Saltar al conteníu

Elfriede Jelinek

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Elfriede Jelinek
Vida
Nacimientu Mürzzuschlag (es) Traducir[1]20 d'ochobre de 1946[2] (78 años)
Nacionalidá Bandera de Austria Austria
Llingua materna alemán
Familia
Padre Friedrich Jelinek
Casada con Gottfried Hüngsberg (1974 – )
Familia
Estudios
Estudios Pamer
Music and Arts University of the City of Vienna (en) Traducir
Universidá de Viena 1967)
Llingües falaes alemán[3]
Oficiu escritora, dramaturga, guionista, poeta, traductora, novelista, llibretistacrítica lliteraria
Llugares de trabayu Munich y Viena
Trabayos destacaos La pianista (es) Traducir
Women as Lovers (en) Traducir
The Children of the Dead (en) Traducir
Wonderful, Wonderful Times (en) Traducir
Premios
Influyencies Roland Barthes
Miembru de Academia Alemana de Lengua y Literatura (es) Traducir
Instrumentu musical órganu
pianu
Flauta duce
guitarra
violín
Creencies
Partíu políticu Partido Comunista de Austria (es) Traducir (de 1971 a 1991)
IMDb nm0420548
elfriedejelinek.com
Cambiar los datos en Wikidata

Elfriede Jelinek (20 d'ochobre de 1946Mürzzuschlag (es) Traducir) ye una novelista, poeta, dramaturga, ensayista, guionista, traductora y activista feminista austriaca, premiu Nobel de Lliteratura en 2004.

Biografía

[editar | editar la fonte]

De padre xudíu checu (l'apellíu Jelinek, significa "cervatu" en checu) y madre vienesa de clase acomodada, yera nieta d'Emil Jellinek, un diplomáticu y empresariu qu'escurrió la marca d'automóviles Mercedes.[12] Perteneció al Partíu Comunista Austriacu de 1974 a 1991, y gran parte del so trabayu puede inscribise na sofisticada tradición llingüista de la crítica social. Dende bien temprana edá aprendió música y estudió composición nel Conservatoriu de Música de Viena. Tres diplomarse en 1964, realizó cursos de teatru y historia del arte, mientres siguía colos sos estudios musicales. Aclamada y revesosa, les obres de Jelinek mover ente la prosa y la poesía, ya inclúin descripciones que van dende escenes teatrales a secuencies fílmicas. Décima muyer gallardoniada col premiu Nobel de Lliteratura, y segunda de nacionalidá austriaca, llograr en 2004 pol fluxu musical de voces y contravoces nes sos noveles y obres de teatru».

Fízose popular pola so novela Les amantes (1975), que conquistó al públicu de llingua alemana. Otres obres sos sobresalientes son les noveles Somos reclamos, baby (1970), Los escluyíos (1980), La pianista (1983), qu'afiguró nel cine'l direutor Michael Haneke en 2001, Deséu (1989), Los fíos de los muertos (1995) y Obsesión (2000); el llibru de poemes Les solombres de Lisa (1967); les obres teatrales Lo qu'asocedió dempués de que Nora abandonara al so home o pilastres de la sociedá (1979), Nubes. Llar (1988), Una pieza deportiva (1998), La Central (2003)... Como los sos compatriotes Elías Canetti y Thomas Bernhard refugó al so país, al que reprocha siguir fondiáu nel so pasáu nazi. Considerada como una de los autores contemporánees de fala alemana más importantes, crea nes sos noveles la imposibilidá de les muyeres de llograr una vida completa nun mundu onde son pintaes con imáxenes estereotipaes. Tradució al alemán a autores estauxunidenses, Thomas Pynchon ente ellos, y anguaño mora ente Viena y Múnich.

