya foi dixebrada del krai d'El Cáucasu Norte al crease'l krai de Azov-Mar Negru, nel que foi incluyida. En 1936, Maikop foi declaráu centru alministrativu del óblast autónomu, colo que s'amplió'l so territoriu. En 1962 incluyóse l'actual raión de Maikop. El óblast foi incluyíu nel krai de Krasnodar al crease ésti'l 13 de setiembre de 1937.

El 3 de xunetu de 1991 foi-y concedíu'l estatus de república socialista soviética y a partir del 24 de marzu de 1992 convertir na República de Adigueya. Los sos presidentes fueron Aslan Dzharimov (1992-2002), Hazret Sovmen (2002-2007) y Aslan Tjakushinov (2007-).

Política

El xefe de gobiernu en Adigueya ye'l Xefe (llamáu "Presidente" hasta mayu de 2011), quien ye nomáu pa un periodu de cinco años. El dominiu del idioma adigués ye un requisitu pa los candidatos.^[1]

El Xefe en 2011, Aslan Tjakushinov (dende'l 13 de xineru de 2007), asocedió a Hazret Sovmen, nomáu por Vladímir Putin en 2002, anque namái llograra'l 2% de los votos.^[2] Sicasí, esiste tamién un Conseyu d'Estáu (Jase) escoyíu direutamente. La república unvia trés representantes al parllamentu de la Federación Rusa, unu a la Duma Estatal y dos al Conseyu de la Federación.

Adigueya convertir nuna república de la Federación Rusa en 1991. El so primer presidente foi Aslán Alíevich Dzharímov. La so constitución foi aprobada en mayu de 1995 y los sos principios fundamentales son la pertenencia voluntaria a la Federación Rusa, la preservación de la unidá ya integridá del país, la defensa de los intereses de los distintos grupos de población y la paz y harmonía ente les distintes etnies de Adigueya.

Composición étnica (2002)

La población de la república ta compuesta polos siguiente grupos étnicos:

Rusos: 64,5 %
Adigueses: 24,2 %
Armenios: 3,4 %
Ucranianos: 2 %
El 5,9 % restante ta compuestu principalmente por curdos, tártaros, bielorrusos, xitanos, griegos, azerbaixanos, alemanes y chechenos.

Relixón

La mayoría de la población ye cristiana ortodoxa, alredor del 70 %. El 25 % son musulmanes, ente ellos la mayoría de los adigueses, que son sunníes.

Educación y cultura

L'idioma adigués (Adyghabze) pertenez al grupu de les llingües caucásiques noroccidentales. Ye l'idioma oficial de la República de Adigueya, xunto col rusu.

Hai 8 museos estatales y 23 públicos na república. El mayor d'ellos ye'l Muséu Nacional de la República de Adigueya en Maikop.

La Universidá Estatal Adiguesa y la Universidá Teunolóxica Estatal Adiguesa, dambes en Maikop, son los dos centros educativos más importantes.

Economía

Meseta Lago-Naki, nel suroeste de la república.

L'agricultura ye'l principal recursu económicu (xirasol y tabacu), amás del sector de les manufactures. Maikop ye un centru industrial, destacando la industria alimentaria, principalmente molinos de granu y aceite. Sicasí, les principales industries de la rexón atopar nel vecín Krasnodar (ferramientes, preseos de precisión, compresores y refinería de petroleu). Tocantes a los recursos naturales, cabo destacar les sos reserves de petroleu y gas natural. Tamién son importantes los xacimientos d'oru, plata, fierro y tungsteniu.

Tresporte

La rede ferroviaria ente Armavir y Sochi pasa al norte de Maikop. Al altor de Beloréchensk, nel vecín krai de Krasnodar, naz un ramal que se dirixe a Maikop y Kamennomostski (estación Jadzhoj). La llinia que xune Krasnodar y Crimea traviesa la seición noroeste de la república por Yablonovski y Enem.

Hai un pequeñu aeropuertu en Maikop (códigu ICAO: UKRM) y otru n'Enem (URKS).

Organizaciones civiles

Nesta república atópense representaes unes 100 relixones. Casi tolos partíos políticos de Rusia tienen representación local. A ellos sumir los partíos llocales.

La Sociedá pola Paz ye una importante confederación d'organizaciones públiques y de la sociedá civil y tien por oxetivu'l caltenimientu de la paz, el resolución de problemes interétnicos y interregionales de naturaleza económica, cultural y humanitaria.

Turismu

La meseta Lago-Naki ye un llugar popular pa la práutica de los deportes d'iviernu. Tamién Kamennomostski acueye visites de turistes.

Personalidaes

Kirimize Jadzhemusovich Zhane (1919-1983), novelista y poeta adigués y soviéticu.
Tembot Magometovich Kerashov, escritor adigués, gallardoniáu col Premiu Estatal de la URSS.
Asia Aslanovna Yeutyj (1962-), orfebre.

Referencies

↑ Казенин, Константин (2009). «ТИХИЕ» КОНФЛИКТЫ НА СЕВЕРНОМ КАВКАЗЕ (en rusu). Moscú: Regnum, páx. 17. ISBN 9785911500306.
↑ Tsvetkov, Oleg. «Transitions Online: Friends in High Places». Tol. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-02-11. Consultáu'l 20 d'agostu de 2010.

Enllaces esternos

Páxina oficial de la República de Adigueya
Estadístiques demográfiques de Adigueya (en rusu)
Páxina oficial de la Universidá Estatal de Adigueya. (n'inglés)
Páxina oficial de la Universidá Estatal de Adigueya. (en rusu)
Páxina oficial del Muséu Nacional de Adigueya. (en rusu)
Naturaleza de Adigueya (n'inglés)
Sitio web de noticies sobre Adigueya (en rusu)
Órganu Territorial del Serviciu Federal Estatal d'Estadística na República de Adigueya (en rusu)

[1] Казенин, Константин (2009). «ТИХИЕ» КОНФЛИКТЫ НА СЕВЕРНОМ КАВКАЗЕ (en rusu). Moscú: Regnum, páx. 17. ISBN 9785911500306.

[2] Tsvetkov, Oleg. «Transitions Online: Friends in High Places». Tol. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-02-11. Consultáu'l 20 d'agostu de 2010.

[1]

[2]