Reinu bamum

Coordenaes: 5°43′00″N 10°55′00″E / 5.716667°N 10.916667°E / 5.716667; 10.916667
De Wikipedia
Reinu bamum
(de 1394 a 1884)
estáu desapaecíu
Alministración
Capital Foumban
Xeografía
Coordenaes 5°43′00″N 10°55′00″E / 5.716667°N 10.916667°E / 5.716667; 10.916667
Cambiar los datos en Wikidata
Estensión del Reinu de Njoya Ibrahima, na actual República de Camerún.

El reinu Bamum o Bamoum, tamién conocíu como Bamun, Bamoun o Mum (1394–1884) foi un estáu africanu precolonial allugáu nel actual oeste de Camerún. Foi fundáu polos mbum, un grupu étnicu parte de los bantú qu'habiten nel nordeste de Camerún. La so capital foi l'antigua ciudá cercada de Fumban.

Xeografía[editar | editar la fonte]

Con una superficie d'alredor de 7.700 km² na qu'anguaño habiten unos 820.000 habitantes, l'antiguu reinu Bamum llegó a tomar más de la metá de l'actual Rexón del Oeste de Camerún. Incluyía un pandu con una elevación de 700 metros sobre'l nivel del mar ente los macizos montascosos de Mbapit, Nkogham y Mbam (qu'algamen cotes de 2.200m). El llanu ta bañáu pola ribera del ríu Mbam y el ríu Noun, cerca de Bafia.[ensin referencies]

Historia[editar | editar la fonte]

Oríxenes[editar | editar la fonte]

Los bamun o mbum, ente otres etnies, afirmen baxar del pueblu tikar de les tierres altes de Camerún.[1] Ello ye que el reinu Bamun foi fundáu por inmigrantes venceyaos a la dinastía real tikar de Nsaw. Créese qu'estes migraciones enmarcar nel movimientu de los chamba del altiplanu tikar na pandu Adamawa.[2]

El fundador del reinu (“fon” o “mfon”) foi Nchare, un conquistador al que se-y atribúi someter 18 reinos. El rei Nchare fundó la capital Foumban (Mfomben na dómina).[3] Esti primer grupu de conquistadores tikar s'aculturizaron y adquirieron la llingua y tradiciones de los habitantes de les sos nueves tierres, pasando a ser conocíos como los mbum o bamum. Más palantre, les xentes que cayeron so dominiu del so reinu fueron incluyíos con esi nome.[1]

Los nueve reis que siguieron a Nchare nun se recuerden por nada n'especial. Nun fueron conquistadores, nin tuvo llugar nengún tipu d'espansión territorial hasta'l reináu del décimu Mbum, Mbum Mbuembue, a empiezos del sieglu XIX.[3] Mientres el sieglu XVIII, el reinu enfrentar a l'amenaza de la invasión dende'l norte polos fulani y los guerreros chamba. Escontra'l final del sieglu, Bamum disponía quiciabes de 10.000-12.000 persones sol so dominiu.

Periodu independiente[editar | editar la fonte]

El rei Mbuembue foi'l primera gobernante n'espandir el Reinu bamun. Foi famosu por repeler un ataque de los fulani a empiezos del sieglu XIX. Mfon Mbuembue tamién s'encargó de fortificar la capital cola construcción d'un muriu.[4] Foi'l fundador del emblema del pueblu bamun, simbolizando la so capacidá de lluchar en dos frentes y ganar dambos coles mesmes. Por ello representó al pueblu bamun por aciu una culiebra con dos cabeces, tamién llamada "Ngnwe peh el to".

A la so muerte una de les esposes del rei, Njapdunke, tomó'l poder n'ausencia d'herederos masculinos. Sicasí, nun enllenó'l vacíu de poder y cuando se pensó qu'unu de los fíos del rei, Mbetnkom, atopar na aldega "Massagham" recibiendo tratamientu mandóse-y buscar. En atopándo-y, llevóse-y a la capital, convirtiéndose en Mfon Mbetnkom. Carauterizáu como curtiu d'estatura y tiránicu, foi asocedíu pol so fíu Mbienkuo en morriendo cazando. Tres él, el tronu permaneció vacante dalgún tiempu y Ngouoh terminó proclamándose rei a pesar de nun baxar de Mbuembue y ser un esclavu. Fuertemente impopular, intentó treslladar el palaciu y terminó morriendo a manes de los siguidores de la casa de Mbuembue. Finalmente, con Nsangou, volvió la dinastía del fundador al tronu.