Temátiques y discutinios

[editar | editar la fonte]

Odiu y almiración partir a partes iguales entres los sos críticos y llectores. Les sos obres fueron dende un empiezu un auténticu mazazu pa la sociedá austriaca que, según Jelinek ta apoderada pola hipocresía de la clase pequeñu burguesa y nun consiguió superar inda'l so pasáu nazi.[13] Les sos noveles y obres teatrales, consideraes una auténtica provocación pola derecha del so país, fueron calificaes como anti-arte o como pornografía colorada. Basta recordar que mientres la campaña eleutoral de 1995 el ultraderechista Jörg Haider faía al so posible eleutoráu la siguiente entruga: “¿A usté gústa-y Jelinek, o l'arte y la cultura?”.

La crítica haber calificáu de feminista radical y ella declárase a gustu con esta etiqueta. El trés de mayu de 2004 na Academia Lessing,[14] Jelinek dicía: “Naide va llograr faeme arrenunciar a les mios chancies estúpides, al mio tonu desengañáu, nin siquier pola fuercia; bonu, quiciabes pola fuercia. Cuando yo quiero dicir daqué, dicir como quiero. Siquier quiero dame esi gustu, anque nun consiga namás, anque nun llogre nengún ecu”. L'ecu haber llográu, prueba d'ello ye'l Nobel[15] que recibió en 2004. El so preséu de reivindicación ye la escritura. Una escritura na que'l so feminismu nun apaez puestu en bandexa a los llectores so una óptica atenta. Da la vuelta a los tópicos feministes más sobados y facer, eso sí, ensin perder de vista la diferencia y desigualdá.

A dos díes de se-y concedíu'l Premiu Nobel de Lliteratura d'esi añu, l'Academia Sueca viose envolubrada nun discutiniu arriendes de la abrupta arrenunciu d'unu de los sos miembros, el prestixosu lliteratu suecu Knut Ahnlund, en protesta pola distinción[16]

”El premiu Nobel del añu pasáu non solo causó un dañu irreparable a toles fuercies progresistes, sinón que confundió la visión xeneral de la lliteratura como arte", afirmó naquel momentu, y describió la obra como “una masa de testu ensin el menor rastru d'estructura artística" y preguntóse si los académicos lleeren dalgunu de los sos 23 llibros.

Según Jelinek, la so postura ta al llau de los primíos (qu'apaecen obsesivamente poles sos noveles), ente ellos de la muyer. Considera que tien de faese frente al caos d'una sociedá patriarcal apoderada pol sexu, que como elementu vertebrador, paez ser tan solu productor de podrén. Y pa ponela de relieve nada meyor que llevar la situación hasta estremos cuasi insoportables onde los personaxes paecen perder la so naturaleza d'humanos pa ser besties.

Poesía

  • 1967 - Llises Schatten
  • 2000 - ende / gedichten von 1966-1968

Noveles

  • 1969 - bukolit. hörrorman
  • 1970 - wir sind lockvögel baby!
  • 1972 - Michael : ein Jugendbuch für die Infantilgesellschaft
  • 1975 - Die Liebhaberinnen, (Les amantes).
  • 1980 - Die Ausgesperrten, (Los escluyíos)
  • 1983 - Die Klavierspielerin, (La pianista).
  • 1985 - Oh Wildnis, oh Schutz vor ihr
  • 1989 - Lust, (Deséu)
  • 1995 - Die Kinder der Toten
  • 2000 - Gier: ein Unterhaltungsroman, (Obsesión)
  • 2011 - Neid. Privatroman
  • 2011 - Winterreise. Ein Theaterstück
  • 2013 - rein GOLD. ein bühnenessay

