Arte mexicano

De Wikipedia
Pintura de paisaxe mexicano, Popocatépetl e Iztaccihuatl de José María Velasco Gómez

L'arte mexicano consta d'una variedá d'artes visuales que se desenvolvieron nel área xeográfica agora conocida como Méxicu. El desarrollu d'estes artes siguió a la historia de Méxicu, cola era Mesoaméricana, el periodu colonial, el periodu dempués de la independencia de Méxicu y otros acontecimientos.[1] L'arte mesoamericanu foi producíu na zona que toma gran parte de lo que ye agora'l centru y el sur de Méxicu, mientres un periodu de 300 años antes de la conquista de Méxicu que tomó dende 1500 AC hasta 1500 de la nuesa era.

Mientres esti tiempu, tolos factores qu'influyeron nel arte fueron los indíxenes, col arte fuertemente amestáu a la relixón y les clases dominantes, nun hubo una verdadera distinción ente l'arte, l'arquiteutura y l'escritura. La conquista española dio llugar a 300 años de dominiu, pero nun #modificar el sentíu del arte amestáu a la relixón, la mayoría del arte foi acomuñáu cola construcción y decoración de les ilesies, según la xustificación relixosa de siguir col gobiernu español. Cuasi tol arte foi producíu cola tradición europea, pero caltuvieron los elementos indíxenes, a partir d'un equilibriu ente les tradiciones europees y les indíxenes.[2]

Dempués de la independencia, l'arte caltuvo fuertemente l'estilu européu, pero les temes indíxenes empezaron a apaecer más, yá que se precisaba una distinción del Méxicu actual y el so pasáu colonial. Esta preferencia d'elementos indíxenes continuu hasta metaes del sieglu XX, col muralismu mexicanu, lideráu por artistes como Diego Rivera, David Alfaro Siqueiros, José Clemente Orozco y Fernando Leal.

La fuercia d'esti movimientu artísticu foi tal qu'afectó a otres artes que taben empecipiando, como la fotografía y les artesaníes, fuertemente promovíes como parte de la identidá mexicana. Dende la década de 1950, l'arte mexicano rompió col estilu muralista y foi más globalizáu; un exemplu ye la integración d'elementos asiáticos, con artistes mexicanos y direutores de cine que tienen un efeutu nel escenariu mundial.

Era prehispánica[editar | editar la fonte]

Mural maya de Bonampak

L'arte prehispánico en Méxicu pertenez a una rexón cultural conocida como Mesoamérica, que correspuende al centru de Méxicu en Centroamérica, y toma trés mil años dende 1500 e.C. hasta'l 1500 de nuesa era, estremóse en trés eres: Pre-Clásicu, Clásicu y Pos-Clásicu.[3][4] La primer cultura dominante de Mesoamérica foi la de los olmeques, qu'algamó'l so puntu máximu alredor del añu 1200 A.C. Esta cultura foi la creadora de munchos de los elementos acomuñaos a Mesoamérica, como'l sistemes d'escritura, los calendarios, les primeres meyores n'astronomía, les escultures monumentales, como la cabeza colosal y trabayos de jade, y fueron precursores d'otres cultures como la de Teotihuacan, al norte de la Ciudá de Méxicu, el pueblu zapoteco en Oaxaca y la cultura maya nel sur de Méxicu, Belize y Guatemala. Mientres los imperios llevantáronse y cayeron, los fundamentos culturales básicos de la cultura mesoamericana prevalecieron, hasta l'imperiu español.[5] Los elementos mesoamericanos viéronse reflexaos en ciudaes qu'incluyíen places, templos usualmente construyíos nes bases de les pirámides, el llugar onde se xugaba'l xuegu de pelota mesoamericanu y una cosmoloxía bien común.[3]

Ente que les formes d'arte, tales como pintures rupestres y grabaos en roques daten dende antes, la conocida historia del arte mexicano empieza col arte mesoamericanu, creáu por cultures sedentaries que construyeron ciudaes, y de cutiu dominios.[4][5] Ente que l'arte de Mesoamérica ye bien variáu y estiéndese mientres más tiempu que cualesquier otru nel continente americanu, los estilos artísticos amuesen munches semeyances.[1][6] A diferencia del arte moderno occidental, cuasi tol arte mesoamericanu foi creáu pa sirvir a les necesidaes #políticu y #relixosu, más qu'arte pol arte. #Basar en gran midida na naturaleza, la realidá política de la contorna y les fuercies divines.[7]Octavio Paz diz que “l'arte mesoamericanu ye una lóxica de formes, llinies y volúmenes que ye coles mesmes una cosmoloxía.” Él mesmu sigui diciendo qu'esti enfoque nel espaciu y el tiempu ye bien distintu del naturalismu européu que se basa na representación del cuerpu humanu. Inclusive los diseños simples, tales como la Greca n'edificios, qu'entren nesta representación del espaciu y el tiempu, la vida y los dioses.[8]

Figurillas femenines de la cultura Tlatilco

L'arte #espresar nuna variedá de medios, como la cerámica, el papel amate y l'arquiteutura.[6] Sicasí, la mayor parte de lo que se conoz como arte mesoamericanu provién d'edificios de piedra y cerámica, la mayoría de pintures y relieves.[1] La cerámica data dende antes del periodu mesoamericanu, probablemente empezó como vasíes de cocina y almacenamientu, pero depués afíxose al usu en rituales o en decoración. La cerámica yera decorada pola forma, la pintura y los distintos métodos de cocción.[7] La más antigua conocida yera la puramente artística, cola cual producíense pequeñes figures de cerámica qu'apaecieron nel área de Tehuacán alredor del 1500 A.C. y estendióse a Veracruz, el Valle de Méxicu, Guerrero, Oaxaca, Chiapas y la mariña de Guatemala nel Pacíficu.[4] Les figures más antigües conocíes yeren la mayoría de muyeres, que yeren acomuñaes a ritos de fertilidá, por cuenta de los sos cadriles y zanques de gran tamañu, según figures que cargaben ñácaros o d'enfermeres; les figures d'homes son na so mayoría representaciones de soldaos.[9] La producción d'estes figures de cerámica, que tamién incluyeron figures d'animales o otres formes, siguen siendo una parte bien importante del arte dende hai 2000 años. Nel periodu olmeca, la mayoría de les figures de cerámica yeren producíes en tamaños pequeños, pero les escultures de gran escala algamaben los 55 cm.[10][11] Dempués del periodu Pre-Clásicu, la producción d'escultures de cerámica #amenorgar al centru de Méxicu, sacante na zona arqueolóxica de Chupícuaro. Nes zones mayes, l'arte sume nel periodu Pre-Clásicu, pa volver remanecer nel periodu Clásicu, na so mayoría en formes de xiblatos o preseos musicales. En delles árees, como en Veracruz, la creación de figures de cerámica siguió interrumpidamente hasta la conquista española, como artesaníes, non como arte formal.[12]

Placa de cerámica pintada del Muséu Rexonal d'Antropoloxía y Historia de Chiapas

Les pintures mesoamericanes son afiguraes en diverses formes, pueden ser murales, códices prehispánicos de Mesoamérica, y pintures n'oxetos de cerámica. Les evidencies amuesen que l'apaición d'estes pintures data del añu 1800 A.C. y sigue ininterrumpidamente d'una o otra forma hasta la llegada de lo españoles nel sieglu XVI.[13] Anque pudo asoceder dende antes, los primeros casos conocíos de pintura artística n'edificios asoceden mientres el principiu del periodu clásicu colos mayes en Uaxactún y Tikal, y en Teotihuacan con parés pintaes de colores.[4] Les pintures fueron feches d'animales, vexetales y minerales y pigmentos.[14] La mayoría de les pintures #centrar en figures humanes, que podríen ser realistes o estilizadas, d'homes, muyeres o asexuales, puedes tar desnudos o elegantemente vistíos, pero'l estatus social siempres s'afigura. Tamién se representen escenes de guerra, sacrificios, a los dioses o a los nobles y tamién pueden representase escenes de la vida diaria de xente común y corriente.[15] Dalgunos otres temes que se representen inclúin dioses, símbolos y animales.[14] Les pintures mesoamericanes teníen un estilu bidimensional, que nun s'esmolecía por crear efeutos de fondura; sicasí, esti efeutu llogró ser representáu.[16]

En Mesoamérica les escultures que nun yeren realizaes con cerámica yeren feches con güesos d'animales; la pieza más antigua conocida foi realizada col craniu d'un animal, foi atopada en Tequixquiac, que data dende 10,000 y 8,000 e.C. La mayoría d'escultures mesoamericanes fueron feches de piedra, anque los trabayos de restauraciones fueron los más dominantes, que se realizaron independientemente.[9] Les escultures de piedra de tres dimensiones empezaron a ser realizaes polos olmeques; un exemplu bien importante son les cabeces colosales, que sumieron pol restu del periodu mesoamericanu, por cuenta de les restauraciones, hasta'l periodu post clásicu, colos mexicas.[17]

Discu que representa a la diosa Coyolxauhqui nel muséu del Templu Mayor.

