Imperiu Wólof
| ||||
|---|---|---|---|---|
| estáu desapaecíu | ||||
| Alministración | ||||
| Capital | Linguère | |||
| Llingües oficiales | Wolof | |||
| Xeografía | ||||
 | ||||
 | ||||
L'Imperiu Wólof (en francés, Diolof o Djolof) foi un estáu d'África Occidental que gobernó partes de l'actual Senegal dende 1360 hasta 1549
Oríxenes
[editar | editar la fonte]Los distintos rellatos tradicionales del pueblu wólof coinciden en que'l fundador del estáu y posterior Imperiu de Wólof foi Ndiadiane Ndiaye, quien vivió nel sieglu XIII.[1] La fundación del imperiu tuvo llugar gracies a l'asociación voluntaria de dellos estaos pequeños con Waalo, nel norte. Nel momentu darréu anterior a la formación del imperiu, Waalo taba estremáu n'aldegues separaes gobernaes por reis qu'utilizaben el títulu de Llamban.
La lleenda de Ndiadiane Ndiaye ye bien conocida. Una disputa por madera cerca d'un prominente llagu tuvo a puntu de llevar al derramamiento de sangre ente los gobernantes, pero foi detenida pola misteriosa apaición d'un estranxeru que venía del llagu. L'estranxeru partió la madera xustamente y sumió, dexando a la xente apavoriada. El pueblu embarcóse entós nuna segunda disputa, y cuando tornó l'estranxeru secuestrar. Ufiertáron-y el reináu de la so tierra y convencer p'aceptalo y convertise en mortal, ufiertándo-y una formosa muyer cola que casase. Cuando'l gobernante del Reinu de Sine conoció sobre estos eventos, y siendo él tamién un gran magu, dizse qu'esclamó con plasmu «Ndiadiane Ndiaye» nel so nativu idioma serer.[2] El gobernante de Sine suxirió entós que tolos gobernantes ente'l ríu Senegal y el ríu Gambia sometiérense voluntariamente a esti home, cosa que fixeron.[3]
Historia temprana
[editar | editar la fonte]El nuevu estáu de Djolof, nomáu pola provincia central onde'l rei moraba, foi vasallu del Imperiu de Malí mientres la mayor parte de la so historia temprana.[4] Djolof caltúvose dientro de la esfera d'influencia del imperiu hasta la segunda metá del sieglu XIV.[5] Mientres una disputa pola socesión que tuvo llugar en 1360 ente dos llinaxes rivales na llinia de sangre del Imperiu de Malí, los wólof llograron la so independencia.[6] Un exame detalláu de la estructura social y político wólof revela qu'a lo menos una parte de les sos instituciones seríen tomaes direutamente o desenvueltes a partir d'aquelles del so predecesor.
Sociedá nel Jólof imperial
[editar | editar la fonte]Los portugueses llegaron al Imperiu Jólof ente 1444 y 1510, dexando escritos rellatos de gran detalle sobre un sistema políticu bien avanzáu.[5] Esistía tou un sistema xerárquicu del que formaben parte distintos clases de nobles reales y non reales, homes llibres, castes según l'oficiu y esclavos. Les castes profesionales incluyíen a ferreros, xoyeros, curtidores, xastres, músicos y griots.[1] Los ferreros yeren importantes pa la sociedá gracies a la so habilidá pa fabricar armes de guerra, y confiábase nellos pola so habilidá pa mediar nes disputes con xusticia. Los griots yeren emplegaos poles families más importantes como cronistes y conseyeros, y ensin el so concursu la mayor parte de la historia wólof nun sería conocida.[7] La nobleza Jólof yera nominalmente animista, pero dalgunos combinaben esta práutica col Islam.[8] Sicasí, l'Islam fracasó en llograr enfusar dafechu na sociedá wólof hasta alredor del sieglu XIX.[9]
Les muyeres nel Jólof imperial
