Szeged
Szeged | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | Hungría | ||||
Condáu | Csongrád-Csanád (es) | ||||
Distritu | distritu de Szeged | ||||
Tipu d'entidá | ciudad en Hungría (es) | ||||
Cabezaleru/a del gobiernu | László Botka (Partido Socialista Húngaro (es) ) | ||||
Nome oficial | Szeged (hu) | ||||
Nome llocal | Szeged (hu) | ||||
Códigu postal |
6720 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 46°15′00″N 20°10′00″E / 46.25°N 20.1667°E | ||||
Superficie | 281 km² | ||||
Altitú | 75 m | ||||
Demografía | |||||
Población | 157 930 hab. (1r xineru 2024) | ||||
Porcentaxe | 100% de distritu de Szeged | ||||
Densidá | 562,03 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Prefixu telefónicu |
62 | ||||
Estaya horaria |
Hora central europea UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||||
Llocalidaes hermaniaes | |||||
szegedvaros.hu | |||||
Szeged (pronunciáu [ˈsɛɡɛd] (?·i); en serbiu: Segedin o Сегедин, n'alemán: Szegedin o Segedin, en rumanu: Seghedin, n'eslovacu: Segedín) ye la tercer ciudá más grande de Hungría, la más importante del sureste del país y la capital del condáu de Csongrád. Los famosos Xuegos d'Aire llibre de Szeged (tuvieron llugar per primer vegada en 1931) son una de les atraiciones principales, celebrándose cada primavera nel famosu Día de la ciudá, el 21 de mayu.
Etimoloxía
[editar | editar la fonte]El nome Szeged podría venir d'una vieya pallabra húngara pa denominar la esquina (szeg), indicando la vuelta del ríu Tisza que flúi pela ciudá. Delles teoríes dicen esto provién de la pallabra húngara sziget que quier dicir 'la isla'. Otros inda afirmen que szeg quier dicir ' el roxu escuru ' (la s ö tétszokés) - una referencia al color de l'agua onde los ríos Tisza y Maros combínense. [1] la ciudá tien el so propiu nome nun númberu d'idiomes estranxeros, polo xeneral añadiendo un sufixu - n'a'l croata de nome húngaru, Segedin; rumanu, Seghedin; en búlgaru, bielorrusu, rusu y ucranianu (Seged); alemán, Szegedin / Segedin; italianu, Seghedino; llatín, Partiscum; Segeda letón; Segedas lituanu; Apolazadura, Segedyn; Segedin serbiu; Segedín eslovacu; turcu, Segedin.
Situación xeográfica
[editar | editar la fonte]Szeged ta asitiada próxima a la frontera meridonal de Hungría, xusto al sur de la desaguada del ríu Maros, a dambes veres del ríu Tisza (Theiss, Tiscia). Debíu al altu númberu d'hores de solazu añalmente, Szeged ye con frecuencia llamada ciudá del sol.
El clima
[editar | editar la fonte]El clima de Szeged ye de transición ente clima Oceánicu Köppen " Cfb " (Clima de Mariña Marítimu d'Oeste / clima Oceánicu) clima húmedu continental (Köppen "Dfb"), con iviernos fríos, branos calientes, y poques precipitaciones.
Historia
[editar | editar la fonte]Szeged foi habitada dende tiempos antiguos. Ptolomeo menta a la ciudá col nome de Partiscum, y ye posible que Atila, rei de los hunos, asitiar en dalgún llugar de la so xeografía.
Yá pa la dómina del rei San Esteban I d'Hungría el tresporte de sal pel ríu Maros yera de vital importancia, siendo asina reconocíu por el mesmu monarca en dellos documentos. Dichu tresporte favoreció la creación de munchos asentamientos, ente ellos el de Szeged.
La primer vegada que se menta la ciudá foi en 1183, nun documentu redactáu nel reináu de Bela III d'Hungría. Nel mesmu la ciudá ye llamada en llatín Ciggedin, y rellacionar direutamente col tresporte fluvial de sal pel ríu Maros.
En 1246 foi alzada al rangu de ciudá pol rei Bela IV d'Hungría, pocos años dempués de la invasión tártara de 1241. A partir d'esti momentu Szeged llogró los mesmos privilexos que la ciudá de Buda y la d'Alba Regia (Székesfehévár). El castiellu principal de Szeged construyir ente 1260 y 1280 sol reináu de Bela IV, el so fíu Esteban V d'Hungría y el so nietu Ladislao IV d'Hungría.
