Mar Caspiu

Una güeyada al mar Caspiu dende'un satélite artificial.

El mar Caspiu ye un llagu zarráu que s'estiende ente Europa y Asia. La so superficie ye de 371.000 km², la so fondidá media ye de 170 m, la máxima ye de 995 m y ye'l más estensu del mundiu. Les sos dimensiones yeren 1210 km na direición norte-sur y de 210 km a 436 km na direición este-oeste.

Enllena la parte occidental de la depresión uralocáspica, que forma parte de la mayor cuenca endorreica de la Tierra, tando la so superficie 28 m baxo'l nivel del mar.

Ta alimentáu dafechu pol ríu Volga y por otros menos caudalosos como l'Ural, l'Emba y el Kura.

Xeografía

El mar Caspiu (antiguu Caspium Mare o Hyrcanium Mare), ye la llende natural de Rusia (Daguestán, Kalmykia, óblast d'Astrakhan), Azerbaixán, Irán (provincies de Guilán, Mazandarán y Golestán), Turkmenistán (provincies de Balkan), y Kazakstán, coles estepes d'Asia central al norte y al este. Na costa oriental, na costa turkmena, atópase un gran entrante, el golfu de Kara Bogaz Gol. La costa del Caspiu ye irregular, con grandes golfos al este, ente los qu'alcuéntrase'l de Krasnovodsk y el Kara-Bogaz-Gol (Garabogazköl Aylagy), de poquísima fondidá, que sirve de cuenca de vaporiación y ye'l llugar nel que s'atopa una importante planta química que saca sales.

El Caspiu ta coneutáu al mar d'Azov a través de la canal de Manych.

Tresporte

Esisten dalgunes compañíes de ferrys operando nel mar Caspiu:

• llinia ente Turkmenbashi, Turkmenistán (anguaño Krasnovodsk) y Bakú
• llinia ente Bakú y Aktau

Mar xeláu

La parte norte del mar Caspiu conxélase pel hibiernu, y n'hibiernos fríos, tol área norte queda cubierta de xelu. El xelu tamién pue apaecer n'árees del sur n'avientu y xineru. N'hibiernos suaves, el xelu forma bancos nes árees pantanoses cerca de la costa.

Hestoria

El mar Caspiu, vistu dende Bakú, Azerbaixán.

Estímase que'l mar tien alredor de 30 millones d'años d'antigüedá. Nun tien salida dende fai 5,5 millones d'años. Descubrimientos na cueva d'Huto, cerca de la ciudá de Behshahr (Irán), suxeren que l'área tevo habitada dende fai 75.000 años.

Na época clásica, yera nomáu océanu Hircaniu. Tamién foi nomáu mar de Khazar. Tantu na antigua Persia como nel Irán de güei conozse-yos como'l mar de Mazandarán . Les antigües fontes ruses refiérense a él como'l mar de Khvalia, por mor de los Khvalis, les persones de Khwarezmia; nes fontes árabes clásiques nómase-yos como Bahr-e-Qazvin, mar de Qazvin.

Ciudaes históriques na oriella yeren:

• Hyrcania, Persia (Irán)
• Tamisheh, Persia
• Atil, Khazaria
• Khazaran

Ciudaes a orielles del mar Caspiu

Mayores ciudaes a orielles del mar Caspiu:

• Bakú, Azerbaixán
• Astara, Azerbaixán
• Lenkeran, Azerbaiyán
• Sumqayit, Azerbaixán
• Neft Daslari, Azerbaixán
• Xacmas, Azerbaixán
• Astracán, Rusia
• Derbent, Rusia
• Bandar Anzali, Irán
• Chalous, provincia de Mazandaran, Irán
• Turkmenbashi, Turkmenistán (anguaño Krasnovodsk)
• Atyrau, Kazakstán (anguaño Guriev)
• Aktau, Kazakstán(anguaño Shevchenko)

Dalgunos datos

• Superficie: 371.000 km². • Dimensiones: 1.210 km de norte a sur y de 210 km a 436 km de l’este a l’oeste. • Fondidá: Media: 170 m, máxima: 995 m. • Altitú: 28 m por baxo’l nivel del mar. • Afluentes: Volga, Ural, Cura, Terek. • Países: Rusia, Azerbaixán, Turkmenistán, Irán y Kazakstán. • Desagües: Vaporiación.

Enllaces esternos

• Datos detallaos, n'ingles
• L'estatutu xurídicu del mar Caspiu:
  • Réseau Internet pour le Droit International (RIDI)]
  • no Monde Diplomatique, en frances
• Caspian Environment Programme
  • Framework Convention for the Protection of the Marine Environment of the Caspian Sea (2003)