La mayoría de les obres de piedra mientres el periodu mesoamericanu #acomuñar cola arquiteutura monumental que, xunto cola pintura mural, son consideraes un parte integral de l'arquiteutura d'esos tiempos.[18] L'arquiteutura monumental empezó colos olmeques al sur de Veracruz y na zona costera de Tabasco, en llugares como San Llorienzo; grandes templos o pirámides pueden trate en llugares como Montenegro, Chiapa de Corzo y la Venta. Esta téunica #esparder a Oaxaca, la zona del Valle de Méxicu, ciudaes como Monte Albán, Cuicuilco y Teotihuacan.[4][19] Estes ciudaes, tarde o aína, llograron tener un nucleu de construcciones como places, templos, palacios y estadios pal xuegu de pelota. L'allugamientu d'estos llugares de basa nes direiciones cardinales y l'astronomía pa fines ceremoniales, como los rayos del sol del equinocciu de primavera que s'esculpieron o pintaron nuna imaxe. Esto rellaciónase xeneralmente col sistema del calendariu.[20] Les escultures en relieve o pintaes yeren creaes cola estructura de los edificios, pa finales del periodu pre clásicu, cuasi toles estructures mesoamericanes fueron restauraes; los exemplos más representativos son Monte Albán, Teotihuacan y Tula.[21] Los relieves prehispánicos son xeneralmente lliniales nel diseñu, onde pueden atopase relieves baxos, medianos y altos. Magar esta téunica yera utilizada en munches partes del mundu pa presentar escenes narratives, en Mesoamérica utilizábase centráu nuna simple figura. Les úniques vegaes que se vio a los relieves mesoamericanos n'escenes narratives ye poles restauraciones, onde les figures realizaes con esta téunica xúnense y crean una escena narrativa; el meyor trabayu de restauración foi fechu polos mayes, especialmente de los habitantes de Yaxchilan.[22]

La escritura y l'arte nun son distintos. Asina foi pa la cultura europea: la escritura ye considerada arte y l'arte de cutiu cúbrese cola escritura.[8] La razón d'esto ye que dambes trataron de recordar la historia ya interpretala realidá de les cultures. Los manuscritos #escribir en papel o n'otros materiales, arrexuntaos en llibros llamaos códices.[23] L'arte de la llectura y l'escritura solo yera designáu pa les clases altes, como los sacerdotes, yá que s'utilizaben como una fonte de poder.[13][16] Los sistemes d'escritura de Mesoamérica fueron más formales y ríxidos que les imáxenes pintaes nos murales y otres formes d'arte, yá que se consideraben más como daqué simbólicu, que representaba temes rellacionaes con eventos astronómicos, xenealoxía o eventos históricos.[16] La mayoría de los códices prehispánicos vienen del últimu periodu de Mesoamérica y de principios del periodu de la colonia. Munchos d'ellos fueron destruyíos mientres la historia; ye por esto que se conocen más de los mexicas que de les cultures mayes.[14][23] Los códices mexicas más importantes inclúin los códices del Grupu Borgia y munches otres obres, principalmente relixoses, onde la mayoría daten d'antes de la conquista. El Códiz Borbónicu, el Códiz Mendoza y el desapaecíu Códiz Florentino son obres con estilu européu pero creaes por artistes mexicanos, probablemente realizaos nun material bien antiguo, yá que se perdieron.

Era virreinal (1521-1821)[editar | editar la fonte]

Mural nel qu'apaez Cortés saludando a los primeres 12 franciscanos de Méxicu nel antiguu monesteriu de Ozumba, nel Estáu de Méxicu.

Dende la Conquista Española, l'arte mexicano foi una interacción, continua y complexa, ente elementos europeos y les perspeutives natives.[1] Dempués de la conquista, les primeres representaciones d'arte yeren rellacionaes cola evanxelización y la construcción d'ilesies. Los españoles, nun principiu atrapaos en nueves tierres, escoyeron y utilizaron artistes y canteros indíxenes pa edificar ilesies y monumentos rellacionaos cola relixón católica. Los conquistadores enseñáron-yos a estos artesanos les téuniques y diseños europeos; los primeros trabayos d'arte denomináronse tequitqui (en náhuatl, el pueblu”), qu'incluyíen elementos como cares esplanaes y espresiones bien marcaes.[24][25]

El más antiguu de los artistes del Méxicu colonial yera d'orixe español; llegó a Méxicu cuando llevaba la metá de la so carrera como artista. Otros personaxes con carauterístiques similares llegaron a Méxicu, como'l flaire Alonso López d'Herrera. Dempués d'ellos, los artistes empezaron a nacer en Méxicu, pero entá siguíen coles téuniques europees, de cutiu de grabaos importaos, que empezaron a apaecer nes obres d'arte de Méxicu porque n'Europa yá pasaren de moda.[1] Mientres el periodu colonial los artistes trabayaben en grupos y non individualmente; cada unu d'estos grupos tenía les sos propies regles, preceptos, mandatos y téuniques d'innovación pa les sos obres d'arte.[26]

Primer planu d'una representación tequitqui de la Virxe María nel antiguu monesteriu asitiáu en Acolman, Estáu de Méxicu.

Los primeros monesterios construyíos en y alredor de la Ciudá de Méxicu, como los monesterios nes faldes del Popocatépetl teníen elementos o combinaciones de l'arquiteutura del Renacimientu, platerescu y de l'arquiteutura gótica. Estos monesterios nun teníen muncha decoración, yá que s'esmolecíen más polos techos altos y por construyir les fortaleces pa evitar ataques.[27] Sicasí, la construcción d'ilesies con grandes decoraos y munches obres relixoses seríen carauterístiques de la dómina colonial. La mayoría d'estes ilesies construyirse so la enseñanza de la ilesia, pero en dellos casos tamién pa fines políticos, como cuando pertenecíen les órdenes relixoses como la Orde Franciscana, la Orde de los Dominicanos conocíos tamién como Orde de Predicadores y l'Orde de San Agustín. Estes órdenes sirvieron pa caltener un dominiu d'españoles sobre indíxenes. Anguaño, esisten construcciones y otres obres de la era colonial en tol país; onde pueden atopase más d'elles ye nes zones altes centrales de la Ciudá de Méxicu.[28] L'arte colonial #caltener con un estilu dafechu européu; colores apagaos y ensin la adición d'elementos nativos como los del movimientu "tequitqui", nunca fueron el centru de les obres, yá que s'utilizaron munchos elementos nativos que yeren lo más representativos, como la xamasca nativa, la piña, el maíz y el chocolate.[29] Munches d'estes obres pueden vese nos portales, según en grandes frescos que decoraben l'interior de les ilesies y de les parés de los monesterios que yeren cerraes pal públicu.[30]

L'estilu dominante d'arte y arquiteutura mientres el periodu colonial foi'l Barrocu. En 1577 el papa Gregoriu XIII creó l'Academia de San Lucas col fin de romper col estilu renacentista; la idea yera utilizar pintures y escultures nes ilesies pa reforzar y enseñar la doctrina relixosa. N'España unu de los primeros trabayos con estilu barrocu foi'l patiu del monesteriu de los Reis n'El Escorial.[31]

Cúpula de la capiya del Rosariu na Ciudá de Puebla

L'estilu barrocu foi treslladáu a Méxicu polos españoles, onde desenvolvió les sos propies variaciones dende'l sieglu XVI al XVIII.[32] L'arte y l'arquiteutura barrocos utilizáronse principalmente pa les ilesies, sobremanera porque en toles ciudaes, pueblos y aldegues, les ilesies yeren el centru de les comunidaes, con cais d'un patrón similar alredor d'elles. Esto reflexaba'l papel de la ilesia como'l centru de la vida de les comunidaes. El diseñu de la ilesia del Virreinatu de Nueva España tendía a siguir con patrones rectillinios de cuadros y cubos, ente que les ilesies contemporánees europees usaben patrones de curves y orbes.[33] Los espacios de les ilesies barroques en Méxicu tienden a ser menos fachendosos que los de los europeos, y l'atención #centrar nel altar principal. L'oxetivu yera la contemplación y la midida y l'escesu de ornamentación #crear pa caltener l'atención nos altares principales.[34]

Fachada de la ilesia de Acatepec, d'estilu barrocu con mosaicu Talavera.

