Baudilio Palma

Baudilio Palma
Presidente de Guatemala	;
Presidente de Guatemala
Vida
Nacimientu	Santa Catarina Mita (es) , 10 de xunu de 1880
Nacionalidá	Guatemala
Muerte	Ciudá de Guatemala, 17 d'avientu de 1930 (50 años)
Estudios
Estudios	Universidá de San Carlos de Guatemala
Oficiu	políticu

Baudilio Palma (10 de xunu de 1880, Santa Catarina Mita ^(es) – 17 d'avientu de 1930, Ciudá de Guatemala) foi Presidente de Guatemala, en reemplazu de Lázaro Chacón González, del 12 al 17 avientu de 1930, fecha en que foi depuestu, mientres un golpe d'estáu lideráu pol xeneral Manuel María Orellana Contreras, autoproclamado presidente.

Biografía

Palma nació nel conceyu de Santa Catarina Mita, nel departamentu guatemalianu de Jutiapa. Realizó los sos estudios na Ciudá de Guatemala, na Escuela Normal Central pa Homes, nesi entós adscrita al Institutu Nacional Central pa Homes, nos que llogró los diplomes de profesor d'educación primaria y de bachiller, respeutivamente. En 1894 ingresó a la Escuela Facultativa de Derechu y Notariado del Centru de la Universidá Nacional, graduándose d'abogáu en 1897.

Exerció'l so oficiu nos departamentos de Jalapa y Zacapa. Llevó un pleitu que lu causó animosidad col presidente José María Reina Barrios, polo que foi unviáu a la Penitenciaría Central de Guatemala por dos meses. Al salir trabayó colos candidatos opositores a la reeleición del xeneral Reina Barrios, Prósperu Morales y José León Castillo, principalmente, pero nun llograron qu'ésti estendiera'l so gobiernu. Dempués del asesinatu de Reyna Barrios, siguió exerciendo'l so oficiu; pero cuanto tuvo que defender al so hermanu Abraham contra unos miembros del gobiernu del llicenciáu Estrada Cabrera en 1906, viose obligáu a abandonar el país.

Aniciar en San Pedro Sula, Hondures onde vivió por catorce años, tornando a Guatemala hasta dempués del derrocamientu d'Estrada Cabrera n'abril de 1920. Mientres los gobiernos de Carlos Herrera y Luna y de José María Orellana nun participó en política, dedicándose a los sos negocios personales hasta qu'en 1926, foi llamáu pol presidente Lázaro Chacón -quien yera'l so amigu personal- pa formar parte del gabinete de gobiernu, encargáu de la Secretaría de Facienda.

Los sos restos fueron traíos a Guatemala y soterraos nel Campusantu Xeneral de Guatemala, el 8 de febreru de 1952.

Presidencia

Ascensu al Poder

Baudilio Palma desempeñábase como Secretariu de Facienda y Segundu Designáu a la Presidencia del presidente xeneral Lázaro Chacón González^[1] cuando ésti sufrió un derrame cerebral que yá non -y dexó siguir al frente del gobiernu. Entós Palma, n'alcuerdu con tol gabinete, foi designáu pa desempeñar les funciones de presidente de forma interina,^[2] a pesar de ser el segundu designáu na Presidencia de la República yá que el primer designáu, xeneral Mauro de León, foi inducíu a arrenunciar al cargu.^[3]

El 13 d'avientu 1930 el so nomamientu foi aprobáu pola Asamblea Nacional Llexislativa. Les comunicaciones al pueblu de Guatemala fueron les siguientes:

EL LLICENCIÁU BAUDILIO PALMA ASUME LA PRESIDENCIA DE LA REPUBLICA

El testu de los decretos redactaos

Reconocencia

BAUDILIO PALMA,
Segundu Designáu a la Presidencia de la República,

Por cuanto:

atopándose inhabilitáu no absoluto pal exerciciu de la Presidencia de la República'l señor Xeneral don Lázaro Chacón, conforme dictamente facultativu que consta n'acta fecha 11 del corriente, suscrita polos médicos que-y asisten, doctores don Ernesto Alarcón, don Mario J. Wunderlich, don Carlos Federico Mora, don Lizardo Estrada y don Máximu Santa Cruz,

Por tanto:
en cumplimientu del artículu 69 de la Constitución, en defectu del Primer Designáu, y por decretu d'esta mesma fecha dictada pol Conseyu de Ministros,

Decreta:

1o.- Asumir el cargu de Presidente de la República;
2o. Dar inmediata cuenta con esti decretu a l'Asamblea Llexislativa.
Casa del Gobiernu, Guatemala, a los dolce díes del mes d'avientu de mil novecientos trenta. (f) B. Palma

El Secretariu d'Estáu nel Despachu de Gobernación y Xusticia. (f) F. Castillo Monterroso.

—Tomáu de: El nuesu Diariu, Periódicu de Guatemala, 13 d'avientu de 1930.^[4]

INFORME D'AUTORIDAES DE MEDICINA

Más detalles

El xeneral Chacón carecía de dalgún tiempu tras constances ataques de tensión alto nes arteries; la solicitú de los sos familiares y la intervención médica, enllargara'l golpe que, desgraciadamente, manifestóse antenoche, en condiciones penoses. Un derrame cerebal asitió al presidente electu, n'imposibilidá de siguir l'exerciciu de les sos delicaes funciones.

