Territorios Palestinos

Coordenaes: 31°53′00″N 35°12′00″E / 31.883333333333°N 35.2°E / 31.883333333333; 35.2
De Wikipedia
(Redirixío dende Territorios palestinos)
Territorios Palestinos
الأراضي الفلسطينية (ar)
Situación
Tipu territorio (es) Traducir
Parte de territorios ocupados por Israel (es) Traducir
Coordenaes 31°53′00″N 35°12′00″E / 31.883333333333°N 35.2°E / 31.883333333333; 35.2
Territorios Palestinos alcuéntrase n'Estáu de Palestina
Territorios Palestinos
Territorios Palestinos
Territorios Palestinos (Estáu de Palestina)
Datos
Superficie 8220 km²
Población 4 550 000
Cambiar los datos en Wikidata

Territorios Palestinos ye una de les denominaciones que recibe'l territoriu formáu poles rexones de Cixordania (5655 km² de superficie terrestre[1] y 220 km² del mar Muertu) y la Franxa de Gaza (365 km²).[1] Esti términu ye particularmente usáu en mayor midida n'Israel y en cierta midida n'Estaos Xuníos, ente que n'otros países polo xeneral suélense usar los términos de Palestina o Estáu de Palestina.

Les tierres que conformen los Territorios Palestinos formaben parte del Mandatu británicu de Palestina, formáu en 1920 como parte de la partición del Imperiu otomanu. Fueron destinaes pol Plan de les Naciones Xuníes pa la partición de Palestina de 1947 a constituyir un Estáu árabe al llau del Estáu xudíu. Tres la Guerra árabe-israelina de 1948, fueron conquistaes, ocupaes militarmente y alministraes en consecuencia por Xordania y Exiptu respeutivamente, y por Israel dende 1967 como resultáu de la so victoria na Guerra de los Seis Díes. De resultes de los Alcuerdos de Camp David, el gobiernu israelín creó en 1981 l'Alministración Civil pa ocupase de les toles funciones burocrátiques dientro de los territorios conquistaos en 1967. En 1994, conforme a los alcuerdos d'Oslu ente la Organización pa la Lliberación de Palestina (OLP) y el Gobiernu d'Israel, creóse l'Autoridá Nacional Palestina, que foi designada pa controlar tantu la seguridá como l'alministración civil nes árees urbanes de los territorios y l'alministración civil nes árees rurales. En 2005 Israel retirar de la Franxa de Gaza y, de resultes, l'alministración de dichu territoriu pasó de facto a Hamas.

Esta denominación puede referise a los territorios gobernaos pola Autoridá Nacional Palestina (ANP),[ensin referencies] pero tamién puede incluyir tol territoriu de la Franxa de Gaza, Cixordania y Xerusalén Este.[2][3] La denominación nun inclúi los Altos del Golán (ocupaos güei per Israel, pero que pertenecen a Siria]), nin les Granxes de Shebaa (reclamaes por El Líbanu y Siria), nin la península del Sinaí, conquistada per Israel en 1967 y devuelta a Exiptu en 1979 tres el Tratáu de paz israelo-exipciu.

Esos territorios podríen constituyise nun futuru Estáu de Palestina Estáu independiente de Palestina. La ANP reivindica Xerusalén Oriental como la so capital, por tar asitiada nos territorios ocupaos por Israel dende 1967.[2][4] Al ser escluyida de los alcuerdos d'Oslu, llevó a l'ANP a asitiar los ministerios y órganos de gobiernu en Ramala, próxima a Xerusalén, y en Gaza.

Dende'l 29 de payares de 2012, Palestina ye un Estáu observador non miembru de la ONX.[5] Sicasí, los territorios definíos como zona C polos Alcuerdos d'Oslu (anguaño, y de resultes del Memorandum de Wye River, el 60% de Cixordania, aproximao; anque orixinariamente, nos Alcuerdos d'Oslu yera'l 72-74%) siguen so completa ocupación d'Israel y gobernaos pola Alministración Civil israelina ente que l'Autoridá Nacional Palestina tien plenu control sobre la zona A (non más del 18% de Cixordania, aproximao).[6][7][8][9]

Terminoloxía[editar | editar la fonte]

Territorios Palestinos Ocupaos[editar | editar la fonte]

Artículu principal: Territorios ocupaos por Israel

El gruesu de los Estaos miembros de la ONX considera qu'estos territorios tán so un réxime d'ocupación militar. Por ello, la ONX denominar col términu “Territorios Palestinos Ocupaos” (n'inglés Occupied Palestinian Territories - OPT); yá en 1967, el resolución 242 del Conseyu de Seguridá, aprobada por unanimidá, pidía'l Retiru de les fuercies armaes israelines de los territorios qu'ocuparon mientres el recién conflictu», y la terminación de toles situaciones de belixerancia o allegamientos de la so esistencia, y respetu y reconocencia de la soberanía, integridá territorial ya independencia política de tolos Estaos de la zona y del so derechu a vivir en paz dientro de fronteres segures y reconocíes y llibres d'amenaza o actos de fuercia».[10] Según el criteriu de Naciones Xuníes, esti términu designa una única entidá política, compuesta por dos territorios físicamente separaos (Franxa de Gaza y Cixordania) y de los qu'Israel tendrá de retirase so un tratáu de paz que garantice tamién la so seguridá y el "derechu a vivir en paz so unes fronteres segures". El tratáu de paz ente Israel y Xordania de 26 d'ochobre de 1994 tamién fala de "gobiernu militar israelín", refiriéndose a Cixordania. Lo mesmo diz el párrafu 78 de la opinión consultiva de la Corte Internacional de Xusticia[11] sobre'l muriu de seguridá de 9 de xunetu de 2004, nel qu'Israel ye definida como «Potencia ocupante». Pa la CIJ, la creación de l'Autoridá Nacional Palestina nun modificó la situación d'ocupación per parte d'Israel.

