Dialeutos del xaponés

Dialeutos del Xaponés nativu = 日本語の方言
Faláu en	Xapón
Familia	Llingües xapóniques
Dialeutos	Hachijō, Dialeutos orientales, Dialeutos occidentales y Dialeutos de Kyūshū
Alfabetu	Hiragana, Katakana y Kanji
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2
ISO 639-3

L'idioma xaponés tien un grupu de dialeutos rexonales (方言, hōxen^?) que se producieron al pasar del tiempu por factores como'l terrén montascosu, el tener munches islles y l'aislamientu tanto internu como esternu ; la llingua franca de Xapón ye llamáu como kyōtsūgo (共通語, 'kyōtsūgo'^? ”llinguaxe común”) o hyōjungo (標準語, 'hyōjungo'^? ”llinguaxe estándar”), y ta basáu principalmente nel dialeutu de Tokiu, capital de Xapón, en desterciu de los otros dialeutos. Los dialeutos son conocíos col sufixu -ben (弁, 辯, '-ben'^? por casu, “Ōsaka-ben” [dialeutu d'Osaka]) y dacuando llamaos como -kotoba (言葉 , '-kotoba'^? por casu, “Kyō-kotoba” [dialeutu de Kioto]).

La principal forma de distinción de los dialeutos del Xaponés ye con :東京式 Tokyo shiki (tipu Tōkyō) y 京阪式 Keihan shiki (tipu Kyoto-Ōsaka) dientro de los cualos hai munches subdivisones. ^{[ensin referencies]}

D'igual col idioma español, que tien variantes en diverses rexones de los países hispanofalantes, l'idioma xaponés tien variantes d'una mesma pallabra o espresión. Por casu:

-ai o -oi → -ee, como en dekinai → dekinee o sugoi → sugee
Cambéu de la R: wakaranai → wakan'nai → wakan'nee
-ui →-ii como en Akarui→ Akarii

Dialeutos

Xaponés oriental

Hokkaidō-ben: El dialeutu d'Hokkaidō ye consideráu orixe recién, tien abondo inflúi col Tōhoku-ben. Nun tener munches diferencies col xaponés estándar, pero tien poques diferencies coles pallabres de xéneru, dellos rexonalismos y alternatives al verbu desu (ser).Delles pallabres típiques d'esti dialeutu son:ふどず（Igual),どんぶ（Dormir),おもしい (risonderu) y ほれ(esta espresión significa oi).
Tōhoku-ben: De la rexón nordeste de Honshu, esta familia de dialeutos tienen grandes diferencies col xaponés estándar. Tienen una homofonía coles vocales /i/ y /o/ (sushi y shishi [lleón] son homófonos); tamién tienen una nasalización cola “g”.es conocíu esti Dialeutu pol so eslogan がんばっぺ！(Ganbappe! Que significa ¡Trabayemos duru!) desque'l terremotu y tsunami del 2011 asocedió.

En Yamagata úsense espresiones como: Arigatousama(Gracies), oshousima (gracies), migi nin muzaru (xira a la derecha) y hidari nin muzaru (xira a la izquierda). Amás ～ない ye reemplazáu por mizenkei＋ん.

Kantō-ben: Ye'l faláu na rexón de Tokiu y la so contorna, los dialeutos del este de la rexón tán influyíos col Tōhoku-ben cola nasalización de los términos añadiendo con un dakuten; pero los dialeutos del oeste tán cayendo en desusu pol xaponés estándar pola so semeyanza.
Tōkai–Tōsan- Ben: Dialeutu estremáu en tres grupos: Nagano-Yamanashi-Shizuoka, Echigo y Gifu-Aichi. Nesti últimu grupu sobresal el Nagoya-ben, faláu en Nagoya y paecencia al Kansai-ben na entonación, pero col acentu del dialeutu de Tokiu.Nesti dialeutu caliente dizse あっちぇ (Atche), usté dizse なぁ～ (Naa) en llugar de あなた (Anata) como nel dialeutu estándar, じゃない (Janai) camudar por じゃん (Jan) que signifiquen nun lo ye, pa les órdenes nun tonu nidiu usar col raigañu de la forma 〜ます, como por casu cuando se va a dicir mira eso dizse あれみりん (Are mirin);colos verbos kuru y suru vuélvense shirin (col verbu suru) y kirin (col verbu kuru).
Hachijō-ben:Esti pequeñu grupu de dialeutos falaos nes islles al sur de Tokiu tien semeyances lexicales col dialeutu de Kyushu ya inclusive coles llingües de Ryūkyū. Ye consideráu una caña independiente poles sos carauterístiques, llenu de pallabres que yá non s'usen anguaño.

Xaponés occidental

Esta caña de dialeutos tien una mayor diferenciación col xaponés estándar, más distintivu al de los dialeutos orientales. Por casu, estos dialeutos usen el verbu “tar” como おる (oru) en cuenta de いる (iru) o l'usu de ん (n) como negativu en llugar de ない (Nai), “nun dir” dizse 行かん (ikan) en cuenta de 行かない (ikanai) nel xaponés estándar.En dalgunos estos dialeutos usa la forma どす(Dosu) en llugar de です(Desu),はる(Haru) usar pa poner verbos nel so estilu formal,ます sería'l so equivalente nel dialeutu estándar.

