Reinu Bulozi
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Alministración | ||||
| Xeografía | ||||
 | ||||
El Reinu de los Bulozi o Reinu Kololo (1838 - 1864) ye un estáu desapaecíu del África Subsaḥariana qu'ocupó amplies zones principalmente de lo que güei ye Zambia, pequeñes estensiones de Zimbabue y mientres ciertu tiempu delles zones nel este d'Angola, l'estremu nordeste de Namibia y l'estremu norte de Botsuana, en redol a les catarata Victoria. Instaurar en territorios antes controlaos pol Reinu lozi, que foi restauráu en 1864. En 1889 ésti sumió definitivamente cuando l'imperiu británicu creó'l Protectoráu de Barotselandia. Foi unu los grandes reinos autóctonos de Zambia del sieglu XIX, xunto al Reinu de Cazembe y al Reinu bemba.
Etimoloxía[editar | editar la fonte]
El reinu toma'l so nome de la llanura Bulozi, un territoriu d'unos 4 270 km² estremáu pol ríu Zambeze que s'atopa ente la Provincia Occidental de Zambia y Angola. El ríu anubrir en parte mientres la estación húmeda, ente que les sos zones más alloñaes de l'agua tán cubiertes polos entamos del desiertu del Kalahari.[1]
Estensión[editar | editar la fonte]
El reinu algamó la so máxima estensión mientres el reináu de Sibitwane, aportando a más grande y poderosu de lo que fuera'l reinu de los lozi. El so centru taba na planicie de Bulozi. Al sur llegaron hasta l'actual Provincia del Sur (Zambia), anque ye difícil trazar les sos fronteres debíu al acoso constante de los matabele. Sicasí, sábese que controlaron a toles tribus de la etnia toka en redol a les catarata Victoria, cosa que nun llegaren a consiguir los lozi. Tamién se cunta que Sibitwane enfrentar al territoriu del xefe Monze nuna guerra llamada Bungwilimba (Guerra del Palombu), debíu al gran númberu de huesecillos que fueron recoyíos polos tonga como trofeos.
Pol suroeste llegaron más allá del ríu Linyanti. Al nordeste controlaron la rexón de Mankoya, llegando a incluyir nel reinu varios de los grupos nkoya. El pueblu más nortizu de Bulozi foi Libonda, na confluencia de los ríos Luanginga y Zambeze.
Historia[editar | editar la fonte]
Causes de la cayida del Reinu lozi[editar | editar la fonte]
El reinu nació dempués de qu'una serie de pueblos procedentes del desestabilizaren en 1840 el Reinu lozi. Eses xentes, de la etnia sotho, escapaben de les revoluciones polítiques y militares que taben teniendo llugar ente les tribus de l'actual Sudáfrica. Llamaos nel so conxuntu makololo, estableciéronse primero na rexón de Lynianti antes de cruciar el ríu Zambeze escontra'l sur y crear un Estáu llamáu Reinu de Bulozi sol lideralgu d'un home llamáu Sibitwane. La estructura social de los lozi yera complexa y nun taba exenta de resfregones. D'esta manera, dedúcense una serie de causes que provocaron la so cayida, creyéndose que la llegada de los invasores namái foi'l so detonante.
- La etnia luyana, qu'habitaba'l norte del Reinu lozi, taba nel poder, provocando'l descontentu de los tonga, etnia qu'habitaba'l sur del país. Los tonga aprovechaben les debilidaes de los reis luyana pa intentar bien faese col poder, bien independizase. El Reinu de Bulozi, curiosamente, asitiar en tierres de los tonga, ente que'l debilitáu Reinu lozi caltenía la so autoridá nel norte.
- Guerra civil ente los lozi pola socesión, al que pretendíen dos persones. Esto asocedió dempués de que l'hermanu d'unu d'ellos estableciera un reinu efímeru segregáu de los lozi, que llueu foi conquistáu por estos. Esta guerra tábase entá desenvolviendo cuando llegaron los invasores.