En 2005, Israel desmanteló unilateralmente los sos asentamientos na Franxa de Gaza, nuna decisión ensin precedentes llamada Plan de retirada unillateral israelina o "Plan de desconexón", polo que'l términu nun reflexaría tola realidá de los territorios.[ensin referencies] Sicasí, Israel acutóse'l derechu a efeutuar operaciones antiterroristes, como fueron por casu los bombardeos aéreos ya incursiones terrestres del branu de 2006 (Operación Agua de Branu) y del iviernu 2008-2009 (Operación Plomo Fundíu), y los bombardeos dende mar y aire de payares de 2012 (Operación Pilar Defensivu), en represalia por ataques terroristes. Amás, Israel sigue controlando'l movimientu de mercancíes y persones nes fronteres y dientro de los territorios, calteniendo un bloquéu que ta consideráu por Amnistía Internacional como un castigu coleutivu a tola población de la Franxa de Gaza.[12]

El 23 d'avientu de 2016 el Conseyu de Seguridá de la ONX aprobó la Resolvimientu 2334 reafitando «que l'establecimientu d'asentamientos per parte d'Israel nel territoriu palestín ocupáu dende 1967, incluyida Xerusalén Oriental, nun tien validez llegal» y «espresando grave esmolición pol fechu de que la continuación de les actividaes d'asentamientu israelinos tán poniendo en peligru la viabilidá de la solución biestatal basada nes fronteres de 1967».[13][14][15][16]

El términu «Territorios Palestinos Ocupaos» incide na ocupación militar y l'alministración israelina de Cixordania, la Franxa de Gaza y Xerusalén Este dende 1967.[17][18]

Territorios apostaos[editar | editar la fonte]

Pela so parte, Israel denominar «territorios en disputa»,[19] pos l'estatus final d'esos territorios según les sos fronteres definitives, según diverses resolvimientos de la ONX[ensin referencies] y la Fueya de ruta, tendrá de ser decidíu nun alcuerdu ente dambes partes en conflictu. El puntu de vista israelina considera que la espresión "territoriu ocupáu" condiciona l'alderique, nun s'emplega en casos análogos (como El Sáḥara Occidental, el Norte de Xipre, Tíbet, la islla de Zubarah o les Islles Kuriles) y non se adecua a dereches internacional (onde esa espresión llindar a territorios que cuntaren con soberanía previa).[20] Nesa definición de «territorios en disputa», Israel esclúi los principales asentamientos construyíos en Cixordania y Xerusalén Oriental, yá que son consideraos per Israel como parte integrante del so territoriu nacional, anque diches anexones nun son reconocíes como llexítimes pola ONX, acordies con el Resolvimientu 2334 del so Conseyu de Seguridá. Hai que tener presente qu'Israel namái hai delimitado por aciu trataos billaterales les sos fronteres con Exiptu (1979) y Xordania (1994), permaneciendo los restantes llendes indefiníos.[21]

Otres denominaciones[editar | editar la fonte]

Anque dende los medios de comunicación suélense utilizar los términos «Territorios Palestinos», «Territorios Ocupaos», o a cencielles «Palestina» como si fueren sinónimos, convien esclariar lo siguiente:

Territorios Ocupaos[editar | editar la fonte]

Ye un términu confusu yá que, usáu nel contestu de la rexón, puede referise a dos realidad territoriales distintes: los Territorios Palestinos, o bien los territorios ocupaos por Israel mientres la Guerra de los Seis Díes de 1967. El tracamundiu deber a que nel intre d'esta guerra Israel non yá conquistó los Territorios Palestinos, sinón que tamién conquistó la península del Sinaí, Xerusalén Oriental y los Altos del Golán, que incorporaría a l'alministración israelina en 1981, siendo una estensión territorial reivindicada por Siria, sacante les granxes de Shebaa que son reivindicaes pol El Líbanu.

Palestina[editar | editar la fonte]

El términu de Palestina puede referise a dos realidad históriques:

  • Con anterioridá al plan de partición de Palestina que prevía la creación d'un estáu xudíu y de un estáu árabe palestín, designó una rexón xeográfica ensin llendes precises, conocida tamién como Tierra Santa, como provincia del Imperiu otomanu y finalmente como Mandatu Británicu de Palestina Protectoráu británicu, y qu'incluyía amás de los Territorios Palestinos, l'espaciu qu'anguaño ocupa l'Estáu d'Israel y Xordania. A lo último, sectores estremistes árabes llamen Palestina tamién al territoriu del actual Estáu d'Israel, amás de la Franxa de Gaza y Cixordania.
  • Dende finales del sieglu XX, numberosos países y organismos internacionales designen a los territorios palestinos como «Palestina», en referencia al Estáu independiente reivindicáu pola OLP na Franxa de Gaza, Cixordania y Xerusalén Este. Ello ye que dende'l 15 d'avientu de 1988 la ONX utiliza'l términu Palestina» en llugar de «Organización pa la Lliberación de Palestina» (OLP) na so organización, les sos axencies y los sos organismos afiliaos, y dende el 29 de payares de 2012 almitió a «Palestina» como Estáu observador non miembru.[22][23] Per otru llau, les representaciones diplomátiques de l'Autoridá Nacional Palestina acreditaes nel estranxeru conócense como embaxaes y misiones diplomátiques «de Palestina», y non «de los territorios palestinos».[24]

Territorios Lliberaos[editar | editar la fonte]

Esti términu ye utilizáu por dellos sectores nacionalistes d'Israel pa referise a los territorios que fueron conquistaos per esti país mientres la Guerra de los Seis Díes de 1967. Dichos sectores creen que los territorios de Xudea y Samaria y, en menor midida, Gaza son parte integral del Estáu d'Israel por razones históriques, morales y relixoses, y tendríen de ser amestaos pol mesmu.[25][26][27]

Historia[editar | editar la fonte]

Mandatu Británicu de Palestina[editar | editar la fonte]

Artículu principal: Mandatu británicu de Palestina

Tres la derrota del Imperiu otomanu na Primer Guerra Mundial, la Sociedá de Naciones otorgó'l Mandatu sobre la rexón de Palestina al Reinu Xuníu, na Conferencia de Sanremo (1920), celebrada n'Italia. El territoriu a alministrar incluyía tou lo que ye anguaño Israel, Cixordania con Xerusalén Este, la Franxa de Gaza y Xordania.

