Francés de Suiza

Distribución llingüística de Suiza -----      Francés (Romandía)      Alemán      Italianu      Romanche

El francés de Suiza o francés suizu (en francés: français de Suisse) ye la variedá del francés que se fala na parte de Suiza conocida como Romandía (la rexón francófona de Suiza). El francés suizu nun tien de confundir se col francoprovenzal, otra llingua romance que se fala en Romandía, o col romanche que se fala nos Grisones.

Númberu de falantes

Según datos de 2012, alredor de 1,8 millones de persones en Suiza (el 22,6% de la población total del país) falaba francés como llingua materna y alredor del 29,1% de la población tenía conocencies práutiques de francés.

Carauterístiques

Les diferencies ente'l francés suizu y el francés de Francia son pequeñes y, na so mayoría, léxiques: un falante de francés suizu nun va tener problemes de comunicación con unu francés, y un falante francés namái se va atopar con unes cuantes pallabres estrañes al escuchar falar a un suizu francófono. El francés suizu difier del francés de Francia en menor grau que l'alemán suizu facer del alemán estándar. Sicasí, non siempres esto foi asina, pos la mayor parte de los dialeutos falaos na zona de Romandía sumieron y yá nun se falen nin s'usen.

Nun esiste un únicu francés suizu estandarizado: cada cantón (o inclusive cada ciudá, en dellos casos) utiliza un vocabulariu distintu, que suel provenir de la llingua rexonal local o del alemán, yá que Suiza ye predominantemente germanófona.

La mayor parte de les diferencies ente'l francés suizu y el francés estándar deber a los distintos sistemes políticos y alministrativos de Suiza y de Francia. Por casu:

• La pallabra canton tien un sentíu distintu en cada país. En Suiza, los cantones son estaos constituyentes de la Confederación, ente qu'en Francia son agrupaciones de conceyos.
• En Francia, a un buzón de correos denominar boîte postale (BP), ente qu'en Suiza llámase-y case postale (CP).
• L'exame que tienen de realizar los estudiantes franceses al concluyir los sos estudios secundarios pa poder aportar a la universidá llámase Baccalauréat. En Suiza, esti exame denominar Maturité.

Otros exemplos:

• El francés suizu comparte col francés belga numberoses traces léxiques distintivos, como l'usu de la pallabra septante pa setenta y nonante pa noventa, en contraposición a soixante-dix (lliteralmente "sesenta-diez") y quatre-vingt-dix (lliteralmente "cuatro-venti-diez") del sistema numbéricu francés. Amás, tamién se suel utilizar la pallabra huitante pa ochenta, en llugar de quatre-vingts (lliteralmente "cuatro-venti"), especialmente nos cantones de Vaud, Valais y Friburgu; el términu octante (del llatín octaginta) güei considérase estinguíu.
• Tamién, utilícense les pallabra déjeuner (almuerzu) y dîner (xinta) col mesmu significáu que tienen nel francés belga y el francés del Quebec, n'oposición al significáu que tienen en francés de Francia (xinta y cena, respeutivamente), que supuestamente se deba a los costume de Lluis XIV de llevantase al mediudía; vease vocabulariu del francés belga.
• Pa referise al teléfonu móvil, los suizos utilicen la pallabra Natel (acrónimu de Nationales Autotelefon) en llugar de portable.
• El francés de Suiza incorporó munchos xermanismos, un fenómenu que ye más evidente nes zones de la frontera llingüística, como'l Jura bernés, Gruyère o Neuchâtel. Ye'l casu de vattre et mouttre en llugar de père et mère ("padre y madre"), poutzer en llugar de nettoyer ("llimpiar"), speck en llugar de lard ("mantega") o witz en llugar de blague ("chiste").

Variedaes

Nel oeste de Suiza, amás del predominante francés estándar, una pequeña minoría entá fala'l patois. Na Suiza francófona fálense mayoritariamente dialeutos francoprovenzales, a esceición del norte del cantón de Neuchâtel, el Jura bernés y el cantón del Jura, onde se falen dialeutos pertenecientes al grupu de les llingües d'oïl (al que tamién pertenez el francés estándar).