Mientres el reináu de Lluis I d'Hungría, nel Sieglu XIV, Szeged desenvolver hasta convertise na ciudá más importante del Sur del reinu húngaru, y ante el peligru de los exércitos turcos otomanos invasores, pasó a ser nun gran puntu estratéxicu. Décades más tarde, mientres el reináu de Segismundo d'Hungría, la ciudá foi protexida con enormes muralles.
Mientres el Sieglu XX
[editar | editar la fonte]Dempués de la Primer Guerra Mundial Hungría perdió los sos territorios del sur a Rumanía y Serbia, poro, Szeged convertir nuna ciudá fronteriza, ensin "hinterland" y poro, la so importancia menguó. Sicasí, asumió papeles qu'enantes pertenecíen a ciudaes perdíes per Hungría, daqué qu'ayudó a la so recuperación. Por casu la Universidá de Kolozsvár (anguaño Cluj-Napoca, Rumanía) foi treslladada a Szeged en 1921 (vease: University of Szeged en). En 1923 Szeged asumió'l papel de la sede episcopal de Temesvár (anguaño Timisoara, Rumanía). Mientres la Guerra húngaru-rumana de 1919 la ciudá foi de volao ocupada pol exércitu rumanu. Na década de 1920 la población xudía de Szeged espolletó algamó'l cenit de la so prosperidá. La población de Szeged careció grandemente mientres la segunda Guerra Mundial. 6 000 de los sos habitantes fueron asesinaos, y los ciudadanos xudíos fueron confinaos en gueto y dempués llevaos a los campo d'estermín. Escontra finales de 1944 l'exércitu soviéticu ocupó la ciudá. Mientres la era comunista, Szeged tresformar nun centru d'industria llixero ya industria d'alimentos. En 1965 foi atopáu petroleu nes cercaníes de la ciudá (la producción de petroleu de la zona cubre'l 67 % de la demanda de petroleu del país). En 1962, Szeged convertir na ciudá principal de la provincia de Csongrád. Creáronse nuevos distritos y munchos pueblos cercanos (p.ej. Tápé, Szoreg, Kiskundorozsma, Szentmihálytelek, Gyálarét) fueron anexonaos a la ciudá en 1973, según l'enclín vixente mientres la era comunista. Szeged de güei ye una ciudá d'universitaria importante y una popular destín turísticu. La Orquesta de Sinfónica de Szeged (Szegedi Szimfonikus Zenekar) da conciertos regulares en Szegedi Nemzeti Színház.
Educación
[editar | editar la fonte]La ciudá de Szeged tien 62 jardín d'infancia, 32 escueles primaries, 18 institutos y una universidá, que foi establecida pola unificación de los centros d'enseñanza cimera esistentes pasaos. Los dos institutos más prominentes (Ságvári Endre Gyakorló Gimnázium y Radnóti Miklós Kísérleti Gimnázium) tán ente los quince meyor nel país. Szeged ye'l centru d'enseñanza cimera d'Hungría del sur y construyó una reputación verdaderu pa sigo. Los miles d'estudiantes estudien equí, enforma de quien ye estudiantes estranxeros d'en tol mundu. El Centru d'Investigación Biolóxicu de l'Academia húngara de Ciencies, que foi construyida cola ayuda d'UNESCO financia, tamién foi una fonte considerable d'investigación avanzada. Los científicos nesti llaboratoriu yeren primeros nel mundu en producir el material d'heriedu artificial nel añu 2000. L'edificiu sirvió como una casa a munches conferencies conocíes y sigue faciendo contribuciones al mundu de ciencia. La Universidá de Szeged foi alliniada como la meyor universidá del país sobre la Clasificación d'Académicu d'Universidaes Mundiales - 2005, y unu de los meyores 100 n'Europa.
Economía
[editar | editar la fonte]Szeged ye unu de los centros de la industria d'alimentos n'Hungría, sobremanera sabida pal so pimentón duce, Szekelygulyas, Szegedi Halászlé y el salami de Pick
Distritos de Szeged
[editar | editar la fonte]- Alsóváros (Szeged)
- Baktó
- Béketelep (Szeged)
- Belváros (Szeged)
- Délikert[nota 1]
- Felsőváros
- Gyálarét[nota 2]
- Klebelsberg-telep[nota 3]
- Kecskés István telep[nota 4]
- Kiskundorozsma[nota 5]
- Makkosház
- Móraváros
- Odessza lakótelep
- Petőfitelep (Szeged)
- Rókus
- Szentmihálytelek
- Szőreg[nota 6]
- Tarján
- Tápé[nota 7]
- Újszeged
Notes
[editar | editar la fonte]- ↑ Dende 2005 parte común de Gyálarét, Kecskés-, Klebelsberg-telep lo mesmo que de Szentmihály.
