San Lorenzo de El Escorial
 San Lorenzo de El Escorial | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Comunidá de Madrid | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de San Lorenzo de El Escorial (es)  |
José Luis Fernández-Quejo del Pozo (es) | ||||
| Nome oficial | San Lorenzo de El Escorial (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
28200 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 40°35′37″N 4°08′34″W / 40.593611111111°N 4.1427777777778°O | ||||
  San Lorenzo de El Escorial San Lorenzo de El Escorial (España) _mapa.svg) | |||||
| Superficie | 56.4 km² | ||||
| Altitú | 1032 m | ||||
| Llenda con | Guadarrama, Galapagar, El Escorial, Zarzalejo, Santa María de la Alameda y Peguerinos | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
18 489 hab. (2023) - 8803 homes (2019) - 9566 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0.26% de Comunidá de Madrid | ||||
| Densidá | 327,82 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| Llocalidaes hermaniaes | Saint-Quentin y San Lorenzo | ||||
| sanlorenzodeelescorial.org | |||||
 | |||||
San Lorenzo de El Escorial ye un conceyu de la provincia de Madrid na comunidá homónima (España), asitiáu nel noroeste de la rexón, na aguada suroriental de la sierra de Guadarrama, al pie del monte Abantos y Les Machotas, a 47 km de Madrid. Ye cabeza del partíu xudicial homónimu. Recibe popularmente el nome d'El Escorial de riba, pa estremalo del vecín pueblu d'El Escorial, que, pela so parte, ye designáu como El Escorial de baxo. Dientro del so términu municipal atópense'l Monesteriu d'El Escorial y el Valle de los Caídos.
El pueblu foi fundáu en tiempos de Carlos III, nel sieglu xviii, y constituyíu como conceyu nel sieglu xix, cuando tuvo'l so primer alcalde. Surdió como una dixebra d'El Escorial, onde Felipe II construyó a finales del sieglu xvi el Monesteriu d'El Escorial y por aciu l'anexón de les finques colindantes, el Real Sitiu del mesmu nome. Na parte segregada atopábense los principales edificios y paraxes d'esti Real Sitiu, incluyíu'l Monesteriu, que na actualidá tópase, por tanto, nel términu de San Lorenzo de El Escorial. D'ende que'l citáu monumentu reciba tamién el nome de Monesteriu de San Lorenzo de El Escorial.
El Monesteriu y el Real Sitiu fueron declaraos Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco el día 2 de payares de 1984, cola denominación de «El Escorial, Monesteriu y Sitiu». Alredor d'esti edificiu, unu de los principales monumentos renacentistes españoles, articulóse una potente industria turístico y hostelera, que convirtió a San Lorenzo de El Escorial n'unu de los principales destinos de la comunidá de Madrid.
Dende'l 21 de xunu de 2006, el so términu atopa protexíu pola comunidá de Madrid como Bien d'Interés Cultural, na categoría de Territoriu Históricu o Sitiu Históricu, figura na que tamién s'inclúin los conceyos vecinos d'El Escorial, Santa María de la Alameda y Zarzalejo.
Símbolos
[editar | editar la fonte]L'escudu heráldicu que representa a la ciudá foi aprobáu por decretu la 15 de febreru de 1968 col siguiente blasón:
«Escudu partíu y mediu. cortáu. Primero, de plata, la parrilla de sable. Segundu, de gules, la faxa de plata, cortáu d'azur, los trés llirios d'oru, bien ordenaes. Al timbre, corona real zarrada.»
La parrilla del primer cuartel alude a San Llorienzo, ente que les armes de los otros dos cuarteles son les mesmes de la Casa d'Austria y de la de Borbón.[3]
La bandera que representa al conceyu foi aprobada'l 1 d'ochobre de 1987. La so descripción testual ye la siguiente:
«Bandera estremada en tres bandes, colloráu, plata y azul. La plata de doble anchu que les otres dos. Nel centru, l'escudu del Conceyu»). La proporción del pañu hai de ser de 2:3 (una vegada y media más llarga qu'ancha).»
Xeografía urbana
[editar | editar la fonte]
Allugamientu y mediu urbanu
[editar | editar la fonte]San Lorenzo de El Escorial atopar nes fasteres meridionales del Monte Abantos (1.753 m), monte que condicionó históricamente'l so trazáu urbanísticu. El so caserío foi creciendo de manera anárquica alredor del Real Monesteriu, estendiéndose monte enriba. Nel sieglu xviii, l'arquiteutu Juan de Villanueva ordenó'l so cascu históricu y proyeutó distintes places y cais, que teníen de salvar el fuerte desnivel esistente ente la Rula del Real Monesteriu y les empinaes cuestes d'Abantos. D'esta dómina daten la cai de Floridablanca, una de les más importantes del pueblu, y el zarru completu de la Rula cola construcción de les Cases d'Infantes. Nos sieglos xx y xxi, la llocalidá esperimentó una fuerte espansión urbanística, especialmente escontra l'aguada suroriental d'Abantos.