Un elementu importante del barrocu mexicanu yeren les columnessobremanera la parte central del capital y la base, que pueden clasificase en seis modelos, incluyida la columna salomónica y el estípite (arquiteutura) (una pirámide truncada invertida). Nel periodu colonial, más tarde, inclusive si'l restu de la estructura nun taba totalmente decoráu como nel estilu purista", les columnes y los espacios topábense exageradamente decoraos.[35][36] El desarrollu del barrocu en Méxicu fizo que se crearen sub-estilos y téuniques. El barrocu "estucado" yera puramente decorativu y non empellaba nenguna carauterística arquitectónica, les carauterístiques #moldiar a partir de estucos con detalles entrevesgaos y bien cubiertos d'oru o pintura. Esta téunica algamó'l so apoxéu nel sieglu XVII en Puebla y Oaxaca; exemplos d'esto atópense na Capiya del Rosariu en Puebla, Puebla y na ilesia de Tonantzintla. Una de les razones poles cualos esta téunica sumió foi porque'l trabayu de estuco eslleióse.[37]

El barrocu Talavera foi una variedá que se dio principalmente nos estaos de Puebla y Tlaxcala. La principal carauterística d'esta téunica foi l'usu de los azulexos de cerámica, pintaos a mano de la Talavera de Puebla. Esti estilu nació equí por cuenta de la industria de la cerámica; los azulexos atópense principalmente nos campanarios, cúpules y principales portales del esterior; tamién s'atopen entrepolaos nel restu de la fachada, como los acentos de los lladriyos. Esti tipu de barrocu apaeció per primer vegada nel sieglu XVII, y algamó el so apoxéu nel sieglu XVIII; anque l'usu d'esti estilu #llindar principalmente a dos estaos, elementos d'esti estilu atopaser nes cúpules en munches otres partes del país.[38] Na dómina del barrocu tardíu, los artistes de la zona de la provincia de la Nueva España crearon fachaes d'ilesies intrincadamente texturizados ya interiores similares a les de les grandes ciudaes, sicasí, teníen carauterístiques distintes, lo cual #llevar a llamalo barrocu mestizu o folk barrocu. Los efeutos de dos niveles foi menos utilizáu nel modelu escultóricu y más na perforación de la superficie pa crear un efeutu de #tipo pantalla, esto tien delles semeyances con piedres prehispániques y la talla de madera, elementos qu'utilizaben los indíxenes pa sobrevivir.[39] N'otros estilos del barrocu en Méxicu, nun s'afaten toles superficies yá sían del interior o del esterior, pero centren el so ornamentación nes columnes, pilastres y los espacios ente elles, munchos de los elementos qu'usen p'afatales son medallones y nichos con estatues, que tamién s'utilicen p'afatar ventanes y portales principales. Dempués los patrones de les columnes camudaron y convirtiéronse en riegos ondulaos (llamaos estríes móviles).[36]

Detalles del altar de los Reis na Catedral Metropolitana de la Ciudá de Méxicu

Otru estilu del barrocu qu'apaeció más tarde en Méxicu foi conocíu como churrigueresco mexicanu, sicasí'l términu téunicu pa esti estilu anticlásico bien exuberante ye: ultra barrocu, #aniciar n'España mientres como decoración arquitectónica, estendiendo a la escultura y al moblame talláu.[40] N'España l'elementu definitivu del estilu ultra barrocu foi l'usu de la columna salomónica xunto cola profusa decoración.[41] En Méxicu la columna salomónica apaez tamién, pero'l principal elementu en Méxicu del estilu ultra barrocu ye l'usu de la columna de la Estípite (arquiteutura), esta nun ye una columna como tal, sinón más bien ye una base allargada en forma d'una pirámide truncada invertida, esto puédese ver na Catedral Metropolitana de la Ciudá de Méxicu nel portal de los reis y l'altar principal del Tabernáculo.[32] L'estilu ultra barrocu foi inducíu a Méxicu por Jerónimo de Balbás, que'l so trabayu artísticu nun altar de la Catedral de Santa María de la Sede de Sevilla foi usáu d'inspiración pal altar de los Reis, construyíu en 1717. Balbás utilizó la estípite pa tresmitir una sensación de fluidez, pero los so siguidores mexicanos decidieron alliniar los estípites y apandar les fachaes, dando como resultáu una representación menos dinámica. Esto ye lo que Lorenzo Rodríguez fixo al diseñu de Balbás pal altar de los Reis, tamién creó una división horizontal más fuerte ente'l primera y el segundu nivel, que derivó del ultra barrocu mexicanu de la versión española. L'estilu ultra barrocu apaeció cuando les mines mexicanes taben nel so apoxéu, lo que provocó numberosos proyeutos de construcción, gran parte del estilu ultra barrocu puede vese la ciudá de Guanajuato y nes sos mines, por esta razón esti estilu desenvolvióse muncho más en Méxicu que n'España.[40]

Juan evanxelista dando la comunión a la Virxe María por Alfonso Cano nel Muséu Nacional de San Carlos.

La pintura barroca establecióse firmemente a metaes del sieglu XVII cola obra del español Sebastián López de Arteaga, la so pintura se ejemplifica col llenzu llamáu "Tomás l'incrédulu" de 1643. Nesta pintura, #amosar a Tomás l'Apóstol metiendo'l so deu na firida de Cristu pa enfatizar el so sufrimientu. El cuadru cunta con una lleenda que diz "el verbu fechu carne", esta obra d'arte ye un exemplu de la intención didáctica del barrocu.[30] Una diferencia ente los pintores mexicanos y los europeos, ye qu'estos postreros prefieren la franqueza y la claridá realista, sobre fantásticos colores, proporciones allargaes y rellaciones espaciales estremes. L'oxetivu yera crear un escenariu realista, nel que l'espectador pueda imaxinase como parte de la obra. Esti estilu foi creáu por Caravaggio n'Italia, dempués fíxose popular ente los artistes de Sevilla, que dempués lo traxeron a Nueva España.[30] De la mesma, les escultures del barrocu, representen escales de tamaños naturales, tonos de piel #realista y simulación de prendes de filo d'oru, que se realicen al traviés d'una téunica llamada "estofado", que ye la téunica d'aplicar pintura sobre l'oru.[30]

La siguiente influyencia más importante n'artistes mexicanos y llatinoamericanos, foi la del artista flamencu Peter Paul Rubens, conocíu poles copies de grabaos y la téunica llamada mezzotint. Les pintures d'esti artista copiáronse y vueltu a trabayar y convirtiéronse nel estándar pal arte relixoso y secular.[30] Más tarde les pintures barroques treslladar de les llendes de los retablos de llenzos independientes del interior de les ilesies. Unu de los pintores mexicanos más conocíos d'esti tipu de trabayos yera Cristóbal de Villalpando, el so trabayu puede ser vistu na Sacristía de la Catedral Metropolitana de la Ciudá de Méxicu, que se realizó ente 1684 y 1686. Los sos llenzos taben pegaos direutamente na paré, con marcos en forma d'arcu pa estabilizalos, atópense xusto debaxo de les bóvedes del techu, inclusive. Inclusive'l frescu del sieglu XVI nun yera tan grande.[30] Otra de les obres de Villalpando ye la cúpula de la Catedral de Puebla, que se realizó en 1688. Utilizó téuniques de pincel de Rubens y la forma de la so estructura, pa crear una composición de nubes con ánxeles y santos, d'onde surde un palombu pa representar al espíritu santu y la lluz de les ventanes simbolicen la gracia de Dios.[30]