Esta mañana hubo una xunta de ministros, na casa particular del xeneral Chacón y, en vista de la gravedá de la salú del presdiente, resolvió llamase al llicenciáu don Baudilio Palma segundu Designáu y con funciones de primeru, por arrenunciar dichu cargo'l xeneral don Mauro de León, actual Ministru de la Guerra.

Presente'l llicenciáu Palma, foi reconocíu como Designáu n'exerciciu, ante los siete secretarios d'Estáu y citaos los xefes de los cuerpos, foi dau a reconocer el nuevu funcionariu, pol ministru de la Guerra, xeneral Mauro de León. A estos actos, tuvo presente'l Direutor Xeneral de la Policía, coronel Herlindo Solórzano.

Darréu fíxose saber a tola república, la reconocencia que se fixera del llicenciáu Palma.

BAUDILIO PALMA,

Segundu Designáu nel Exerciciu De la Presidencia de la República, al Pueblu de Guatemala.

CONCIUDADANOS:

El Conseyu de Ministros de la República, en cumplimientu d'un mandatu constitucional, acaba de llamame pal desempeñu del cargu de Presidente de Guatemala, nel mio calter de Segundu Designáu, en defectu del Primeru y mientres dure la imposibilidá del señor Xeneral don Lázaro Chacón pa sirvir el so altu puestu. Tal midida obedez a la repentina gravedá del Primer Maxistráu de la Nación y trai consigo acontecimientos que tien de conocer el país pa la meyor intelixencia del trascendental exerciciu políticu y alministrativu de Guatemala.

Al asumir tan alto y delicáu cargu, que namái acepto nel so calter transitoriu, pero cola disposición de caltener nel so xustu campu los derechos de tolos ciudadanos y la dignidá de la Patria, ye indispensable y urxente afitar dende agora'l calter y llendes de la mio xestión gubernativa, en tou aspeutu asemeyáu a la que vieno desenvolviendo'l nuesu benévolu y activu Presidente, el Xeneral Chacón, de quien la conciencia nacional ye debedora pola so espírit conciliador y el so respetu a les lleis y los principios. Se y conozo que los acontecimientos que me lleven a tan mal cargu pueden alteriar el normal y paciente desarrollu de los diversos problemes qu'escolguen de solución pa beneficiu del pueblu guatemalianu, si la opinión nacional nun ye informada explícitamente sobre los fines del mio gobiernu interín; y al envís de encauzar debidamente esa opinión, con cuenta de que nun se caya n'apasionamientos y en personalismos nocivos, espresu los mios convencimientos de servidor de la Patria cola serenidá y precisión que les circunstancies riquen y la mio conducta demanda.

El nuesu país esixe, primero de too, una absoluta consagración y apegu a la llei pa salir airosu de los sos compromisos interiores y llograr los sos altos designios como entidá económica y social, y pallo ye necesariu que toles fuercies vives del mesmu, les intelixencies y los corazones, tean dispuestos a sacrificar los menudos puntos de vista de los criterios aisllaos en bien de la coleutividá entera. El país esperimentó nel decurso d'estos últimos años, un cambéu notable polo que respecta al exerciciu de la llibertá ciudadana, y toos tenemos de conducinos de manera que l'usu de la llibertá seya consuetudinario ya inalterable. Poro, apura que la Nación toa apurra la so collaboración más bonal y les sos meyores devociones por que aquel derechu de desarrollu individual nun sufra mengua nel país y por que la obra de reconstrucción empezada pol Presidente Chacón siga'l so cursu ensin torga de nenguna especie.

Quiero creer qu'en vista de les circunstancies actuales, si non por homenaxe a la persona encargada de la Primer Maxistratura, por respetu a la Nación mesma, tolos elementos de trabayu y d'esperiencia van allegar a fortalecer la vida alministrativa del Estáu; y aprovechando la oportunidá que m'ufierta tan eleváu serviciu, protesto al país el mio desinterés na causa alministrativa qu'asumo,, el mio compromisu solemne de caltener l'orde social de toes toes -pa lo cual cunto col concursu del Exércitu qu'asina me lo espresó per mediu de los sos Xefes- y la mio permanencia nel Poder mientres prevalezan les circunstancies que m'alzaron a él y faigo votos fervorosos porque la collaboración pública seya la qu'en realidá faiga gobiernu y patria.

Guatemala, 12 d'avientu de 1930.

