Calendariu gregorianu prolépticu

El calendariu gregorianu prolépticu (del griegu πρόληψις; prólēpsis, conocimientu anticipáu) ye'l resultáu de convertir al calendariu gregorianu les feches anteriores a la introducción oficial d'esti en 1582. Esta trasllación suel facese a partir del calendariu xulianu, magar que puede facese tamién a partir de cualesquier otru calendariu. Nos países qu'adoptaron el calendariu gregorianu más sero ye avezao tresformar tamién les feches ente 1582 y la fecha de l'adopción del calendariu gregorianu nesi país usando'l calendariu prolépticu.

Usu del calendariu

L'usu d'esti calendariu ye obligáu específicamente pa la conversión de feches anteriores a 1582 pola norma ISO 8601:2004 (cláusula 4.3.2.1 Calendariu gregorianu), siempre que les dos partes qu'intercambien información tean conformes. Úsenlo tamién la mayoría de los estudiosos de la cultura maya, especialmente pa la conversión de les feches de la nomada cuenta larga (sieglu I e.C. - sieglu X)^[1]. Por embargu, el restu d'historiadores y los astrónomos nun avecen a utilizalu, porque la diferencia ente'l calendariu xulianu y el gregorianu nun ye relevante pa la mayoría de les referencies de datación, nas que figura namái l'añu. Lo correuto, cuando se citen documentos d'una dómina pregregoriana, ye dar la data orixinal, y facer figurar como notes les referencies a cuál calendariu taba n'usu y la equivalencia d'esa data notros calendarios.

Pa estos calendarios estrémense dos sistemes pa numberar los años dende'l nacimientu de Cristu. Beda y otros historiadores más tardíos nun usaron el cero llatín (nulla) como añu cero, polo que'l añu anterior al añu 1 ye'l añu 1 e.C. Nesti sistema l'añu 1 e.C. ye un añu bisiestu, neto que nel calendariu xulianu prolépticu. Matemáticamente ye más conveniente incluyir un añu 0 y representar los años anteriores como negativos, pues esto fai más cenciellu'l cálculu del númberu d'años ente un añu negativu (e.C.) y otru positivu (d.C.). Esta ye la convención usada na numberación añal astronómica y nel sistema de fecha estándar internacional, ISO 8601. Nestos sistemes, l'añu 0 ye bisiestu^[2].

Magar que'l calendariu xulianu entamó a funcionar nominalmente nel añu 45 e.C., cuando foi implantáu por Xuliu César, la colocación del día bisiestu, ente'l 45 e.C. y el 1 e.C., foi irregular^[3]. El calendariu xulianu con un día adicional cada cuatro años namái tuvo un usu regular dende finales del añu 4 hasta 1582 (o más tarde nos países que nun adoptaron el calendariu gregorianu nesa fecha).

El calendariu gregorianu prolépticu ye usáu delles vegaes en programes informáticos pa facer más cenciellu'l manexu de feches antigües. Asina, ye'l calendariu utilizáu por MySQL,8 SQLite,9 PHP, CIM, Delphi, Python10 y COBOL.

Diferencia ente les feches del calendariu xulianu y les del calendariu gregorianu prolépticu

La diferencia ente les feches del calendariu xulianu y les del calendariu gregorianu prolépticu primero de la introducción del calendariu gregorianu, n'ochobre de 1582, son les siguientes.

La tabla que vien darréu asume la esistencia d'un día bisiestu fixu nel calendariu xulianu, el 29 de febreru. La realidá, sicasí, ye que'l día bisiestu (bissextile) xulianu yera l'ante diem bis sextum Kalendas Martias, esto ye, el 24 de febreru, polo que les feches ente'l 24 y el 29 de febreru de los años bisiestos tien una correlación irregular.

