Idioma shina

ݜݨیاٗ
Faláu en
Faláu en	India y Paquistán
Númberu de falantes
Datos
Familia	Shinaic (en)
Sistema d'escritura	alfabetu árabe
Códigos
ISO 639-3	scl

El shina (o Tshina) ye una llingua indoaria del grupu dárdico falada nel Gilgit-Baltistán de Paquistán.

Distribución

El Shina falar en valles a gran altor nes estribaciones de Hindukush (Astore, Chilas, Dareil, Tangeer, Gilgit, Ghizer, y delles partes de Baltistan y Kohistan). Tamién se fala en dellos valles asitiaos en Jammu y Caxmir d'India (Gurez, Drass, Kargil, Karkit Badgam y Ladakh).

Históricamente'l Shina movió a dialeutos de burushaski, llingua aisllada d'orixe desconocíu, que foi apostráu a los valles más altos y más periféricos de la rexón. La influencia de la fonoloxía del burushaski inda ye reconocible nel Shina.

En 1981, rexistrábense unos 321,000 falantes de variedá de Gilgit (Gilgiti),^[1] y envalórase que'l total contabilizando los falantes d'otres variedaes taría en redol a 550 000. Tamién esisten munchos hablates de Shina en grandes centros urbanos partíos por tod Paquistán como les ciudaes d'Islamabad, Rawalpindi, Lahore, Abbottabad, Hyderabad y Karachi.

Dialeutos

La variedá o dialcto principal ye'l Shina de Gilgit (Gilityaa, Kharochya), dellos otros dialeutos importantes son:

Astori Shina, Asturajaa, *

Dashkinii, Bounzhey, Shina, * Chilasii, Darelaye Shina, * Shinakii, Shina, * Gulapoorii Shina, * Brokskad (de Baltistán y Ladakh), * Domaaki, * Kohistani Shina, * Palula, * Savi, y * Ushojo.^[2]

Descripción llingüística

Fonoloxía

L'inventariu consonánticu del Shina de Gilgit ye'l siguiente:

		Llabial	Alveolar	Retroflexa	Palatal	Velar	Glotal
Oclusiva	Sorda	p	t	ʈ		k
	Aspirada	pʰ	tʰ	ʈʰ		kʰ
	Sonora	b	d	ɖ		ɡ
Africada	Sorda			tʂ	tʃ
	Aspirada			tʂʰ	tɕʰ
	Sonora			dʐ	dʒ
Fricativa	Sorda	f	s	ʂ	ʃ		h
Fricativa	Sonora	v	z	ʐ	ʒ
Nasal		m	n	ɳ
Llateral			l
Rótica			r	ɽ
Semivocal					j

Tonu

Amás el Tshina tien dos tonos contrastantes, unu de nivel y otru ascendente.

Gramática

Comparanza léxica

Los numberales en shina estándar y les otres variedaes de shina rellacionaes con él son:^[3]

GLOSA	Shina							PROTO- SHINA
GLOSA	Brokskat	Kundal Shahi	Phalura	Savi	Shina	Kohistani Shina	Ushojo	PROTO- SHINA
'1'	ek	yɔk	ɑːk	yɛk	ɛk	ɛk	ɛk	*(y)ɛk
'2'	du	duiː	duː	d̪oː	du	dùː	du	*duiː
'3'	trə	trɑː	troː	ɬɑː	ʈʂy	ʈʂèː	tʂy	*trɑy
'4'	ʧor	ʧoːr	ʧoːr	ʨoːɾ	ʧar	ʧɑ̀ːr	ʧar	*ʧoːr
'5'	puŋs	pɑ̃ːʤ	pɑːnʤ	pãːɲʥ	poʃ	poʃ	poʃ	*pɑnʧ
'6'	ʂæ	ʃɑ	ʂo	ʂʊˑ	ʂă	ʂɑ	ʂɑ	*ʂɑ
'7'	sat	sɑt̪	sɑːt	saːt̪	sət	sʌt	sɑt	*saːt
'8'	əʂʈə	aɑ̃ʃʈ	ɑːʂʈ	aːɕ	ãʂ	ɑ̃ʂ	ɑʈʰ	*aʂʈ-
'9'	nu	nɔ̃ː	nũː	n̪oː	nau	nʌ̃õ̯	nəo	*naw
'10'	daʃ	dɑy	dɑːʃ	d̪ɛɕ	dai	dàːy	dae	*daʃ

Pallabres y espresiones comunes

Díes de la selmana

Asturianu	Shina	Sánscritu
Llunes	Tsunduro	Sambar
Martes	Ungaroo	Mangal chigre
Miércoles	Bodo	Budh chigre
Xueves	Bressput	Brihaspati chigre
Vienres	Shooker	Suk chigre
Sábadu	Shimshere	Sanisch bar
Domingu	Adit	Adityabar

Referencies

↑ Ethnologue
↑ "Tribes of the Hindoo Koosh John Biddulph", Sang y meel Publications, p 93
↑ Indo-Aryan Numerals (E. Chan)

Enllaces esternos

[1] Ethnologue

[Publications_p_93-2] "Tribes of the Hindoo Koosh John Biddulph", Sang y meel Publications, p 93

[3] Indo-Aryan Numerals (E. Chan)

[1]

[2]

[3]