- ↑ Hasta 1973 población independiente.
- ↑ Antigua denominación Hattyas-telep.
- ↑ Antigua denominación Ságvári-telep.
- ↑ Hasta 1973 población independiente, nel sieglu XIX ciudá agrícola.
- ↑ Hasta 1973 población independiente, con importante minoría serbia.
- ↑ Hasta 1973 población independiente.
Dom tèr cola Ilesia Votiva de Szeged |
Ilesia de los Franciscanos (Góticu, sieglu XV) | [[Ficheru:Water
tower Old Lady.JPG|100px]] | |||
Torre Dömötör (sieglu XI) | Muséu Ferenc Móra | Palaciu Reök | |||
Sinagoga de Szeged | Conceyu de Szeged | Teatru Nacional de Szeged | |||
Palaciu Gróf (1913) |
Personalidaes célebres
[editar | editar la fonte]Nacieron en Szeged
[editar | editar la fonte]- Gábor Agárdy (1922–2006) actor dos vegaes premiu Jászai Mari, meritoriu artista del teatru Nemzet
- György Ákos (1891?–1967) tratante de granes
- Pál Álgyay Hubert (1894–1945) inxenieru, diseñador de les pontes Danuvio y Rajna
- Adrián Annus (1975) olimpikon
- Gyula Baghy (1891–1967) escritor creativu n'esperantu, poeta
- Béla Balázs (1884–1949) actor, direutor, esteta del cine
- Sándor Bálint (1904–1980) etnógrafu
- István Békeffi (Békefi, Békeffy) (1891–1962) dramaturgu, cabaretista, premiu Attila József
- Gábor Boldoczki (1976) trompetista[1]
- Máté Borbás (1916–1991) mariscal
- Attila Czene (1974) campeón olímpicu estilos
- József Csáky (1888–1971) escultor
- Mihály Cserzy (1865–1925) escritor
- László Csíky (1942-) médicu y escultor de caricatures
- Győző Csongor (1915–1997) museólogu, historiador de la ciudá
- János Csonka (1852–1939) inxenieru industrial, inventor
- Pista Dankó (1858–1903) autor de coples, músicu
- Roland Dávid (1976) ejecutante, cantante
- József Dinnyés (1948) daltulajdonos
- Sándor Dobsa (1934–2005) músicu, compositor [9]
- András Dugonics (1740–1818) escritor de la primer novela húngara, creador de la llingua matemática húngara
- Zsolt Durkó (1934–1997) compositor premiu Lajos Kossuth y Erkel Ferenc
- Béla Endre (1870–1928) pintor
- Sophie Evans (1976) pornstar
- László Fejes Tóth (1915–2005) matemáticu, miembru de l'Academia de Ciencies d'Hungría
- Rajmund Fodor (1976) dos veces campeón olímpicu de water-polo
- Zoltán Gera (1923) actor
- Lajos Gönczy (1881–1914) medaya de bronce, atleta olímpicu, saltu d'altor
- Bernadett Gregor (1972) actriz
- Gábor Hevér (1969) actor[2]
- István Horvai (1922–2004) direutor
- Lajos Huszár (1948) compositor[3]
- Jenő Huszka (1875–1960) compositor
- Éva Janikovszky (1926–2003) escritora
- Ferenc Joachim (1882–1964) pintor
- József Joachim (1897–1954) escultor y pintor
- Gabi Jobba (1947–1983) actor
- Gyula Juhász (1883–1937) poeta
- Márton Kalmár (1946) escultor
- János Kass (1927) grafikus
- Lajos Kocsis (1947-2000) futbolista, campeón olímpicu
- László Kontraszty (1906–1994) pintor
- Márta Kopasz (1911) diseñador gráficu
- Tamás Kopasz (1958) pintor
- János Kotányi (1858–?) fundador de la compañía de especies[4]
- János Körmendi (1927-2008) actor[5]
- Immánuel Lőw (1854–1944) rabín, orientalista
- Dániel Magay (1932) xugador d'esgrima, campeón olímpicu, químicu
- Géza Maróczy (1870–1951) gran maestru d'axedrez internacional
- Tamás Molnár (1975) waterpolista, dos veces campeón olímpicu
- László Nagy (1981) estrella del FC Barcelona, xugador de balonmano de la seleición mundial
- Natália Nagy (1970) actriz
- Joseph Nagyvary (1932) bioquímicu
- Sándor Nyilasy (1873–1934) pintor[6]
- Szilveszter Ördögh (1948-2007) escritor
