Ánfora
Un ánfora[1] (del gr.: ἀμφορεύς /ámphoreus/ "portar per dambos llaos") ye un recipiente cerámicu de gran tamañu con dos garres y un llargu pescuezu estrechu.
Apaecen per primer vegada nes mariñes d'El Líbanu y Siria, mientres el sieglu XV e. C. y estiéndense per tol mundu antiguu. Fueron emplegaes primero polos exeos, na ciudá cretense de Knossos, y más tarde polos antiguos griegos y romanos como principal mediu de tresporte y almacenamientu de la uva, el vinu, les aceitunes, l'aceite d'oliva, los ceberes, el pexe y otros productos básicos, tamién mueyos de pexe, tipu garo. Ellaborar a gran escala nos tiempos de l'Antigua Grecia y el so usu foi común en tol Mediterraneu hasta'l sieglu VII, cuando fueron sustituyíes por recipiente de madera y piel.
Nel dominiu de l'arqueoloxía, l'anforología ye una especialidá bien desenvuelta. La esistencia d'un gran númberu de tipos d'ánfores, la so evolución de llarga duración y una vasta zona d'usu na Antigüedá, constitúi un elementu importante de datación.
Los primeros tipos griegos presentaben un perfil curvu continuu. Les ánfores más modernes y les romanes presenten claramente estremada la parte alta (pescuezu y boca) del restu del cuerpu.
Anque son mayoritariamente de cerámica, atopáronse ánfores de metal y d'otros materiales.
Tamién, anteriores a les ánfores griegues, atópense les d'orixe minoicu y cretomicénico, mesmes de la cultura exea que, magar nun entamu seríen imitación pura de les ánfores exipcies, adquiriríen gran orixinalidá col tiempu. Feches principalmente de bronce, les ánfores y vasíes exees, representaben, sobremanera, motivos marinos: peces, pulpos, algues, cascoxos y estrelles de mar.
Pesos y midíes[editar | editar la fonte]
Les ánfores variaben enforma n'altor. Les más altes llegaben a midir hasta 1,5 m ente qu'otres teníen menos de 30 centímetros. A les más pequeñes llamar amphoriskoi (lliteralmente "pequeñes ánfores"). La mayoría teníen unos 45 centímetros d'altor.
Hubo un altu grau d'estandarización en delles variantes, como nes ánfores de vinu, que tenía una capacidá d'unos 39 llitros, dando llugar a la ánfora cuadrantal como unidá de midida nel Imperiu Romanu. Amás, el términu tamién ye sinónimu d'una unidá romana de capacidá.
El volume medio conteníu nuna ánfora romana foi un pie cúbicu, aproximao 26,026 llitros.[2] Ye importante, pos el pesu de lo contenío nuna ánfora rellena d'agua, daba llugar al talentu, como la midida de pesu y tamién como unidá monetaria. En Grecia, el volume corresponder con unos 26 llitros,[3] en Roma, con 32,3 kg o llitros d'agua; nel Antiguu Exiptu pa enllenar la ánfora media precisábense 27 kg o llitros d'agua,[3] y en Babilonia 30,3 kg o llitros d'agua.[4]
En total, identificáronse alredor de 66 tipos distintos d'ánfores.
Clasificación[editar | editar la fonte]
1 : cantu - 2 : pescuezu - 3 : rusti - 4 : costazu - 5 : banduyu o cuerpu - 6 : pie
La primer clasificación sistemática de tipos d'ánfores romanes foi llevada a cabu pol arqueólogu alemán Heinrich Dressel. Escavando l'escepcional depósitu de restos d'ánfores afayáu nel Monte Testaccio de Roma (Castro Pretorio) a finales del sieglu XIX, afayó que munches de les ánfores calteníen inscripciones qu'incluyó nel Corpus Inscriptionum Latinarum. Colos sos estudios sobre esti depósitu d'ánfores foi'l primeru n'ellaborar una clasificación de tipos, denomada "Tabla Dressel",[5] qu'inda s'utiliza anguaño pa munchos de los sos tipos. Estudios posteriores sobre ánfores romanes llevaron a clasificaciones más detallaes que suelen lleven el nome del investigador que les estudió. Pa los tipos neofenicios vease'l trabayu de Maña publicáu en 1951[6] y la clasificación revisada de van der Werff en 1977-1978.[7] Les ánfores gales fueron estudiaes por Laubenheimer nun estudiu publicáu en 1989,[8] ente que les ánfores cretenses fueron analizaos por Marangou-Lerat.[9] Beltràn estudió los tipos españoles en 1970.[10] Los tipos adriáticos fueron estudiaos por Lamboglia en 1955.[11] Pa un analís xeneral de los tipos del Mediterraneu Occidental vease Panella[12] y Peacock y Williams.[13]
Usu[editar | editar la fonte]
D'usu desaxeradamente corriente na Cuenca del Mediterraneu, atopar dacuando reutilizada, yá sía esmagayada pa entrar na composición del morteru, pa fabricar texes o pa canalizaciones pa les agües residuales. N'ocasiones sirvía de sepultura de neños. Por postrera, desfacer dempués de que'l so conteníu ye consumíu. Ye según formóse'l monte Testaccio en Roma, pola acumuladura de restos d'ánfores.