NOTA PAL USU DE LA TABLA. Cuando queramos convertir una fecha d'un añu que ye bisiestu nún calendariu y nel otru non ye preciso incluyir nel cálculu el 29 de febreru cuando la conversión afecte a los díes que medien ente febreru y marzu.
Intervalu del calendariu xulianu	Intervalu del calendariu gregorianu prolépticu	Desfase del calendariu gregorianu, adelantáu en:
Del 3 de marzu de 4 d.C. (entamu del sistema cuatrienial d'años bisiestos) al 1 de marzu de 100	Del 1 de marzu de 4 d.C. al 28 de febreru de 100	−2 díes
Del 2 de marzu de 100 al 29 de febreru de 200	Del 1 de marzu de 100 al 28 de febreru de 200	−1 día
Del 1 de marzu de 200 al de 28 de febreru de 300	Del 1 de marzu de 200 al 28 de febreru de 300	0 díes
Del 29 de febreru de 300 al 27 de febreru de 500	Del 1 de marzu de 300 al 28 de febreru de 500	1 día
Del 28 de febreru de 500 al 26 de febreru de 600	Del 1 de marzu de 500 al 28 de febreru de 600	2 díes
Del 27 de febreru de 600 al 25 de febreru de 700	Del 1 de marzu de 600 al 28 de febreru de 700	3 díes
Del 26 de febreru de 700 al 24 de febreru de 900	Del 1 de marzu de 700 al 28 de febreru de 900	4 díes
Del 25 de febreru de 900 al 23 de febreru de 1000	Del 1 de marzu de 900 al 28 de febreru de 1000	5 díes
Del 24 de febreru de 1000 al 22 de febreru de 1100	Del 1 de marzu de 1000 al 28 de febreru de 1100	6 díes
Del 23 de febreru de 1100 al 21 de febreru de 1300	Del 1 de marzu de 1100 al 28 de febreru de 1300	7 díes
Del 22 de febreru de 1300 al 20 de febreru de 1400	Del 1 de marzu de 1300 al 28 de febreru de 1400	8 díes
Del 21 de febreru de 1400 al 19 de febreru de 1500	Del 1 de marzu de 1400 al 28 de febreru de 1500	9 díes
Del 20 de febreru de 1500 al 4 d'ochobre de 1582	Del 1 de marzu de 1500 al 14 d'ochobre de 1582	10 díes

(Fecha gregoriana= Fecha xuliana + Desfase)

Problema del Día d'Añu Nuevu

La correlación ente les feches xulianes y les gregorianes presenta otru problema más, deriváu de los socesivos cambios históricos de la fecha que se vien usando pa determinar el cambiu d'añu. Nes diferentes dómines y países l'entamu del añu, que na mayoría de les époques y países cristianos taba establecíu el 1 de xineru, desplazose al 25 de marzu, el 25 d'avientu o al 29 d'agostu, por exemplu, pa conmemorar estremaes efemérides relixoses o astronómiques. Por exemplu, entá en 1564, un reinu estable y consolidáu como Francia tuvo de promulgar l'edictu de Roussillon pa xunificar en tol país la fecha del comienzu del añu, afitada de magar nel 1 de xineru. De resultes d'ello, p'aplicar les fórmules del calendariu gregorianu proléptico neses dómines y países hai que saber si l'añu de la fecha xuliana entama'l 1 de xineru o notru día distintu.

Bula *Inter Gravissimas* (1582), que sentó les bases del nuéu calendariu gregorianu.

Nel calendariu romanu l'añu entamaba'l 1 de xineru, fecha que foi heredada pol calendariu resultante de la reforma xuliana. Pese a que los calendarios llocales teníen d'alliniase col xulianu, l'añu siguió entamando en feches distintes en dellos llugares. Asina, l'añu del calendariu d'Alexandría (Exiptu) entamaba'l 29 d'agostu, o'l 30 d'agostu dempués d'un añu bisiestu d'Alexandría. Otros calendarios provinciales, d'otra banda, foron alliniaos pa entamar l'añu el día del nacimientu d'Octaviu Augustu, el 23 de setiembre. Nel Imperiu Bizantín, qu'usaba'l calendariu xulianu, el periodu de la indicción facía que l'añu entamara'l 1 de setiembre: esta fecha sigue marcando anguaño l'escomienzu del añu llitúrxicu na Ilesia Ortodoxa. Cuando Vladimir I de Kiev adoptó'l calendariu xulianu en 988, contose esi añu como'l Anno Mundi 6496, qu'escomenzaba'l 1 de marzu, seis meses dempués del entamu del añu bizantín Anno Mundi col mesmu númberu. En 1492 (AM 7000) Iván III, según la tradición ortodoxa, reallinió l'escomienzu del añu al 1 de setiembre, polo que'l AM 7000 duró namái 6 meses en Rusia, del 1 de marzu al 31 d'agostu de 1492^[4]

