Saltar al conteníu

Gúdar

Coordenaes: 40°26′29″N 0°43′13″W / 40.4415°N 0.7202°O / 40.4415; -0.7202
De Wikipedia
Gúdar
Alministración
País España
Autonomía Aragón
Provincia provincia de Teruel
Tipu d'entidá conceyu d'Aragón
Alcalde de Gúdar Alberto Izquierdo Vicente
Nome oficial Gúdar (es)[1]
Códigu postal 44433
Xeografía
Coordenaes 40°26′29″N 0°43′13″W / 40.4415°N 0.7202°O / 40.4415; -0.7202
Gúdar alcuéntrase n'España
Gúdar
Gúdar
Gúdar (España)
Superficie 60.771154 km²
Altitú 1581 m
Llenda con Allepuz, Valdelinares, Alcalá de la Selva y Monteagudo del Castillo
Demografía
Población 70 hab. (2023)
- 47 homes (2019)

- 29 muyeres (2019)
Porcentaxe 0.05% de provincia de Teruel
Densidá 1,15 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
gudar.es
Cambiar los datos en Wikidata

Gúdar ye una llocalidá y conceyu de la contorna Gúdar-Javalambre na provincia de Teruel, na Comunidá Autónoma d'Aragón, España. Tien un área de 60,77 km² con una población de 73 habitantes (INE 2016) y una densidá de 1,20 hab/km². Asitiar na Sierra de Gúdar

Mientres la Edá Media y tol Antiguu réxime, hasta la división provincial de 1833, foi tierra de realengu, quedando encuadrada dientro de la comunidá d'aldegues de Teruel na sesma del Campu de Monteagudo La situación de la llocalidá camudó dende los sos oríxenes. Mientres el sieglu XVI, la población vivía na peña Madalena, pero col tiempu, fueron baxando hasta onde, anguaño, ta asitiáu'l pueblu.

Ente'l sieglu: XIV y XV, había ente 170 y 230 habitantes.

En Gúdar hai una lleenda llamada: Les pisaes del caballu blancu de Santiago.

La lleenda cunta qu'un caballu metanes una guerra asustar al tirar una bomba y saltu d'una roca hasta l'otru monte, con dellos metros de llargor dexando la so buelga marcada na piedra na que saltu.

Demografía

[editar | editar la fonte]

El conceyu, que tien una superficie de 60,77 km²,[2] cuenta según el padrón municipal pa 2017 del INE con 81 habitantes y una densidá de 1,33 hab./km². Según fontes del conceyu, en 2016, viven en Gúdar 76 habitantes, pero empadronaos hai 78. Antes de la Guerra Civil Española vivíen unos 500 habitantes.

Gráfica d'evolución demográfica de Gúdar ente 1842 y 2017

     Población de derechu según los censos de población del INE.[3]      Población según el padrón municipal de 2017.[4]

Política llocal

[editar | editar la fonte]

Últimos alcaldes de Gúdar

[editar | editar la fonte]
Periodu Alcalde Partíu
1979-1983 Salvador Izquierdo García[5] UCD
1983-1987
1987-1991
1991-1995
1995-1999
1999-2003
2003-2007
2007-2011
2011-2015 Alberto Izquierdo Vicente[6] PAR
2015-2019 Alberto Izquierdo Vicente[7] PAR

Resultaos eleutorales

[editar | editar la fonte]
Eleiciones municipales[8]
Partíu 2003 2007 2011 2015
PAR 1 3 2 2
PP - 1 1 1
PSOE - 1 -
CHA -
IX -
Total 1 5 3 3

Evolución de la delda viva

[editar | editar la fonte]

El conceutu de delda viva contempla solo les deldes con caxes y bancos relatives a creitos financieros, valores de renta fixa y préstamos o creitos tresferíos a terceros, escluyéndose, poro, la delda comercial.

Gráfica d'evolución de la delda viva del conceyu ente 2008 y 2014

     Delda viva del conceyu en miles d'Euros según datos del Ministeriu de Facienda y Ad. Públiques.[9]

La delda viva municipal per habitante en 2014 xubía a 2.342,11 €.[10]

Patrimoniu históricu

[editar | editar la fonte]

Ente la so arquiteutura destaquen la Ilesia de Santa Bárbara (sieglu XVIII) y la Ermita de la Madalena (sieglu XII).