- Los lozi disponíen que cualquier varón de la familia real descendiente Mbuyu, una figura ancestral pa ellos, yera candidatu potencial al tronu. Esto xeneró una gran cantidá de pretendientes, lo qu'apinó les disputes.
- Mientres el sieglu XIX la llanura de Bulozi atraxo a inmigrantes veníos de l'actual Angola, que traíen la so propia cultura y les sos creencies relixoses. Estremar en grupos o tribus, cada unu col so respeutivu xefe. Esta situación ayudó a descentralizar en gran midida'l reinu de los lozi, yá que nun respondíen al poder central.
Asentamientos efímeros[editar | editar la fonte]
Los invasores, llamaos makololo, comandados por Sibitwane, asitiar n'otru llugar antes de llegar a la llanura de Bulozi. Foi na rexón de Linyanti, al sur del ríu Zambeze y xunto al ríu Linyanti. Los rellatos tradicionales de los lozi nun cunten qué fixeron nin cuánto tiempu quedáronse ellí y qu'entós empezaron los enfrentamientos colos lozi. Dempués coláronse escontra al norte, no qur güei ye la Provincia del Sur, en Zambia. Pa ello tuvieron que cruciar el Zambeze, y sábese qu'entós los makololo intervinieron nunes disputes ente tribus qu'habitaben el llugar. Cruciaron la pandu de Batoka hasta cerca de les catarata Victoria, pero atoparon resistencia y tuvieron que volver a Batoka. Obligaos por otros pueblos los makololo llegaron a les llanures de Bulozi, onde s'asitiaron. Esti fechu tuvo de resultes el fin de la espansión territorial y económico de los lozi nesa direición.
El Reinu de Bulozi[editar | editar la fonte]
Por aquelles feches los lozi vendíen a les etnies ila y tonga como esclavos. Estos habitaben en Bulozi y significaben una porción bien importante na economía lozi. Yeren un estáu vasallu del Reinu lozi. Cuando los makololo llegaron a esa rexón los lozi taben en plena guerra civil pola socesión nel tronu y terminaron per estremar se en tres grupos principales. Unu d'ellos, los luyana, fuxeron escontra'l sur y llegaron al valle onde s'acababen d'asitiar los makololo en calidá de refuxaos. La so presencia alterió l'orde recién establecíu y nun tuvo exenta de disputes.
La curtia historia del reinu nun foi sele, pos mientres la so esistencia viose solmenáu poles revueltes de los lozi y l'enfrentamientu d'una serie d'etnies abellugaes d'eses guerres que confluyeron nes planicies de Bulozi, y que la so historia ya instituciones ye namái parcialmente conocida, principalmente al traviés d'antiguos testimonios orales. Paez ser qu'amás Sibitwane, como midida pa estender el so control sobre grupos vecinos, delegó responsabilidaes a terceros, especialmente ente los miembros de la so familia. Per otru llau había otres dos families reales nel llugar, anque nun teníen enforma poder sobre les sos respeutives rexones, que taben en manes de families aristocrátiques como los luyana. Los makololo pudieron finalmente conquistar la rexón. Sicasí, el misioneru y escritor escocés David Livingstone (1813 - 1873) escribió que les rellaciones ente los vasallos y los makololo yeren tirantes. Ye a partir de la llegada de Livingstone que tenemos documentos escritos sobre Buluzi. Parte de soceder hasta entones de desconoz, y casi tol restu emprestar a tracamundiu.
Unu de los meyores exemplos d'esta situación dar a la muerte de Sibitwane, cuando unu de los xefes vasallos intentó independizase del poder central controlando económicamente el valle, pos la riqueza del mesmu provenía namái de les zones anubiertes. Privaos d'esta riqueza y nun teniendo les bones rellaciones comerciales que tuvieren los lozi, la economía makololo tornó rápido, especialmente tres la muerte de Sibitwane el 7 de xunetu de 1851. Pa solucionalo buscaron comerciu internacional colos pueblos del sur, ya inclusive llegaron a esistir rellaciones colos árabes. En 1853, amás, los makololo creyeron que Livingstone apurriría-yos una ruta comercial cola mariña oeste africana y empezaron a unviar espediciones comerciales. Xeneróse un ciertu comerciu ente los pueblos de la zona y les mariñes este y oeste. Sicasí, esti comerciu nun foi bien esitosu, y hubo quexes del tratu dau por Sekelelu.
