Xeografía d'Afganistán

Xeografía d'Afganistán
	; Mapa físicu del país Continente = Asia
Rexón	Asia Central
Carauterístiques xeográfiques
Superficie	647.500 (41º del mundu) km²
	1.636.000 (99.27 %) km² (tierra)
	12 000 km² km² (agua)
Carauterístiques singulares
Ríu más llargu	Ríu Helmand
Puntos estremos
Puntu más baxu	Amu Daria (258 m)
Puntu más altu	Nowshak (7.492 m)
Clima	clima grebu a semiárido
Fronteres territoriales
• Paquistán	2.430 km
• Taxiquistán	1.206 km
• Irán	936 km
• Turkmenistán	744 km
• Uzbequistán	137 km
• China	76 km
	[editar datos en Wikidata]

Afganistán ta asitiáu n'Asia Central y tien una superficie de 647 500 km². Ye un país ensin salida al mar y montascosu, que contién la mayoría del Hindu Kush. Hai cuatro ríos importantes nel país: Amu Daria, Hari Rud, Kabul y Helmand.

Límite[editar | editar la fonte]

Afganistán tien un total de 5529 km de fronteres, de les cualos la más llarga ye la frontera nel sureste y sur con Paquistán con unos 2.640 km. Afganistán tamién fai frontera al oeste con Irán (936 km) y al norte con Taxiquistán (1.206 km), Turkmenistán (744 km) y Uzbequistán (137 km). La frontera más curtia d'Afganistán ye aquella con China (76km) nel este.

Relieve[editar | editar la fonte]

Afganistán ta apoderáu pol macizu del Hindu Kush con más de 100 picos de más de 6 000 metros, siendo'l más altu'l Naochak nel Pamir de casi 7 500 metros. El Hindu Kush ye una especie de paré qu'estrema'l país en dos partes, furada por unos cuantos puertos bloquiaos pel hibiernu y pol túnel de Salang construyíu con ayuda soviética en 1960. El Hindu Kush ta sometíu a un máximu de 50 seísmos per añu, dalgunos de los cualos pueden causar la muerte de miles de persones, como asocedió en febreru o mayu de 1998.

Cuando la nieve empieza a fundise en marzu, los ríos alcen el so caudal con un picu na primavera, sacante'l Wakhan, que tien el máximu n'agostu. Un calentamientu demasiáu rápido del aire puede causar hinchentes violentes ya imprevisibles, abasnando animales y seres humanos. De los cuatro cuenques acuíferes principales (los ríos Amu Darya, Hari Rud, Helmand y Kabul) namái'l ríu Kabul llega hasta'l mar, los otros s'evaporan nel desiertu o nel mar d'Aral.

La nieve de les montes ye la principal, si non la única, fonte d'agua nun país onde casi nunca llueve. Un proverbiu afganistanu diz: «Meyor ver Kabul ensin oru que Kabul ensin nieve.»

Solamente les provincies de Nuristan y Paktia tienen zones forestales y la deforestación ta poniendo en peligru los pocos montes restantes. Les otres provincies seríen ermos ensin la presencia d'un atélite sistema llamáu qarez, especialmente nel este y el sur del país: una serie de pozos (d'hasta 30 metros de fondura) interconectaos capten agua del acuíferu y una alliniación de pozos coneutaos por un túnel lleva l'agua a decenes de quilómetros de la so fonte.

El pasu Khyber ye un llargu tramu de cincuenta quilómetros que remata a 1 067 m; ye un puertu nos montes de Safed Koh. Ye una de les víes de camín más importantes ente Afganistán y Paquistán.

Ríos[editar | editar la fonte]

La rede fluvial ye de tipu endorreico, siendo los ríos más importantes:

El Amu Daria (que ye'l cuasi míticu Oxus), señala la frontera con Taxiquistán, Uzbequistán, y parcialmente con Turkmenistán. Los sos principales afluentes de la parte d'Afganistán son el ríu Kokcha, que baña Faizabad, capital de Badakhshan y el Kunduz.
El ríu Kabul ye un importante afluente del Indo que pasa pola capital y de la mesma recibe les agües del Logar, del Panjchir y del Kunar, los sos principales afluentes n'Afganistán.
El Rud Hari Rud o Heri.
L'Helmand tien una cuenca importante y numberosu afluentes. Les sos agües abondoses y les de los sos afluentes (incluyíu'l ríu Arghandab, el más grande) apurren riego pa dellos oasis principales y terminen n'Irán, onde alimenten una cadena de dellos llagos d'agua duce: el Hamoun de Sistán (o Sistán).
El Khach Rud.
El Farah Rud, como'l Helmand, alimenta la cadena de Hamoun de Sistán, a onde conduz.
El ríu Balkh baña les ruines de l'antigua Bactria.
El Murghab y el so afluente, el ríu Kūšk.^[1]

Llagos d'Afganistán[editar | editar la fonte]

Los mayores llagos del país son Band-y Amir, Ab-y Istad y Ab-i Nawar.

El Band-y Amir ye un grupu de cinco lagos nel altu monte del Hindu Kush.
El Ab-y Istad ye un llagu zarráu, poco fondu y alcalín na Ghazni. Ye una etapa importante pa les aves migratories que vienen de Siberia y alluga una gran población de flamencos.
El Ab-i Nawar atopar a 3200 metros sobre'l nivel del mar y alluga la mesma avifauna que'l Ab-y Istad.

Clima[editar | editar la fonte]

El clima puede catalogase como continental estremu, con escases precipitaciones. Una bona parte del territoriu ye desértico o semidesértico, sacante unos cuantos valles fértiles bien poblaos, como'l del Herat, al noroeste.