En 1943, un 6% de la superficie del Mandatu británicu (qu'incluyía a l'actual Xordania), aproximao 1.514.000 dunams, yera propiedá xudía.[28] En 1945, el Yishuv cuntaba con 579.000 habitantes, el 31,5% de la población palestina, «un pequeñu pero sólidu cuasi-tao».[29] En 1946, la mayor parte del Mandatu Británicu de Palestina (unos 90.000 quilómetros cuadraos al este del ríu Xordán, el 77% del territoriu total de la rexón) foi destinada a la creación de la entidá árabe de Trexordania. El 29 de payares de 1947 la ONX aprobó na so resolución 181/11 el Plan de Partición de Palestina, que proponía la so división en do Estaos, unu árabe y otru xudíu, otorgando aproximao la metá de la tierra a cada unu, y un réxime internacional autónomu pa la ciudá de Xerusalén, so l'autoridá de les Naciones Xuníes. A la comunidá xudía, con alredor d'un 30% de la población, axudicába-y el 55% del territoriu (magar el 45% correspondía al desiertu del Néguev), y a la árabe, col 67% de la población, el 45% restante.[30] La división establecía do Estaos estazaos en porciones apenes xuníes: ensin homoxeneidá territorial y nel casu xudíu col 50% de población árabe, dexó disconformes a dambes partes.[31] Sicasí, d'acordies con Fraser (2004)[32] «la opinión del sionismu dende 1937 alrodiu de la partición nun fuera consistente, dalgunos viendo la partición como la única forma de consiguir la construcción del so Estáu, otros considerándola una traición al suañu sionista».[33] Sía que non, los xudíos aceptaron el Plan y los árabes refugar de planu.

Guerra árabe israelina de 1948[editar | editar la fonte]

En 1948 remató'l Mandatu Británicu, y darréu dempués David Ben-Gurión proclamó l'Estáu d'Israel nel territoriu asignáu pola ONX un añu antes, cola oposición árabe a dichu Plan. Según Martin Gilbert, David Ben-Gurión dixo a Auni Abdul Hadi, políticu árabe anterior a 1948:[34]

El nuesu oxetivu final ye la independencia del pueblu xudíu en Palestina, en dambos llaos del Xordán, non como una minoría sinón como una comunidá de dellos millones. Al mio pensar, ye posible crear nun periodu de cuarenta años, si inclúyese Trexordania, una comunidá de cuatro millones de xudíos amás de la comunidá árabe de dos millones.
Martin Gilbert[35]

Los cinco Estaos árabes vecinos (Líbanu, Siria, Xordania, Iraq y Exiptu) apostaron pola destrucción del novel Estáu xudíu ya invadir a otru día de la so proclamación, lo que desaguó na primer guerra árabe-israelina. Na guerra intermitente que tuvo llugar mientres los siguientes 15 meses (con delles tregües promovíes pola ONX), Israel adquirió un 26% adicional del territoriu del antiguu Mandatu, ente que Trexordania y Exiptu ocuparon la parte restante destinada pola ONX al Estáu árabe-palestín: Exiptu ocupó y alministró Gaza, ente que Trexordania ocupó y depués se anexonó Cixordania y Xerusalén Este, camudando la denominación del país a la de Xordania. En 1949 algamóse un armisticiu ente Israel y los países árabes afiguráu na Llinia Verde, y que foi aceptáu pola comunidá internacional.

Tres la guerra, el territoriu árabe primeramente previstu pola ONX viose amenorgáu a menos de la metá. Menguó de 11.800 km² a apenes 5.400 km², mientres Israel amontó'l so territoriu d'una área de 14.500 km² a una área territorial de 20.850 km².[36]

La espulsión y fuxida de los palestinos en 1948 foi, en proporción de la población afeutada, una de les mayores migraciones forzaes na historia moderna d'Oriente Mediu. Afectó a aproximao'l 53% de la población árabe de Palestina y al 82% de los árabes que moraben na parte de Palestina que se convirtió n'Israel.[37] La guerra provocó miles de movíos en dambos sentíos: ente 600.000 y 800.000 árabes de la zona israelina fueron obligaos a movese a les vecines Gaza y Cixordania, y tamién a otros países árabes más alloñaos, dando orixe al problema de los refuxaos palestinos, qu'inda güei perdura. Les Naciones Xuníes dan como cifra oficial 726.000 persones, anque según la terminoloxía de la mesma ONX, namái un terciu son téunicamente refuxaos;[38] el restu, los que s'instalaron en Gaza y Cixordania, son movíos[39] dientro del propiu país.[40]

Na zona israelina quedaron 100.000 árabes, qu'adquirieron la nacionalidá israelina. En forma paralela, les comunidaes xudíes qu'habitaben en países árabes (munches dende primero que eses tierres fueren arabizadas y islamizadas),[41] viéronse obligaes a emigrar nos años siguientes. Solo mientres la década de 1950, 608.200 xudíos orientales, una cifra equivalente a la de refuxaos palestinos, fuxeron o fueron espulsaos de territorios árabes y abellugar n'Israel,[42] onde llograron la ciudadanía israelina gracies a la denomada Llei de la Torna; otros 290.800 refuxaos xudíos establecer en Francia o nos Estaos Xuníos (vease Éxodu xudíu de países árabes).

Creación de la OLP[editar | editar la fonte]

En 1964 fundir en Xerusalén la Organización pa la Lliberación de Palestina (OLP), que dende 1969 sería controlada pola organización Al Fatah, dirixida por Yasir Arafat. Nos sos estatutos fundacionales,[43] nel artículu 24, la OLP declaró nun reclamar soberanía dalguna sobre'l territoriu de Cixordania, "perteneciente al reinu Hachemita de Xordania" y la Franxa de Gaza. Postura que camuda radicalmente nos planteamientos posteriores a la ocupación israelina de 1967. Hasta entós, los árabes nun se llamaben a sí mesmos palestinos, sinón xordanos o árabes, y foi la nacencia de la OLP el que desaguó na reivindicación d'una Nación Palestina soberana (en 1956, Ahmed Shukeiri, futuru presidente de la OLP, afirmaba «que Palestina nun ye más que Siria del sur».[44] [45]). En 1974, la OLP sería reconocida pola Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes como la representante del pueblu árabe palestín.