L'arte relixoso colonial foi patrocináu poles autoridaes de les ilesies y patrocinadores privaos. El patrociniu de la costosa ornamentación de les ilesies yera una forma por que la xente d'altu nivel socioeconómico llograra mayor prestíu.[28] Mientres los sieglos XVI, XVII y XVIII, la Ciudá de Méxicu foi una de les más riques nel mundu, sobremanera por cuenta de la minería y l'agricultura, y foi capaz de soportar un gran panorama artísticu.[42] Ente que les obres pa les ilesies yeren les más solicitúes, tamién esistíen pa obres seculares. Les semeyes nun yeren bien conocíos mientres la dómina colonial, y los que los conocíen yeren principalmente virréis y arzobispos. A partir de finales del estilu barrocu, la pintura de semeyes de la nobleza, #convertir nun estilu representativu. Dos pintores bien importantes que realizaben estes semeyes son; los hermanos Nicolás y Juan Rodríguez Juárez, les sos obres siguieron los modelos europeos, colos símbolos de rangu y los títulos, que se representaben dientro de les pintures.[30] Otru tipu de pintura colonial secular foi llamada "casta", basándose nes Castes, esto de cutiu foi realizáu por funcionarios españoles pa tener alcordances de Méxicu. La producción d'estes pintures detúvose dempués de la Independencia de Méxicu y coles midíes polítiques que s'implementaron sobre la identidá mestiza, que se trataba d'implementar midíes contras les persones que despintaben esti tipu de pintures, lo cual duró hasta empiezos del sieglu XXI, cuando los estudiosos empezaron a informase.[43]

"Pantalla de Biombu" con representación de la conquista española de Méxicu nel Muséu Franz Mayer

Méxicu yera una encruciada comercial de la dómina colonial, coles mercancíes procedentes d'Asia y Europa provocó una amiestu colos productos nativos, esta converxencia ye más evidente nes artes decoratives de la Nueva España.[42] Pa les clases altes yera bien común tener un cuartu llamáu "salón de tar", que cuntaba con alfombra y coxinos, por que les muyeres pudieren folgar y taburetes y sillones pa los homes. Los biombos" fueron introducíos dende Xapón, que fueron modificaos col pasu del tiempu, modificando lo que s'afiguraba nellos, faciéndolos más européu y mexicanos qu'asiáticu, un exemplu d'esto ye un biombu con escenes de la conquista mexicana, que s'atopen nel Muséu Franz Mayer.[42]

L'últimu institutu d'arte de la dómina colonial foi l'Academia de San Carlos en 1783.[44] Ente que la producción de los santos consumió cuasi tol trabayu artísticu, nun tán desprovistos d'efeutos públicos, el más importante d'ellos foi'l surdimientu del cultu a La nuesa Señora de Guadalupe (Méxicu) como un santu americanu, representante de la identidá de los mexicanos.[45] A finales del sieglu XVIII, les colonies españoles taben convirtiéndose na cultura independiente d'España, incluyendo los sos artes. Creóse una nueva academia, que creo la Corona d'España pa controlar la espresión artística y saber que s'espublizaría. Esta escuela foi atendida por profesores españoles, en caúna de les disciplines, el primer direutor foi Jeronimo Gil.[44] La escuela convertirse nel llar d'una serie de moldes de yelsu de les escultures básiques de la Real Academia de Belles Artes de San Fernando n'España, llevaos ende con fines didácticos. Estos moldes tán n'exhibición nel patiu traseru de l'Academia.[46]

Pola mesma dómina, la Corona promovió l'establecimientu en Méxicu del Neoclasicismu nel arte y l'arquiteutura, que yá s'había vulgo bien popular n'España. Esti estilu foi una reinterpretación de referencies grecorromanes y el so usu yera pa xenerar dominación europea nes colonies españoles. Unu de los artistes del estilu neoclásicu a finales de la dómina colonial foi Manuel Tolsá, el primer profesor d'escultura na Academia y el segundu direutor d'esta mesma. Tolsá diseño edificios neoclasiscistas en Méxicu, pero la so obra más conocida ye un estáu ecuestre del Rei Carlos IV, nun molde de bronce en 1803 y orixinalmente asitiáu na Plaza de la Constitución (Ciudá de Méxicu). A partir del 2011 puede vese nel Muséu Nacional d'Arte (Méxicu).[44]

Sieglu XIX[editar | editar la fonte]

Escultura de Nezahualcóyotl (1888-1889) por Jesús Fructuoso Contreras nel Xardín de la Triple Alianza.
La tortura de Cuauhtémoc nun monumentu nel so honor nel Paséu de la Reforma

Escontra les últimes décades del sieglu XVIII l'arguyu de la ciudá barroca de Méxicu, cultiváu coles sos obres pero tamién nos aponderamientos y les apologéticas descripciones, taramellar na conciencia de los sos habitantes ilustraos.[47]

L'Academia de San Carlos sigue siendo'l centru de la pintura académica y la más prestixosa institución d'arte en Méxicu, pero mientres la Independencia de Méxicu tuvo que cerrar..[48] A pesar de l'asociación que tenía l'Academia cola Corona Española y col estilu européu, l'Academia foi reabierta pol nuevu gobiernu dempués de que Méxicu llograra la Independencia completa en 1821. El so ex profesores y estudiantes, morrieron mientres la guerra o tornaron a España, pero cuando se volvió a abrir encargar de consiguir a los meyores estudiantes d'arte del país y siguieron coles enseñances del estilu européu, lo cual duru hasta'l sieglu XX.[48][49] L'Academia foi renombrada como; L'Academia Nacional de San Carlos, el nuevu gobiernu siguió favoreciendo l'estilu neoclasisita, yá que pensaba que'l barrocu yera símbolu del colonialismu. L'estilu neoclásicu continuu mientres el reináu de Maximiliano I de Méxicu, anque'l presidente Benito Juárez sofitar de mala gana, yá que consideraba que siguía siendo parte del colonialismu.[46]

A pesar de l'asociación del neoclasicismu cola dominación europea, el neoclasicismu continuu siendo l'escoyíu pol gobiernu de Méxicu dempués de la independencia y foi usáu pa les principales construcciones del gobiernu a finales del sieglu. Sicasí les temes indíxenes empezaron a apaecer nes pintures y escultures, una de les figures d'estilu neoclasisita con temes indíxenes, foi la de Tlahuicol, fecha por un artista de Cataluña, llamáu Manuel Vilar en 1851. En 1877 Porfirio Díaz encargo la estatua del últimu emperador azteca Cuauhtémoc, que s'alcuentra en Paséu de la Reforma, Cuauhtémoc ye representáu con una toga, con un tocáu de plumes, similares a les d'un guerreru troyanu en llugar d'un emperador azteca, la base tien elementos de l'arquiteutura romana, esa base contién placa de bronce que representen escenes de la conquista española, pero centrar nes figures indíxenes.[49] Había dos razones por qu'esistiera el cambéu de temes, el primeru foi que la sociedá mexicana empezó a suburdiar la cultura colonial y a sentir que los elementos indíxenes yeren más representativos del pasáu mexicanu.[42] L'otru factor foi un movimientu en tol mundu, qu'empecipio en 1830 y foi encabezáu polos artistes que quería faer frente a la sociedá. En Méxicu esti sentimientu de dir en contra de lo establecío foi sofitáu pola Academia de San Carlos y el so enfoque européu.[50]

