Cedrela odorata

Cedrela odorata;
Estáu de caltenimientu
	; Vulnerable (IUCN)
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
División:	Fanerógama / Magnoliophyta
Clas:	Magnoliopsida
Orde:	Sapindales
Familia:	Meliaceae
Xéneru:	Cedrela
Especie:	C. odorata; L. 1753
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
	[editar datos en Wikidata]

El cedru americanu (Cedrela odorata) ye un árbol de la familia de les Meliacees de la zona intertropical americana. Los sos nomes comunes son: cedru acajou, acaju, acayú, cedru español, cedru de les barbares, cedru de Guayana o cedru amargosu.

Orixe y dispersión[editar | editar la fonte]

Orixinariu d'América Central, alcuéntrase en Méxicu Tamién s'atopa en Brasil, el Caribe, Venezuela, Colombia y Perú. Ye un árbol de montes tropófilos.

El xéneru Cedrela entiende 7 especies partíes n'América tropical. La especie Cedrela odorata ye'l árbol emblemáticu del estáu Barinas, en Venezuela.

Alcuéntrase en montes tropicales caducifolios. N'elevaciones hasta 1200 m.

Descripción botánica[editar | editar la fonte]

El cedru amargosu ye un árbol del orde Sapindales, familia de les Meliacees, de rexones tropicales d'América.

Tien un fuste importante que puede algamar los 40 m d'altor. El tueru ye rectu, naciendo les sos cañes más arriba de la metá del so altor y con diámetros nos árboles adultos de 1 a 2 m. Dacuando, na so parte baxa presenta contrafuertes o aletones qu'ayuden a afitar l'árbol, yá que tien un sistema radical abondo superficial.

La corteza, que puede llegar a espesures de 2 cm, ye de color gris-claro nos árboles nuevos y apenes estremada en plaques por leves hendiduras, ente que los árboles adultos tienen la corteza fondamente fisurada. La corteza interna ye rosada, fibrosa y de sabor amargoso.

La copa presenta formes globoses o arrondaes con xamasca trupa, de color verde-claru, que esprender na dómina de seca (avientu a mayu) dexando al descubiertu les sos cañes ascendentes, grueses, con abondosos puntos (lenticelas) arrondaos y protuberantes.

Les fueyes son compuestes, alternes, de 30 a 70 cm de llargu, con 5 a 11 pares de foliolos (xeneralmente 6 ó 7 pares). Los foliolos son xeneralmente llanceolaos o oblongos, de 8 a 17 cm de llongura por 2,5 a 5,5 cm d'anchu, acuminaos, obtusos y dacuando mucronaos nel ápiz, agudos hasta arrondaos y bien asimétricos na base, enteros nos márxenes, verde-escuru na cara cimera y verde salíu y amarellentaos na casa inferior, glabros. Al estrumilos esprenden un fuerte golor aliáceo. Los peciolos son de 1 a 1,5 cm de llargu.

Les flores arrexuntar n'inflorescencies con pániculas variables en tamañu, munches vegaes más curties que les fueyes, xeneralmente glabres, escasamente pubérulas. Les flores miden de 6 a 9 mm de llargu, selemente arumaes, de color crema verdosu. El mota ye verdosu, en forma de copa o embudu, de 2 a 3 cm de llargu, con 5 lóbulos dentaos. La corola ye tubular; abrir en 5 pétalos, de 7 a 8 mm de llargu, colos pubérulos per fora. Tien 5 estames, llibres más costos que los pétalos. L'estilu devasa'l llargor de los estames con estigma enancháu.

Los frutos son capsulares, elípticos-oblongos, de 2,5 a 5 cm de llargu, que cuelguen en grupos nel estremu de les cañes; abrir por 5 cáscares; presenten una exa central con 5 ángulos. Nel maduror tien aspeutu maderizu, de color marrón chocolate, con abondosos lenticelas marielles. Permanecen mientres enforma tiempu nel árbol.

Les granes son albecs, de 2 a 2,5 cm de llargu, de color marrón. Cada cápsula puede contener de 20 a 40 granes, dispuestes en 2 fileres. Un namái cedru puede producir añalmente cerca de 10 millones de granes les cualos son tresportaes pol vientu.

La madera ye goliosa, abondo llixera, con pesu específicu variable d'ente 0,42 a 0,63, xeneralmente blanda o medianamente dura. El color de l'albura ye blancu-amarellentáu o gris bien estremáu del duramen, que'l so color va dende colloráu hasta marrón claro. La testura varia dende fina hasta aspra.

Florien de mayu a xunetu. Fructifican en marzu.

Númberu cromosómico 2n = 50.

Usos[editar | editar la fonte]

En Guatemala ye utilizáu pa tratar tiemblos.

Ye llantáu con fines ornamentales en parques y xardinos.

El so madera de color escuru ye bien apreciada pola so calidá; usar pa fabricar muebles una y bones nun ye vulnerable a les termites. España autorizó a los ingleses la corte d'esta madera precioso nel área que güei ocupa Belice, dando orixe a una fuerte presencia colonial inglesa na rexón que llevó a España, primero, depués a Guatemala, a perder esti territoriu anque sigue'l so pleitu. Munches cases europees fueron afataes con esta madera anque la más importante foi la caoba, qu'entá siguen en bon estáu n'Europa.

Propiedaes[editar | editar la fonte]

Esta planta ye d'usu ritual nes llimpies, tantu na Huasteca potosina como na veracruzana.

Amás, atribúyense-y propiedaes melecinales en problemes respiratorios como bronquitis y asma, pa lo cual bébese un cocimientu de la corteza. P'aselar el dolor de les firíes aprovéchense les cañes. Como albortivu y pal dolor d'estómagu, prepárase un té col tarmu d'esta planta y la corteza de macuilis (sp n/r). Como relaxante muscular, antihemorrágico vaxinal alminístrase'l fervinchu de la madera, per vía oral y en baños.

El cocimientu de la corteza usar en baños pa baxar la calentura y contra el "plasmu". Tamién se refier preséu en casos de foria, fiel, reumatismu, dolor de mueles y hemorraxa nasal.

Hestoria

Francisco Hernández de Toledo nel sieglu XVI, refier: "la corteza ye amargosa y astringente, afírmase que cura les erupciones que llamen viruelas".

Darréu, Ricardo Ossado, nel Libro del Judío de mediaos del sieglu XVIII menta: "ye útil pal dolor de mueles, cura los ataques d'epilepsia y toles enfermedaes nervioses".

Química

La madera de Cedrela adorata contién un aceite esencial nel que s'identificaron los sesquiterpenos calamaneno, alfa-copaeno, alfa-cubeno, beta-elemeno, guaiazuleno, dihidro-guaiazuleno, alfa-muroleno, gamma-muroleno, nerólido y terreyol. Otros componentes de la madera son los triterpenos gedunín 23-24-25-trihidroxi-treo-tirucal-7-en-3-ona y odoratona; el esteroide glucosil-24-metilen-colesterol y el flavonoide adoratol. Na corteza del tarmu detectóse'l triterpeno, acedu oleanólico, na fueya, cedrela tetranor-triperpeno I y na grana, andirobín, mexicanolido, 6-alfa-hidroxi-mexicanólido y 6-deoxi-switenólido. En fueyes y corteza detectóse la beta-sitosterol.^[1]