Teatru

  • 1979- Was geschah, nachdem Nora ihren Mann verlassen hatte; oder Stützen der Gesellschaften
  • 1982 - Clara S, musikalische Tragödie
  • 1985 - Burgtheater. Pusse mit Gesang
  • 1986 - Begierde und Fahrererlaubnis (eine Pornographie)
  • 1987 - Krankheit oder Moderne Frauen. Wie ein Stück
  • 1988 - Wolken. Heim
  • 1992 - Präsident Abendwind. Ein Dramolett, sher frei nach Johann Nestroy
  • 1992 - Totenauberg (Akademietheater)
  • 1994 - Rästatte oder Sie machens alle. Eine Komödie
  • 1996 - Stecken, Stab und Stangl. Eine Handarbeit
  • 1998 - Ein Sportstück
  • 1998 - er nicht als er (zu, mit Robert Walser)
  • 2000 - Das Lebewohl (Les Adieux)
  • 2000 - Das Schweigen
  • 2000 - Der Tod und das Mädchen II
  • 2001 - MACHT NICHTS - Eine kleine Trilogie
  • 2002 - In den Alpen: drei Dramen
  • 2002 - Der Tod und das Mädchen I-V : Prinzessinnendramen (La muerte y la doncella I-V)
  • 2003 - Das Werk
  • 2003 - Bambiland, (Bambilandia)
  • 2004 - Irm und Margit
  • 2005 - Babel, 2005 (Babel)
  • 2006 - Ulrike Maria Stuart
  • 2006 - Über Tiere
  • 2008 - Rechnitz (Der Würgeengel)
  • 2009 - Die Kontrakte des Kaufmanns. Eine Wirtschaftskomödie
  • 2009 - Abraumhalde
  • 2010 - Das Werk/Im Bus/Ein Sturz
  • 2011 - Winterreise
  • 2011- Kein Licht
  • 2012 - FaustIn and out. Sekundärdrama
  • 2012 - Die Straßy. Die Stadt. Der Überfall
  • 2013 - Schatten (Eurydike sagt)
  • 2013 - Aber sicher!
  • 2014 - Die Schutzbefohlenen

Radioteatro

  • 1972 - wenn die sonne sinkt, ist für enllordie schon büroschluß
  • 1972 - Wien West
  • 1973 - Untergang eines Tauchers
  • 1976 - Die Bienenkönige
  • 1977 - Jelka
  • 1977 - Porträt einer verfilmten Landschaft
  • 1978 - Die Jubilarin
  • 1979 - Die Ausgesperrten
  • 1979 - Was geschah, nachdem Nora ihren Mann verlassen hatte oder Stützen der Gesellschaft
  • 1982 - Frauenliebe - Männerleben
  • 1986 - Erziehung eines Vampirs
  • 1988 - Die Klavierspielerin
  • 1991 - Burgteatta
  • 1992 - Präsident Abendwind
  • 1992 - Wolken. Heim
  • 1996 - Stecken, Stab und Stangl
  • 1997 - Todesraten (con Olga Neuwirth)
  • 1998 - er nicht als er
  • 2003 - Jackie
  • 2004 - Moosbrugger will nichts von sich wissen
  • 2006 - Sportchor
  • 2006 - Bambiland
  • 2007 - Ulrike Maria Stuart
  • 2008 - bukolit
  • 2010 - Rechnitz
  • 2011 - Neid
  • 2012 - Kein licht
  • 2012 - Die Straßy. Die Stadt. Der Überfall
  • 2014 - Die Schutzbefohlenen
  • 2015 - Eine Wirtschaftskomödie Aber sicher

Ensayos

  • 1976 - kein licht ande des tunnels - nachrichten über thomas pynchon
  • 1983 - Ich möchte seicht sein
  • 1984 - Ich schlage sozusagen mit der Axt drein
  • 1986 - In den Waldheimen und auf dean Haidern
  • 1992 - Der Österreicher als Harren der Toten
  • 1997 - Sinn egal. Körper zwecklos
  • 2001 - Oh mein Papa
  • 2003 - In Mediengewittern
  • 2005 - Wir müssen weg
  • 2008 - Im Verlassenen
  • 2009 - Im Reich der Vergangenheit
  • 2011 - Das Parasitärdrama
  • 2012 - Pussy Riot. Singen. Tanzen. Schreien
  • 2013 - Die Schutzbefohlenen
  • 2013 - Nach Nora
  • 2013 - Die Tote Musik-Maschine
  • 2013 - Mein gute Textwurst
  • 2014 - Warnung an Griechenland vor der Freiheit

Llibretos d'ópera

  • 1999 - Bälhamms Fest
  • 2003 - Lost Highway
  • 2012 - Der tausendjährige Posten oder Der Germanist (con Irene Dische)