Representación Nebel d'indíxenes na sierra

Na primer metá del sieglu XIX, l'estilu románticu de les pintures foi introducida en Méxicu y n'América Llatina polos viaxeros estranxeros que se sentíen interesaos pel nuevu país independiente. Unu de los artistes proveniente de Baviera yera Mauricio Rugendas, que vivió nel país de 1831 a 1834. Pinto escenes con una composición dinámica y colores brillosos, acordies con l'estilu románticu, en busca d'imáxenes belles, sublimes y atanantes de Méxicu y otres árees d'América Llatina. Sicasí munchos de los trabayos de Rugendas son bocetos de grandes llenzos, munchos de los cualos nunca fueron realizaos. Otru artista foi l'inglés Daniel Egerton, que pintu paisaxes col estilu románticu británicu y l'alemán Carl Nebel, que creo principalmente la litografía de delles poblaciones étniques del país.[51]

Una serie d'artistes nacíos nel país mientres la dómina siguieron a los pintores románticos europeos, nel so deséu de documentar les diverses cultures de Méxicu. Esti tipu de pintores entraron nel estilu del "Costumismu", deriváu de la pallabra "costume". L'estilu de esti pintores non siempres yera renacentista, tamién utilizaben otros más. La mayoría d'estos artistes yeren de clases altes y educaos n'Europa. Ente que los pintores europeos víen esto como temes exótiques, los costumistes teníen un sentíu más nacionalista del so país d'orixe. Unu de los pintores llamábase Agustín Arrieta y venía de Puebla, quien aplicó les téuniques realistes n'escenes de la so ciudá natal, prindándoles con cerámica y azulexos de vivos colores, les escenes de la vida cotidiana de cutiu representaben muyeres na cocina, vendedores negros y Afroperuanos.[52]

Descubrimientu del pulque por José Obregón nel Muséu Nacional d'Arte (Méxicu)

A mediaos y finales del sieglu XIX, les Academies d'América Llatina empezaron a convertise del fuerte neoclasicismu a l'Academia realista. Empezar a realizar representaciones más realistes, con especial énfasis nos detalles. Les escenes más comunes d'esti estilu yeren semeyes de clases altes, escenes bibásicas y batalles, especialmente les de la dómina de la independencia. Cuando l'Academia de San Carlos volvió abrir, dempués del zarru de 1843, implementóse ye estilu realista, gracies a les nueves facultaes españoles ya italianes. A pesar de del sofitu del gobiernu y les temes nacionalistes, los artistes nativos taben un pocu más a favor de los europeos. Unu de los principales artistes del sieglu XIX yera catalán, el so nome yera Pelegrí Clavé, que pintu paisaxes, pero foi más conocíu poles sos pintures de la élite intelectual de la Ciudá de Méxicu. Dellos pintores realistes tamién intentaron retratar a la cultura azteca, la xente que representaba a los indíxenes y traxes basaos en códices de la dómina de la conquista, unu d'ellos yera Félix Parra, que les sos representaciones de la conquista yeren acomuñaes col sufrimientu de los indíxenes. En 1869, José Obregón, pinto "el descubrimientu del pulque", el baso la so representación na arquiteutura de los códices Mixtecas, pero falsifico los templos como escenariu de tronos.[53]

L'arte del sieglu XIX, dempués de la independencia, considerar en cayente, sobremanera a finales del sieglu XIX y principios del sieglu XX, mientres un periodu conocíu como'l "Porfiriato", en nome de Porfirio Díaz, que gobernó'l país por más de tres décades. Mientres esti tiempu, la pintura, la escultura y les artes decoratives llindáronse la mayoría a imitaciones del estilu européu, cuantimás nes temes relixoses.[54]

Sieglu XX[editar | editar la fonte]

Una parte de l'Alegoría a la Virxe de Guadalupe", de Fermín Revueltas, allugáu nuna de les parés de la Real y Pontificia Universidá de Méxicu
L'árbol de la vida, o l'árbol de la ciencia pintáu por Roberto Montenegro nel Muséu de la Lluz

L'Academia de San Carlos continuu cola so manera d'enseñanza clásicu y col estilu européu hasta 1913, n'anguaño, l'Academia foi integrada parcialmente a la Universidá Nacional Autónoma de Méxicu (UNAM). Ente 1929 y 1950, el programa d'arquiteutura dixebrar de l'Academia, pa convertise en parte d'un departamentu de la Universidá; los programes de pintura, escultura y grabáu convertir na Escuela Nacional d'Artes Espresives, agora conocida como la Escuela Nacional d'Artes Plástiques (ENAP). Dambes escueles treslladar al sur de la Ciudá de Méxicu nel sieglu XX, el departamentu d'arquiteutura a Ciudá Universitaria y la ENAP a Xochimilco, dexando solo dellos programes de posgráu en Belles Artes l'edificiu orixinal de l'Academia, allugáu nel Centru Históricu de la Ciudá de Méxicu. La ENAP continua siendo unu de los principales centros pa la formación de los artistes en Méxicu.[46]

Ente que nel sieglu XIX empezó un cambéu escontra temes más indíxenes y mexicanos, la Revolución mexicana de 1910 a 1920 tuvo dramáticos cambeos nel arte mexicano.[46][48] El conflictu dio orixe al Partíu Revolucionariu Nacional (renombráu dempués como'l Partíu Revolucionariu Institucional, que entró al país con un enfoque socialista. El gobiernu convertir nun aliáu pa munchos intelectuales y artistes na Ciudá de Méxicu[29][42] y comisiono a los artistes faer murales pa los edificios públicos, pa reforzar los sos mensaxes políticos, incluyendo mensaxes que resaltaren más les temes mexicanes que los europeos. Esto nun se creó pal comerciu o gustos populares, sicasí, ganaron non sola reconocencia de Méxicu, sinón tamién d'Estaos Xuníos.[55] Esta producción d'arte en rellación cola propaganda política ye conocida como la escuela modernista mexicana, o'l Movimientu Muralista Mexicanu, y redefinió l'arte mexicano.[56] Octavio Paz dio a José Vasconcelos el creitu de ser l'aniciador del movimientu muralista en Méxicu, por dar marcha a los pintores más conocíos de 1921 par decorar les parés de los edificios públicos. Les comisiones fueron políticamente motivaes, que glorificaron a la Revolución mexicana y redefinieron al pueblu mexicanu vis-á-vis el so pasáu indíxena y español.[57] La primera d'estes pintures comisionadas taben nel Antiguu Colexu de San Ildefonso realizáu por Fernando Leal, Fermín Revueltas, David Alfaro Siqueiros y Diego Rivera. El primer frescu verdaderu nesti edificiu foi'l de Louis Henri Jean Charlot], sicasí los errores téunicos surdieron na construcción de los murales; un númberu d'ellos empezó a tener angüeñes y a tener que ser enllamorgaos de cera pal so caltenimientu.[58] Roberto Montenegro pintó'l Muséu de la Lluz, la [Ilesia de San Pedro y San Pablo y el monesteriu de San pedro y San Pablo, pero'l mural de la ilesia foi pintada cola téunica de pintura al temple y empezáronse a crear escames, nel área de los monesterios Montenegro pinto la Fiesta de la Santa Cruz", que representa a Vasconcelos como'l proteutor del mural, esti mural modificóse y quitó a Vasconcelos y modificar por una muyer nel so llugar.[59]

El primer protagonista na producción de murales modernos en Méxicu foi Dr. Atl (Gerard Murillo), nació en Guadalajara (Jalisco) en 1875. Él modificó'l so nome pa identificase como mexicanu, Atl trabayó pa promover Artesaníes y arte folklórico mexicanu. Anque tuvo ésitu como pintor en Guadalajara, les sos idees radicales contra l'Academia o'l gobiernu llevar a treslladares a la Ciudá de Méxicu, que yera más lliberal. En 1910, meses antes del entamu de la Revolución mexicana, Atl pintó'l primer mural modernu en Méxicu, él enseñó a grandes artistes que lo siguieron, incluyendo a los que llegaron a apoderar la pintura mural mexicana.[54]

