Arturu (estrella)

Arturu
	; Allugamientu d'Arturu na constelación de Boötes.
Datos d'observación; (Dómina J2000.0)
Constelación	Boötes
Ascensión reuta (α)	14h 15m 39,67s
Declinación (δ)	+19° 10′ 56,7″
Mag. aparente (V)	−0,04
Carauterístiques físiques
Clasificación estelar	K1.5III
Masa solar	1 – 1,5 M☉
Radiu	(25,7 ± 0,3 R☉)
Índiz de color	1,24 (B-V); 1,22 (U-B)
Magnitú absoluta	−0,29
Lluminosidá	215 L☉
Temperatura superficial	4.290 K
Metalicidá	20 – 50% del Sol
Variabilidá	Posible
Astrometría
Mov. propiu n'α	−1093,45 mas/añu
Mov. propiu en δ	−1999,40 mas/añu
Velocidá radial	−5,2 km/s
Distancia	36,7 ± 0,3 años lluz
Paralax	88,78 ± 0,68 mas
Referencies
SIMBAD	enllaz
Otres designaciones
	Aramec, Abramech, α Boötis, 16 Boötis, HD 124897, HR 5340, BD+19°2777, GCTP 3242.00, GJ 541, LHS 48, y HIP 69673
	[editar datos en Wikidata]

Arturu (Alfa Bootis / α Boo / 16 Bootis) ye la tercera estrella más brillosa del cielu nocherniegu con una magnitú visual de -0,04, dempués de Siriu (α Canis Majoris) y Canopus (α Carinae); considerando xuntes los dos componentes principales d'Alfa Centauri, que nun se pueden resolver a simple vista, Arturu pasa a ser la cuarta estrella más brillosa. Trátase, poro, de la estrella más brillosa del hemisferiu celeste norte. La so constelación ye Boötes. Alcuéntrase na Nube Interestelar Local.

Etimoloxía y hestoria[editar | editar la fonte]

El nome de Arturu provién del griegu antiguu Αρκτοῦρος (Arcturus), «el guardián de la osa» y ta rellacionáu cola so proximidá a les constelaciones del sietestrellu (Ursa Major) y la Osa Menor (Ursa Minor). N'árabe recibe'l nome de As-Simak ar-Ramih (السماك الرامح), traducíu pela pierna del que porta la llanza» o «el noble que porta la llanza». Esti nome, romanizáu nel pasáu, dio llugar a los nomes de Aramec y Azimech, güei obsoletos. Otru nome árabe ye Al-Harith as-Sama' (الحارس السماء), «el que guarda los cielos».^[3]^[4]

Nel antiguu Exiptu paez que yera conocida como Smat, «el que reina» o «el que gobierna», según Bau, «el que vien».^[5] Un calendariu astronómicu exipciu del sieglu XV e.C. acomuña a Arturu con Antares (α Scorpii) nuna inmensa figura celestial llamada Menat. Pa dellos autores yera unu de los astros de cultu nos templos del Nilu y nel templu de Venus en Ancona (Italia).^[6]

En astronomía hindú correspuende a la nakshatra —una de les casones nes que s'estrema'l cielu— de Svātī; ellí tamién-y la llamaba Nishṭyá, «fora», posiblemente pol so llocalización boreal lloñe del zodiacu. En China yera conocida como Ta Kiō, «el gran cuernu», ente que cuatro pequeñes estrelles cercanes yeren Kang Che, «el llagu de la seca».^[6]

N'aragonés se la llapada Petarruego, probablemente una denominación formada pol verbu petar y pol antiguu axetivu ruco («colloráu»).

Carauterístiques físiques[editar | editar la fonte]

Arturu ye una xigante naranxa de tipu espectral K1.5III, distante 36,7 años lluz del Sistema Solar, la segunda estrella xigante más próxima dempués de Pólux (β Geminorum). Con una temperatura superficial de 4290 K, ye visualmente 113 vegaes más lluminosa que'l Sol; pero si considérase la radiación qu'emite nel infrarroxu, la so lluminosidá ye casi'l doble, 215 vegaes mayor que la solar. El so radiu, llográu a partir de la midida del so diámetru angular (0,0210 segundos d'arcu), ye 25,7 vegaes más grande que'l radiu solar. La so masa ye aproximao un 50% mayor que la del Sol y piénsase que nel so nucleu internu yá empezó la fusión nuclear d'heliu en carbonu. Emite rayos X débiles, lo que suxure que tien actividá magnética —pudiendo tener una «corona oculta»—, daqué inusual nuna estrella de les sos carauterístiques.^[2] Abarrúntase que pue ser una estrella variable, recibiendo la denominación de NSV 6603.^[7]

