Tenzin Gyatso
Premiu Nobel de la Paz 
|
.png){kind=small}
.png){kind=small}
Llamáu Kundun (la Presencia), o Tenzin Gyatso (Amdo, Tíbet, 6 de xunetu de 1935) ye'l XIV Dalái Lama del Tíbet, tamién llamáu "portador del lotu", líder relixosu de la escuela Gelug de Budismu Tibetanu.
Nació col nome de Lhamo Dondhup. A la edá de cinco años, foi proclamáu encarnación (tulku) del XIII Dalái Lama fináu, lleváu al palaciu de Potala na capital del Tíbet y oficialmente proclamáu líder espiritual. Nel budismu, sobremanera dientro de la corriente tántrica, un tulku ye un sacerdote o monxu qu'escoyó conscientemente renacer (reencarnar) al tresferir la so consciencia, comúnmente munches vegaes, pa siguir coles sos xeres.
Ye vexetarianu y promueve que la xente ser, inspiráu pol mensaxe de "gran compasión" (mahakaruna).[9] Ente delles de les campañes que fizo pa promovelo ta'l solicitar a los restoranes de Dharamsala que se volvieren vexetarianos, con resultancies positives, o qu'una cadena de comida rápida a base de pollu nun abrir establecimientos nel Tíbet.[10]
Reconocencia[editar | editar la fonte]
Los budistes consideren que los Dalái Lames son emanaciones de Buda Avalokiteshvara, sicasí tamién creen que'l patronu del Tíbet nun ye un Buda sinón un Bodhisattva, y piensen que, tres la so muerte, la so conciencia sutil tarda un intervalu de cuarenta y nueve díes, a lo menos, en conscientemente integrase de nuevu nun fetu y yá dende la so nacencia puede dar señales del so calter especial.
Reting Rinpoché, l'alcalde fragatino, dixo tener un suañu. Según él, suañó con un monesteriu, una carretera, una casa con teyáu azul, un perru y un pórticu con un neñu sentáu so él. En 1937, unos monxos fueron unviaos al Amdo p'atopar al nuevu Dalái Lama y atoparon nel pobláu de Taktser una casa con toes aquelles condiciones. Aquella casa fuera visitada pola conciencia sutil del decimotercer Dalái Lama y yá fuera reconocíu un tulku (ser renacíu concientemente) na familia. Los monxos de la comitiva vistiéronse como mercaderes y Kewtsang Rinpoché, el dignatariu qu'encabezaba la espedición, como domésticu. Pero según cunten, el neñu reconocer y dixo que yera "un monxu de Sera", y dixo el so nome. Como ye costume, realizaron de siguío la serie de pruebes y exámenes, incluyendo la conocida de la reconocencia de pertenencies. Según el llibru Maxa y Relixón nel Tíbet:
Una serie d'oxetos como males (rosarios), implementos rituales, llibros, taces de té, etc. asítiense xuntos, y el neñu tien d'escoyer los que pertenecíen al difuntu tulku, lo que demuestra que la so memoria taba intacta y reconoz les coses que fueron sos na so vida anterior.
Entronización[editar | editar la fonte]
A los cuatro años d'edá foi ordenáu monxu budista y entronizado como XIV Dalái Lama del Tíbet.
En 1954, xunto con una gran cantidá de dignatarios relixosos y civiles, viaxó a Beixín pa caltener conversaciones de paz con Mao, y en 1956 facer a la India, onde pudo conocer al Primer Ministru Nehru, a quién solicitó sofitu. Pero la crisis siguió y provocóse la primer rebelión en dos provincies fronterices con China.
El 10 de marzu de 1959 Lhasa sulevar de nuevu pa reafitar la so independencia. Les manifestaciones fueron brutalmente reprimíes hasta la total ocupación del país. Decenes de miles de tibetanos morrieron por cuenta de los bombardeos o fueron encarcelaos.
Xefe de gobiernu[editar | editar la fonte]
Tres la victoria de los comunistes, a los sos 24 años, el 17 de payares de 1959 foi declaráu xefe de gobiernu n'exiliu. Considerando que la única forma de lliberar al so país de la opresión yera que la so pallabra y la so actividá nun fueren acallantaes, el Dalái Lama crució los Himalayes a cuerpu, nun peligrosu viaxe que lu llevó al exiliu na India. Unos 80.000 tibetanos acompañáronlu, mientres Mao Tse Tung ponía nel gobiernu del Tíbet al Panchen Lama al que, sicasí, nun consiguió remanar al so gustu y encarceló en 1964.
En 1963, promulgóse una constitución democrática que se basa na Declaración Universal de los Derechos Humanos. Dharamsala, felizmente conocida como la Pequeña Lhasa, tien tamién instituciones culturales y educatives y sirve de "Capital n'Exiliu" de 130.000 refuxaos tibetanos que viven principalmente na India. Otros viven nel Nepal, en Suiza, nel Reinu Xuníu, nos Estaos Xuníos, en Canadá y otros 30 países.
Anunciu d'arrenunciu a los cargos políticos[editar | editar la fonte]
En marzu de 2011 el Dalái Lama anunció qu'arrenunciaría a tolos cargos políticos nel Gobiernu tibetanu nel exiliu, pa quedar solo como líder espiritual y relixosu.[11][12]
Figura internacional[editar | editar la fonte]
Tenzin Gyatso, figura internacional que se define a sigo mesmu como "un simple monxu", viaxa per tol mundu falando en pro del pueblu tibetanu, la so autonomía al respective de China ya impartiendo enseñances budistes. Reputáu pol so jovialidad, por el so estilu enérxicu y fondu y pola so erudición, dio frecuentes alocuciones públiques que fueron transcritas en más d'un centenar de llibros.