[editar | editar la fonte]Ente les distintes clases el matrimoniu escasamente taba dexáu. Les muyeres nun podíen casase coles castes cimeres, y los sos fíos nun heredaben l'estatus cimeru del so padre.[7] Sicasí, les muyeres teníen cierta influencia sobre'l llabor de gobiernu. Reinar Madre yera la cabeza de toles muyeres y tenía gran influencia na política d'estáu. Yera propietaria d'un númberu d'aldegues que cultivaben y rindíen-y tributu. Tamién había otres líderes femenines que la so principal xera consistía en xulgar casos nos que les muyeres tomaben parte. Nel estáu más al norte del imperiu, Walo, les muyeres podíen aspirar a la categoría de Bur y gobernar l'estáu.[7]
Organización política
[editar | editar la fonte]L'Imperiu Jólof entamar en cinco reinos costeros dende'l norte hasta'l sur qu'incluyíen Waalo, Kayor, Baol, Sine y Saloum. Toos estos estaos yeren tributarios del estáu del interior Jólof. El gobernante de Jólof yera conocíu como'l Bour ba, y gobernaba dende la capital de Linguère.[1] Cada estáu wólof taba gobernáu pol so propiu rexidor designáu a partir de los descendientes del fundador del estáu.[10] Los gobernadores del estáu yeren escoyíos a partir de les sos respeutives nobleces, ente que el Bour escoyíase al traviés d'un colax d'electores que tamién incluyía a los gobernantes de los cinco reinos.[11] Esistía'l Bour de Waalo,[7] el Damel de Kayor,[11] el Teny de Baol,[12] según los dos Lamans de los estaos serer de Sine y Saloum.[2] Cada gobernante tenía autonomía práutica, pero esperar d'él que cooperara col Bour n'asuntos de defensa, comerciu y provisión d'ingresos imperiales. Una vegada designaos, los nuevos gobernantes teníen que pasar por ellaboraos rituales pa familiarizase tanto coles sos nueves responsabilidaes como cola so estatus divín. A partir d'esi momentu, esperar d'ellos que lideraren los sos estaos escontra'l grandor, o s'arriesgaben a ser declaraos non favorecíos polos dioses y ser quitaos. La tensión d'esta estructura política resultó en gobiernos con un componente autocráticu alto, onde los exércitos personales y la riqueza con frecuencia imponer a los valores constitucionales.[10]
Contautu con Europa
[editar | editar la fonte]Tres un empiezu contrariu, estableciéronse rellaciones comerciales pacífiques ente l'Imperiu Jólof y el Reinu de Portugal. Nesta dómina Jólof taba nel máximu apoxéu del so poder y el Bur estendiera la so autoridá sobre los estaos mandinga na rivera norte del ríu Gambia incluyendo Nyumi, Badibu, Nyani y Wuli. Nos años 1480, el príncipe Bemoi gobernaba l'imperiu en nome del so hermanu Bur Birao. Tentáu pol comerciu de los portugueses, treslladó la sede del gobiernu a la mariña pa beneficiase de les nueves oportunidaes económiques. Otros príncipes, opuestos a esta política, depunxeron y asesinaron al bur en 1489. El príncipe Bemoi escapó y buscó abellugu ente los portugueses, quien lo llevaron hasta Lisboa. Ellí intercambió regalos col rei Xuan II y foi bautizáu. Ante la oportunidá d'asitiar a un aliáu cristianu nel tronu, el rei Xuan II unviada una fuercia espedicionario al mandu d'un comandante portugués, coles mires de devolver al príncipe de nuevu a Jólof. Nenguna de los dos intenciones foi llograda. Una disputa ente'l comandante y el príncipe llevó al primeru a acusar a Bemoi de traición y a matalo.[11]
Periodu final