Demientres la Edá Media'l 1 de xineru caltuvo'l nome de Día d'Añu Nuevu (o l'equivalente nes otres llingües) en tolos países católicos d'Europa occidental, de forma que'l calendariu medieval siguió amosando los meses de xineru a avientu en doce columnes que contienen de 28 a 31 díes caún, de forma asemeyada a como lo facíen los romanos. Sicasí, la mayoría d'esos países entamaron la numberación del so añu'l 25 d'avientu (Natividá de Xesucristu), el 25 de marzu (l'Anunciación de Xesucristu) o inclusive, como en Francia, el día de Pascua.

Na Inglaterra anglosaxona l'añu entamó, el más del tiempu, el 25 d'avientu, fecha del solsticiu d'inviernu que marcaba, como nos tiempos precristianos, l'entamu del añu; por embargu, nel sieglu XI documéntase dacuando la fecha del 25 de marzu. Otres vegaes l'entamu del añu desplazose hasta'l 24 de setiembre, día d'aniciu de la nomada indicción occidental introducida por Beda^[5]. Estes práutiques camudaron tres de la conquista normanda: de 1087 a 1155 l'añu inglés entamó'l 1 de xineru, y dende 1155 a 1751, el 25 de marzu^[6]. En 1752 treslladóse definitivamente al 1 de xineru. Sicasí, inclusive anantes de 1752 el 1 de xineru foi tratáu delles vegaes como l'entamu del nuevu añu - como asocede por exemplu nos perfamosos diarios de Samuel Pepys^[7], y considerábase'l 25 de marzu como fecha d'aniciu del añu civil o llegal^[8]. P'amenorgar l'ambigüedá nun yera raro que les feches ente'l 1 de xineru y el 24 de marzu escribiéranse por exemplu como 161-1662, esplicándo-y al llector que'l añu 1661 caltenía'l contéu hasta marzu de 1662, y poro qu'incluyía los dos primeros meses llargos d'esti^[8].

La mayoría de los países d'Europa occidental, nostante, camudaron yá al 1 de xineru l'empiezu del añu enantes d'adoptar el calendariu gregorianu. La tabla que vien darréu amuesa los años nos que dellos países adoptaron el 1 de xineru como entamu del añu.

País	Añu Nuevo'l 1 de xineru^[9]^[8] desde el año:	Adopción del Calendariu Gregorianu
República de Venecia	1522	1582
Sacru Imperiu Romanu Xermánicu^[10]	1544	1582
España, Portugal	1556	1582
Prusia, Dinamarca-Noruega	1559	1700
Suecia	1559	1753^[11]
Francia	1567	1582
Países Baxos del Sur	1576^[12]	1582
Lorena	1579	1760
Holanda, Zelanda	1583	1582
República Holandesa sacante Holanda y Zelanda	1583	1700
Escocia	1600	1752
Rusia	1700	1918
Toscana	1721	1750
Imperiu Británicu sacante Escocia	1752	1752^[13]
Serbia	1804	1918
Imperiu Otomanu (Turquía)^[14]	1918	1917