El movimientu muralista algamó'l so apoxéu nes década de 1930, colo cuatro protagonistes principales: Diego Rivera, David Alfaro Siqueiros, José Clemente Orozco y Fernando Leal. Ellos son la parte más estudiada de la historia del arte mexicano.[29][42][60] Toos fueron artistes formaos coles téuniques clásiques europees y munches de les sos primer pintures son imitaciones de les pintures de moda d'Europa, dalgunes d'eses obres fueron afeches con temes mexicanes.[1][56] La situación política de Méxicu de 1920 a 1950 y la influyencia del Dr. Atl afalaron a estos artista a romper col estilu européu, utilizando imáxenes d'indíxenes, munchos colores, y representaciones de les actividaes humanes, especialmente de les mases, en contraste col arte solemne y distante d'Europa. Los medios que xeneralmente se preferíen yeren llenzos tradicionales y pórticos de les ilesies, dempués optóse por murios ensin decorar de los edificios del gobiernu, l'oxetivu principal d'estes pintures yera la glorificación del pasáu prehispánicu mexicanu como la definición d'identidá mexicana.[29] llograron tener ésitu tantu en Méxicu como n'Estaos Xuníos, lo que los llevó a la fama, tanto a estudiantes mexicanos y estauxunidenses.[55]

Estos muralistas alicaron la téunica del frescu pa les sos obres murales, anque Siqueiros mover a la téuniques y materiales industriales tales como l'aplicación de piroxilina, un esmalte comercial utilizáu pa los aviones y los automóviles.[29] Unu de los esfuercios más tempranos de los murales de Rivera, realizar nel patiu del Ministeriu d'Educación, con una serie de bailles de tehuanas (natives del Golfu de Tehuantepec). Esti proyeutu de cuatro años paso a incorporar otres temes indíxenes contemporáneos y terminó per tomar 124 frescos que s'estendíen a tres piso d'altor y dos cuadres de la ciudá de llargu.[29] El Mercado Abelardo L. Rodríguez foi pintáu en 1933 por estudiante de Diego Rivera, unu de los más importantes foi Isamu Noguchi.[61] Otra figura importante d'esta dómina foi Frida Kahlo, la esposa de Diego Rivera. Anque ella pintu llenzos en cuenta de murales, ella entá se consideraba parte de la escuela modernista mexicana, yá que, el so trabayu fixo fincapié en los colores y la cultura popular mexicana.[29][62]

"Méxicu de Güei" de Rufino Tamayo nel primer pisu del Palaciu de Belles Artes (Ciudá de Méxicu)

El primeru en romper con tonu nacionalista y políticu del movimientu muralista foi Rufino Tamayo. Por esta razón reconocióse-y primero fuera de Méxicu.[63] Tamayo foi contemporaneu de Rivera, Siqueiros y Orozco y formóse na Escuela Nacional de Belles Artes, al igual qu'ellos, esploró a la identidá mexicana dempués de la Revolución Mexicana; sicasí, refugo'l realismu social políticu popularizáu polos otros trés artistes, y refugada pol nuevu establecimientu. Dir a Nueva York en 1926, onde'l so ésitu dexó-y esponer nel so natal Méxicu, sicasí la falta de sofitu al gobiernu posrevolucionario foi controversial, yá que por cuenta de esto'l continuu col so ésitu en Nueva York, pa dempués algamar Europa. La so rivalidá colos trés principales muralistas mexicanos, continuu tantu en Méxicu como a nivel internacional, al traviés de la década de 1950, inclusive un honoríficu títulu de "El cuartu grande" foi bien polémicu y tardientu enforma.[64]

El primer movimientu importante dempués del muralista foi'l de la Xeneración de la Rotura, empezó nos años 1950 y 1960, con pintores como José Luis Cueves, Gilberto Aceves Navarro, Rafael Coronel, Alfredo Casaneda y l'escultor Juan Soriano, refugaron el realismu social y el nacionalismu ya incorporaron el surrealismu, les paradoxes visuales, y elementos y estilos de la pintura del vieyu mundu.[62][65] Esta rotura significo que más tarde los artistes mexicanos polo xeneral viérense influyíos pol muralismu o l'arte popular mexicanu.[62] José Luis Cueves creo autorretratos nos que reconstruyó escenes de famoses pintures d'artistes españoles como Diego Velázquez, Francisco de Goya y Pablo Picasso. Al igual que Kahlo, primero que el, dibuxar a si mesmu, pero en llugar de tar centráu, la so imaxe ye fecha a un llau en calidá d'observador, l'oxetivu d'esto yera faer fincapié nel tresformamientu de la cultura visual recibida.[66] Otra figura importante mientres esti periodu foi'l suizu mexicanu Gunther Gerzso, pero'l so trabayu yera una variante con cantos duros"[67] Na téunica d'acuarela podemos estremar a Edgardo Coghlan y Ignacio Barrios, que nun taben nun movimientu artísticu específicu pero nun yeren menos importantes.

Mural y escultura reloj de Manuel Felguérez en Universidá La Salle (Méxicu), Campus central

A partir de los años 1960 y 1980, l'arte neo-espresionista foi representáu en Méxicu por Manuel Felguérez, Teresa Cito, Alejandro Pinatado y Jan Hendrix. Estes son de cutiu obres astractes, con trabayos non figurativos, llenes de color y contraste.[65] Felguérez ye un pintor y grabaos nacíu en Zacatecas en 1928, estudiu na Ciudá de Méxicu, París y Rusia. Tuvo la so primer esposición d'arte astracto en 1957, dende entós foi prolíficu, produciendo hasta 25 cuadros per añu y realizó cerca de trenta murales.[68] Amás d'estos artistes mexicanos, un artista suizu- alemán Mathias Goeritz, tamién foi bien importante. Goeritz foi pintor, escultor y profesor activu hasta la so muerte en 1990. El llegó a Méxicu en 1949, dempués de pasar tiempu n'España, Marruecos y Granada. Empezó como profesor en Guadalajara, depués abrió'l Muséu Esperimental L'Ecu na Ciudá de Méxicu nel añu 1950, nesta mesma década'l creo escultures públiques, incluyendo les Torres Satélite" en Ciudad Satélite (Méxicu). En 1960, convertir en daquién fundamental pal desarrollu del arte moderno astractu xunto con José Luis Cueves y Pedro Friedeberg.[69]

A mediaos de la década de 1980, el siguiente movimientu importante en Méxicu foi'l Neomexicanismo, una versión un pocu surrealista, un tanto kitsch y postmoderna del realismu social que se centró na cultura popular en cuenta de la historia.[29] El nome de "neomexicanismo" foi usáu orixinalmente polo críticos que queríen facer de menos el movimientu.[ensin referencies] Les obres nun yeren necesariamente murales; utilizáronse otros medios como los colax, y de cutiu alegorizaban o asonsañaben iconos culturales, medios de comunicación de mases, relixón y otros aspeutos de la cultura mexicana. Esta xeneración d'artistes esta a comenenciuda nos valores tradicionales de Méxicu, n'esplorar los sos raigaños, cuestionase a ellos mesmos, y la cultura mexicana vis-á-vis la globalización.[70]

L'arte de la década de 1990 hasta l'actualidá clasifícase como Postmoderna, anque esti términu usóse pa describir obres creaes antes de 1990. Artistes importantes rellacionaos con esti movimientu inclúin a; Betsabeé Romero, Mónica Castillo, Francisco Larios, Martha Chapa y Diego Toledo.[65] El trabayu de Betsabeé Romero ta basáu en carros y partes de carros, especialmente neumáticos. Nació en 1963, la so obra entemez folk, Arte pop y elementos modernistes. Les sos obres más influyentes con escultures, un exemplu ye un vintage Volkswagen New Beetle reconstruyíu con partes del cuerpu, remplazado con paya, cubiertes de plásticu y paneles de madera. Otru exemplu ye una pieza minimalista- surrealista basada na parte del techu d'un coche, alzáu dende embaxo escontra riba nun picu de la galería de chapa de madera.[71] Ella tamién creo les impresiones feches a partí de neumáticos de goma tallada. Mónica Castillo na Ciudá de Méxicu ye conocida poles sos postmodernos, deconstructivistas autorretratos nuna vialidad de medios de comunicación. Francisco Larios creo les pintures votivas de Méxicu.[62]

A pesar de caltener un ambiente artístico nacional activu, los artistes mexicanos dempués del movimientu muralista tuvieron dificultaes pa entrar nel mercáu internacional del arte. Una de les razones foi porque nes Amériques, la Ciudá de Méxicu foi remplazada por Nueva York como centru de la comunidá artística y sobremanera polos patrocinios.[72] En Méxicu, el patrociniu del gobiernu pal arte nel sieglu XX (apoderáu pol PRI hasta'l 2000) significo obres relixoses, y les obres con dalguna critica al gobiernu foi censurada fácilmente, una y bones el gobiernu utilizada téunica pasives, como la concesión de beques a los artistes que sofitaren al gobiernu. Sicasí, en 1999 la coleición Júmex decidió abrir el Muséu Júmex dientro de la fábrica de Júmex en Ecatepec de Morelos, nes contornes de la Ciudá de Méxicu. El presupuestu multimillonariu de Júmex atraxo galeríes y museos de tol mundu. Kurimanzutto- una galería privada fundada en 1999 por José Kui y Mónica Manzutto- promovió artistes como Minerva Cueves, Daniel Guzmán Castañeda y Jonathan Hernández. Estes galeríes privaes y museos promovieron a los artistes más controversiales, que les instituciones estatales escondíen. Les esposiciones internacionales y les ventes privaes llograron que munchos artistes fueren independientes al gobiernu.[73]

"Integridá" por Sandra Pani.