Colonización alemana y periodu de rellumanza[editar | editar la fonte]

El Reinu Bamun convirtióse voluntariamente en parte del Camerún Alemán nel añu 1884 mientres el reináu de Mfon Nsangou. Mientres el so reináu, Bamum entró en guerra contra los nso. Escontra'l final del conflictu, el rei foi asesináu y la so cabeza foi tomada polos nso. A la so muerte, la so esposa Njapdunke tomó'l gobiernu xunto al so amante Gbetnkom Ndo`mbue.

Col fíu de Nsangou rei Njoya nel poder el reinu bamum algamó nueves cotes culturales. Foi unu de los gobernantes de Bamum más prolíficos y gobernó aproximao ente 1883 hasta 1931.[5] Voluntariamente punxo'l so reinu sol control del poder colonial alemán, y foi responsable de modernizar ciertos elementos de la sociedá mbum. En 1897, Njoya y la so corte convertir al Islam, una decisión qu'afectaría a la cultura Bamun hasta munchos años dempués de la muerte de Njoyua.[6] Inventó la escritura Shümom por que'l so pueblu pudiera recordar la hestoria de Bamum.

Primer Guerra Mundial y colonización francesa[editar | editar la fonte]

En 1914, los aliaos invadieron el Kamerun alemán como parte de la campaña d'África Occidental. Fumban foi prindáu polos británicu sol mandu del Coronel Gorges n'avientu de 1915,[7] quien incluyó nun llibru un rellatu de primera esquito sobre les sos xentes y la so capital. Gorges describió comprensiblemente a Njoya como "un manizu de nervios" cuando s'atoparon per primer vegada, pero diz qu'aceptó'l dominiu británicu una vegada que lu aseguró que nun-y causaría dañu nin a él nin al so pueblu. En 1918, les posesiones coloniales alemanes incluyendo Kamerun fueron estremaes ente Gran Bretaña y Francia, y el reinu de Bamoun cayo en manes franceses. En 1923 Njoya foi depuestu, y la so escritura prohibida polos franceses.[8]

Cultura y sociedá[editar | editar la fonte]

El palaciu del sultán del pueblu Bamun en Foumban, Rexón del Oeste, Camerún.

Queden poques muertes de la cultura material del reinu. Puede suponese que'l llinguaxe yera orixinalmente dalguna variante del tikar, anque nun duró enforma. El llinguaxe de los conquistaos Mben terminó imponiéndose. La economía foi principalmente agraria, con esclavitú en pequeña escala. El reinu bamum caltuvo rutes comerciales colos sos vecinos importando sal, fierro, abalorios, texíos d'algodón y cobre.[3]

Los bamun desenvolvieron arte na so capital de Foumban yá a principios del sieglu XX. Mientres el reináu de Njoya Ibrahima caltuviéronse seis contenedores de tintes de dellos colores. Los bamum importaben texíos de rafia tintados d'índigo de los sos vecinos ḥausa como símbolu real.[9] Esta vistimienta real (Ntieya) y los artesanos ḥausa responsables agospiar en talleres reales p'abastecer a nobles y enseñar el so arte.[10]

Llingua[editar | editar la fonte]

Artículu principal: idioma bamum

Unu de los principales símbolos culturales bamum ye la so llingua y alfabetu. Escontra 1913 el rei Njoya consiguió construyir una imprenta cola que popularizó'l so sistema d'escritura Shümom. La destrucción d'esta per parte de les autoridaes coloniales franceses nun evitó qu'en 1916 yá hubiera más d'una ventena d'escueles qu'enseñen en shümom partíes por tol territoriu bamum, qu'arrexunten a más de 600 alumnos.[11]

Organización[editar | editar la fonte]

El rei fundador entamó los sos dominios d'alcuerdu a les instituciones típiques nes sos tierres d'orixe tikar. Nomáronse nobles llamaos kom ngu (conseyeros del reinu) ente los que s'estremó la tierra. Diverses sociedaes secretes fueron instituyíes ente la población como la ngiri, qu'arrexuntaba a príncipes, o la mitngu, pal pueblu ensin tener en cuenta la so estatus social.