Baudilio Palma

—Tomáu de: El nuesu Diariu, Periódicu de Guatemala, 13 d'avientu de 1930.^[4]

Golpe d'Estáu de los Partíos Lliberales

El 16 d'avientu 1930 el presidente d'Estaos Xuníos Herbert C. Hoover al traviés d'una telegrama aceptó la presidencia de Palma; pero'l 17 d'avientu de 1930, unos pocos soldaos y miembros del Partíu Progresista, lideraos por Manuel María Orellana Contreras, aprucieron nel despachu del nuevu presidente y esixéron-y el so arrenunciu per escritu. Tres la llucha que se desencadenó, Palma presentó'l so arrenunciu y foi deteníu. A los dos díes publicó la noticia nos periódicos, qu'indicaben que los Partíos Lliberales de Guatemala nun taben acordies con el nomamientu de Palma, argumentando que yera'l xeneral De León el primer designáu a la Presidencia y que esto nun foi respetáu por quien nomaron a Palma encargáu de la Presidencia.^[5] El xeneral De León morrió mientres los curtios combates qu'asocedieron mientres el golpe d'Estáu.

Con al respective de la detención de Palma esiste información contradictoria. Una versión afirma que-y foi dexáu escapar a la embaxada del Reinu Xuníu n'El Salvador; ente qu'otra versión afirma que se-y ufiertó exilió a la República de Weimar. Pero la más facedera sería la qu'indica que foi asesináu'l mesmu día del golpe.^[6]

El gobiernu de Orellana, sicasí, nun foi reconocíu per Estaos Xuníos, y el 31 d'avientu de 1930, el parllamentu aprobó l'arrenunciu del mesmu.^[7] L'Asamblea Nacional designó entós al primera, segundu y tercer suplente de Manuel María Contreras Orellana; siendo'l primeru José María Reina Andrade.^[8]

Información Adicional

Yera tíu del tenor Gustavo Adolfo Palma y del escritor César Augusto Palma y Palma.
Foi amigu y proteutor del célebre periodista jalapaneco Clemente Marroquín Rojas.

Ver tamién

Notes y referencies

Notes

Referencies

↑ Prensa Libre, 2007.
↑ Time, 1931b.
↑ El nuesu Diariu 14 d'avientu de 1930, p. Primer plana
↑ ^4,0 ^4,1 El nuesu Diariu 13 d'avientu de 1930, p. Primer plana
↑ El nuesu Diariu, 17 d'avientu de 1930, p. Primer plana.
↑ Time 1930
↑ Time, 1931.
↑ Díaz Romeu, 1996, p. 37-42.

Bibliografía

Díaz Romeu, Guillermo (1996). escritu en Guatemala. «Del réxime de Carlos Herrera a la eleición de Jorge Ubico». Historia xeneral de Guatemala. 1993-1999 (Asociación d'Amigos del País, Fundación pa la Cultura y el Desarrollu) 5: páxs. 37-42. http://libraries.ucsd.edu/locations/sshl/resources/featured-collections/latin-american-elections-statistics/guatemala/elections-and-events-19001943.html.
El nuesu Diariu (13 d'avientu de 1930). escritu en Guatemala. «Baudilio Palma, presidente de la República a la ciudadanía». El nuesu Diariu.
— (14 d'avientu de 1930). escritu en Guatemala. «¿Quién ye Baudilio Palma?». El nuesu Diariu.
— (17 d'avientu de 1930). escritu en Guatemala. «Manuel María Orellana, presidente de la República». El nuesu Diariu.
Prensa Libre (2007). escritu en Guatemala. «Economía pa Toos: Bancu Agrícola Hipotecariu de 1894». Prensa Libre. http://www.prensalibre.com/pl/2007/agostu/15/179759.html. Consultáu'l 15 de xineru de 2012.
Time (1930). «Wrong horse Non. 2» (n'inglés). Time magacín (Estaos Xuníos). Archivado del original el 2013-01-04. https://archive.today/20130104231154/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,752727-1,00.html. Consultáu'l 2021-02-25.
— (1931). «We are not amused» (n'inglés). Time magacín (Estaos Xuníos). Archivado del original el 2008-12-15. https://web.archive.org/web/20081215025533/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,930290,00.html?iid=digg_share. Consultáu'l 2021-02-25.
— (1931b) (n'inglés). Died. Xeneral Lazaro Chacon, 56, President of Guatemala. Estaos Xuníos. Archivado del original el 2013-08-12. https://web.archive.org/web/20130812023653/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,741436,00.html. Consultáu'l 2021-02-25.

Predecesor:
Lázaro Chacón

Presidente de Guatemala
1930

Socesor:
Manuel María Orellana Contreras

[FOOTNOTEPrensa_Libre2007{{{c}}}-1] Prensa Libre, 2007.

[FOOTNOTETime1931b{{{c}}}-2] Time, 1931b.

[diariu14avientu-3] El nuesu Diariu 14 d'avientu de 1930, p. Primer plana

[diariu13avientu-4] 4,0 ^4,1 El nuesu Diariu 13 d'avientu de 1930, p. Primer plana

[FOOTNOTEEl_nuesu_Diariu17_d'avientu_de_1930{{{c}}}Primer_plana-5] El nuesu Diariu, 17 d'avientu de 1930, p. Primer plana.

[time31-6] Time 1930

[FOOTNOTETime1931{{{c}}}-7] Time, 1931.

[FOOTNOTEDíaz_Romeu1996{{{c}}}37-42-8] Díaz Romeu, 1996, p. 37-42.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]