Lagostomus maximus

Lagostomus maximus;
Estáu de caltenimientu
	; Preocupación menor (IUCN 2.3)
Clasificación científica
Reinu:	Animalia
Filu:	Chordata
Clas:	Mammalia
Orde:	Rodentia
Familia:	Chinchillidae
Xéneru:	Lagostomus
Especie:	L. maximus; (Desmarest, 1817)
Subespecies
	Ver testu.
Consultes
	[editar datos en Wikidata]

Lagostomus maximus ye una especie de royedor de la familia Chinchillidae, la única viva del xéneru Lagostomus. Ye un royedor d'hasta 60 cm de llongura qu'habita en Suramérica, dende'l sur de Bolivia y Paraguái hasta'l norte de la Patagonia arxentina.

Distribución

Habita'l sureste de Bolivia,^[1] l'oeste del Paraguái, y el norte y centru de l'Arxentina hasta'l norte de la Patagonia.^[2]

A empiezos del sieglu XX foi introducida nel oeste del Uruguái, onde nunca habitó naturalmente, pos les poblaciones d'Entre Ríos yeren deteníes pol infranquiable ríu Uruguái. La especie llueu llogró espandise nel nuevu y aparente hábitat, pero una rápida reaición gubernamental llogró esaniciala por completu, siendo este un casu testigu a nivel mundial na llucha contra les especies introducíes, pos ye bien pocu frecuente que los planes de control fáiganse a tiempu y forma, o que resulten efectivos.

Foi declarada pol Ministeriu d'Agricultura d'Arxentina plaga de l'agricultura en 1907, y por llei nacional el so control ye obligatoriu, lo cual, llevó a una regresión poblacional en gran parte d'Arxentina, arriendes de sufrir frecuentes estinciones locales de manera natural, inclusive en parques nacionales, por casu nel parque nacional El Palmar, o nel parque nacional Lihué Calel.

Subespecies

La especie subdividir en tres subespecies:^[3]^[4]

Lagostomus maximus inmollis
Lagostomus maximus maximus
Lagostomus maximus peltilidens.

Carauterístiques

Ye de pelo abondosu, cabeza grande, focico abuitáu y chatu per delantre, bigotes llargos y sedosos y oreyes pequeñes. Xeneralmente, de pelame gris nel llombu y blancu nel banduyu. Dos franxes negres traviésen-y la cara. Les sos pates son curties, con deos y uñes fuertes que lu sirven pa cavar la lluriga. La cola esprender con facilidá, y esto salvar munches vegaes de ser prindada.

El pesu y la so dimensión corporal varia con edá, sexu, bondá climática, y zona. En permediu la cría naz con 180 g de pesu. Un machu adultu pesa ente 4,5-7,5 kg, con un permediu de 5,5 kg; la fema adulta ente 2,5-4,2 kg (permediu 3,5 kg).

Comportamientu

Ye de vezos nocherniegos; vive en grupos d'hasta 50 individuos en túneles que cava en llombes de terrenal firme. Aliméntase de too tipu de vexetales y ataca los cultivos, polo que'l so caza ta dexada en toa dómina na Arxentina.

La vizcaches salen al atapecerín, precedíes pol machu más vieyu, el "vizcachón", que s'asoma primero pa comprobar si hai peligru pela redolada de les cueves.

Vizcacheras

Vive en cueves denominaes «vizcacheras» en grupos d'hasta 50 exemplares. Na colonia esiste un sistema social complexu, bien ríxidu, xerarquizáu, nel cual apodera un machu, el vizcachón.^[5] La cantidá de boques de la vizcachera, depende del suelu onde se constrúi; suelos blandos, mayor el númberu d'entraes. Estes amplies cueves tienen delles cámares y túneles que pueden algamar 3 m de fondura. Tienen el vezu d'atropar cañes, güesos, pornada, alambres, y diversos oxetos na entrada de les cueves. Estes cueves cubren de cutiu árees estenses y suelen tar arrodiaes per grandes zones desnudes de vexetación, productu de la so aición.^[6]

Les «vizcacheras» en parte tán a pocos centímetros de la superficie, estender nun radiu de 15 a 20 metros y pueden fundise al pasu d'animales y homes, polo que constitúin un peligru, especialmente pa los caballeros. El comensalismo animal ta bien desenvueltu, tanto alredor como dientro de les vizcacheras, pos amás de la lechucita de les vizcacheras, centinela diurnu de la colonia, tamién añeren otres pequeñes aves. La boa constrictora, boa de les vizcacheras, o lampalagua (Boa constrictor occidentalis), introducir nes colonies onde abrasa a los sos habitantes.