La velocidá relativa d'Arturu respeutu al Sol, mayor que la d'otres estrelles brilloses, según la so baxa metalicidá —aproximao un 28% de la solar—, suxuren que pue ser una estrella vieya de Población II y un miembru del discu gruesu galácticu.^[8]^[9] Forma parte d'un grupu de 53 estrelles que se mueven conxuntamente al traviés de nuesa galaxa y que recibe'l nome de «Grupu d'Arturu».^[10] Una interesante teoría sostién qu'Arturu, según el restu d'estrelles que formen el so grupu, formáronse más allá de les llendes de la Vía Lláctea; la edá de dalgunos de los sos miembros puede remontase hasta los 10.000 - 12.000 millones d'años, lo qu'implicaría que pueden provenir d'una galaxia satélite absorbida nel pasáu por nuesa mesma galaxa.^[11]

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Referencies[editar | editar la fonte]

↑ Mozurkewich, D.; Armstrong, J. T.; Hindsley, R. B.; Quirrenbach, A.; Hummel, C. A.; Hutter, D. J.; Johnston, K. J.; Hajian, A. R.; Elias, Nicholas M., II; Buscher, D. F.; Simon, R. S. (2003). «Angular Diameters of Stars from the Mark III Optical Interferometer». The Astronomical Journal 126 (5). páxs. 2502-2520. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2003AJ....126.2502M&db_key=AST&nosetcookie=1.
↑ ^2,0 ^2,1 Arcturus (Stars, Jim Kaler)
↑ List of the 25 brightest stars, website of the Jordanian Astronomical Society, 28 de marzu de 2007.
↑ Hans Wehr (J.M. Cowan ed.), A dictionary of modern written Arabic (1994).
↑ Arcturus (The Fixed Stars)
↑ ^6,0 ^6,1 Allen, Richard Hinckley (1889). «Boötes», Courier Dover Publications: Star Names — Their Lore and Meaning (n'inglés), páx. 563. ISBN 0-486-21079-0. Consultáu'l 27 de setiembre de 2010.
↑ HD 124897 - Variable Star (SIMBAD)
↑ Soubiran, C.; Bienaymé, O.; Mishenina, T. V.; Kovtyukh, V. V. (2008). «Vertical distribution of Galactic disk stars. IV. AMR and AVR from clump giants». Astronomy and Astrophysics 480 (1). páxs. 91-101 (Tabla consultada en CDS). http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2008A%26A...480...91S&db_key=AST&nosetcookie=1.
↑ Arcturus (Solstation)
↑ Arcturus (The Bright Star Catalogue)
↑ Navarro, Julio F.; Helmi, Amina; Freeman, Kenneth C. (2004). «The Extragalactic Origin of the Arcturus Group». The Astrophysical Journal 601 (1). pp. L43-L46. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2004ApJ...601L..43N&db_key=AST&nosetcookie=1.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]

Coordenaes: 14^h 15^m 39.672^s, 19^° 10^′ 56.673^″

[1] Mozurkewich, D.; Armstrong, J. T.; Hindsley, R. B.; Quirrenbach, A.; Hummel, C. A.; Hutter, D. J.; Johnston, K. J.; Hajian, A. R.; Elias, Nicholas M., II; Buscher, D. F.; Simon, R. S. (2003). «Angular Diameters of Stars from the Mark III Optical Interferometer». The Astronomical Journal 126 (5). páxs. 2502-2520. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2003AJ....126.2502M&db_key=AST&nosetcookie=1.

[JimKaler-2] 2,0 ^2,1 Arcturus (Stars, Jim Kaler)

[3] List of the 25 brightest stars, website of the Jordanian Astronomical Society, 28 de marzu de 2007.

[4] Hans Wehr (J.M. Cowan ed.), A dictionary of modern written Arabic (1994).

[5] Arcturus (The Fixed Stars)

[Allen-6] 6,0 ^6,1 Allen, Richard Hinckley (1889). «Boötes», Courier Dover Publications: Star Names — Their Lore and Meaning (n'inglés), páx. 563. ISBN 0-486-21079-0. Consultáu'l 27 de setiembre de 2010.

[SIMBAD-7] HD 124897 - Variable Star (SIMBAD)

[Soubiran1-8] Soubiran, C.; Bienaymé, O.; Mishenina, T. V.; Kovtyukh, V. V. (2008). «Vertical distribution of Galactic disk stars. IV. AMR and AVR from clump giants». Astronomy and Astrophysics 480 (1). páxs. 91-101 (Tabla consultada en CDS). http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2008A%26A...480...91S&db_key=AST&nosetcookie=1.

[9] Arcturus (Solstation)

[10] Arcturus (The Bright Star Catalogue)

[Navarro-11] Navarro, Julio F.; Helmi, Amina; Freeman, Kenneth C. (2004). «The Extragalactic Origin of the Arcturus Group». The Astrophysical Journal 601 (1). pp. L43-L46. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2004ApJ...601L..43N&db_key=AST&nosetcookie=1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]