Saltar al conteníu

Partíu Aragonés

De Wikipedia
Partíu Aragonés
Acrónimu PAR
Presidente Arturo Árgoma
Fundación 1977
Sede Cai Cueso 87
50001 Zaragoza
Estáu  España
Ideoloxía política Autonomismo
Nacionalismu aragonés
Posición nel espectru Centru
Organización de mocedá Mozos Aragoneses - Rolde
Páxina web www.partidoaragones.es
Cambiar los datos en Wikidata

El Partíu Aragonés (PAR) ye un partíu políticu fundáu en xineru de 1978 por Hipólito Gómez de las Rozas, ente otros, a partir de la estinguida Candidatura Aragonesa Independiente de Centru. Adoptando'l nome inicial de Partíu Aragonés Rexonalista y enmarcáu nun principiu sol ideariu rexonalista de centru aragonés, pasó a partir de 1990 a proclamase nacionalista,[1][2] adoptando la denominación actual na que s'esanicia'l términu rexonalista del so nome. La so organización xuvenil llámase Nueves Aragoneses - Rolde.

La so fundación ente finales de 1977 y principios de 1978 producir a partir de la Candidatura Aragonesa Independiente de Centru (CAIC). Primeramente, denominóse Partíu Aragonés Rexonalista, esto hasta 1990, cuando adoptó una ideoloxía nacionalista y adoptó el nome actual. Na actualidá defínese como "un partíu aragonesista y de centru" [ensin referencies]. El so oxetivu, según señalen los sos estatutos, ye "llograr cuantos fines promuevan y dexen la defensa y l'arriquecimientu socioeconómico y cultural d'Aragón".

A mediaos de los años 90 sufrió dos pequeñes dixebres que formaron dos partíos políticos nuevos, Unidá Aragonesa y Iniciativa Aragonesa, que nun tuvieron ésitu dalgunu.

Amás de la so presencia nel Congresu de los Diputaos, yá nes primeres eleiciones autonómiques de 1983 llogró trece escaños nes Cortes d'Aragón. De 1987 a 1991, el PAR gobernó y presidió la Comunidá d'Aragón con Hipólito Gómez de las Rozas y dende 1991 a 1993 con Emilio Eiroa en coalición col PP. En 1993, tres una moción de censura decidida por un tránsfuga del PP, y hasta les nueves eleiciones de 1995, pasó a la oposición frente a un gobiernu del PSOE. De 1995 a 1999 retornó al gobiernu aragonés en coalición col Partíu Popular, magar so la presidencia de Santiago Lanzuela. En 1996 allegó en llistes eleutorales conxuntes col PP a les eleiciones xenerales.

En 1999 dio un xiru al so ideariu políticu, consideráu de centru derecha, y abandonó el pactu col PP pa gobernar xunto al PSOE aragonés hasta 2011.

Hasta mayu de 2011, Aragón tuvo gobernáu por aciu una coalición ente'l PSOE y el PAR, que dio a ésti la vicepresidencia de la rexón y cuatro consejería (Presidencia, Industria, Mediu Ambiente y Política Territorial).

Institucionalmente, ta presente nes Cortes d'Aragón con seis diputaos na actualidá, el Senáu, y cientos d'entidaes llocales aragoneses, como contornes y conceyos.

Nes eleiciones xenerales allegó tantu en solitariu (1979, 1986, 1989, 1993, 2000, 2004 y 2008) como en coalición con AP (1982) o'l PP (1996 y 2011). D'una forma o otra (anguaño na cuota de senadores en representación de la Comunidá Autónoma), el PAR tuvo presencia casi permanente nel Congresu de los Diputaos o nel Senáu. Tamién tuvo presente nel Parllamentu Européu.

Tres les eleiciones autonómiques de 2011 sofitó la invistidura como presidenta de Luisa Fernanda Rudi, candidata del PP.

El PAR respeta'l marcu constitucional español, magar reclama la reconocencia los derechos históricos y una autonomía plena (con un sistema de financiamientu abondu) para Aragón.