Dellos palestinos definíense como parte d'una gran nación panárabe, xuntándose a la ideoloxía baathista. Nesi sentíu, en 1977 Zuheir Mohsen, líder de la facción pro siria de la OLP as-Saiqa, fundada pol partíu Baath,[46] y destacáu miembru del partíu Baath en Siria, comentó nuna entrevista al periódicu holandés Trouw:

Nun esiste un pueblu palestín. La creación d'un estáu palestín ye un mediu a favor de la continuidá de la nuesa llucha contra Israel y a favor de la unidá árabe... Pero en realidá nun esiste nenguna diferencia ente los xordanos y los palestinos, los sirios y los libaneses. Toos nós formamos parte del pueblu árabe. Solamente por razones polítiques y táctiques falamos de la esistencia d'una identidá palestina, yá que ta nel interés nacional de los árabes l'oponer al sionismu una esistencia separada de los xordanos. Por razones táctiques, Xordania que ye un estáu con fronteres fixes, nun puede reclamar a Haifa y Jaffa. Yo como palestín, otra manera, puedo reclamar Haifa, Jaffa, Beersheba y Xerusalén. Pero en cuanto restableciérense los nuesos derechos pola totalidá de Palestina, nun vamos esperar un minutu más pa la unificación de Xordania y Palestina.

Nesta tierra vivíen árabes que mayormente proveníen de Siria y Xordania, pero tamién xudíos. Nesti sentíu, tamién los xudíos son palestinos. Por eso nel so tiempu la Primer Ministra Golda Meir dixo: "Yo tamién soi palestina."

Tamién foi Golda Meir quien dixo: "Namái vamos poder tener paz colos árabes, cuando éstos amen más a los sos fíos de lo que nos odien a nós."

Guerra de los Seis Díes[editar | editar la fonte]

Mapa de la rexón (2004).
Muriu de Cixordania, unu de los finxos de la ocupación israelina.

Mientres la Guerra de los Seis Díes, en 1967, Israel conquista la Franxa de Gaza a Exiptu, y Cixordania y Xerusalén Este a Xordania, que primeramente había anexonáu esti territoriu (siendo reconocida l'anexón por Paquistán y el Reinu Xuníu), xunto colos territorios sirios de los Altos del Golán y la península exipcia del Sinaí.

Exiptu arrenunció a les sos demandes sobre la Franxa de Gaza en 1979, ente que Xordania fixo lo propio con Cixordania en 1988. Como resultancia, un tratáu de paz roblóse'l 26 de marzu de 1979 ente Exiptu ya Israel, y un tratáu de paz israelina-xordanu concluyóse'l 26 d'ochobre de 1994. Siendo estos dos países los primeres en roblar la paz col so vecín y reconociendo a Israel como país soberanu.

Dende 1967 Cixordania y la Franxa de Gaza atópense baxu ocupación militar israelina, tres la Guerra de los Seis Díes, ente que Xerusalén Este foi amestada per Israel coles mesmes que reunificaba tola ciudá proclamándola capital indivisible del Estáu d'Israel por aciu la Llei de Xerusalén.

Proclamación del Estáu de Palestina y procesos de paz[editar | editar la fonte]

El 15 de payares de 1988, Yasser Arafat, líder de la OLP, llevó a cabu la declaración d'independencia del Estáu de Palestina, nun actu que se consideró simbólicu por non exercer control la so organización sobre nengún territoriu.

En 1991, na Conferencia de Paz de Madrid, empezaron les negociaciones de paz que tendríen de rematar cola creación d'un estáu árabe na Franxa de Gaza y parte de Cixordania. Les negociaciones llevaron a los Alcuerdos d'Oslu de 1993, a partir de los cualos Israel empezó una lenta retirada de los territorios ocupaos, básicamente de los centros de población, tresfiriendo la responsabilidá a l'Autoridá Palestina.

La lenta meyora del procesu de paz viose frenáu nel añu 2000, cola eclosión de la segunda Intifada, xusto nel momentu que asitiar negociadores d'Israel algamaren el so máximu históricu. Nos medios israelinos predomina la versión qu'atribúi l'empiezu d'esta Intifada a la negativa del líder palestín, Yasir Arafat, d'aceptar la propuesta del primer ministru israelín, Ehud Barak, qu'ufiertaba'l 95% de los territorios en disputa, anque les fontes palestines y los analistes de los medios de comunicación internacionales atribuyeron l'orixe de la revuelta a que Ariel Sharón, xunto a cientos de policías, visitara la zona esterior de la Cúpula de la Roca y la mezquita d'Al-Aqsa de Xerusalén, daqué que foi consideráu polos palestinos como una provocación (magar ser aceptada pol xefe de seguridá palestina en Cixordania, Jibril Rajub). Una comisión internacional xestionada pola ONX y encargada peles partes, la Comisión Mitchell, determinó que «la visita de Sharón nun causó la Intifada Al Aqsa».[47] Nel añu 2005 el gobiernu d'Israel promovió la retirada del so exércitu y el desallugu d'ocho mil israelinos en desmantelando toles colonies xudíes de la Franxa de Gaza y cuatro de Cixordania, midida conocida como'l Plan de retirada unillateral israelina y que se completó en setiembre de 2005.

N'avientu del añu 2017, Donald Trump proclamó la ciudá de Xerusalén como capital d'Israel, provocando asina nuevos conflictos na zona. Casi nengún país del mundu sofitó la midida tomada por Trump, una y bones esto namái sirviría p'aumentar les tensiones y estropiar el procesu de paz.

Mapa de los territorios palestinos.

Organización político-alministrativa[editar | editar la fonte]

Artículu principal: Autoridá Nacional Palestina

Como resultáu de los Alcuerdos d'Oslu roblaos ente'l Estáu d'Israel y la Organización pa la Lliberación de Palestina (OLP), establecer nel añu 1994 l'Autoridá Nacional Palestina (ANP). Esta entidá xurídicu-política foi diseñada como una autonomía transitoria, que'l so estatus final tenía de concretase nel intre de los siguientes cinco años, como resultáu de les negociaciones de paz ente les dos partes.

Según los Alcuerdos d'Oslu, l'Autoridá Nacional Palestina tenía por misión exercer el control sobre la seguridá interior y los asuntos civiles de les zones urbanes de los Territorios Palestinos Ocupaos (denominaes zona A, de primeres el 3% de Cixordania), y el control civil sobre les zones rurales d'estos mesmos territorios (definíos como zona B). El restu de territorios, denominaos zona C (qu'inclúin les colonies xudíes de Gaza y Cixordania, la zona del Valle del Xordán y les conexones terrestres ente les ciudaes palestines y que suponíen de primeres el 72-74% de Cixordania), teníen de tar según estos alcuerdos so responsabilidá esclusiva del Estáu d'Israel.