Los makololo deseyaben establecer mayores contactos con británicos, portugueses y árabes, pensando que podríen llograr armes d'ellos pa utilizales contra los matebele, el pueblu cercanu a les catarata Victoria col que topetaren y qu'entá -yos hostigaba n'ocasiones.
Desapaición[editar | editar la fonte]
Amás de la cayida na economía tres la muerte de Sibitwane, unu de los problemes que tuvo qu'enfrentar el reinu foi la meyora socesiva de los matebele dende'l sur. Los cronistes europeos dexaron constancia de que los makololo teníen-yos terror. Sibitwane retirar hasta'l ríu Zambeze y protexó los vaos. Esa llinia pasó a ser la frontera colos matebele, que siguió inmutable hasta la conquista británica. Otra razón dada pa la so cayida foi la cantidá d'homes sanos y por tanto, guerreros potenciales. Livingston calcular en 1853 en 500, cifra bien cimera a la que vio al so regresu namái dos años dempués, pos amenorgara la so salú y amás, debilitáu'l so poder.
Quiciabes el problema principal foi la muerte de Sibitwane en 1851, rei al que-y debíen vasallaxe tolos demás, y al que taben xuníos la mayoría de los xefes por llazos familiares. Él empunxéralos nes batalles y casi siempres salieren victoriosos.
En 1864 los lozi, que yá consiguieren estabilizase nel norte, derrocaron a la dinastía makololo y volvieron controlar el valle, colo que'l Reinu de Bulozi sumió y el Reinu lozi quedó restauráu. Darréu'l territoriu qu'ocupaba foi integráu en Barotselandia, un protectoráu británicu reconocíu en 1891, en virtú d'un tratu cola BSAC pa la esplotación de les mines de Buluzi que fuera robláu a finales de 1889 o principios de 1890 pol rei lozi Lewanika. La BSAC, que pocos años dempués empezó a hostigar a los bemba so sida de qu'éstos nun dexaren de comerciar con exclavos, afitaron les llendes de la nueva rexón de Buluzi según les fronteres angoleñes de los portugueses y afirmaron el so poder na rexón.
Como munchos otros antiguos reinos de la rexón, Bulozi entá sigui esistiendo nun planu tradicional más que políticu, y so l'alcordanza de ser Barotselandia. Los lozi, restauradores de la so dinastía en Bulozi, siguen teniendo a los sos mandatarios dientro del territoriu de l'actual Zambia.
Intereses[editar | editar la fonte]
- Na segunda metá del sieglu XIX el misioneru Francisco Coillard visitó'l Reinu de Bulozi. Como arma pa defendese utilizó una cámara fotográfica, faciendo creer a los nativos que se trataba d'un oxetu con poderes sobrenaturales.[2]
Ver tamién[editar | editar la fonte]
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ www.fao.org (Última consulta: 26-agostu-2010).
- ↑ Introducción de medios de comunicación occidentales nel sieglu 19 n'África (Última visita: 26-agostu-2010).
Bibliografía[editar | editar la fonte]
- Mainga, Mutumba; Bulozi Under the Luyana Kings. Political Evolution and State Formation in Pre-Colonial Zambia. Ed. African Books Collective (2010). ISBN 978-9982240529.
- Ehret, Christopher; The civilizations of Africa: a history to 1800. Ed. James Currey Publishers (2002). ISBN 978-0852554753.
- Okoth, Assa; A History of Africa: African societies and the establishment of colonial rule, 1800-1915. Ed. East African Publishers (2006). ISBN 978-9966253576.
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q6104718