- László Paskai (1927) arzobispu de Esztergom
- Márk Pick (1843–1892) fabricante de salami
- János Reizner (1847-1904) direutor de biblioteca y fundador de muséu
- Sándor Rózsa (1813–1868) bandida[7]
- Károly Sándor (Csikar) (1928) futbolista de la seleición[8]
- Anna Sipos (1908–1988) xugadora de tenis de mesa, once veces campeona del mundu
- József Siskovics barón y conde (1719-1783) maestru de ceremonies[9]
- Gyula Számvald (1825–1912) teniente-xeneral americanu
- István Szegedi Kis (~1502 – 1572) obispu reformáu, escritor
- Ferenc Temesi (1949) escritor
- Ilona Tokody (1953) cantante d'ópera
- László Toroczkai (1978) políticu de la derecha radical, periodista, redactor
- István Vedres (1765–1830) inxenieru
- András Wanié (1911–1976) medaya de bronce olímpico, nadador campeón d'Europa, xugador de water-polo, sportvezető
- Béla Zerkovitz (1882–1948) compositor
- Vilmos Zsigmond (1930) operador
Vivieron en Szeged
[editar | editar la fonte]- Kálmán Antos (1902–1985) compositor, direutor de coru eclesiásticu, organista, pedagogu musical
- István Baka (1948-1995) poeta, escritor, traductor, redactor de la revista Kincskereső
- Lajos Baróti (1914-2005) entrenador de fútbol, capital de la seleición húngara ganadora d'una medaya d'oru na Olimpiaes de branu de 1964
- Géza Boncz (1944-2000) humorista
- Ágoston Budó (1914–1969) físicu
- Sándor Csörgő (1947-2008) matemáticu
- Gyula Glattfelder (1874–1943) obispu de Csanád
- Ferenc Fricsay (1914-1963) direutor d'orquesta
- József Gregor (1940-2006) cantante d'ópera
- Natasa Janics (1982) campeón olímpicu de kajak
- Attila József (1905-1937) poeta
- László Kalmár (1905–1976) matemáticu
- Levente Király (1937) actor
- Péter Lékó (1979) gran maestru d'axedrez
- Ede Magyar (1877–1912) arquiteutu
- Kálmán Mihalik (1896–1922) autor del himnu de Székely
- Kálmán Mikszáth (1847-1910) periodista. Vivió años en Szeged. Delles de les sos noveles inspirar na ciudá.
- András Nagy Bandó (1947) humorista, ejecutante
- Ferenc Móra (1879–1934) escritor
- Tibor Radó (1895–1965) matemáticu
- Sándor Sík (1889–1963) poeta, escritor, maestru
- Albert von Szent-Györgyi Nagyrápolt (1893-1986) bioquímicu, premiu Nobel
- Béla Szőkefalvi-Nagy (1913-1998) matemáticu
- Antal Tápai (1902–1986) escultor
- István Tömörkény (1847-1904) escritor, direutor de muséu y biblioteca
- Viktor Vaszy (1903–1979) compositor, direutor d'orquesta y teatru
Ciudaes hermaniaes
[editar | editar la fonte]- Cambridge, Inglaterra (1987)
- Darmstadt, Alemaña (1990)
- Xerusalén, Israel
- Kotor, Montenegru (2001)
- Larnaka, Xipre (1994)
- Liexa, Bélxica (2001)
- Łódź, Polonia (1994)
- Târgu Mureş, Rumanía (1997)
- Niza, Francia (1969)[10]
- Odessa, Ucraína (1957)
- Parma, Italia (1988)
- Apolace, Croacia (2003)
- Rajiv, Ucraína (1939 y 1997)
- Rotterdam, Países Baxos
- Shanghai, República Popular China (2008)
- Szabadka Serbia (1966 y 2004)
- Timişoara, Rumanía (1988)
- Toledo, Estaos Xuníos (1990)[11]
- Turku Finlandia (1971)
- Weinan, República Popular China
Galería
[editar | editar la fonte]-
Plaza de la catedral, escenariu de los xuegos al aire
-
Ponte sobre'l ríu Tisza
-
Casa'l Conceyu
-
Casa restaurada por Ede Magyar
-
El centru d'investigación de biologia de l'Academia de Ciencies d'Hungría en Szeged
-
Muséu Ferenc Móra
-
Escultura de Kunó Klebelsberg
Referencies
[editar | editar la fonte]Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
- Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Szeged.