| Noroeste: Peguerinos | Norte: Guadarrama | Nordeste: Guadarrama |
| Oeste: Santa María de la Alameda | 
|
Este: Collado Villalba y Galapagar |
| Suroeste: Zarzalejo | Sur: El Escorial | Sureste: El Escorial |
Carreteres
[editar | editar la fonte]La M-600 comunica San Lorenzo de El Escorial con Guadarrama y cola autopista A-6 (Madrid-La Coruña). Otra vía d'importancia ye la M-505, que lo xune con El Escorial, Galapagar y Las Rozas y, dende equí, con Madrid, por aciu la citada autopista. El pueblu falta aproximao 47 km de la capital. La M-505 tamién llega hasta la llende cola provincia d'Ávila, al traviés del Puerto de la Cruz Verde (1.251 m), que'l conceyu comparte con Santa María de la Alameda.
Política
[editar | editar la fonte]La Corporación Municipal ta formada por 17 Conceyales con arreglu a los siguientes resultaos eleutorales:
- Partíu Popular: 6 Conceyales, *
Partíu Socialista Obreru Español : 2 Conceyales, * Vecinos per San Lorenzo de El Escorial: 2 Conceyales, * Ciudadanos : 2 Conceyales, * De mancomún San Llorienzo: 2 Conceyales, * Pueblo San Llorienzo: 1 Conceyal, * Sí se puede San Llorienzo: 1 Conceyal, * Alternativa Municipal Española: 1 Conceyal. En 2017 un conceyal de Ciudadanos abandonó la formación pasando a ser conceyal non adscritu dientro del conceyu.
Sesión de invistidura 2015
[editar | editar la fonte]Blanca Juárez (VxSLE) foi proclamada alcaldesa de San Lorenzo de El Escorial na sesión celebrada'l 13 de xunu de 2015 nel Salón de Plenos Municipal.
L'alcaldesa foi escoyida por mayoría absoluta pol sofitu recibíu de diez representantes municipales, unu más de los necesarios pa llograr la mayoría absoluta, gracies al sofitu recibíu de les persones escoyíes como conceyales de VxSLE, PSOE, C's, De mancomún, PuSL y SSPSL. D'esta miente, José Luis Fernández-Quexo, del PP, perdió l'alcaldía d'esti conceyu tres 20 años nel cargu.
Resultaos históriques
[editar | editar la fonte]- El PP tuvo mayoría absoluta dende l'añu 1995 hasta'l 2015.
- Nes eleiciones del añu 1991 ganó'l PSOE con mayoría absoluta.
- Nes eleiciones de 1987 ganó'l PSOE con mayoría simple.
- Nes eleiciones de 1983 ganó'l PSOE. Nun primer momentu gobernó Isabel Mayoral del CDS col sofitu d'Alianza Popular pero una moción de censura del PSOE y sofitada por AP dio l'alcaldía a los socialistes.
- Nes primeres eleiciones democrátiques, en 1979, ganó'l PSOE pero gobernó UCD col sofitu d'un partíu local.
Xeografía física
[editar | editar la fonte]Relieve ya hidrografía
[editar | editar la fonte]L'altitú media del conceyu ye de 1032 msnm. La mayor parte del cascu urbanu asítiase percima de los 1.000 m d'altor, incluyíu'l Monesteriu d'El Escorial, que la so allugamientu supera en 28 m esta cota. La máxima altitú atopar nel visu d'Abantos, con 1753 m.
La so superficie total ye de 56,40 km²,[5] que se distribúin per terrenes montascosos. Escontra'l sur, el términu sanlorentino escurre pol llamáu Circu d'El Escorial, valle flanqueado peles fasteres meridionales d'Abantos y les septentrionales de Les Machotas. Escontra'l norte, percuerre l'aguada suroriental de Abantos hasta la paraxa de Cuelgamuros, onde s'atopa'l Valle de los Caídos, cerca de la llinde col conceyu de Guadarrama. Escontra'l suroeste, el conceyu baxa hasta El Escorial, al traviés de los parques y xardinos de la Casina del Príncipe —sita nesta última llocalidá—.
San Lorenzo de El Escorial pertenez a la cuenca del ríu Guadarrama. Los regatos que nacen nel monte Abantos van parar al Aulencia —el principal afluente del Guadarrama—, que naz en Les Machotas y traviesa el vecín pueblu d'El Escorial. Dalgunos de los regueros sanlorentinos son conteníos en pequeños banzaos, asitiaos dientro del so términu.
Vexetación
[editar | editar la fonte]
Por cuenta de les distintes cotes sobre les asitia'l conceyu, cabo estremar dellos tipos de vexetación. Nel pisu inferior, a unos 900 m d'altor, destaquen les fresnedas encampizaes de Fraxinus angustifolia; y, nel monte de La Ferrería, los melojares de Quercus pyrenaica, les castañales (Castanea sativa) y los pládanos de Montpellier (Acer monspessulanum).