ERMITA DE LA MADALENA

Asociada al primer allugamientu d'esta aldega de la comunidá de Teruel.Tres el desplazamientu de la población a la vaguada na qu'anguaño s'asitia, esti templu pasó a desempeñar les funciones d'ermita, magar se caltuvo la función de campusantu, davezu avezáu a les parroquies so medievales, dando llugar a la esistencia de dos campusantos(ésti y l'asociáu a l'actual ilesia parroquial), yá documentaos por Pascual Madoz en 1847.Nesti templu calteníu tien elementos de traza gótica y pudo alzase nes últimes décades del sieglu XIV o yá en sieglu XV, posiblemente sobre los restos de les ilesia documentada nel sieglu XIII. Esti templu presenta múltiples fases constructives, pudiéndose considerar que la parte antigua del mesmu correspuende cola zona de la portada y de los pies.El templu perdió siquier un tramu de l'antigua ilesia gótica, alcontráu no qu'anguaño ye'l campusantu.

Dende los tiempos más remotos, hai presencia de la constancia humana nes sierres de Gúdar-Javalambre, y na so redoma. La dómina neolítica presenta les sos muertes en Abejuela, Formiche Baxu, Mora de Rubielos, o pintures rupestres, d'influencia llevantina, nel ribayu de Valtuerta y nel de Gilbert en Mosqueruela. Anque ye más tarde, yá na Edá del Bronce, cuando s'estableció una población dedicada a l'agricultura y a la ganadería, de la que se caltienen xacimientos como los de Albentosa, Alcalá de la Selva, Formiche Altu y Formiche Baxu, Manzanera, Mosqueruela y Olba; xunto colos de la primer Edá del Fierro na Rambla de les Truches de Osicerda en Mosqueruela.

Sicasí, la información aumenta col procesu de iberización, con asentamientos en Mosqueruela y buelgues de la so estancia en Albentosa, Arcos de las Salinas, Manzanera y los xacimientos del Cuetu de les Mayaes (El Castellar), Los Castillejos (La Puebla de Valverde), Mas Royo (Puertomingalvo), Cabezo del Rul (Rubielos de Mora) o en Sarrión.

La Ilesia Parroquial, destaca nel gruesu del cascu urbanu. Ta dedicada a Santa Bárbara y ye un edificiu neoclásicu, de mampostería y cantería, construyíu nel sieglu XVIII.La Torre campanariu alzar a los pies, nel llau del Evanxeliu, y consta de dos cuerpos de mampostería, con chapitel y bella veleta de fierro nel remate. Guapa llocalidá que val la pena visitar; tanto pel branu, pol so clima, como pel hibiernu pola cercanía a la Estación d'Esquí de Valdelinares.Si fixéramos un vuelu rasante percima del pueblu de Gúdar, llamaríanos l'atención la bayura depinares y de pacionales, que componen esti paisaxe típico de monte con rincones pintorescos y derrotu d'abondoses fontes.

Estos manantiales cola so contorna conxugar pa crear paraxes como la fonte de los Caños, cita obligada de los escursionistes, o la fonte del Cura, xunto al ríu Alfambra o la Devesa, un merenderu allugáu ente pinares.

CASTILLO MORU: Esti castiellu allugó la corte d'un gran caudiellu árabe que gobernó tola sierra. Esta lleenda nun ye totalmente ayena anque se caltién diversos restos arqueolóxicos.

Festividaes

[editar | editar la fonte]

Gúdar celebra les sos fiestes patronales el 24 de xunu, coincidiendo cola festividá de San Xuan:

Faise una enramada, na cual , los homes solteros corten cañes de chopu y poner a les muyeres solteres, primero que se llevanten por cuenta de pidimientu d'amor.

Tamién se celebren fiestes n'agostu, que son les fiestes de l'Amistá.

Pa dar la bienvenida a les fiestes d'agostu fai un chupinazo, la comisión poner nel balcón del conceyu y tira confeti, carambelos etc… y depués los neños faen una guerra d'agua.

Dempués del chupinazo hai concursu popular de tortielles y tamién otru d'amarutes infantiles.

El sábadu de fiestes, nel barriu baxu” faise una foguera xigante pa rustir chuletes, que depués se dan en bocaos nel centru cultural y pártense pa tolos socios.