Más tarde, y de resultes del Memorandum de Wye River, robláu en 1998, alcordóse una retirada israelina adicional d'aproximao'l 13% de Cixordania, colo que la zona C pasaría a ser del 72-74% al 60% aproximao del territoriu y la zona Al 18%. Estes retiraes llevar a cabu namái parciamente, al empar que'l númberu de colonos israelinos se más que doblaba ente 1993 y l'actualidá (de 270.000 a aproximao 560.000).[6][7][48][8][9]

De resultes de los Alcuerdos de Camp David, y en virtú de la Orde Militar Núm. 947, el gobiernu israelín creó en 1981 l'Alministración Civil pa ocupase de les toles funciones burocrátiques dientro de Cixordania y Gaza. A l'Alministración Civil encamentábense-y "los asuntos civiles na rexón, acordies coles directives d'esta orde, pal bienestar y el bien de la población y col fin de suministrar y poner en práutica los servicios públicos, y teniendo en cuenta la necesidá de caltener una alministración ordenada y l'orde públicu na rexón"[49] Anguaño, l'Alministración Civil tien plena autoridá sobre la población de los territorios definíos como zona C polos Alcuerdos d'Oslu (anguaño'l 60% de Cixordania, aproximao) n'asuntos rellacionaos cola seguridá, planificación urbanística, construcción ya infraestructura. Tamién tien funciones de coordinación y enllaz, civil y de seguridá, cola Autoridá Nacional Palestina nes zones A y B. L'Alministración Civil ye una parte integral del exércitu israelín y mandu central de les operaciones tanto rutinaries como d'emerxencia. Dende 2010 ta dirixida pol brigadier xeneral Moti Elmoz.[50][51] Pa Gaza hai una Alministración de Coordinación y Enllaz.[52]

L'Alministración Civil ye una parte d'una entidá más grande conocida como Unidá del Coordinador de les Actividaes Gubernamentales nos Territorios (COGAT, poles sos sigles n'inglés), que ta subordinada al Ministru de Defensa d'Israel y forma parte del Estáu Mayor Xeneral. La COGAT ye responsable de l'aplicación de la política del gobiernu israelín en Cixordania y Gaza y ye l'autoridá civil pa la planificación urbanística y l'infraestructura residencial en Cixordania, onde atiende les necesidaes de los asentamientos israelinos. Dende 2009 ta dirixida pol comandante xeneral Eitan Dangot.[53]

L'Alministración Civil prohibe la construcción palestina nel 70% de la zona C, por cuenta de diverses razones como la definición d'estes árees como tierres estatales o reserves naturales, o pola incorporación d'estes tierres a la xurisdicción de los asentamientos y los conseyos rexonales. Nel 30% restante de la zona C edificar nun ta a priori prohibíu, pero cualquier tipu de construcción tien de ser primeramente aprobáu pola Alministración Civil, yá sía pa viviendes particulares, estructures agrícoles o infraestructures. L'Alministración Civil, sicasí, impon severes restricciones a la edificación. Hasta la fecha, l'Alministración Civil evitó aprobar cualquier plan urbanísticu xeneral pa más del 90% de les aldegues asitiaes totalmente dientro de la zona C y aprobó los planes xenerales de namái 16 aldegues. Estos planes, ellaboraos ensin la participación de los residentes locales, nun cumplen coles necesidaes d'éstos, yá que les llendes establecíes nestos planes fueron determinaos d'alcuerdu a les zones edificaes de cada pueblu nel momentu de la planificación, lo que torga la espansión pa satisfaer la crecedera de la población. Arriendes d'ello, los palestinos nun se fadien en solicitar un permisu de construcción, polo que les órdenes de baltadera son habituales. Según cifres de l'Alministración Civil, ente 2000 y 2012 l'Alministración Civil emitió 9.682 órdenes de baltadera d'estructures palestines construyíes ensin permisu y baltó 2.829 d'elles.[54]

Reconocencia internacional de Palestina[editar | editar la fonte]

L'Autoridá Nacional Palestina esfruta de cierta reconocencia internacional como institución representativa del pueblu palestín. En 1974, l'Asamblea Xeneral de la ONX reconoció a la OLP como representante del pueblu palestín, otorgándo-y la condición d'observadora. Puede asina participar en tolos trabayos de l'Asamblea y nes conferencies internacionales convocaes pola ONX, y dende 1976, ye convidada regularmente pol Conseyu de Seguridá a participar nes sos deliberaciones sobre la situación nel Oriente mediu, la cuestión de Palestina y asuntos conexos.[55]

La ANP recibe financiamientu per parte de diversos donantes internacionales ente los que s'atopaben la Xunión Europea y los Estaos Xuníos, que bloquiaron en 2006 les ayudes por cuenta de la victoria eleutoral de Hamás nes eleiciones llexislatives palestines, una y bones esti grupu (consideráu por aquellos como grupu terrorista) negar a cumplir los trés demandes de la comunidá internacional: reconocer el derechu del Estáu d'Israel a esistir, arrenunciar al terrorismu o otru tipu de violencia y aceptar la validez de los alcuerdos d'Oslu.

El 31 d'ochobre de 2011, l'Asamblea Xeneral de la Unesco almitió nel so senu a Palestina. 107 de los 194 Estaos miembros de la organización de la ONX votaron a favor, 14 en contra y 52 abstuviéronse.[56] En respuesta, Israel aceleró la construcción de nueves viviendes en Xerusalén Este y Cixordania y conxeló la tresferencia de fondos a les autoridaes palestines,[57] que garanticen el 30% del presupuestu de l'Autoridá Palestina; sicasí, la presión internacional obligó al gobiernu israelín a dar marcha tras sobre esta última midida, anque nun llogró paralizar la construcción de 2.000 nueves viviendes nes colonies de Cixordania. Pela so parte, los Estaos Xuníos, el mayor contribuyente de la Unesco, anunciaron que dexaben de contribuyir al presupuestu de la organización, yá que una llei federal prohibe financiar a les axencies de la ONX que reconozan a Palestina como Estáu.[58]