Nes cotes más altes (1000-1200 m), de resultes d'un menor freatismo y una esposición de solana, apaecen pinares de Pinus pinaster y Pinus pinea, según encinares (Quercus ilex), chiscaos de enebros (Juniperus oxycedrus) y xarales de Cistus ladanifer. Ente los 1200 y 1700 m, atópense pinares de pinu montés (Pinus sylvestris) y pinu laricio (Pinus nigra), amás d'ecosistemes de roquedo, nos bloques graníticos de los cumes d'Abantos.
San Lorenzo de El Escorial tamién alluga delles especies vexetales alóctonas nos sos montes, como hayas (Fagus sylvatica), pinsapos (Abies pinsapo), cedros (Cedrus sp.), alerces (Larix sp.), cipreses de Lawson (Chamaecyparis lawsoniana) o pládanos (Acer pseudoplatanus). Estes poblaciones d'árboles fueron llantaes por estudiantes de la Escuela de Montes, a principios del sieglu xx. El conceyu tamién axunta árboles históricos, casu de les sequoias (Sequoiadendron giganteum), llantaes nel sieglu xviii nos parques y xardinos de la Casina del Príncipe.
Bona parte del so términu municipal ta incluyida dientro del Paraxa Pintoresca del Pinar de Abantos y Zona de La Ferrería, espaciu natural protexíu constituyíu en 1961, que San Lorenzo de El Escorial comparte con Santa María de la Alameda. Nel términu de San Llorienzo, atópase'l Centru d'Educación Ambiental Arboreto Luis Ceballos, qu'alluga una coleición de más de 200 especies d'árboles y arbustos autóctonos de la península ibérica y de les islles Baleares.
Clima
[editar | editar la fonte]Acordies cola clasificación climática de Köppen[6] y los datos de la tabla de siguío San Lorenzo de El Escorial tien un clima de tipu Csa (templáu con branu secu y calorosu).[7] El réxime pluviométricu presenta unos niveles de precipitaciones añales en redol a los 855,5 mm. La distribución añal de les precipitaciones asemeyar a la del clima mediterráneos magar el máximu de precipitación nun se correspuende en San Llorienzo cola seronda y primavera sinón col iviernu. Pel branu les precipitaciones son escases, asitiándose en redol a los 50 mm.
Les temperatures tienen un réxime paecíu al de les zones de piedemonte. La temperatura medio añal ye relativamente inferior a los 14°C. Les máximes apaecen en xunetu y agostu (24,3°C y 23, 8°C respeutivamente), ente que les mínimes manifestar nos meses avientu y xineru (5,1°C y 4,9°C respeutivamente). Estos datos reflexen una amplitú térmica próxima a los 19,9 º bastante alzada al respective de les temperatures medies añales de la zona, lo que reflexa una importante continentalidad nel clima, anque acaldáu pola cercanía de la Sierra al respective de llocalidaes asitiaes al Este del ríu Guadarrama.
Les temperatures medies de les máximes mensuales rexistrar ente xunetu y agostu y asítiense ente los 32.8 y 32.4°C, estableciéndose les máximes absolutes mensuales nos 38,5º. Polo que se refier a les temperatures medies mínimes mensuales los rexistros más baxos recoyer en xineru (-0.1°C) y avientu (0.2°C), rexistrándose mínimes absolutes de -5. °C en xineru y -4.6°C n'avientu.
Estes carauterístiques reflexen una de les carauterístiques de los climes de tipu mediterraneu: el periodu de seca braniza. Dende la segunda quincena del mes de xunu hasta primeros de setiembre esiste un déficit hídricu bastante significativu, con un volume de precipitaciones qu'apenes supera los 50 mm nesti periodu y unes temperatures medies práuticamente siempres percima de los 20°C.
 Parámetros climáticos permediu de 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura media (°C) | 5.4 | 6.4 | 8.5 | 13.0 | 13.1 | ||||||||
| Precipitación total (mm) | 98.4 | 73.1 | 64.8 | Error d'espresión: Operador < inesperáu | |||||||||
| [ensin referencies] | |||||||||||||
Historia
[editar | editar la fonte]
La hestoria de San Lorenzo de El Escorial vencéyase inexorablemente cola construcción del monesteriu homónimu y la villa d'El Escorial, de la que surdió como segregación. Les primeres referencies históriques d'esti edificiu daten del añu 1558, cuando Felipe II designó una comisión por que buscara un llugar aparente pal so allugamientu, integrada por arquiteutos, médicos y canteros, ente otros gremios.[8]
La pequeña aldega d'El Escorial axuntaba les condiciones físiques fayadices pa llevar a cabu tal empresa.[9] La so bayura de montes, canteres y cotos de caza, la calidá de les sos agües y la so situación nel centru xeográficu de la península ibérica, a los pies del monte Abantos, fueron factores determinantes pa la so eleición definitiva, que tuvo llugar en 1561.
