Banzón
| Banzón | |
|---|---|
| xuguete y pelota | |
 | |
 |
Un banzón[1] ye una pequeña esfera de vidriu, alabastru, cerámica, magre, metal,[2] cristal, aceru, piedra, mármol,[3] madera o porzolana[4] que s'utiliza en diversos xuegos infantiles. Tamién se denomina asina a dalgunos xuegos nos que s'utilicen los banzones. Estos xuegos son práuticamente universales, y anque esisten munches variantes, la esencia ye cuasi siempres la mesma: llanzar ún o dellos banzones pa intentar averase a otres o a furacos oxetivu. Cuando se gana una mano suélense tomar los banzones del otru xugador o de los xugadores contrarios.[2]
Amás de como xuegu, los banzones son bien utilizaes pa usu industrial, siendo principalmente utilizaes nel interior de los envases d'aerosoles y en rodamientos.[5]
Otros nomes[editar | editar la fonte]
Los banzones tienen una gran variedá de nomes alternativos: bolicha, boliche, canica, collar, renra o mamalón (si ye de fierro).
Historia[editar | editar la fonte]
Magar nun se conoz el verdaderu orixe de los banzones y son xuegos tradicionales, el so orixe aparentemente remóntase hasta'l Antiguu Exiptu y la Roma Precristiana.[6] N'efeutu, atopáronse banzones presentes na tumba d'un neñu exipciu d'alredor del añu 3000 e.C. En Creta, pela so parte, los neños xugaben con banzones construyíos a partir de materiales preciosos. Na Antigua Roma yera un xuegu infantil que la so popularidá estender hasta la Edá Media.[2]
Otros materiales utilizaos na Antigüedá son los güesos d'aceitunes, ablanes o castañes. Hasta a principios del sieglu XX, dalgunes inda yeren feches de piedra.[2]
Amás de como elementu lúdicu, los banzones utilizáronse tamién en artesanía, como oxetos de decoración.[2]
N'América, créese que'l costume de los banzones estender dende Europa.[7] Sicasí, tamién esisten nicios qu'indiquen que podríen utilizase na América precolombina.[4]
En Chile los banzones introducir nel sieglu XIX.[3]
En 1953, Víctor Hugo "Tito" Chiarlo, antiguu trabayador d'una cristalería arxentina de San Jorge, Provincia de Santa Fe, fundó xunto a Domingo Vrech[5] la fábrica de banzones Tinka, motiváu por una máquina que llegó a la cristalería onde trabayaba, importada dende Italia. La empresa ye la primera y única del rubro n'Arxentina, magar dende la década de 1990[5] tamién esisten banzones importaos dende China y Méxicu.[7] Dende una producción inicial de 12 mil caniques diaries, al añu 2013 la fábrica Tinka algamaba les 400 mil unidad per día.[7][5] A mediaos del sieglu XX, nel Valle del Cauca, Colombia, xugar con boles de corozo grande o chiquito, y granes chascaraíces, que más tarde fueron reemplazaes por banzones de cristal.[4]
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: banzón
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Últimes Noticies (16 d'ochobre de 2009). «banzones/ Los Banzones». Archiváu dende l'banzones/ orixinal, el 20 de payares de 2011. Consultáu'l 23 de mayu de 2011.
- ↑ 3,0 3,1 Error de cita: La etiqueta
<ref>nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaeseducarchile - ↑ 4,0 4,1 4,2 Guadalupe. «Juegos para niños y niñas». Consultáu'l 3 d'abril de 2013.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Carlos Manzoni (27 d'ochobre de 2013). «bolines-caltienen-la so-maxa En dómina de PlayStation, les bolines caltienen la so maxa». Consultáu'l 1 de payares de 2013.
- ↑ Muséu del xuegu. «Coleición de xuegos: habilidá y maña». Archiváu dende l'orixinal, el 3 de febreru de 2012. Consultáu'l 23 de mayu de 2011.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Infobae (22 de xunetu de 2012). «bolina-una-tradicion-que-sigue-viva-gracias-a-una-sola-fabrica.html Xugar a la bolina, una tradición que sigue viva gracies a una sola fábrica». Consultáu'l 2 d'abril de 2013.
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Banzón.
| Control d'autoridaes |
|
|---|