Hokuriku-ben: Nesti grupu destáquense'l Toyama-ben, y el Fukui-ben, consideráu un dialeutu rural (por casu, “sí” nesti dialeutu dizse hoya hoya (en cuenta de sou da nel estándar).
Kansai-ben: Grupu numberosu de dialeutos falaos na rexón de Kansai. Esti a diferencia del Xaponés estándar tien vocales fuertes, en dellos casos el soníu de la /s/ camudar pol de la /h/ como na forma negativa de la forma masu que nel dialeutu de Tokiu ye -Masen pero nesti dialeutu ye -Mahen,en zones rurales los soníos de la /z,d,r/ confundir. El Dialeutu kansai ye bien usáu na comedia Xaponesa.Ente esti dialeutu atópense:
- Osaka-ben: Esti dialeutu confundir col Kansai-ben y viceversa. Destaca l'usu de la partícula で (de) a la fin de la oración en llugar de la partícula よ(Yo) la cual ye usada pa indicar énfasis, y de la pallabra あかん (akan) en cuenta de だめ (dame) o いけない (ikenai) nel estándar que ye'l verbu modal tener que....
- Kioto-ben: Variante melódica del Kansai-ben. Usa les terminaciones -taharu, -teharu, -yasu y -dosu nos verbos. Por casu, “bienveníu” en Kyoto-ben ye oideyasu (おいでやす) en cuenta de irasshaimase (いらっしゃいませ) nel xaponés estándar.
- Kōbe-ben: Estremar de la conxugación del presente progresivu con -ton o -tō; por casu, “¿Qué tas faciendo?” en xaponés estándar ye Nani shite iru?, en Kobe-ben ye Nani shiton? o Nani shitōn?.

Chūgoku-ben: Los más conocíos son Hiroshima-ben y Yamaguchi-ben, llaráu con diptongos y yōon, y l'usu frecuente de la “ch”.

Unpaku-ben: Toma les antigües provincies d'Izumo y Hoki. Consiste en dos dialeutos rurales, siendo'l más conocíu en Izumo-ben.Nesti dialeutu ダンダン (Dan dan) usar en llugar de どうも (Doumo) que significa 'gracies', increíble dizse がいな (Gaina) y 'quién' dizse だあ(Daa).

Shikoku-ben: Grupu de dialeutos falaos nesta isla. El más conocíu ye'l Dialeutu Iyo, onde s'usa la partícula が (ga) como partícula interrogativa; Amás:

- おる(oru) reemplaza a いる(iru)
- ～とる(toru) reemplaza a ～ている(teiru)
- Si わい(wai) ye puesta a la fin d'una oración, esta pallabra va dar énfasis

Kyushu

Hōnichi-ben: Faláu nes antigües provincies de Buzen, Bungo y Hyuga. El más conocíu ye'l Miyazaki-ben, que la so entonación ye bien distinta del estándar.
Hichiku-ben: Faláu nes antigües provincies d'Hizen, Figu, Chikuzen y Chikugo. Los más conocíos son el Hakata-ben (faláu en Fukuoka, Saga-ben y Tsushima-ben, inintelixible col estándar tuvo préstamos del idioma coreanu.

Nesti dialeutu:

La partícula よ(yo) reemplazar con ばい(bai).
La partícula を(o) reemplazar con ば (ba)

Satsugū-ben: Falaos nes antigües provincies de Satsuma y Osumi. El Satsuma-ben ye consideráu'l más inintelixible de los dialeutos xaponeses, por cuenta de un vocabulariu y manera de conxugación distinta al estándar.La cópula だ(Da) reemplazar por じゃ(Ja), esta usa los axetivos ka, l'usu de partícules n'este ye distintu, por casu:

が(Ga) ye usáu en llugar de の(Non) pa indicar pertenencia *と(To)

ye usáu en llugar de よ(Yo) pa indicar énfasis　

Xaponés faláu nes islles Ryukyu

Llamáu polos locales ウチナーヤマトゥグチ (uchinaa yamatuguchi) que significa: Xaponés d'Okinawa y pesar de que les llingües ryukyuenses (falaes na prefeutura d'Okinawa y les islles del sur de la prefeutura de Kagoshima) son consideraes un idioma independiente y non un dialeutu del xaponés, constitúin una caña de les llingües xapóniques. Dambes llingües son consideraes totalmente inintelixibles, anque se desenvolvió un dialeutu llamáu xaponés okinawense, que ye más cercanu al xaponés estándar, pero influyida coles llingües ryukyuenses. Por casu, pa saludar en xaponés dizse kon'nichiwa, pero n'okinawense dizse haisai.

Cladograma de los dialeutos del Xaponés

Xaponés

Dialeutos de Kyushu

	Dialeutu Kagoshima

	Dialeutu Hichiku

	Dialeutu Hōnichi

Dialeutos Occidentales

	Dialeutu Chūgoku

	Dialeutu Unpaku o Umpaku

	Dialeutu de Shikoku

	Dialeutu Kansai

	Dialeutu de Hokuriku

Dialeutos Orientales

dialeutu Tōkai–Tōsan

	Dialeutu de Kantō

	Dialeutu hokkaidō

	Dialeutu de Tōhoku

Idioma Hachijō

Referencies

Enllaces esternos

Círculu dialeutolóxicu de Xapón (n'inglés)
Dialeutos de Xapón Archiváu 2007-05-27 en Wayback Machine (en xaponés)
Dialeutos de too Xapón (en xaponés)
Curso de Tohoku-ben Archiváu 2010-01-25 en Wayback Machine (en xaponés)
Diccionariu de Kansai-ben Archiváu 2007-12-27 en Wayback Machine (en xaponés)
Kyoto-ben (en xaponés)
Asociación de Popularización del Osaka-ben en Xapón Archiváu 2008-01-07 en Wayback Machine (en xaponés)
Influencia del coreanu nel Tsushima-ben Archiváu 2009-02-08 en Wayback Machine (en xaponés)
https://www.youtube.com/watch?v=L4mjkGpG0wY ¿Cómo se diz gracies en distintos dialeutos del Xaponés?