La primer piedra del Monesteriu punxo'l 23 d'abril de 1563. Un añu antes, Felipe II empezó a adquirir les tierres colindantes a la cortil onde se diba a edificar el Monesteriu, col enfotu de crear un territoriu de realengu, denomináu Real Sitiu d'El Escorial, pa usos recreativos, cinexéticos y agropecuarios. Ente elles atopaben les finques de la Devesa de les Ferrerías de Fuentelámparas (güei llamada de La Ferrería), asitiada nel actual términu de San Lorenzo de El Escorial, y de La Granjilla de La Fresneda, nel vecín pueblu d'El Escorial.
Les obres duraron 21 años, a lo llargo de los cualos la redolada urbanístico y social d'El Escorial foi tresformándose. La pequeña aldega escurialense convertir en villa nel añu 1565.[10] Foi dotada d'alcalde mayor, qu'exercía les sos funciones puramente sobre'l nucleu urbanu. Non asina sobre los cotos de caza, alministraos direutamente pola Corona, nin sobre les tierres dedicaes a usos agropecuarios, xestionaos pol Prior del Monesteriu.
Nel orde eclesiásticu, el llugar foi desvenceyáu del poderosu Arzobispáu de Toledo pa depender direutamente del Prior, por aciu dos bula papales fechaes en 1585 y 1586.
Esta estructura alministrativa caltener hasta bien entráu'l sieglu xviii, cuando'l monarca Carlos III impunxo un nuevu marcu territorial y alministrativu. La edificación de cases, que taba espresamente prohibida na redoma del Monesteriu, foi l'orixe d'una disputa, qu'enfrentó a les autoridaes municipales, que promovían modificar la norma, y a les monacales, que pretendíen caltenela. L'asuntu yera especialmente delicáu naquellos tiempos, daes les frecuentes visites de la Familia Real al Sitiu, que provocaron una medría de la demanda de suelu, principalmente per parte de los funcionarios públicos, al serviciu de la Casa Real.
La resolución del conflictu llegó de manes del propiu monarca, que'l 3 de mayu de 1767 autorizó la construcción de viviendes xunto a la Rula del Monesteriu, no que constitúi'l nucleu fundacional de San Lorenzo de El Escorial y l'entamu d'un procesu que va rematar cola emancipación d'esti pueblu con al respective d'El Escorial. El desenvolvimientu d'esti nuevu caserío foi bien rápidu, hasta'l puntu de contabilizase más de mil vecinos a los pocos años de la decisión adoptada por Carlos III.
El nuevu pueblu surdíu a los pies del Monesteriu nun algamar una entidá xurídica propia hasta abondo dempués. La estructura alministrativa diseñada por Felipe II foi desdibujándose, primero col nomamientu d'un gobernador del Real Sitiu per parte de Carlos III –n'acabamientu de los poderes del alcalde mayor d'El Escorial y del prior– y, darréu, cola privatización de tierres que tuvo llugar cola desamortización de 1820.
Ésta resultó clave pa la configuración del actual conceyu de San Lorenzo de El Escorial, yá que pasaron a manes privaes práuticamente toles finques del Real Sitiu, sacante La Ferrería y les tierres qu'arrodiaben al Monesteriu y a les Casines del Príncipe y del Infante. El 26 de setiembre de 1836, San Lorenzo de El Escorial nació como conceyu independiente. Nesta fecha tuvo al so primer alcalde y, en 1887, pasó a ser cabeza del partíu xudicial del mesmu nome, nel que s'integraron primeramente 22 pueblos.
Mientres la Guerra Civil (1936-1939), el pueblu caltener en territoriu lleal al Gobiernu republicanu y el so nome camudar pol de «El Escorial de la Sierra».[11]
Anguaño, el partíu xudicial de San Lorenzo de El Escorial ta conformáu por dolce llocalidaes: Colmenar del Arroyo, Colmenarejo, El Escorial, Fresnedillas de la Oliva, Navalagamella, Robledo de Chavela, Santa María de la Alameda, Valdemaqueda, Valdemorillo, Villanueva del Pardillo y Zarzalejo, amás del propiu San Lorenzo de El Escorial.
Demografía
[editar | editar la fonte]
El conceyu de San Lorenzo de El Escorial, que tien una superficie de 56,40 km²,[5] cuenta con una población de 18 024 habitantes, según datos del Institutu Nacional d'Estadística (INE), relativos a 2017. Tien una densidá de población de 319,57 hab./km², similar a la d'otros conceyos de la zona (casu d'El Escorial, con 216,18 hab./km²), pero bien inferior a la media rexonal (781,82 hab./km²). En rellación col permediu español, asitiáu nel 2011 en 91,4 hab./km², la llocalidá supera llargamente'l datu nacional.
En referencia al añu 2006, el 51,7 % de los sanlorentinos son muyeres y el 48,3 % restante homes. Los estranxeros empadronaos suponen el 10,07 %. La edá media ye de 37,8 años. La crecedera relativa de la población ye d'un 4,2% añal.