Reproducción

La so capacidá reproductora ye bien baxa, pero alta la tasa de sobrevivencia de la proxenie. Solo un celu per añu, na seronda, y dempués d'una enllargada xestación (154 díes) naz una camada de dos críes en primavera, dacuando d'una y bien raramente trés. Ye primípara al cumplir un añu; el machu algama'l maduror sexual daqué más tarde, alredor del añu y mediu, cuando pesa 5 kg.^[7]

Consumu y caza

La carne de la vizcacha caltener n'escabeche y la so piel usar na industria pellitero. Nun ye considerada una pieza pervalible na caza deportiva.

Plaga y estáu de caltenimientu

Los paisanos combatir enllenando de fumu los sos túneles. Anguaño, utilícense gases tóxicos. Foi declarada pol Ministeriu d'Agricultura d'Arxentina plaga de l'agricultura en 1907, y por llei nacional el so control ye obligatoriu.

Esti combate, amás de la meyora de la frontera agropecuaria, llevar a sufrir una regresión poblacional en gran parte del so geonemia na Arxentina, arriendes de sufrir frecuentes estinciones locales de manera natural, inclusive en parques nacionales (por casu nel Parque Nacional El Palmar, o nel Parque Nacional Lihué Calel).

La vizcacha na cultura

Nel poema gauchesco Martín Fierro, de José Hernández, un personaxe moteyáu el Vieyu Vizcacha adopta al segundu fíu del héroe. Vive metanes desorde y suciedá y esbilla los sos «conseyos», mostrariu de virtúes de sobrevivencia acomodaticia, qu'empiecen col «hacete (faite) amigu del xuez», convertíu nun refrán sogón na Arxentina.^[8]

Referencies

↑ Anderson, S. (1997) Mammals of Bolivia: taxonomy and distribution. Bulletin of the AMNH, non. 231.
↑ Woods, C. A. and Kilpatrick, C. W. 2005. Infraorder Hystricognathi. In: D. E. Wilson and D. M. Reeder (eds), Mammal Species of the World, páxs. 1538-1599. The Johns Hopkins University Press, Baltimore, MD, USA.
↑ J.D. Giulietti et J.H. Venecianu, 2005. La vizcacha. Informativu Rural, Y.Y.A INTA San Luis, 2(7).
↑ Subespecies.
↑ Weir, B. J. 1974. The tucu-tucu and plains vizcacha. In: I. W. Rowlands and B. J. Weir (eds), The biology of hystricomorph rodents, páxs. 482. Academic Press, London, UK.
↑ Branch L. 1993. Social organization and mating system of the plains vizcacha (Lagostomus maximus). J Zool (Lond). 229:473–491.
↑ Díaz, M.M et al. (1997) Key to Mammals of Salta Province, Arxentina. Oklahoma Museum of Natural History. Occasional Paper N° 2.
↑ La Vuelta de Martín Fierro (Proyeutu Gutenberg)

Bibliografía

Pearson, O. 1996. Lagostomus maximus. 2006 IUCN Llista Colorada d'Especies Amenaciaes; baxáu 29 de xunetu de 2007

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Lagostomus maximus.

[1] Anderson, S. (1997) Mammals of Bolivia: taxonomy and distribution. Bulletin of the AMNH, non. 231.

[2] Woods, C. A. and Kilpatrick, C. W. 2005. Infraorder Hystricognathi. In: D. E. Wilson and D. M. Reeder (eds), Mammal Species of the World, páxs. 1538-1599. The Johns Hopkins University Press, Baltimore, MD, USA.

[vizcacha-3] J.D. Giulietti et J.H. Venecianu, 2005. La vizcacha. Informativu Rural, Y.Y.A INTA San Luis, 2(7).

[4] Subespecies.

[5] Weir, B. J. 1974. The tucu-tucu and plains vizcacha. In: I. W. Rowlands and B. J. Weir (eds), The biology of hystricomorph rodents, páxs. 482. Academic Press, London, UK.

[6] Branch L. 1993. Social organization and mating system of the plains vizcacha (Lagostomus maximus). J Zool (Lond). 229:473–491.

[7] Díaz, M.M et al. (1997) Key to Mammals of Salta Province, Arxentina. Oklahoma Museum of Natural History. Occasional Paper N° 2.

[8] La Vuelta de Martín Fierro (Proyeutu Gutenberg)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]