Provincia de Xénova
_01.JPG)
La Provincia de Xénova[1] (Provincia di Genova n'italianu, Provinsa de Zena en dialeutu xenovés) foi una provincia de Liguria de 868.046 habitantes, que la so capital yera Xénova. Estremeru al oeste cola Provincia de Savona, al norte con El Piamonte (Provincia d'Alessandria), y con Emilia-Romagna (Provincia de La Spezia y Provincia de Parma), al este cola Provincia de La Spezia, y al sur col Mar de Liguria.
El 1 de xineru de 2015 foi reemplazada pola Ciudá metropolitana de Xénova.[2]
Historia
[editar | editar la fonte]De la prehistoria al Imperiu Romanu
[editar | editar la fonte]Numberoses evidencies del Neolíticu a la Edá del Fierro fueron topaes na zona costera nos montes de la provincia. Unu de los afayos más espectaculares foi la Necrópolis atopada en Chiavari, en Tigullio, faciendo suponer a los historiadores d'un asentamientu humanu na zona na yera prehistórica. La población dominante foi sobremanera la de los ligures, que s'estendieron a la franxa del noroeste d'Italia.
En redol al Sieglu II e. C. la ·República Romana empecipió'l sometimientu de los Ligures, nel intentu de crear una lexón romana. La conquista resultó pa los Romanos bien trabayosa, por causa de la fuerte tenacidá y resistencia de la población, y de la división política de los Ligures ente l'aliances ente Cartago y Roma. El 'exércitu romanu ocupó la rexón xenovesa, con esfuerciu notable, creando la histórica IX Rexón del Imperiu Romanu.
Del Medievu a la República de Xénova
[editar | editar la fonte]
Mientres el Medievu les ciudaes viéronse apoderaes poles families señoriales de la dómina como los Fieschi, Spinola, Doria y Malaspina les más conocíes. Les comuñes más grandes estremar en capitaníes, entrando na escena política de la República de Xénova.
Les instituciones de la provincia
[editar | editar la fonte]
La Provincia de Xénova ta constituyida, pol Real Decretu del rei Víctor Manuel II, el 1° de marzu de 1860 cola participación del presidente provincial l'abogáu Antonio Caveri. Nesi añu la Liguria taba estremada endos grandes provincies, una era Xénova y la otra la Provincia de Puertu Maurizio (comuña que se va xunir aOneglia nel añu 1908 col nome actual d'Imperia). L'área xenovesa foi estremada en cinco divisiones alministratives: l'oeste Albenga, Savona y Xénova, Chiavari y La Spezia al este. La subdivisión va corresponder aproximao a la que tendría na República de Xénova, terminada abruptamente cola intervención de Francia y el Reinu de Cerdeña. El 27 d'abril de 1875 el rei Vittorio Emanuele II, por aciu Real Decretu, oficializó'l nuevu sistema provincial. El sistema foi nuevamente modificáu nel 1933, col advenimiento del Fascismu.
Xeografía
[editar | editar la fonte]La xeografía de Liguria ta estremada en trés partes: el mar, les sierres y el monte. Tamién la provincia xenovesa ta estremada neses categoríes territoriales, regalando dacuando panorames como cantiles empinaos sobre'l mar o de pequeñes ciudaes so los montes. Xénova, gran ciudá costera y avanzada del monte circundante. Na provincia ta presente ocho comunidá de monte, cuatro parques rexonales y una área marina protexida.(Reserva marina de Portofino). La zona xeográfica ye bien rica en turismu, más allá de la ciudá de Xénova y la so contorna, tán el Golfu Paraísu y el del Tigullio. A pesar de la diversidá qu'hai nel panorama turísticu, gracies a l'acertada publicidá nel ámbitu nacional, son munchos los italianos y tamién estranxeros qu'escueyen los pueblos pintorescos pa esfrutar de les sos vacaciones en Liguria.