La población flotante de San Lorenzo de El Escorial ye bien alta. Trátase d'un importante nucleu residencial, onde abondaron les segundes viviendes, d'usu preferente mientres les fines de selmana y los periodos vacacionales. Amás, el conceyu recibe diariamente un eleváu númberu de turistes, atraíos pol so patrimoniu históricu-artísticu y natural.
| Gráfica d'evolución demográfica de San Lorenzo de El Escorial ente 1842 y 2017 |
 |
|
Población de derechu (1842-1897, sacante 1857 y 1860 que ye población de fechu) según los censos de población del sieglu xix.[12] Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[12] Población según el padrón municipal de 2011[13] y de 2017 del INE. |
| 1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 10.828 | 10.995 | 11.350 | 11.783 | 12.455 | 13.164 | 14.358 | 14.971 | 14.364 | 16.005 | 16.531 | 17.346 | 17.889 | 18.352 | 18.447 | 18.545 | 18.495 |
NOTA: Les cifres de 1996 tán referíes a 1 de mayu y les demás a 1 de xineru. Fonte: INE
Economía
[editar | editar la fonte]
El turismu, la hostelería y el comerciu constitúin les principales actividaes económiques de San Lorenzo de El Escorial. El conceyu ye unu de los destinos turísticos más importantes de la Comunidá de Madrid. Los sos visitantes realicen preferentemente un turismu de tránsitu, con Madrid como puntu de partida. Les pernoctaciones de turistes ocupen un llugar irrelevante, al igual qu'asocede n'otres ciudaes monumentales de la rexón, como Alcalá de Henares, Aranjuez o Chinchón.
Nos últimos años, la llocalidá ta intentáu consolidar un turismu de pernoctación, venceyáu a certámenes, convenciones y cursos de índole cultural y educativa. Ye'l casu de los Cursos de Branu de la Universidá Complutense, que se celebren nes instalaciones de Euroforum, creaes pa promocionar a San Lorenzo de El Escorial como ciudá de congresos. El conceyu tien 10 establecimientos hoteleros, con un total de 611 places (añu 2006).
Dientro del so términu municipal tópense dos de los monumentos más visitaos ente los xestionaos por Patrimoniu Nacional. El Monesteriu d'El Escorial ye'l segundu conxuntu monumental con mayor númberu de visites (504 238 turistes en 2004), por detrás del Palaciu Real de Madrid (720 710 nel mesmu añu). El Valle de los Caídos, alcontráu na redoma del so cascu urbanu, ye'l terceru na llista de Patrimoniu Nacional (407 578).
La construcción ye otra actividá económica n'alza en San Lorenzo de El Escorial. Anque bona parte del so términu ta protexíu, como los montes de La Ferrería, la llocalidá esperimentó una fuerte crecedera urbanística nos últimos años, cola creación de nueves urbanizaciones nes zones qu'escarecen de figures llegales de proteición. Ye'l casu de la fastera suroriental del monte Abantos, onde abondaron numberosos barrios, especialmente tres la quema del 21 d'agostu de 1999, que xamuscó 450 hectárees de pinares.
Patrimoniu artísticu y natural
[editar | editar la fonte]
.jpg)
.jpg)
El pueblu tien un importante patrimoniu históricu-artísticu, urbanísticu y cultural, frutu de la so vinculación cola Corona española. A ello añader relevantes valores ecolóxicos, xeolóxicos y arqueolóxicos.
Parte del so conxuntu monumental atópase inscritu na llista del Patrimoniu de la Humanidá de la Unesco.[14] Amás, el so términu foi declaráu Bien d'Interés Cultural, na categoría de Territoriu Históricu, col nome de "Escorial: Monesteriu, Sitiu y Redolada Natural y Cultural", per parte de la Comunidá de Madrid.[15]
Dientro d'esta última figura llegal, aprobada por aciu decretu 52/2006 (21 de xunu), tamién s'inclúin les llocalidaes d'El Escorial, Zarzalejo y Santa María de la Alameda. Trátase del ámbitu que quedó dientro de la llamada Cerca de Felipe II, cola que'l monarca delimitó el perímetru del Real Sitiu surdíu alredor del Monesteriu.[16]
Patrimoniu de la Humanidá
[editar | editar la fonte]El 2 de payares de 1984, coincidiendo cola celebración del IV centenariu del allugamientu de la última piedra del Monesteriu, el Comité del Patrimoniu Mundial (World Heritage Committee) de la Unesco, axuntáu en Buenos Aires (Arxentina), incluyó a «El Escorial, Monesteriu y Sitiu», na llista del Patrimoniu de la Humanidá (World Heritage List).
