Llingües nilótiques

Llingües nilótiques
Distribución xeográfica	África oriental
Países	Sudán del Sur Kenia Etiopía Rep. Dem. del Congo Uganda Tanzania
Falantes	7,5 millones
Filiación xenética	Nilo-saḥarianu   Sudánicu oriental     Kir-Abbaia       Nilóticu
Subdivisiones	Nilóticu oriental Nilóticu meridional Nilóticu occidental
Códigu Glottolog	nilo1247
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües nilótiques son un grupu de llingües sudániques orientales que constitúin una unidá filoxenética, falaes por dellos pueblos nilóticos a lo llargo d'una estensa área ente Sudán del Sur y Tanzania. La mayoría de los pueblos nilóticos son cultures tradionales basaes llargamente na ganadería.

Clasificación

Les llingües nilótiques se subsdividen en tres grupos:

• Paranilótico (Nilóticu oriental-meridional o Nilo-camita):
  • Nilóticu oriental:
    • Bari: Bari
    • Lotuxo-Maa: Lotuho, maasái
    • Tesu-Turkana: tesu, turkana, Karamojong, Toposa
  • Nilóticu meridional:
    • Kalenjin: Päkot, Nandi, Markweta
    • Tatoga: datooga, Omotik
• Nilóticu occidental como'l dinka y el luo
  • Lwoo septentrional: Anywa, Päri, Shilluk
  • Lwoo meridional: Lango, Acholi
  • Dinka-Nuer: Dinka, Nuer

Antes de la clasificación de Joseph Greenberg de les llingües africanes el términu "nilóticu" referíase namái a lo qu'anguaño se denomina "nilóticu occidental" tando los otros grupos clasificaos dientro de les "llingües nilo-camítiques". Ello ye que esisten interesantes diferencies ente estes llingües. Polo que respecta a les formes pronominales la diferencia ente la caña occidental y les otres dos ye especialmente bultable: les cañes meridional y oriental tienen formes especiales na inflexón de persona que nun apaecen na caña occidental. Otru puntu en que difieren ye l'orde básicu (VSO predominante nel grupu oriental y meridional; y SVO nel grupu occidental).

Descripción llingüística

Anque les llingües nilótiques son vistes como una unidá filoxenética, esisten bultables diferencies ente les distintes cañes. Nel casu de les marques pronominales la diferencia ente la caña nilótica occidental (primeramente llamada a cencielles "nilóticu") y la caña nilótica oriental y meridional (primeramente llamada "Nilo-hamítico") ye esepcialmente marcada: el nilóticu oriental y el meridional tienen formes flexivas pronominales que nun s'atopen na caña nilótica occidental.

Gramática

Casi toles llingües nilótiques orientales y meridionales tienen orde VSO, tienen concordanza col suxetu y tamién concordanza col oxetu cuando esti ye una forma de 1ª o 2ª persona (anque'l lotuho nun tien concordanza d'oxetu y dacuando presenta orde SVO, el Bari ye una esceición a esta regla porque tienen SVO y escarez de concordanza). Les llingües nilótiques occidentales tienen toes orde SVO (o más puramente TVC, Tópicu Verbu Comentariu). Amás estes llingües suelen usar auxiliares preverbales que frecuentemente van acompañaos de clíticos de persona.

Comparanza léxica

Los numberales en distintes llingües nilótiques son:

GLOSA	Nilóticu Mer.-Or.		PROTO- NILÓTICU OCCIDENTAL	PROTO- NILÓTICU
	PROTO- NILÓTICU MERIDIONAL	PROTO- NILÓTICU ORIENTAL
'1'	*a-kɛːŋ-	*-pei	*-kyɛl	*-kyɛl
'2'	*a-reːŋ	*a-rei	*-rɛw	*a-reik
'3'	*sɔmɔk	*-xuni	*-dyak	?
'4'	*a-ŋwan	*-ŋwan	*-ŋwan	*-ŋwan
'5'	*muːt-	**miet *kani	*-bɨc *-d̪yɨc	*mut- ~ *mɨt-
'6'	*lah	*5+1	*-bɨ-kyɛl	*5+1 (?)
'7'	*tisɔp	*5+2	*-bɨ-rɛw	*5+2 (?)
'8'	*sisiːt	*5+3	*-bɨ-dyak	*5+3 (?)
'9'	*sɔkɔːl	*5+4	*-bɨ-ŋwan	*5+4 (?)
'10'	*taman	*tɔmɔn	*-paar	*tɔmɔn

Nótese la similaidad de dellos numberales del nilóticu meridional colos atopaos en parte de les llingües cushitas orientales: 6 *-yħ- (cushita meridonal *laħoːʔ), 7 *tadba, 8 *siddeti, 9 *sagal, 10 *taman. Y tamién dalgunos numberales de les llingües omótiques: 6 *laxi (omótico meridional), 8 (dizoide), 10 *taɓ- (xeneral). Estes similaridades débese ensin dulda a préstamos léxicos ente dambos grupos de llingües.

Referencies

Bibliografía

• Creider, Chet A. (1989). The syntax of the Nilotic languages: Themes and variations. Berlin: D. Reimer. ISBN 3-496-00483-5.

Enllaces esternos

• Nilotic Languages, Michael Cysouw
• The Nilotic Language Family, Doris Payne

Ver tamién

• Nilóticos

• Datos: Q513408