L'arte mexicano algamó de nuevu'l so apoxéu na escena artística internacional na década de 1990. Gran parte d'esti cambéu foi gracies a los bienales, feries d'arte y esposiciones internacionales fuera de Méxicu. En 2002, seis de los museos más importantes del mundu tuvieron esposiciones dedicaes a Méxicu. En 2003, surde un proyeutu "Méxicu ilustráu", qu'entamaba Allbright College, con 61 artistes y un presupuestu de 500,000 dólares.[ensin referencies] L'ésitu de los artistes mexicanos viose reflexáu cuando empezaron a incluyilos nes galeríes de Nueva York, Londres y Zúrich.[74] A pesar de la medría d'interés pol arte mexicanu, siguieron los problemes por que los artistes mexicanos entraren nel mercáu d'arte internacional. Solo esistió un critico d'arte prominente en Méxicu, el so nome yera, Cuauhtémoc Medina. Con bien poca escritura nativo sobre arte mexicano, simbolismu y enclinos, gran parte del arte moderno mexicanu que s'atopaba n'esposiciones nel estranxeru taba mal etiquetáu o mal descritu, una y bones les instituciones estranxeres, nun entendíen, nin apreciaben abondo les circunstancies sociales y polítiques detrás de les obres d'arte.[75] La influyencia del periodu muralista entá persiste, gran parte del arte producíu en 1990 pasóse por altu porque nun ye "mexicanu" (pa los estándares de Rivera, Orozco y Siqueiros), y empezaron a crecer les referencies estereotipaes, y les referencies culturales, como les pirámides, y los pueblos indíxenes. La mayoría de los artistes modernos, teníen una perspeutiva internacional sobre un mundu globalizáu. Por casu si apaecen les pirámides, de cutiu entemecíense con otres cultures como, geishas, yoguis y calteres chinos, que provienen d'una recién fascinación per Asia. La mayoría de los artistes que producieron obres con temes d'Asia son; Fernanda Brunet, Yushai Jusidman y Pablo Vargas Lugo. Los cómics y dibuxos animaos xaponeses son una parte importante d'esta fascinación, dellos exemplos d'ello son; Hello Kitty y Onegai My Melody.[76]

Arte popular mexicanu y artesaníes[editar | editar la fonte]

Pintura votiva de principios de 1920 n'honor a La nuesa Señora de San Juan de los Llagos.

Artesaníes y arte folklórico mexicanu, conocíu como "artesanía" en Méxicu, ye un complexa categoría d'artículos fechos a mano, o en pequeños talleres, con fines utilitarios, decorativos o otros. Estos inclúin cerámica, tapices, ciertos tipos de pintures y testiles.[77] Al igual que les artes más formales, les artesaníes tienen raigaños indíxenes y europeos, y considérase un heriedu étnicu de Méxicu.[78]

Esti venceyu ente l'arte y l'identidá cultural foi fuertemente forxada pola élite política, intelectual y artística del país na primer metá del sieglu XX, dempués de la Revolución Mexicana.[78] Artistes como Diego Rivera, Rufino Tamayo y Frida Kahlo utilizaron les artesaníes como inspiración pa una serie de pintures, murales y otres obres.[78] A diferencia de les belles artes, les artesaníes son creaes por persones comunes y d'heriedu indíxena, qu'aprienden del so oficiu de manera formal ya informal.[77] La vinculación ente les artesaníes y l'identidá mexicana continua na televisión, el cine y la promoción del turismu.[79]

La mayor parte de les artesaníes producíes en Méxicu, componer de coses ordinaries feches pal usu diariu. Considérase artística, yá que, contién detalles decorativos o tán pintaes con colores brillosos, o dambes.[77] L'usu coraxosu de colores na artesanía, y otres construcciones remontar a la dómina prehispánica, estos son acompañaos por otros colores en tonos coraxosos, introducíos pol contautu qu'hubo colos europeos y asiáticos.[80] Les temes de los diseños varien dende lo puramente indíxena, na so mayoría europeos acompañaos d'otros elementos. Los diseños xeométricos coneutaos al pasáu prehispánicu de Méxicu son frecuentes y los artículos fechos por comunidaes puramente indíxenes del país.[81] Les temes de la naturaleza son bien populares, posiblemente más que los patrones xeométricos en diseños tanto prehispánicos como europeos, que s'atopen especialmente frecuentes en tapices y cerámiques.[82]

Una de les meyores cerámiques en Méxicu ye la Talavera de Puebla que se produz en Puebla.[42] estes artesaníes tienen un amiestu d'influyencies nos sos elementos y el so diseñu tantu d'españoles, árabes, chinos ya indíxenes.[83] Les pintures más populares conocíes son les llamada "ex-voto", "Retablu" o Pintures Votivas, tratar de pequeñes pintures conmemorativas o otru material gráfico creáu por un creyente, n'honor a la intervención d'un santu o otra figura. L'estilu ex-voto de la pintura foi apoderáu mientres metaes del sieglu XX por Kahlo, que creía que yera la espresión más xenuina del arte llatinoamericanu.[84]

Elementos cotidianos nel arte mexicano[editar | editar la fonte]

La identidá nacional que representen dellos elementos cotidianos como alimentos, platillos representativos, animales y artesaníes, afiguróse un cientu de vegaes en tol arte mexicano.

Pulque[editar | editar la fonte]

Un productu representativu d'orixe prehispánicu ye la bébora alcohólico lleldada llamada pulque, que ellabórase a partir de la fermentadura del mucílagu- popularmente conocíu en Méxicu como aguamiel-, del agave o maguey. Podemos atopar referencies a esti productu en pieces dende'l sieglu XVII, en pintures, dibuxos, fotografíes y películes d'autores como: Wise Chapman Conrad, Fray Diego González, Casimiro Castro, Armando Dreschsler, José Agustín Arrieta, etc.