Referencies

↑ Schele L, Wanyerka P, The proceedings of the Maya hieroglyphic workshop. University of Texas. 1992. p. 173.
↑ Doggett, L. E. (1992). «Calendars». En P. Kenneth Seidelmann. Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac. Sausalito, California: University Science Books. ISBN 0-935702-68-7.
↑ Peter Meyer, «The Julian and Gregorian Calendars», 1998. Consultáu'l 10 de xunu de 2017
↑ Historia del calendariu en Rusia y la URSS.
↑ M. L. R. Beaven, "The Regnal Dates of Alfred, Edward the Elder, and Athelstan", English Historical Review 32 (1917) 517-531; idem, "The Beginning of the Year in the Alfredian Chronicle (866-87)", English Historical Review 33 (1918) 328-342.
↑ Beginning of the year, na web Enciclopedia Católica (n'inglés).
↑ The diary of Samuel Pepys (n'inglés).
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Mike Spathaky, M, Old Style and New Style Dates and the change to the Gregorian Calendar: A summary for genealogists, na web CREE
↑ Bond, John James "Commencement of the Year", Handy-book of rules and tables for verifying dates with the Christian era, (London: 1875), 91–101.
↑ El datu fai referencia a Alemaña, que'l so territoriu actual yera una parte importante, nel sieglu XVI, del Sacru Imperiu, una confederación fracturada no relixoso. Ye probable que, como asocedió nel restu del continente, los territorios católicos ficieran el cambiu delles décades anantes que los protestantes.
↑ La conversión de Suecia ye abegosa, y duró la primera metá del sieglu XVIII.
↑ Por decretu del 16 de xunu de 1575. Hermann Grotefend, "Osteranfang" (Easter beginning), Zeitrechnung de Deutschen Mittelalters und der Neuzeit (Chronology of the German Middle Ages and modern times) (1891–1898)
↑ N'Inglaterra 1751 namái duró del 25 de marzu al 31 d'avientu. Les siguientes fechas, del 1 de xineru al 24 de marzu, que seríen los caberos díes de 1751, convirtiéronse en parte de 1752 cuando l'entamu del añu pasó del 25 de marzu al 1 de xineru.
↑ Ver detalles del calendariu rumi.

[1] Schele L, Wanyerka P, The proceedings of the Maya hieroglyphic workshop. University of Texas. 1992. p. 173.

[2] Doggett, L. E. (1992). «Calendars». En P. Kenneth Seidelmann. Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac. Sausalito, California: University Science Books. ISBN 0-935702-68-7.

[3] Peter Meyer, «The Julian and Gregorian Calendars», 1998. Consultáu'l 10 de xunu de 2017

[4] Historia del calendariu en Rusia y la URSS.

[5] M. L. R. Beaven, "The Regnal Dates of Alfred, Edward the Elder, and Athelstan", English Historical Review 32 (1917) 517-531; idem, "The Beginning of the Year in the Alfredian Chronicle (866-87)", English Historical Review 33 (1918) 328-342.

[6] Beginning of the year, na web Enciclopedia Católica (n'inglés).

[7] The diary of Samuel Pepys (n'inglés).

[Spathaky-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Mike Spathaky, M, Old Style and New Style Dates and the change to the Gregorian Calendar: A summary for genealogists, na web CREE

[9] Bond, John James "Commencement of the Year", Handy-book of rules and tables for verifying dates with the Christian era, (London: 1875), 91–101.

[10] El datu fai referencia a Alemaña, que'l so territoriu actual yera una parte importante, nel sieglu XVI, del Sacru Imperiu, una confederación fracturada no relixoso. Ye probable que, como asocedió nel restu del continente, los territorios católicos ficieran el cambiu delles décades anantes que los protestantes.

[11] La conversión de Suecia ye abegosa, y duró la primera metá del sieglu XVIII.

[12] Por decretu del 16 de xunu de 1575. Hermann Grotefend, "Osteranfang" (Easter beginning), Zeitrechnung de Deutschen Mittelalters und der Neuzeit (Chronology of the German Middle Ages and modern times) (1891–1898)

[13] N'Inglaterra 1751 namái duró del 25 de marzu al 31 d'avientu. Les siguientes fechas, del 1 de xineru al 24 de marzu, que seríen los caberos díes de 1751, convirtiéronse en parte de 1752 cuando l'entamu del añu pasó del 25 de marzu al 1 de xineru.

[14] Ver detalles del calendariu rumi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]