Nesta inscripción, defínese un espaciu territorial de proteición circunscrito principalmente al Monesteriu d'El Escorial, a la Casina del Infante (o de riba) y a la Casina del Príncipe (o de baxo), palacete, esti postreru, que s'atopa dientro del términu d'El Escorial:
- Monesteriu d'El Escorial. Esti edificiu, unu de los principales monumentos renacentistes d'España, foi alzáu nel postreru terciu del sieglu xvi, sobre la fastera del monte Abantos, a 1.028 m d'altitú. Deber a un proyeutu orixinal de Juan Bautista de Toledo, que foi rematáu, tres la so muerte, por Juan de Herrera, quien impunxo un nuevu estilu arquiteutónicu, bautizáu col so apellíu.[17] Ocupa una superficie de 33 327 m² y cuenta con 16 patios, 88 fontes, 13 oratorios, 15 claustros, 86 escaleres, 9 torres, 1200 puertes, 2673 ventanes y 4000 habitaciones. La so fachada principal tien un llargor de 207 metros. Ente les partes más destacaes del edificiu, figuren el Panteón de Reyes, la Real Basílica y la Real Biblioteca. Dende'l sieglu xvi, el Monesteriu del Escorial foi calificáu como la octava maravía del mundu.
- Casines del Príncipe y del Infante. Trátase de dos palacetes neoclásicos del sieglu xviii. Dambos fueron construyíos por Juan de Villanueva, como pabellones de recréu pa Carlos IV, daquella Príncipe d'Asturies, y el so hermanu l'Infante Gabriel de Borbón, respeutivamente.
L'ámbitu territorial de proteición recoyíu na llista del Patrimoniu de la Humanidá atópase anguaño en trámite d'ampliación. Les autoridaes españoles pretenden que la Unesco estienda la declaración de Patrimoniu de la Humanidá a tol espaciu que tuvo incluyíu dientro de la Cerca de Felipe II.
Bien d'Interés Cultural na categoría de Territoriu Históricu (Sitiu Históricu)
[editar | editar la fonte]Amás de los monumentos señalaos nel epígrafe anterior, el conceyu de San Lorenzo de El Escorial axunta otros conxuntos históricu-artísticos, que, como aquellos, fueron integraos na figura llegal del Territoriu Históricu (Sitiu Históricu) de "El Escorial: Monesteriu, Sitiu y Redolada Natural y Cultural", según decretu 52/2006 (BOCM, 21 de xunu) de la Comunidá de Madrid.
Equí figuren distintos edificios y enclaves naturales asitiaos dientro del so términu municipal, amás d'otros allugaos en El Escorial, Zarzalejo y Santa María de la Alameda. De siguío destáquense los conxuntos monumental y paisaxísticu sanlorentinos:
- Siella de Felipe II,[18] onde, según la lleenda, sentábase'l monarca pa ver la meyora de les obres del Monesteriu, anque se cree que, en realidá, foi un altar d'ufriendes vetón.[19]
- La Ferrería, finca histórica, conocida d'antiguo como la Devesa de Les Ferrerías de Fuentelámparas, que tien un gran interés ecolóxicu. Ta poblada por montes de fresnos y carbayos.
- El Castañar, finca histórica con importantes curiosos medioambientales.
- Parque de la Casina del Príncipe. Los parques y xardinos construyíos na redolada d'esti palacete neoclásicu son compartíos pelos conceyos d'El Escorial y San Lorenzo de El Escorial. Non asina l'edificiu, que se topa na primer llocalidá.
- Cases d'Oficios. Los dos primeres fueron construyíes por Juan de Herrera nel sieglu xvi y la tercera, obra de Juan de Villanueva, data del sieglu xviii. Anguaño son sede d'una pequeña ilesia y de distintes instalaciones xestionaes pol Conceyu de San Lorenzo de El Escorial. Ye'l casu de la Casa de la Cultura, de la Biblioteca Municipal, de la Oficina de Turismu, del Conservatoriu Profesional de Música Padre Soler y del Real Centru Integráu de Música y Enseñances Plástiques y Artístiques. Pela so parte, la Primer Casa d'Oficios ye sede provisional del Institutu d'Estudios Herrerianos, que va acoyer el legáu del arquiteutu ya investigador Luis Cervera Vera.
- Cases d'Infantes. Deber a Juan de Villanueva, quien les llevantó nel sieglu xviii.
- Real Coliséu de Carlos III, teatru edificáu nel sieglu xviii, conocíu popularmente como La Bombonera.[20]
- Casa de la Compaña. Trazada nel sieglu xvi por Francisco de Mora, güei sirve de see a la Universidá María Cristina.
- Valle de los Caídos. Por estensión, queda incluyíu dientro del Territoriu Históricu del "El Escorial: Monesteriu, Sitiu y Redolada Natural y Cultural" esti monumentu funerariu del sieglu xx. Construyíu a iniciativa del últimu dictador español Francisco Franco, álzase sobre'l Risco de la Nava, a 1.390 m d'altitú, na paraxa conocida como Cuelgamuros. Una cruz de 150 metros preside'l conxuntu monumental, que consta d'una basílica, escavada sobre la piedra, una abadía, y una hostería.