En setiembre de 2012 el presidente de la ANP, Mahmud Abbas, anunció que los palestinos van allegar ante l'Asamblea Xeneral de la ONX pa solicitar la so almisión como «Tao non miembru».[59] Fontes palestines indicaron que'l testu del pidimientu tendrá d'incluyir l'establecimientu d'un Estáu palestín nes fronteres de 1967 y el respetu a la llamada Fueya de Ruta.[60] En payares de 2012, el ministru d'Esteriores israelín, Avigdor Lieberman, afirmó que si los palestinos siguíen alantre col so proyeutu de reconocencia, Israel podría desmantelar l'autoridá palestina y derrocar al so presidente, Mahmud Abbas.[61]

Finalmente'l 29 de payares de 2012, l'asamblea xeneral de les Naciones Xuníes aldericó'l cambéu de estatus del territoriu palestín na organización, por que pasara de ser «entidá» a "Estáu observador non miembru", lo que significaría una meyora diplomática pa la creación del Estáu de Palestina Estáu palestín independiente d'Israel.[62] El pidimientu de Palestina foi aprobada'l mesmu día con 138 votos a favor, 41 astenciones y 9 votos en contra. La resolución, copatrocinada por 60 países, pronuncióse a favor de los derechos inalienables del pueblu palestín y puxó pol fin de la ocupación israelina empecipiada en 1967 y por un Estáu palestín independiente, soberanu, democráticu y allegante coles fronteres definíes antes de 1967. [63]

Derechos humanos nos Territorios Palestinos[editar | editar la fonte]

La situación d'ocupación na que s'atopa gran parte del territoriu y el so estatus de nación ensin estáu y en procesu d'independencia condiciona en gran midida, según diverses organizaciones, la vida de los ciudadanos palestinos. Esta situación foi denunciada por organizaciones dende diversos ámbitos: organizaciones pro-derechos humanos como Amnistía Internacional, Intermón-Oxfam, Human Rights Watch, Paz Agora y B'Tselem, organizaciones internacionales como la ONX y los sos organismos (UNICEF, Oficina de les Naciones Xuníes Pa la Coordinación d'Asuntos Humanitarios OCHA y l'Axencia de Naciones Xuníes pa los Refuxaos de Palestina n'Oriente Próximu), la Xunión Europea y partíos políticos, ente otres. Estes organizaciones consideren que los actos cometíos por delles instituciones d'Israel como la construcción del Muriu de Cixordania, los asesinatos selectivos, la destrucción de cases y la construcción d'asentamientos en Cixordania constitúin una violación de los derechos de los ciudadanos palestinos. Tamién Hamás y Fatah fueron acusaes de violaciones de los derechos humanos contra la mesma población palestina,[64] qu'inclúin detenciones illegales, tortures[65] y execuciones sumarias.[66]

Naciones Xuníes caltién una Oficina pa la Coordinación de l'Ayuda Humanitaria nos Territorios Palestinos Ocupaos (OCHAOPT nes sos sigles ingleses) que realiza dacuando informes analizando la situación humanitaria nos Territorios.

El 5 de xunu de 2007, Amnistía Internacional presentó un informe tituláu Israel y los Territorios Ocupaos Palestinos: 40 años d'ocupación, nun hai seguridá ensin derechos básicos, nel que denuncia los abusos que, según la organización, cometiéronse contra la población palestina dende la Guerra de los seis díes.

Grupos armaos palestinos[editar | editar la fonte]

 Esisten duldes o desalcuerdos tocante a la exactitú de la información nesti artículu o seición.
Na páxina d'alderique pues consultar el debate al respeutu.
Esti avisu púnxose'l 12 de ochobre de 2017.[[Categoría:Wikipedia:Veracidá aldericada| Plantía:Problemes artículu/validar]]

Hai delles organizaciones y partíos políticos palestinos que practiquen o prauticaron la llucha armada o'l terrorismu contra Israel y los sos ciudadanos (tanto dientro como fora d'Israel y de los territorios palestinos), como mediu pa consiguir los sos oxetivos, que variaron a lo llargo del tiempu. Non toles organizaciones sofiten de la mesma forma los ataques violentos contra la población israelina, nin estos hanse calteníu iguales a lo llargo del tiempu, pos varió la so intensidá y la so forma, declarándose numberoses tregües en función de la situación xeopolítica del momentu.

La violencia política per parte de grupos árabes palestinos ye anterior a la creación del Estáu d'Israel (1948) y, por tanto, de la ocupación de los territorios palestinos (1967). Mientres el Mandatu Británicu tuvo llugar la matanza de Hebrón y la Masacre de Safed (1929). Tamién la Gran Revuelta Árabe (1936) supunxo numberosos actos de sabotaxe contra infraestructures britániques y ataques terroristes contra la población xudía, afalaos por líderes palestinos como Amin Al-Husseini, nuna dómina de violencia mutua ente la población árabe y xudía. Hai que dicir tamién, que la contundente represión británica d'esta rebelión desorganizó y debilitó en gran midida a los palestinos lo que los dexó ensin defensa dalguna frente a los ataques de los grupos armaos xudíos como la Hagana o'l Irgun.

La non aceptación del alcuerdu del plan de partición de la ONX de 1947 foi la xustificación que sirvió al incipiente estáu xudíu, yá respondíu por pola comunidá internacional, pa nun respetalo tampoco y dir más allá de les fronteres impuestes na mesa de negociaciones. Los palestinos renegaben d'él porque para ellos significaba apurrir el control de más de la metá del territoriu a menos d'un terciu de la población cuando lo cierto ye qu'ellos yeren los dueños llegales de la mayor parte de les tierres palestines antes de los alcuerdos de partición. Per otra parte los líderes xudíos aceptaron l'alcuerdu como un bon puntu de partida pa la creación d'un estáu xudíu. Estáu que tenía de tener una amplia mayoría xudía lo cual nun yera la realidá demográfica de la rexón. Estos fechos llevaron a un recrudecimiento de la violencia. L'inevitable enfrentamientu dau l'evidente conflictu d'intereses resolvióse a favor de los xudíos, muncho meyor armaos y entamaos, lo que traxo la espulsión de gran cantidá de palestinos de los territorios qu'habitaben creándose, de magar, la problemática entá actual y de mala solución de los refuxaos palestinos (vease Nakba). La destrucción completa de numberoses aldegues palestines y el reflundiu pola fuercia de les sos tierres llevaos a cabu con una precisa planificación previa lleven a munchos historiadores actuales a considerar esti episodiu como una llimpieza étnica entamada.