Les cuestiones de política hidráulica fueron claves na aición del PAR, al traviés del so refugu al tresvase del Ebro incluyíu en socesivos planes hidrolóxicos nacionales y la so reivindicación de les obres d'aprovechamientu de l'agua n'Aragón.

Dende la so fundación, el PAR hai promovíu una reorganización alministrativa, pa descentralizar la xestión de la comunidá autónoma y tresferir competencies a les contornes, nun apueste pola vertebración del territoriu. El PAR niega la unidá llingüística del catalán y considera que na Franxa d'Aragón fálense modalidaes del aragonés. Por esti motivu, oponer a la Llei de Llingües autonómica aprobada en 2009.[3]

La so organización xuvenil llámase Rolde Choben.

Figures relevantes del PAR fueron el so primer presidente, Hipólito Gómez de las Rozas, que presidió'l Gobiernu d'Aragón ente 1987 y 1991; el so secretariu xeneral en distintes dómines y presidente del Gobiernu d'Aragón de 1991 a 1993, Emilio Eiroa García; el so presidente en diversos periodos, José María Mur Bernad; o ente otros, el so anterior presidente (dende'l 2000 hasta l'añu 2015) y exvicepresidente del Gobiernu d'Aragón, José Ángel Biel. Nel congresu del partíu de xunu de 2015, foi escoyíu presidente del PAR Arturo Aliaga López.

De cara a les eleiciones xenerales de 2011 presentar en coalición col Partíu Popular tanto al Congresu como al Senáu.[4] Alcordóse que'l PAR presente en caúna de los trés provincies d'Aragón a un candidatu al Senáu. Amás el PAR va incluyir a trés aragonesistes en caúna de los trés llistes conxuntes al Congresu de los Diputaos. El PAR comprometer a amosar el so sofitu a Mariano Rajoy nel alderique de invistidura, y a sofitar la so aición de gobiernu. Tolos electos d'estes llistes van integrar nos grupos parllamentarios populares.[5]

Pa les eleiciones de 2016 repitió la coalición col Partíu Popular tanto al Congresu como al Senáu.

Resultaos eleutorales

[editar | editar la fonte]

Nes primeres eleiciones de 1977 como partíu precedente taba la CAIC, a partir de la cual creóse al añu siguiente'l PAR. Nes eleiciones de 1982 el PAR presentar en coalición con AP-PDP, y en 1996 y 2011 col PP.

Fecha
Votos
provincia
Huesca
%
Dipu-
tados
Votos
provincia
Teruel
%
Dipu-
tados
Votos
provincia
Zaragoza
%
Dipu-
tados
Votos
total
Aragón
%
Dipu-
tados
1979 - - - - - - 38.042 8,96 1 38.092 6,07 1
1982 Presentóse dientro de l'agrupación de partíos Coalición Popular, llogrando 2 diputaos
1986 11.786 9,76 - 8.405 9,65 - 52.813 11,61 1 73.004 11,02 1
1989 14.260 12,15 - 8.894 10,56 - 48.579 10,61 1 71.733 10,88 1
1993 23.784 17,84 - 12.070 13,40 - 108.690 20,23 1 144.544 19,00 1
1996 Presentó candidatures en llistes conxuntes col Partíu Popular, llogrando 1 diputáu y 3 senadores
2000 8.207 6,54 - 8.294 9,84 - 22.382 4,36 - 38.883 5,38 -
2004 6.782 5,04 - 7.000 7,96 - 22.758 4,08 - 36.540 4,68 -
2008 6.640 5,08 - 7.421 8,67 - 25.844 4,75 - 39.905 5,25 -
2011 Presentó candidatures en llistes conxuntes col Partíu Popular, nun llogrando nengún diputáu y 3 senadores.