- Monesteriu
Asitiáu nel nordeste del conceyu, y anguaño nel interior d'una finca privada, esti pobláu cobró importancia dende'l sieglu xii. Perteneció al Real de Manzanares, del que se segregaría en 1370, y tres distintos avatares, foi mercáu por Felipe II al duque de Maqueda al envís de disponer de nuevos cotos de caza.[21] A los sos vecinos, amás del pagu de les propiedaes, concedióse-yos una proteición especial al garantizar el so treslláu a otres zones. Baltáronse toles construcciones sacante dalguna vivienda principal como la Casa Real, mandada construyir por Sabela I en 1502 y que solo sufrió obres de meyora que remataron en 1598. Tol terrén quedó incluyíu dientro de La Cerca y comunicábase con El Campillo al traviés d'una avenida d'árboles.
Ente les muertes esistentes atópase un arcu de mediu puntu que pudo ser parte d'una construcción anterior a la Casa Real, como puerta d'accesu a una cortil zarrada. Xunto al mesmu tán los restos del molín de papel; los monxos del Monesteriu cuntaben col privilexu d'impresión de nuevos llibros de rezu y en respuesta a esa demanda construyó un edificiu qu'ufiertara instalaciones fayadices pa la producción del material, tando en funcionamientu en 1628. A pesar del so estáu de ruina, con cubierta fundida y murios semicaídos, son destacables inda les chimenees circulares de granitu.[22]
Anguaño'l Palaciu ta n'abandonu, y derrumbándose la so fachada norte[23]
Persones célebres
[editar | editar la fonte]_-_Prado.jpg)
San Lorenzo de El Escorial tuvo una estrecha vinculación histórica cola Corona Española, como llugar de residencia y enterramientu de distintos monarques de les Cases de los Austrias y de los Borbones. Sicasí, namái unu d'ellos vio la lluz na llocalidá. Trátase de Fernandu VII, que nació nel Real Monesteriu'l 14 d'ochobre de 1784 y morrió en Madrid el 29 de setiembre de 1833.
La presencia de los reis atraxo escontra'l conceyu a distintes personalidaes del mundu de la cultura y de les artes. Amás de la llarga llista d'arquiteutos, escultores y pintores que participaron, nel sieglu xvi, na construcción del Monesteriu d'El Escorial, la población acoyó nel sieglu xviii al músicu de Girona Antonio Soler (Olot, 1729), que morrió en San Lorenzo de El Escorial en 1783, onde desenvolvió la mayor parte de la so carrera profesional. Rodolfo Halffter compondría en 1928 el so honor una pieza pa pianu titulada Dos Sonates d'El Escorial.
Nos sieglos xix y xx, el pueblu convertir nun nucleu residencial, al qu'allegaben relevantes figures polítiques y culturales. Ente elles, destacaron los comediógrafos Serafín y Joaquín Álvarez Quintero, quien vivieron temporalmente nel conceyu.
Ente los nacíos en San Lorenzo de El Escorial nel sieglu xx, sobresalen el poeta Luis Felipe Vivanco (1907-1975), l'arquiteutu Juan Herreros (1958) y el botánicu Luis Ceballos y Fernández de Córdoba (1896-1967).
Fiestes y tradiciones
[editar | editar la fonte]
El pueblu celebra les sos fiestes patronales el 10 d'agostu, día de San Llorienzo, santu al que Felipe II advocó'l Monesteriu d'El Escorial y del que, por estensión, el conceyu toma'l so nome. Esti edificiu foi construyíu pa conmemorar la victoria de la batalla de San Quintín, que tuvo llugar el 10 d'agostu de 1557.
La Romería de La nuesa Señora la Virxe de Gracia ye, ensin dulda, la tradición más importante de San Lorenzo de El Escorial. Tien llugar el segundu domingu de setiembre y atópase ente les más multitudinaries d'España.[24] Remontar al añu 1948 y ta declarada d'interés turísticu pola Comunidá de Madrid.
La Selmana Santa sanlorentina destaca como una de les de mayor riqueza visual de la contorna guadarrameña. Cuenta con cinco cofradía y dos hermandad integraes dientro de la Xunta de Cofraderíes y una docena de procesiones.[25] Remontar al añu 1.945
Tamién se celebren San Antón, el 17 de xineru, y San Sebastián, el 20 de xineru, que la so fiesta treslladar al fin de selmana siguiente y celébrase conxuntamente cola Villa d'El Escorial.[26]
En Navidá, el pueblu instala nes sos cais un belén de grandes proporciones, como reclamu turísticu.
Educación
[editar | editar la fonte]En San Lorenzo de El Escorial esisten 5 guarderíes (2 públiques y 3 privaes), 2 colexos públicos d'educación infantil y primaria, 1 institutu d'educación secundaria, 3 colexos privaos (con y ensin conciertu), 1 centru estranxeru, un importante centru integráu d'enseñances musicales (Padre Antonio Soler) y 1 centru universitariu adscritu a la Universidá Complutense (Universidad María Cristina).