Premiu Nobel de la Paz[editar | editar la fonte]
Asumió la xefatura del gobiernu tibetanu a los 15 años, en 1950, y decidió exiliase en 1959. Dende entós mora en Dharamsala, nel estáu de Himachal Pradesh, nel Norte de la India, onde asitió'l Gobiernu Tibetanu nel Exiliu.
El 10 d'avientu de 1989 foi-y concedíu'l Premiu Nobel de la Paz pola so resistencia constante al usu de la violencia na llucha de la so xente pa recuperar la llibertá, dando a conocer el so puntu de vista respectu al Conflictu del Tíbet y la situación nel so país. Ye miembru del Comité d'honor de la Coordinación internacional pal Deceniu de la non violencia y de la paz.
Medaya d'oru del Congresu[editar | editar la fonte]
El 17 d'ochobre de 2007 el Congresu de los Estaos Xuníos dio-y la Medaya d'Oru, lo que provocó la protesta del Gobiernu de China.
Dalgunos otros importantes premios y distinciones que recibió:
- Doctoráu Honorariu en química y farmacia pola Universidá de Münster el 20 de setiembre de 2007.
- Doctoráu Honorariu de Southern Cross University el 8 de xunu de 2007.
- Distinción Presidencial de la Universidá de Emory, en febreru de 2007.
- Ciudadanu honorariu de Canadá, en 2006[13]
- Ciudadanu honorariu d'Ucraína, mientres l'aniversariu del Premiu Nobel, el 9 d'avientu de 2006 en Mc Leod Ganj.
- Doctoráu Honoris causa de la Universidá de Santiago de Chile, 4 de mayu de 2006.
- Les llaves de la ciudá de Nueva York pol Alcalde Bloomberg el 25 de setiembre de 2005.
- Doctoráu Honoris causa de la Universidá Iberoamericana, campus ciudá de Méxicu, 7 d'ochobre de 2004.
- Premiu Jaime Brunet de los Derechos Humanos el 9 d'ochobre de 2003.
- Premiu Humanitariu Hilton el 24 de setiembre de 2003.
- Lliga Internacional pa los Derechos Humanos el 19 de setiembre de 2003.
- Life Achievement Award de la Hadassah Women's Zionist Organization el 24 de payares de 1999.
- Premiu Cuatro Libertad del Institutu Franklin y Eleanor Roosevelt el 4 de xunu de 1994.
- Premiu Mundial de la Paz de New York Lawyer's Alliance el 27 d'abril de 1994.
- Medaya de la Universidá Berkeley de California, Berkeley, el 20 d'abril de 1994.
- Premiu de les Naciones y de la Tierra de Naciones Xuníes nel Programa Ambiental pal 5 de xunu de 1991.
- Meyora de la Llibertá Humana de la Freedom House el 17 d'abril de 1991.
- El Premiu de la Memoire de la Fondation Danielle Mitterrand el 4 d'avientu de 1989.
- La llave de Los Angeles per parte del alcalde Bradley, en setiembre de 1979.
- La llave de San Francisco per parte de l'alcaldesa Dianne Feinstein el 27 de setiembre de 1979.
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Identificador BDRC: P1648.
- ↑ URL de la referencia: https://www.youtube.com/watch?v=z0YBKPAGewI.
- ↑ URL de la referencia: https://uni-tuebingen.de/fakultaeten/evangelisch-theologische-fakultaet/fakultaet/lucas-preis/preistraeger/bisherige-preistraeger/. Data de consulta: 18 xunetu 2021.
- ↑ URL de la referencia: http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1989/.
- ↑ URL de la referencia: https://commencement.miami.edu/about-us/archives/honorary-degree-recipients/index.html.
- ↑ URL de la referencia: https://web.archive.org/web/20090119060334/http://www.hirszerzo.hu/cikk.roma_diszpolgarava_avatja_a_dalai_lamat_.94264.html.
- ↑ Identificador BDRC: P1649.
- ↑ Vegetarian Awakening in the Himalayas
- ↑ KFC Asked To Stay Out Of Tibet, Request, According To PETA, Comes From The Dalai Lama - CBS News
- ↑ El Dalai Lama va arrenunciar al poder políticu
- ↑ Statement of His Holiness the Dalai Lama on the 52nd Anniversary of the Tibetan National Uprising Day
- ↑ His Holiness the Dalai Lama of Tibet
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Tenzin Gyatso.
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Tenzin Gyatso.- Gobierno del Tíbet nel exiliu (inglés)
- Oficina del Tíbet, Nueva York, n'español
- Fundació CASA del TIBET
- Casa Tibet Méxicu
- China alvierte a EEXX d'un 'seriu impautu' nes sos rellaciones si condecora al Dalai Lama
| Predecesor: Thubten Gyatso |
 Dalái Lama 1950–actualidá |
Socesor: Nel cargu |
| Predecesor: Fuercies de paz de les Naciones Xuníes |
1989 |
Socesor: Mikhaíl Gorbachov |
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q17293- Multimedia: Tenzin Gyatso, 14th Dalai Lama
Cites famoses: Tenzin Gyatso
Testos: Autor:Tenzin Gyatso