Exemplos

Francés de Suiza	Francés de Francia	Español	Notes
action	promotion	ufierta especial, promoción
adieu	salut	hola/adiós	En Francia, "adieu" tien una connotación de "despidida" y namái s'usa cuando les persones nun se van volver a ver. En Suiza utilízase como un saludu informal cotidianu.
attique	dernier étage	planta de riba, pisu cimeru
bancomat	distributeur automatique de billets	caxeru automáticu	Esti términu tamién ye d'usu corriente n'Italia. En Suiza, úsase bancomat pa los caxeros de les entidaes bancaries y postomat pa los caxeros de la empresa estatal de correos (El Poste).
biffer	rayer/barrer quelque chose d'écrit	borrar, esaniciar, tachar
bobet	crétin (nome) o bête/stupide (axetivu)	fatu (nome) o estúpidu (axetivu)
boguet	cyclomoteur	ciclomotor
bonnard	sympa o bien	bonu, prestosu, bien
bonne-main	pourboire	mampurra	Lliteralmente "bona mano".
borne hydrante	bouche d'ambure	boca de quemes
bourbine	suisse-allemand	suizu alemán
mascogner	tricher aux examens	faer trampa/copiar nun exame
carnotzet	cave à vin/cellier/fumoir	bodega	Esta espresión tamién s'atopa en zones de Francia fronterices con Suiza (Alta Saboya)
cheni	désordre	desorde
chiquelette	chewing-gum	chicle, goma de mazcar
collège (Xinebra) o gymnase (Vaud)	lycée	institutu d'enseñanza secundaria
crousille	tirelire	hucha, alcancía
cornet	sac en plastique	bolsa de plásticu	En Francia, por "cornet" entiéndese un conu de xeláu.
cutips	coton-tige	bastonín d'algodón, hisopu	Por antonomasia de la marca comercial Q-tips.
cycle	collège	colexu d'enseñanza media
déjeuner	petit-déjeuner	almuerzu
dent de lion	pissenlit	diente de lleón
dîner	déjeuner	comida principal del día
duvet	couette	edredón	"Duvet" provién del fechu de que los edredones solíen tar rellenos de plumón (duvet). En Francia, "duvet" significa "sacu de dormir".
s'encoubler	se prendre les pieds dans quelque chose/trébucher	zarapicar
s'énuquer	se briser la nuque	desnucarse
étude d'avocats	cabinet d'avocats	bufete d'abogaos
faire la noce	faire la fête	dir de fiesta/xordia	Esta espresión tamién esiste en Francia, anque equí'l so usu ye más amenorgáu y llindáu a les persones de mayor edá.
fœhn	sèche-cheveux	secador de pelo	El nome "fœhn" provién del vientu foehn.
frouz	Les Français	persones de Francia, franceses	Esta pallabra considérase peyorativa.
fonds	terrain o champs	campu, terrenal
fourre	dossier/housse	carpeta, funda	En francés, "fourrer" significa "rellenar".
galetas	grenier	desván, bufarda	Tamién s'usa en zones alpines de Francia (Delfinado)
giratoire	rond-point, giratoire	rotonda, glorieta	Provién de "carrefour à sens giratoire", que se traduciría como "encruz xiratoriu"
gouille	flaque	charcu
linge	serviette	toalla	En francés, "linge" ye un términu xenéricu que fai referencia a la ropa de vistir, la ropa de cama y les toallas.
lolette	tétine	chupu
mamen de jour	assistante maternelle	neñera, cuidadora
natel	(téléphone) portable	teléfonu móvil
nom de bleu !	nom de dieu !	¡maldita sía!
panosse	serpillière	fregona o mopa
papier ménage	papier essuie-tout	servilleta de papel
pive	pomme de pin	piña (de pinu)
réclame	espublicé	anunciu publicitariu	"Réclame" tamién esiste nel francés de Francia col mesmu significáu, anque ta en desusu.
régie	agence immobilière	axencia inmobiliaria
roye	pluie	agua
royer	pleuvoir	llover
sans autre	sans plus attendre	ensin demoranza
santé	à tes/vos souhaits	¡salú!, ¡jesús! (cuando espirria daquién)
service	je t'en/vous en prie	de nada	De "à votre service", que significa "al so serviciu".
services	couverts	cubiertos
signofile/indicateur	clignotant	intermitente (d'un vehículu)
souper	dîner	cena
tablard	étagère	estante
uni (abreviatura de université)	fac (abreviatura de faculté)	universidá
votation	scrutin	votación, eleiciones

Enllaces esternos

• Termes régionaux de Suisse romande et de Savoie
• Lexique vaudois
• 2600 mots français-vaudois et vaudois-français "Le Petit Jean-Louis non-illustré"
• Petit lexique de patois
• Le français en Suisse
• Causons vaudois - Dico

• Datos: Q1480152