Como teníen una base tan estrecha, acostumaben a faer un fuexu nel suelu por que tuvieren segures o bien les poníen nuna especie d'aparador o bancos paecíos a los qu'usamos nós pa tener los cántaros. Con cuenta de que'l vinu nun penerar al traviés de los poros de les ánfores, dábase-yos un bañu interior de brea y cerrábense con un tapón de folla cubierto con una especie de betume fechu de brea, creta, aceite y otres materies grases, con que les sos procuros calteníen el vinu mientres enforma tiempu.[14]
Conocíase la edá del vinu poles inscripciones que se poníen sobre les ánfores, qu'espresaben l'añu del consuláu en que se depositara, la cantidá y l'especie de vinu qu'había lo que dio orixe a la espresión de meliore, nota pa indicar un vinu más precioso y delicáu.
Les ánfores tuvieron tamién otros usos menos decentes, sobre los qu'impunxo Vespasiano un tributu. Nun hai enforma tiempu qu'en Nápoles acostumábase soterrar una especie d'ánfores llenes de vinu'l día en que nacía un neñu, les que nun s'afayaben hasta la dómina en que contraía matrimoniu.[14]
Les ánfores panatenaicas apurríense llenes d'aceite a los atletes vencedores nes fiestes Panatenaicas. Casi toes elles son de figures negres, inclusive nos sieglos V y IV e. C.
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ La Real Academia Española, considerar del xéneru femenín.
- ↑ Talent (Biblical Hebrew), unit of measure, unitconversion.org.
- ↑ 3,0 3,1 John William Humphrey, John Peter Oleson, Andrew Neil Sherwood, Greek and Roman technology, p.487.
- ↑ Herodotus, Robin Waterfield and Carolyn Dewald, The histories (1998), p. 593.
- ↑ Dressel, 1879, Di un grande deposito di anfore rinvenuto nel nuovo quartiere del Castro Pretorio, en BullCom, VII, 36-112, 143-196.
- ↑ Maña, Sobre tipologia d'ánfores pùnicas, en VI Congresu Arqueolóxicu del Sureste Español, Alcói, 1950, Cartaxena, 1951, 203-210.
- ↑ Amphores de tradition punique à Uzita, en BaBesch 52-53, 171-200.
- ↑ Laubenheimer, Les amphores gauloises sous l'empire: recherches nouvelles sur leur production et chronologie, en Amphores romaines et histoire économiqué: dis ans de recherche. Actes del Colloque de Sienne (22-24 de mayu de 1986), Roma, 105-138.
- ↑ Marangou-Lerat, -y vin et les amphores de Crète de l'epoque classique à l'epoque impériale, en Etudes Cretoises, 30, Paris, 1995.
- ↑ Beltràn, Les ánfores romanes n'España, Zaragoza.
- ↑ Sulla cronologia delle anfore romane di età repubblicana, en Rivista Studi Liguri 21, 252-60.
- ↑ Panella, "-y anfore di età imperiale del Mediterraneo occidentale", in Céramiques hellénistiques et romaines III, 177-275, 2001
- ↑ Peacock and Williams, Amphorae and the Roman Economy, an introductory guide, Londres, 1986.
- ↑ 14,0 14,1 Diccionariu históricu enciclopédicu, Vicenç Joaquín Bastús i Carrera, 1828
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ánfora.
- Amphorae les Hispania.
- Bulletin amphorologique.
- Pasáu y presente de la epigrafía anfórica griega en Cataluña.
- ¿Ánfores hispániques nun mosaicu de Herculano? De Guadalupe López Monteagudo. Consultáu'l 15 de xineru de 2013.
- Amphora Types According to Dressel. (n'inglés). Los dibuxos de la páxina ayuden a reconocer distintos tipos d'ánfores. Consultáu'l 15 de xineru de 2013.