Ye bien típicu y bien tradicional qu'haya bastantes festexos taurinos, porque en Gúdar la mayoría de la xente por non dicir toes son taurines, pela mañana, pela tarde, y pela nueche.es una tradición bien bien frecuente en Gúdar.

Dempués de los toros pela nueche les orquestes actúen nel escenariu de la carpa, y cuando se termina la orquesta un DJ del pueblu fai una discomóvil nel centru cultural.

Tamién ye típicu que nes fiestes haya concursos de parchís y guiñote, pero tamién hai de más coses como frontón y tou eso, depués pol pueblu los "festeros" realicen dalgún xuegu pa tolos neños pol pueblu peles tardes de normal. Una cosa bien típica tamién ye pela mañana que faigan pa los más pequeños unes colchonetes. En toes estes actividaes y xuegos pueden participar xente de toles edaes. Tamién a les muyeres siempres se-yos suel faer una cena y alleguen toles muyeres del pueblu y tienen siempres un entretenimientu, pero solo pueden dir muyeres.Pero tamién hai otra comida pero nun cena sinón comida y ye esta ye solo pa los homes y suelse faer debaxo de la carpa que monten nuna plaza.

Les fiestes varien la fecha ente l'antepenúltima y l'última selmana d'agostu.

Na nueche del sábadu tamién ye típicu y tradicional qu'haya un concursu de morra que ye bien famosu porque Gúdar ye un pueblu amigu de la morra.

Na plaza, ponse una carpa de primeres de les fiestes onde'l domingu suelse celebrar una comida popular.

Flora y fauna

[editar | editar la fonte]

Flora: en Gúdar la flora qu'hai son: Árgomes, Chopos, Sabina, Pinu Negru, Pinu Albar, Enebros, Boxe, Sauces y Álamos.

Cogordes: Rebollones, Colmenillas, Bujarones, Cogordes De Cardu.

Fauna:En Gúdar los animales selvaxes son: Xabalinos, llebres, foines, perdices, .Tamién hai utres, que ye bien frecuente velos nel cielu cuando andes pol pueblu. Tamién hai corzos, cabres que dacuando se suelen ver pela carretera.Y al meyor puedes ver tamién(la pita ciega) ye una pita que se paez a una periz

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  2. Institutu Nacional d'Estadística (ed.): «Población, superficie y densidá por conceyos.». Archiváu dende l'orixinal, el 21 de setiembre de 2013.
  3. Institutu Nacional d'Estadística. «Cifres de población y Censos demográficos». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-05-26. Consultáu'l 7 d'ochobre de 2015.
  4. Institutu Nacional d'Estadística. «Nomenclátor: Población del Padrón Continuo por Unidad Poblacional». Consultáu'l 7 d'ochobre de 2015.
  5. Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques (Gobiernu d'España). «Treinta aniversario de las primeras elecciones municipales de la democracia». Archiváu dende l'orixinal, el 6 de marzu de 2014. Consultáu'l 6 de marzu de 2014.
  6. Alcaldes d'Aragón de les eleiciones de 2011
  7. Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques. «Portal d'Entidaes Llocales». Consultáu'l 7 d'ochobre de 2015.
  8. Gobierno d'Aragón. «Archivo Eleutoral d'Aragón». Consultáu'l 30 de setiembre de 2012.
  9. Delda Viva de les Entidaes Llocales
  10. División de la delda viva de 2014 (datu del Facienda y Alministraciones Públiques, Delda Viva de les Entidaes Llocales Archiváu 2019-08-16 en Wayback Machine) ente'l númberu d'habitantes del conceyu d'esi mesmu añu (datu del Institutu Nacional d'Estadística, Nomenclátor: Población del Padrón Continuo por Unidad Poblacional).

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • Ibáñez González, Javier (coord.) (2009). Las Hoces del Mijares y los Caminos del Agua. Qualcina. Arqueoloxía, Cultura y Patrimoniu. ISBN 978-84-937190-0-5.
  • Ibáñez González, Javier & Casabona Sebastián, José F. (2013). Castillos, murallas y torres. La arquitectura fortificada de la Comarca de Gúdar-Javalambre. Qualcina. Arqueoloxía, Cultura y Patrimoniu. ISBN 978-84-937190-5-0.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]