Orografía
[editar | editar la fonte]
Montes[editar | editar la fonte]Montes de más 1000 m na aguada occidental
|
Montes de más 1000 m na aguada occidental oriental
|
Montes de más 1000 men l'aguada occidental
|
Pasos
[editar | editar la fonte]| Denominación | Altor (m) |
|---|---|
| Pasu de Faiallo | 1.061 m |
| Pasu de Turchino | 532 m |
| Pasu de Bocchetta | 1.072 m |
| Pasu de Giovi | 472 m |
| Pasu de Bocco | 956 m |
Hidrografía
[editar | editar la fonte]Río
[editar | editar la fonte]
Área de Xénova
- El Stura: na zona de Rossiglione, Campu Ligure y Masone.
- El Polcevera: zona oeste de Xénova. La riega escurre polos barrios de Cornigliano y Sampierdarena.
- El Bisagno: estrema en dos la ciudá de Xénova.
- El Scrivia: ingresa a la xeografía xenovesa, na comuña de Casella conflúi n'El Brevenna cerca de Montoggio estremar pa desaguar nel Llagu de Val Noci.
- El Brevenna: conflúi col Scrivia cerca de Casella.
Área de Tigullio - Valle Fontanabuona - Valle d'Aveto
- El Trebbia: naz en Genovesato dende'l Monte Prelà y traviesa la Provincia de Piacenza pa desaguar nel Po al oeste de Piacenza.
- El Lavagna: naz nel Valle Fontanabuona. En Carasco atopa otru ríu (El Sturla, El Penna y El Graveglia) pa desaguar nel mar en travesando les ciudaes de Chiavari y Lavagna.
- El Aveto: naz nel valle d'onde toma'l nome, el Valle d'Aveto.
- El Sturla.
- El Penna.
Los dos nacen nel Llagu de Giacopiane na comuña de Borzonasca pa dempués desaguar nel Lavagna.
- El Graveglia: naz cerca del monte Zatta en Valle Graveglia para dempués desaguar nel Lavagna.
Llagos
[editar | editar la fonte]Na provincia tán presentes cinco llagos de notable importancia turística, amás son importantes como recursos hídricos pa la ciudá de Xénova.
| Nome | Zona xeográfica | Comuña de |
|---|---|---|
| Llagu de Ortiglieto | Comunidá Montañaa Valle Stura y Orba | Rossiglione |
| Llagu Lungo | Comunidá Monte Valle Polcevera | Campomorone |
| Llagu de Val Noci | Comunidá Monte Valle Scrivia | Montoggio |
| Llagu del Brugneto | Comunidá Monte Valle Trebbia | Propata |
| Llagu de Giacopiane | Comunidá Montañaa Valle Aveto, Graveglia y Sturla | Borzonasca |
Mar
[editar | editar la fonte]Los conceyos de la provincia que tienen mariña son 16 de los 67 totales. Dos d'ellos Arenzano y Cogoleto, na Rivera del Ponente mientres los restantes tán alcontraos na Rivera del Llevante.Xénova estrema de facto los dos riveras ligures. Si les mariñes del poniente resulten principalmente baxes les del Llevante de Liguria son principalmente altes ya irregulares. Les llocalidaes sobre la mariña supieron nos años desenvolver el so turismu realmente gracies al apurra del mar, tomándose'l cuidu él y del so propiu. Nel 2005 un financiamientu de l'Asesoría del Turismu de la provincia dexó la compra de pequeños barcos pa la llimpieza braniza de les agües del Golfu del Tigullio. Nel periodu serondiegu y d'iviernu les fuertes nubes de mar afaren cada añu les mariñes, pero rápido son reconstituyíes pelos conceyos mientres la primavera.
Clima
[editar | editar la fonte]El clima ye'l típicu del mar Mediterraneu, como nel restu de la rexón y la nidia temperatura medio ye un fuerte reclamu turísticu. Mientres la estación ivernizu la temperatura, nel centru sobre la mariña, ta en redol a los 7°-8° graos de media. Raramente la nieve baxa sobre les ciudaes costeres, más probable ye nes ciudaes del interior como en Santu Stefano d'Aveto meta iverniza de los esquiadores ligures. Nel periodu branizu poques vegaes supera los 35° graos, pero la presencia d'una fuerte mugor contribúi a crear un clima bien húmedu que se siente nel cuerpu más graos que los que realmente hai. Sicasí la rexón ye destín vacacional, escoyéndose la provincia y la so rivera pa "abrigase" mientres l'iviernu y enfrescase mientres el branu.