Eleiciones autonómiques

[editar | editar la fonte]
Fecha
Votos
provincia
Huesca
%
Dipu-
tados
Votos
provincia
Teruel
%
Dipu-
tados
Votos
provincia
Zaragoza
%
Dipu-
tados
Votos
total
Aragón
%
Dipu-
tados
1983 15.010 13,00 2 18.530 23,16 4 89.954 22,05 7 123.494 20,46 13
1987 29.376 25,29 5 14.973 17,61 3 135.383 30,93 11 179.732 28,13 19
1991 29.318 25,36 5 16.367 19,70 3 105.692 25,56 9 151.377 24,73 17
1995 26.957 21,52 4 15.818 18,30 3 100.497 20,58 7 143.272 20,47 14
1999 19.131 16,13 3 14.752 17,87 3 52.363 11,66 4 86.246 13,26 10
2003 15.497 12,29 2 15.662 18,21 3 48.511 9,69 3 79.670 11,18 8
2007 15.519 12,82 2 16.016 19,26 3 49.327 10,66 4 80.862 12,12 9
2011 14.583 12,60 2 13.255 17,01 3 34.310 7,41 2 62.148 9,47 7
2015 10.332 9,37 2 10.261 13,72 2 24.984 5,25 2 45.577 6,90 6

Eleiciones municipales

[editar | editar la fonte]
Fecha
Votos
provincia
Huesca
%
Conce-
jales
Votos
provincia
Teruel
%
Conce-
jales
Votos
provincia
Zaragoza
%
Conce-
jales
Votos
total
Aragón
%
Conce-
jales
1979
1983
1987 19.203 16,82 174 8.257 10,21 201 101.910 23,12 521 129.370 20,35 896
1991 24.708 21,35 276 15.989 19,34 312 87.328 21,09 527 128.025 20,90 1.115
1995 25.322 20,17 253 16.956 19,62 334 74.169 15,17 463 116.447 16,61 1.050
1999 18.601 15,51 225 18.129 21,76 332 50.763 11,24 368 87.493 13,36 925
2003 18.137 14,28 226 17.742 20,48 333 49.978 9,99 348 85.857 12,03 907
2007 18.445 15,06 240 18.570 22,02 326 57.072 12,24 416 94.087 13,98 982
2011 19.316 15,91 260 16.057 19,74 310 42.169 8,76 422 77.542 11,33 992
2015 226 352 338 59.449 8,88 916

Eleiciones al Parllamentu européu

[editar | editar la fonte]
Fecha
Votos
provincia
Huesca
%
Votos
provincia
Teruel
%
Votos
provincia
Zaragoza
%
Votos
total
Aragón
%
1987 15.890 13,68 9.790 11,57 65.431 14,94 91.111 14,26
1989 Presentó candidatures en llistes conxuntes col Partíu Popular
1994 a 8.464 8,42 5.276 7,50 30.392 7,54 44.132 7,69
1999 b 12.150 10,22 10.540 12,78 37.496 8,37 60.186 9,27
2004c 2.274 2,66 2.871 4,85 9.012 2,68 14.157 2,94
2009 Nun se presentó a estes eleiciones

a Dientro de Coalición Nacionalista.
b Dientro de Coalición Europea.
c Dientro de Coalición Europea.

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Gran Enciclopedia Aragonesa. «Partíu Aragonés (PAR)». Consultáu'l 24 de mayu de 2012.
  2. https://elpais.com/diario/1990/02/05/espana/634172406_850215.html
  3. AVUI (ed.): «par_preten_denominar_aragones_a el_catala_de_la franxa_76234.php El PAR pretén denominar 'aragonès' al català de la Franxa» (28 d'ochobre de 2009). Consultáu'l 23 de mayu de 2010.
  4. Rajoy sella la coalición PP-PAR n'Aragón, El Mundo, 4 d'ochobre de 2011.
  5. «Los presidentes del Partíu Popular y del Partíu Aragonés roblen l'alcuerdu p'allegar en coalición el 20N» (3 d'ochobre de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 4 de payares de 2011. Consultáu'l 5 d'ochobre de 2011.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]