A pesar de los repitíos alcuerdos d'armisticiu la situación de los palestinos ye vista por ellos mesmos como de gran inxusticia histórica y d'humildación permanente lo que llevó a la proliferación de numberosos grupos armaos que per una parte aguanten a la ocupación atacando les colonies, los puestos de control o cualquier unidá militar y por otra trataron de infundir medrana na sociedá israelina yá sía por aciu atentaos nel interior de les sos fronteres o por aciu el llanzamientu de cohetes en zones estremeres. Magar les actividaes de resistencia a la ocupación tienen plenu consensu ente la sociedá palestina nun asocede lo mesmo coles actividaes de terrorismu contra civiles dientro de les fronteres d'Israel que dellos grupos refuguen o traten d'embrivir pa nun dar sides a Israel a atacar a la so población civil y pa nun ser vistos pel esterior como terroristes sinón como resistentes a la ocupación.

La ocupación israelina de Gaza y Cixordania ye, ello ye que'l principal focu de tensión que dende los sos entamos motivó numberosos atentaos de fedayines contra civiles israelinos, tanto dientro como fora d'Israel (secuestros d'aviones y ataques como la Masacre de Múnich). Na década de los 1980, cola OLP exiliada en Túnez, constatóse un descensu nos atentaos. Pero, tres los alcuerdos d'Oslu, la violencia siguió: dende la firma d'esos alcuerdos (1993) y hasta xunetu de 2005, 821 civiles israelinos fueron asesinaos n'actos de violencia política, principalmente por aciu atentaos suicides. La mayoría d'ellos (553) dir dientro de les llinies del armisticiu de 1949.

Les organizaciones que practiquen la violencia política contra Israel y los sos ciudadanos fueron consideraes organizaciones terroristes polos Estaos Xuníos, la Xunión Europea y otros países:

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Notes y referencies[editar | editar la fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 Palestinian National Authority - Palestinian Central Bureau of Statistics (ed.): «Census - Geography and Climate Conditions» (inglés). Consultáu'l 22 de setiembre de 2012.
  2. ↑ 2,0 2,1 Palestinian National Authority - Office of the Prime Minister (agostu de 2009). «Ending the Occupation, Establishing the State» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 16 d'ochobre de 2012. Consultáu'l 6 d'ochobre de 2012.
  3. ↑ «MIDDLE EAST: The Road Map to Peace» (inglés). Council on Foreign Relations (7 de febreru de 2005). Consultáu'l 6 d'ochobre de 2012.
  4. ↑ National Palestinian Authority - Office of the Prime Minister (2 d'ochobre de 2010). «Palestinian Cabinet Meeting Statement (20)» (inglés). Consultáu'l 6 d'ochobre de 2012.
  5. ↑ ONX. «Observadores permanentes: Estaos non Miembros ya instituciones». Consultáu'l 30 de payares de 2012.
  6. ↑ 6,0 6,1 The Demise of the Oslo Process, Joel Beinin, 26 de marzu de 1999, Middle East Research and Information Project.
  7. ↑ 7,0 7,1 Oslo's 20-year legacy of failure lives on, Khaled Elgindy, 13 de setiembre 2013, Al Jazeera America.
  8. ↑ 8,0 8,1 Maps of Israeli Interests in Xudea and Samaria, Universidá Bar Ilan
  9. ↑ 9,0 9,1 The Wye River Memorandum, knesset.gov.il
  10. ↑ Naciones Xuníes - Conseyu de Seguridad. «Resolvimientu 242. La situación nel Oriente Mediu (22 de payares)». Consultáu'l 31 de marzu de 2014.
  11. ↑ «opinión consultiva de la Corte Internacional de Xusticia». Archiváu dende l'orixinal, el 14 de xunetu de 2007.
  12. ↑ «efeutos-del bloquéu-israeli-en-los palestinos-2010-06-01 Gaza afuégase: Los efeutos del bloquéu israelín nos palestinos». Amnistía Internacional - Noticies (1 de xunu de 2010). Consultáu'l 2 d'avientu de 2012.
  13. ↑ www.bbc.com (23 d'avientu de 2016). «Naciones Xuníes desamarra la roxura d'Israel al aprobar cola astención d'EE.XX. una resolución que pide poner fin a los asentamientos xudíos en territorios palestinos». Consultáu'l 23 d'avientu de 2016.
  14. ↑ www.elcomercio.pe (23 d'avientu de 2016). «ONX aprueba resolución contra los asentamientos israelinos». Consultáu'l 23 d'avientu de 2016.
  15. ↑ www.clarin.com (23 d'avientu de 2016). «Cola astención d'EE.XX., la ONX condergó los asentamientos d'Israel en Palestina». Consultáu'l 23 d'avientu de 2016.
  16. ↑ www.elpais.es (23 d'avientu de 2016). «El Gobiernu d'Obama abstener nun resolución de la ONX contra Israel». Consultáu'l 23 d'avientu de 2016.
  17. ↑ IMEU - Institute for Middle East Understanding (13 de xunetu de 2012). «Are the Palestinian Territories Occupied?» (inglés). Consultáu'l 15 de payares de 2012.
  18. ↑ Amnesty International USA. «Israel and Occupied Palestinian Territories» (inglés). Consultáu'l 15 de payares de 2012.
  19. ↑ From "occupied territories" to "disputed territories", Dore Gold
  20. ↑ «From "occupied territories" to "disputed territories"».
  21. ↑ Arie M. Kacowicz. Universidá de La Rioxa (ed.): «Les fronteres d'Israel». Dialnet. Consultáu'l 1 d'avientu de 2012.
  22. ↑ Resolvimientu 43/177. Question of Palestine. UNISPAL. Consultáu'l 20 de setiembre de 2012 (n'inglés).
  23. ↑ «Asamblea Xeneral acepta a Palestina como Estáu observador non miembru de la ONX». Centru de noticies de la ONX (29 de payares de 2012). Consultáu'l 2 d'avientu de 2012.
  24. ↑ Veanse Misiones diplomátiques de Palestina
  25. ↑ Howard Grief: IS ISRAEL OCCUPYING THE WEST BANK?
  26. ↑ JEWISH TASK FORCE: [https://web.archive.org/web/20101125164552/http://jtf.org/israel/israel.is.yesha.liberated.part.one.htm Is Yesha Israeli-Occupied Territory Or Jewish Liberated Land? (Part 1)
  27. ↑ Nur Masalha - 2000 Imperial Israel and the Palestinians: the politics of expansion
  28. ↑ Ver la encuesta realizada pol Mandatu Británicu pa la ONX en 1943.
  29. ↑ Joan B. Culla. Vease bibliografía
  30. ↑ Demographics of Israel: Jewish & Non-Jewish Population of Israel/Palestine (1517 - 2014) jewishvirtuallibrary.org
  31. ↑ Organización de les Naciones Xuníes. «El plan de partición y la terminación del mandatu británicu». Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'agostu de 2013. Consultáu'l 1 d'avientu de 2012. «L'Organismu Xudíu aceptó la resolución, a pesar de nun tar satisfechu con determinaos aspeutos, como la manera en que se consideraben la emigración xudía d'Europa y les llendes territoriales establecíos pal Estáu xudíu que se proponía. Los árabes palestinos y los Estaos árabes nun aceptaron el Plan»
  32. ↑ T. Fraser (2004): The arab-israeli conflict. Palgrave McMillan, páx. 32.
  33. ↑ El mesmu Fraser cita l'exemplu de la xunta de l'Axencia Xudía en París en 1937 na que, por aciu una votación estremada, decidió rompese col Programa Biltmore y trabayar sicasí pola partición sobre la base del establecimientu d'un Estáu xudíu vidable nuna zona fayadiza de Palestina.
  34. ↑ Ver referencia
  35. ↑ M. Gilbert (1999): Israel: a history. Black Swan, páx. 74.
  36. ↑ Gómez-Carbayeda Verduzco, Alonso (1999). «Palestina: independencia d'un Estáu», Tarrezas selectos de derechu internacional. Institutu d'Investigaciones Xurídiques de la UNAM, páx. 732. ISBN 968-36-7292-2. Consultáu'l 25 de payares de 2012.
  37. ↑ Palestine Population: During The Ottoman And The British Mandate Periods, Justin McCarthy, 8 de setiembre de 2001, palestineremembered.com
  38. ↑ «refuxaos».
  39. ↑ «movíos». Archiváu dende l'orixinal, el 10 de mayu de 2007.
  40. ↑ Les cifres de refuxaos pueden verificase en fontes diverses, con pequeñes variaciones, por casu en Benny Morris, Righteous victims: a history of the zionist-arab conflict, 1881-1999.
  41. ↑ Culla, Joan B. (2005). La tierra más apostada: el sionismu, Israel y el conflictu de Palestina. Alianza Editorial S.A, páx. 195. ISBN 84-206-4728-4.
  42. ↑ Culla, Joan B. (2005). La tierra más apostada: el sionismu, Israel y el conflictu de Palestina. Alianza Editorial S.A, páx. 199. ISBN 84-206-4728-4.
  43. ↑ «Estatuto fundacionales de la OLP». (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  44. ↑ conflictu_judeo_palestín_y_i Orixe del conflictu xudeo-palestín. 22 de xunetu de 2006. http://blogs.periodistadigital.com/ahora.php//2006/07/22/orixe_del conflictu_judeo_palestín_y_i. 
  45. ↑ Los raigaños d'Israel - 1896-1948: de la utopía sionista al Estáu xudíu. http://biblioweb.sindominio.net/pensamiento/israel.html. 
  46. ↑ Collelo, Thomas (1988). «Republican Guard», Thomas Collelo: Syria, a country study (n'inglés). Federal Research Division of the Library of Congress, páx. 283. ISBN 1419150227 9781419150227.
  47. ↑ «"Sharm El-Sheikh Fact-Finding Committee Report"». Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'agostu de 2002.
  48. ↑ «Vease mapa d'Oslu II».
  49. ↑ Israel Military Order Non. 947 Concerning the Establishment of a Civilian Administration israellawresourcecenter.org
  50. ↑ Civil Administration in Xudea and Samaria cogat.idf.il
  51. ↑ News - Brigadier Xeneral Motti Elmoz- the New Head of the Civil Administration cogat.idf.il
  52. ↑ Coordination and Liaison Administration for Gaza cogat.idf.il
  53. ↑ Coordination of Government Activities in the Territories - Who we are cogat.idf.il
  54. ↑ Planning and construction policy for Palestinians in Area C, B'Tselem - Centru d'Información Israelina pa los Derechos Humanos nos Territorios Ocupaos
  55. ↑ Les Naciones Xuníes y la cuestión de Palestina, Naciones Xuníes, 2003. Consultáu'l 20/09/2012.
  56. ↑ La Conferencia Xeneral almite a Palestina como Estáu Miembru de la UNESCO, UNESCOPRESS, Serviciu de Prensa, 31.10.2011. Consultáu'l 20/09/2012.
  57. ↑ Euronews (ed.): «Israel respuende a la Unesco con 2.000 viviendes en Xerusalén Este y Cixordania» (2 de payares). Consultáu'l 25 de setiembre de 2012.
  58. ↑ Euronews (ed.): «puerta-de reconocencia internacional/ Palestina abre na Unesco una puerta de reconocencia internacional» (13 d'avientu de 2011). Consultáu'l 25 de setiembre de 2012.
  59. ↑ Palestina va pidir entrar na ONX el próximu 27 de setiembre, Misión diplomática de Palestina n'España, noticies, 10-09-2012. Consultáu'l 20/09/2012.
  60. ↑ Los palestinos van pidir a la ONX la reconocencia como Estáu observador, Ana Carbajosa - Xericó, El País, Internacional, 20 de setiembre de 2012. Consultáu'l 20/09/2012.
  61. ↑ «Israel amenacia con derrocar a Abbas si allega a la ONX». El País Internacional (14 de payares de 2012). Consultáu'l 15 de payares de 2012.
  62. ↑ «Palestina entra como estáu na ONX». La vanguardia (28 de payares de 2012). Consultáu'l 29 de payares de 2012.
  63. ↑ Centro de noticies de la ONX (29 de payares de 2012). «Asamblea Xeneral acepta a Palestina como Estáu observador non miembru de la ONX». Consultáu'l 30 de payares de 2012.
  64. ↑ «Hamás y Al Fatah violen los derechos humanos, según HR Watch».
  65. ↑ «Human Rights Watch denuncia tortures nes cárceles de Gaza».
  66. ↑ «Hamas asesina a dos palestinos culpables de 'collaboración' con Israel».

Bibliografía[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]



Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Territorios_Palestinos&oldid=4177720»