El rei reclutaba a los sos servidores ente los ximielgos y los fíos de les princeses. Se intitulaba mfon, como los rexentes tikar. Tres la conversión al islam, usóse tamién el términu sultán. Yera habitual la poligamia real a gran escala, lo que fizo abondar los llinaxes reales y el númberu de nobles.[3]

Títulos nobiliarios[editar | editar la fonte]

Títulos nobiliarios Traducción lliteral Funciones Nomamientu y socesión
MFON Rei Soberanu Carga hereditaria
KOM Ministru (co-fundador) Conseyeros entronizadores Llamáu, depués hereditariu
NAFOM Madre del rei o reino madre Equilibrio del poder Llamáu
NJI NGBETGNI Nji añadíu Virréi Hereditariu
POM MAFON Hermanu o Hermana Uterín del rei hereditariu
NJI FON FON Nji de los reis Primer Ministru Llamáu
TITA NFON Padre del rei ? Llamáu
TITA NGU Padre del país Xefe de la xusticia Llamáu
TUPANKA Cabeza de Panka Xefe del exércitu real Llamáu
KOM SHU MSHUT Compañeru guarda del edificiu Conseyeru del rei Hereditariu
MANSHUT Grande del edificiu Personalidá del reinu Llamáu
MFONTUE Rei sometió Xefes Vasallos Hereditariu
SHUNSHUT Guarda del palaciu Munchos servicios Hereditariu
KPEN Esclavu Criáu ?

Gobernantes[editar | editar la fonte]

  1. NCHARE Yen 1394 - 1418
  2. NGOUOPOU 1418 - 1461
  3. MONJOU 1461-1498
  4. MENGAP 1498-1519
  5. NGOUH LOS 1519-1544
  6. FIFEN 1544-1568
  7. NGOUH II 1568-1590
  8. NGAPNA 1590-1629
  9. NGOULOURE 1629-1672
  10. KOUOTOU 1672 –1757
  11. MBOUOMBOUO 1757-1814
  12. GBETKOM 1814-1817
  13. MBIEKOUO 1817-1818
  14. NGOUHOUO 1818-1863
  15. NGOUNGOURE 1863, 30 minutos, #

NSANGOU 1863-1889

  1. NJOYA 1889-1933
  2. NJIMOLUH NJOYA 1933-1992
  3. MBOMBO NJOYA 1993-

Notes y referencies[editar | editar la fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 Ogot, páxina 260
  2. ↑ Bisson, páxina 76
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Ogot, páxina 261
  4. ↑ Yakan, páxina 207
  5. ↑ Polakoff, páxina51
  6. ↑ Fowler, páxina 165
  7. ↑ Gorges (1930)
  8. ↑ Yakan, page 207
  9. ↑ Polakoff, page 41
  10. ↑ Polakoff, page 42
  11. ↑ Ikuska Njoya Consultáu'l 17 d'abril de 2007.

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • Alexandra Loumpet-Galitzine (2006). Njoya y el reinu bamoun: Los archivos de la sociedá de les misiones evanxéliques de París, 1917-1937. Karthala 580 p.
  • Emmanuel Matateyou (1990). Pallabres sapienciales del reinu Bamoun, nkùnsansa. Oralistique, 94 p.
  • Claude Tardits (1980). El Reinu bamoum. A. Colin, París, 1078 p. «Según una tesis de la universidá de París 1, 1978»
  • Fowler, Ian & David Zeitlyn (1996). African Crossroads: Intersectios Between History and Anthropology in Cameroon, páx. 250. ISBN 1-57181-926-6.
  • (2001) Ancient African Metallurgy: The Sociocultural Context, páx. 550 Pages. ISBN 3-515-08704-4.
  • Gérard, Albert S. (1986). European-language Writing in Sub-Saharan Africa Vol. 1, páx. 1288. ISBN 963-05-3832-6.
  • Gorges Y.H. (1930). The Great War in West Africa. Hutchinson & Co. Ltd., London; Naval & Military Press, Uckfield, 2004: ISBN 1-84574-115-3
  • Ogot, Bethwell A. (1999). General History of Africa V: Africa from the Sixteenth to the Eighteenth Century, páx. 512. ISBN 0-520-06700-2.
  • McBride, David; Leroy Hopkins and C. Aisha Blackshire-Belay (1998). Crosscurrents: African Americans, Africa, and Germany in the Modern World, páx. 260. ISBN 1-57113-098-5.
  • Perani, Judith & Norma H. Wolff (1999). Cloth, Dress and Art Patronage in Africa, páx. 217. ISBN 1-85973-295-X.
  • (1982) African Testiles and Dying Techniques, páx. 256 Pages. ISBN 0-7100-0908-9.
  • Yakan, Mohamad Z. (1999). Almanac of African Peoples & Nations, páx. 847. ISBN 0-87855-496-3.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Reinu_bamum&oldid=4165564»