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Mexican Art Over Three Millennia. New York. 9 d'ochobre de 1990.  p. 20. 
  2. ↑ Paz, 1987 p.301.
  3. ↑ 3,0 3,1 Rosas Volume 1, p.4.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Rosas Volume 1, p.11.
  5. ↑ 5,0 5,1 Paz, 1987 p.38.
  6. ↑ 6,0 6,1 Rosas Volume 1, p.9.
  7. ↑ 7,0 7,1 Rosas Volume 1, p.12.
  8. ↑ 8,0 8,1 Paz, 1987 p.41.
  9. ↑ 9,0 9,1 Rosas Volume 2, p.5-6.
  10. ↑ Rosas Volume 2, p.2.
  11. ↑ Rosas Volume 2, p.6.
  12. ↑ Rosas Volume 2, p.6-7.
  13. ↑ 13,0 13,1 Rosas Volume 3, p.2.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Rosas Volume 3, p.4.
  15. ↑ Rosas Volume 3, p.5.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Rosas Volume 3, p.7.
  17. ↑ Rosas Volume 3, p.12.
  18. ↑ Rosas Volume 1, p.15.
  19. ↑ Rosas Volume 1, p.18.
  20. ↑ Rosas Volume 1, p.20-23.
  21. ↑ Rosas Volume 2, p.5.
  22. ↑ Rosas Volume 2, p.4.
  23. ↑ 23,0 23,1 Boone 2000, p. 28.
  24. ↑ Rosas Volume 4, p.34.
  25. ↑ Charlote Ekland. «Mexican Colonial Architecture». Mexican Architecture. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  26. ↑ Rosas Volume 4, p. 10.
  27. ↑ Rosas Volume 4, p.17.
  28. ↑ 28,0 28,1 Rosas Volume 4, p.3.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 29,6 29,7 Cummings, Joe (1 de xineru de 1999). «Diego, Frida And The Mexican School». Mexconnect newsletter. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 30,5 30,6 30,7 «Colonial Art». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  31. ↑ Rosas Volume 5, pp. 2-3.
  32. ↑ 32,0 32,1 Rosas Volume 4, p.14.
  33. ↑ Rosas Volume 5, p.6.
  34. ↑ Rosas Volume 5, p. 7.
  35. ↑ Rosas Volume 5, p. 11.
  36. ↑ 36,0 36,1 Rosas Volume 5, pp. 12-13.
  37. ↑ Rosas Volume 5, pp. 8-9.
  38. ↑ Rosas Volume 5, p.10.
  39. ↑ «Mestizo Baroque». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  40. ↑ 40,0 40,1 «Ultra baroque». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  41. ↑ Rosas Volume 5, p.5.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 42,4 42,5 42,6 «The Magazine Antiques». Art Journal 161 (4):  páxs. 120–129. April 2002. 
  43. ↑ «Casta Painting: Images of Race in Eighteenth-Century Mexico». The Americas 62 (1):  páxs. 122–123. July 2005. 
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 «State sponsored art». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  45. ↑ Rosas, 1982, p.13.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 Galindo, Carmen (2002). Ediciones Nueva Guia: Mexico City Historic Center. ISBN 968-5437-29-7.
  47. ↑ Manrique, Jorge Alberto (2011). Una visión del arte y de la historia. Universidá Nacional Autónoma de Méxicu, páx. 381. ISBN 9789683681164.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 «Academia de San Carlos» (spanish). Consultáu'l 30 de payares de 2011.
  49. ↑ 49,0 49,1 «Neoclassicism». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  50. ↑ Paz, 1987 p.2.
  51. ↑ «Foreign Travelers». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  52. ↑ «Costumistes». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  53. ↑ «Realism». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  54. ↑ 54,0 54,1 Burton, Tony (14 de marzu de 2008). «Dr. Atl and the revolution in Mexico's art». Mexconnect newsletter. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  55. ↑ 55,0 55,1 Paz, 1987 p.24.
  56. ↑ 56,0 56,1 Paz, 1987 p.298-299.
  57. ↑ Paz, 1987 p.11.
  58. ↑ Paz, 1987 p.12.
  59. ↑ Paz, 1987 p.12-13.
  60. ↑ «Mexican murals and their meaning». Art Journal 58 (1):  páxs. 114–115. Spring 1999. 
  61. ↑ Paz, 1987 p.16.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 enfoque ; Artistic update ; Mexican art featured at Blue Star and the Institutu de Mexico. San Antonio, Texas. 20 de mayu de 2004.  p. 20. 
  63. ↑ Paz, 1987 p.24-25.
  64. ↑ Carlos Suarez De Jesus (5 de xunetu de 2007). Mexican Master. Miami. http://www.miaminewtimes.com/2007-07-05/culture/mexican-master/full. Consultáu'l 30 de payares de 2011. 
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 «Miraes Del Arte Mexicano; A modern perspective on contemporary Mexican art». La Voz Bilinguë (Denver, Colorado):  p. 25. 10 de setiembre de 2003. 
  66. ↑ «Trends 1950-1970». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.
  67. ↑ (en Spanish) Opinion convidada/ Gunther Gerzso/Gunther Gerzso: una violencia metaforica. Guadalajara, Mexico. 3 d'abril de 2000.  p. 9. 
  68. ↑ (en Spanish) Manuel Felguerez: La buelga del so arte. Mexico City. 11 de xunetu de 1997.  p. 1. 
  69. ↑ «Mathias Goeritz, German-Mexican (1915 - 1990)». Mexico City: RO Gallery. Consultáu'l 30 de payares de 2011.
  70. ↑ «ochenta ¿Neomexicanismos? Ficciones identitarias nel Méxicu de los ochenta» (spanish). Mexico City: Muséu d'Arte Moderno. Archiváu dende l'ochenta orixinal, el 30 de payares de 2015. Consultáu'l 30 de payares de 2011.
  71. ↑ ART IN REVIEW; Betsabee Romero. New York. 28 de xunetu de 2000. http://www.nytimes.com/2000/07/28/arts/art-in-review-betsabee-romeru.html. 
  72. ↑ Paz, 1987 p.25.
  73. ↑ Gallu, 2004 p.11.
  74. ↑ Gallu, 2004 p.10.
  75. ↑ Gallu, 2004 p.13.
  76. ↑ Gallu, 2004 p.19-20.
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 «Mexican Popular Arts». Consultáu'l 28 de payares de 2009.
  78. ↑ 78,0 78,1 78,2 Pomar, Maria Teresa (Nov–Dec 1999). «Centenaria presencia de les artesaníes» (spanish). Mexico City: Mexico Desconocíu. Consultáu'l 28 de payares de 2009.
  79. ↑ Iturbe, Mercedes (1996) CVS Publicaciones: Folk Art Aesthetics and Poetry in Guapura y Poesía nel arte popular mexicanu. ISBN 968-7377-14-3.
  80. ↑ Aprahamian, Peter (2000). Universe Publishing: Mexican Style:Creative idees for enhancing your space. ISBN 978-0-7893-0402-5.
  81. ↑ Aprahamian, Peter (2000). Universe Publishing: Mexican Style:Creative idees for enhancing your space. ISBN 978-0-7893-0402-5.
  82. ↑ Aprahamian, Peter (2000). Universe Publishing: Mexican Style:Creative idees for enhancing your space. ISBN 978-0-7893-0402-5.
  83. ↑ del Pasu, Fernando (1996) CVS Publicaciones: Form and Color in the Manual Arts of Mexico in Guapura y Poesía nel arte popular mexicanu. ISBN 968-7377-14-3.
  84. ↑ «Trends 1970-present». Latin American Art. Britannica. Consultáu'l 29 de payares de 2011.

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • Bailey, Gauvin Alexander. Art of Colonial Latin America. Nueva York: Phaidon Press 2005. (n'inglés)
  • Donahue-Wallace, Kelly. Art and Architecture of Viceregal Latin America, 1521-1821. Albuquerque: Universidad Estatal de Nuevu Méxicu 2008.
  • Oles, James. Art and Architecture in Mexico. Londres: Thames & Hudson 2013. (n'inglés)
  • Paz Octavio (1987). Ensayos en el Arte Mexicano (n'inglés). Nueva York: Harcourt Brace and Company. ISBN 0-15-129063-6.
  • (1982) Historia del Arte Mexicano. Ciudad de Méxicu: SALVAT Mexicana de Ediciones SA de CV. ISBN 968-32-0199-7.
  • José Luis Rosas (1982). Historia del Arte Mexicano. Ciudad de Méxicu: SALVAT Mexicana de Ediciones SA de CV. ISBN 968-32-0220-9.
  • (1982) José Luis =Rosas: Historia del Arte Mexicano. Ciudad de Méxicu: SALVAT Mexicana de Ediciones SA de CV. ISBN 968-32-0221-7.
  • José Luis Rosas (1982). Historia del Arte Mexicano. Ciudad de Méxicu: SALVAT Mexicana de Ediciones SA de CV. ISBN 968-32-0222-5.
  • José Luis Rosas (1982). Historia del Arte Mexicano. Ciudad de Méxicu: SALVAT Mexicana de Ediciones SA de CV. ISBN 968-32-0237-3.
  • Vargas Lugo, Elisa. Estudio de pintura colonial hispanoamericana. Ciudad de Méxicu: UNAM 1992.
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Arte_mexicano&oldid=4170739»