[editar | editar la fonte]A pesar de difentes lluches intestinas, l'Imperiu Djolof caltúvose como una fuercia reconocida na rexón. A empiezos del sieglu XVI, yera capaz de sumar una fuercia de 100.000 soldaos y 10.000 caballeros.[13] Pero les granes de la so destrucción fueren semaes poles perspectives del comerciu atlánticu. Práuticamente tou lo que fixera crecer al gran Imperiu Djolof tábase agora desmoronando. El comerciu costeru, por casu, traxera un aumentu de la riqueza al imperiu. Pero los gobernantes de los estaos vasallos de la mariña quedar cola mayor parte de los beneficios, lo que nun momentu dau dexó-yos clisar el poder que pudiera queda-y al emperador.[11] Amás, taba la cuestión de les fuercies esteriores, como l'esmembramientu del Imperiu de Malí. La perda de poder del Imperiu de Malí, gracies al florecimientu del Imperiu Songhay, dexara a Djolof convertise nun imperiu por sigo mesmu. Pero agora los conflictos nel norte empezaron a estendese escontra los territorios Jólof. En 1513, Dengella Koli lideró una gran fuercia de fulani y mandinga contra'l Reinu de Fouta Toro, asediándolo dende Jólof y estableciendo la so propia dinastía. Koli foi'l fíu d'un rebelde que nun tuvo ésitu contra l'Imperiu Songhay y podría decidir actuar contra Jólof como una alternativa a lluchar contra los songhay o los mandinga.[13]
Batalla de Danki y desintegración
[editar | editar la fonte]En 1549, Kayor llogró dixebrase con ésitu del Imperiu Jólof sol lideralgu del príncipe de la corona Amari Ngoone Sobel Fall. L'estáu resultante de Cayor utilizó'l so accesu direutu al comerciu européu (Jólof taba zarráu nel interior y nun tenía puertu) pa crecer en poder y riqueza. Kayor invadió al so vecín del sur, Bawol, y empezó a formar una unión personal propia. Ganó al so gobernante cimeru na batalla de Danki en 1549. La batalla provocó un efeutu espansivu faciendo que los otros estaos salieren del imperiu. Escontra 1600, l'Imperiu Djolof había efeutivamente sumíu. Djolof quedó amenorgáu a un reinu, magar el títulu de burba permaneció acomuñáu al prestíu imperial, y siguió recibiendo respetu nominal de los sos antiguos vasallos.[11]
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Fage, J.D. & Roland Anthony Oliver: "The Cambridge History of Africa" page 484. Cambridge University Press, 1975
- ↑ 2,0 2,1 Stride, G.T. & C. Ifeka: "Peoples and Empires of West Africa: West Africa in History 1000-1800" page 21. Nelson, 1971
- ↑ Stride, G.T. & C. Ifeka: "Peoples and Empires of West Africa: West Africa in History 1000-1800" page 22. Nelson, 1971
- ↑ Fage, J.D. & Roland Anthony Oliver: "The Cambridge History of Africa" páxina 381. Cambridge University Press, 1975
- ↑ 5,0 5,1 Fage, J.D. & Roland Anthony Oliver: "The Cambridge History of Africa" páxina 456. Cambridge University Press, 1975
- ↑ Ogot, páxina 136
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Stride, G.T. & C. Ifeka: "Peoples and Empires of West Africa: West Africa in History 1000-1800" páxina 26. Nelson, 1971
- ↑ Fage, J.D. & Roland Anthony Oliver: "The Cambridge History of Africa" páxina 486. Cambridge University Press, 1975
- ↑ Stride, G.T. & C. Ifeka: "Peoples and Empires of West Africa: West Africa in History 1000-1800" páxina 25. Nelson, 1971
- ↑ 10,0 10,1 Stride, G.T. & C. Ifeka: "Peoples and Empires of West Africa: West Africa in History 1000-1800" page 25. Nelson, 1971
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Fage, J.D. & Roland Anthony Oliver: "The Cambridge History of Africa" page 457. Cambridge University Press, 1975
- ↑ Stride, G.T. & C. Ifeka: "Peoples and Empires of West Africa: West Africa in History 1000-1800" page 24. Nelson, 1971
- ↑ 13,0 13,1 Stride, G.T. & C. Ifeka: "Peoples and Empires of West Africa: West Africa in History 1000-1800" page 23. Nelson, 1971
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Ogot, Bethwell A. (1999). General History of Africa V: Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century. Berkeley: University of California Press, páx. 512 Pages. ISBN 0-52006-700-2.
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q760893
Multimedia: Wolof Empire