Amás, el conceyu cunta col centru d'educación ambiental Arboreto Luis Ceballos, dependiente de la Conseyería de Mediu Ambiente de la Comunidá de Madrid, y la sede d'una de los dos seiciones de l'Academia d'Oficiales de la Guardia Civil.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Gobierno d'España (ed.): «Decreto 302/1968, de 15 de febreru, pol que s'autoriza al Conceyu del Real Sitiu de San Lorenzo de El Escorial, de la provincia de Madrid, p'adoptar el so escudu heráldicu municipal.». Boletín Oficial del Estáu nᵘ 49 de 26 de febreru de 1968.
- ↑ Gobierno de la Comunidá de Madrid (ed.): «Escudo de San Lorenzo del Escorial». Heráldica Municipal de la Comunidá de Madrid. Consultáu'l 9 de marzu de 2014.
- ↑ Gobiernode España (ed.): «Resolvimientu de 1 d'ochobre de 1987, de la Secretaría Xeneral Téunica de la Conseyería d'Agricultura y Cooperación, pol que se fai públicu l'Alcuerdu de 6 d'agostu de 1987, pol que s'autoriza al Conceyu de San Lorenzo de El Escorial, de la provincia de Madrid, p'adoptar bandera municipal.». Boletín Oficial del Estáu nᵘ 261 de 31 d'ochobre de 1987.
- ↑ 5,0 5,1 Institutu Nacional d'Estadística (ed.): «Población, superficie y densidá por conceyos - Madrid». Archiváu dende l'orixinal, el 4 de marzu de 2016.
- ↑ Critchfield, H.J.. University of Idaho (ed.): «Criteria for classification of major climatic types in modified Köppen system» (inglés). Xeneral Climatology. Prentice Hall. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de setiembre de 2009.
- ↑ VV.AA. (2011). Axencia Estatal de Meteoroloxía: Atles climáticu ibéricu (pdf), páx. 79. ISBN 978-84-7837-079-5.
- ↑ De la Corte Blanco, Juan Rafael. «El Escorial y el Templu de Salomón (capítulu "Antecedentes")». España: www.delacuadra.net. Consultáu'l 2007.
- ↑ Anes Álvarez de Castrillón, Gonzalo (1998). Lo rural na Castiella de Felipe II. San Lorenzo de El Escorial (Madrid), España: Real Monesteriu de San Lorenzo del Escorial.
- ↑ Sánchez Meco, Gregorio (1995). El Escorial: de comunidá d'aldega a villa de realengu. El Escorial (Madrid), España: Conceyu d'El Escorial (Área de Cultura).
- ↑ Eslava Galán, Juan (2005). Una hestoria de la Guerra Civil que nun va gustar a naide (páxina 64). Editorial Planeta.
- ↑ 12,0 12,1 Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842 - San Lorenzo del Escorial».
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (ed.): «Cifres oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de xineru de 2011».
- ↑ Descripción del Patrimoniu de la Humanidá del Monesteriu y Real Sitiu d'El Escorial, na web oficial del Ministeriu de Cultura
- ↑ La Almenara (Redaición). «La Cerca de Felipe II declárase Bien d'Interés Cultural como territoriu históricu». Robledo de Chavela (Madrid), España: Noticiario La Almenara. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2007. Consultáu'l 2007.
- ↑ M. Rosado, Vicente. «La paré real». Robledo de Chavela (Madrid), España: Apuntes de la Sierra. Consultáu'l 2007. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Aramburu-Zabala Figal, Miguel Ángel (1996). Arquiteutura herreriana. Santillana del Mar (Cantabria), España: Revista del Centru d'Estudios Montañeses.
- ↑ Canto, A. M.. «Sobre la supuesta Siella de Felipe II n'El Escorial (Madrid)». España: Celtiberia.net. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de marzu de 2015. Consultáu'l 2007.
- ↑ G. Balbas, Graciela. «La Silla de Felipe II pudo ser un altar íberu pa sacrificios humanos». Madrid, España: Diariu El Mundo. Consultáu'l 2007.
- ↑ Martín Gómez, Pedro; Trinchant Champín, Eduardo (1994). El Escorial de los Borbones: Coliséu y Cocheres Reales. San Lorenzo de El Escorial (Madrid), España: Sociedá de Fomentu y Reconstrucción del Real Coliséu de Carlos III.
- ↑ Martín Bonilla, 1998, p. 171.
- ↑ Martín Bonilla, 1998, p. 173.
- ↑ El palaciu Felipe II en San Lorenzo de El Escorial vence al abandonu
- ↑ Curtia descripción de la Romería de la Virxe de Gracia
- ↑ Páxina Xunta de Cofraderíes de San Lorenzo de El Escorial
- ↑ «Hermandá de San Sebastián». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-09-26.
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Martín Bonilla, Margarita (1998). Conceyu d'El Escorial: Guía d'El Escorial. ISBN 84-88517-12-2.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre San Lorenzo de El Escorial.
Datos: Q371748- Multimedia: San Lorenzo de El Escorial