Guiones cinematográficos

  • 1982 - Die Ausgesperrten (con Franz Novotny)
  • 1991 - Malina
  • 2009 - Die Blutgräfin (con Ulrike Ottinger)

Traducciones

  • 1973 - Im Moor, rellatu d'Onelio Jorge Cardoso
  • 1973 - Josefina, bedien der Harren, rellatu de Guillermo Cabrera Infante
  • 1973 - Schweine oder Funde, auf Trüffeljagd abgerichtet, rellatu de Humberto Arenal
  • 1981 - Die enden der Parabel, novela de Thomas Pynchon
  • 1983 - Wer bin ich? (Who I am?), poema de P. J. Blumenthal
  • 1983 - Unter Fremden (Among Aliens), poema de P. J. Blumenthal
  • 1983 - Herrenjagd (Monsieur Chasse!), obra teatral de Georges Feydeau
  • 1986 - El Castiellu, poema de Fernando Silva
  • 1986 - Tränen um eine Hure (Llárimes por una puta), poema de Carlos Rigby
  • 1986 - Sandino, poema de Cony Pacheco
  • 1986 - Der Gockel (Le dindon), obra teatral de Georges Feydeau.
  • 1986 - Floh im Ohr (La puce à l'oreille), obra teatral de Georges Feydeau
  • 1988 - Die Affäre Rue de Lourcine (L'affaire de la rue de Lourcine), obra teatral d'Eugène Labiche
  • 1988 - Der Bewerb oder Sand für die Augen (La poudre aux yeux), obra teatral de Eugène Labiche
  • 1990 - Die Dame vom Maxim (La dame de Chez Maxim), obra teatral de Georges Feydeau
  • 1997 - Fastnacht (La la mio-carême), novela curtia de Georges Feydeau
  • 2001 - Der Jude von Malta (The Famous Tragedy of the Rich Jew of Malta), obra teatral de Christopher Marlowe
  • 2004 - Ernst ist das Leben (The Importance of Being Earnest), obra teatral d'Oscar Wilde
  • 2011 - Der ideale Mann (An Ideal Husband), obra teatral de Oscar Wilde. Con Karin Rausch

Obres traducíes al español

[editar | editar la fonte]


Predecesor:
John Maxwell Coetzee
Premiu Nobel de Lliteratura

2004
Socesor:
Harold Pinter

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 10 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  2. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  3. Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 120252416. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
  4. URL de la referencia: https://www.wien.gv.at/kultur/abteilung/ehrungen/preise/preistraeger.html#lit. Data de consulta: 27 xunetu 2018.
  5. URL de la referencia: https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/.
  6. URL de la referencia: https://orf.at/stories/3181421/.
  7. URL de la referencia: https://www.nachtkritik.de/index.php?option=com_content&view=article&id=20292:dankesworte-zur-verleihung-des-lebenswerk-nestroys-2021-von-elfriede-jelinek&catid=53&Itemid=60. Data de consulta: 26 payares 2021.
  8. URL de la referencia: https://apa.at/news/elfriede-jelinek-wurde-ehrenbuergerin-der-stadt-wien/.
  9. URL de la referencia: https://www.politik.steiermark.at/cms/beitrag/12933823/2494255/.
  10. URL de la referencia: https://www.ouest-france.fr/europe/autriche/la-nobel-autrichienne-de-litterature-elfriede-jelinek-distinguee-par-la-france-93b1f36f-2c88-4064-a599-01467256bbe1.
  11. URL de la referencia: https://wien.orf.at/stories/3257352/.
  12. «Useless and arcane trivia» (inglés). Sunday Times Books LIVE. Consultáu'l 23 de mayu de 2017.
  13. "Wife of incest dái under suspicion". The Australian, 5 de mayu de 2008.
  14. papel-de-la muyer-en-la lliteratura.html Dende Embaxo
  15. Nobelprize.org
  16. "Member's abrupt resignation rocks Nobel Prize community". Boston Globe, 12 d'ochobre de 2005.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]