Tresportes
[editar | editar la fonte]Rede ferroviaria
[editar | editar la fonte]
Les llinies que traviesen la provincia:
- llinia rexonal Xénova - Savona
- llinia interregional Xénova - Ovada - Acqui Terme.
- llinia interregional Xénova - Milán.
- llinia rexonal Xénova - La Spezia.
Le stazioni capolinea delle tratte:
Tamién esiste una llinia ferroviaria local, la Xénova-Casella.
En Xénova ta presente la Metropolitana de Xénova.
Arte y Monumentos
[editar | editar la fonte]Museos
[editar | editar la fonte] Museos
| |
|---|---|
| Arenzano | Muséu de la teunoloxía pal mediu ambiente (Muvita) |
| Camogli | Muséu Marín "Gio Bon Ferrari" |
| Muséu Arqueolóxicu | |
| Campu Ligure | Muséu de Filigrana |
| Campomorone | Muséu de Marionetes |
| Muséu de Paleontoloxía y Mineraloxía | |
| Casarza Ligure | Muséu "Parma Gemma" |
| Chiavari | Muséu "Lorenzo Garaventa" de la Sociedá Económica de Chiavari |
| Muséu Archeologico per la Prehistoria y Protostoria del Tigullio | |
| Muséu Diocesanu d'Arte Sacra | |
| Muséu Históricu del Risorgimento de la Sociedá Económica de Chiavari | |
| Muséu de Física y Meteo-sismoloxía "G. Sanguineti - G. Leonardini" del Seminariu Vescovile di Chiavari | |
| Cívica Galleria di Palazzo Rocca | |
| Quadreria della Società Economica di Chiavari | |
| Cicagna | Muséu dell'Ardesia |
| Muséu Storico Archeologico | |
| Favale di Malvaro | Muséu dell'Emigrante "Casa Giannini" |
| Masone | Muséu Cívicu "A. Tubino" |
| Montebruno | Muséu del Sacru dell'Alta Val Trebbia |
| Muséu di Cultura Contadina dell'Alta Val Trebbia | |
| Rapallo | Muséu del merletto |
| Muséu "Attilio y Cleofe Gaffoglio" | |
| Muséu della Civiltà contadina "G. Pendola" | |
| San Colombano Certenoli | Muséu Marinaro "Tommasino-Andreatta" |
| Rondanina | Muséu della Flora y della Fauna |
| Santa Margherita Ligure | Muséu "Vittorio G. Rossi" |
| Savignone | Muséu degli Alpini |
| Muséu Archeologico Alta Valle Scrivia | |
| Sestri Levante | Galleria "M. Rizzi" |
| Valbrevenna | Muséu Etnologico Alta Valle Scrivia |
Arquiteutura relixosa
[editar | editar la fonte] Iglesias, santuarios y oratorios
| |
|---|---|
| Bogliasco | ilesia parroquial de la Natività di Maria Santissima |
| ilesia de la Ascensione di Nostro Signore Gesù Cristo | |
| iglesia de San Bernardo | |
| Camogli | ilesia de Santa María |
| Abadía dei San Fructuoso | |
| Cogoleto | ilesia di Cogoleto |
| Cogorno | Basílica de Fieschi |
| Oratoriu de Fieschi | |
| Chiavari | ilesia de San Giovanni Battista |
| Lavagna | Ilesia de Santu Stefano |
| Moneglia | Oratorio dei Disciplinanti |
| Pieve Ligure | Chiesa di San Michele Arcangelo |
| Chiesa di Santa Croce | |
| Oratoriu di Sant'Antonio Ablaya | |
| Portofino | Chiesa di San Martino |
| Chiesa di San Giorgio | |
| Rapallo | Basilica dei Santi Gervasio y Protasio |
| Santuariu Nostra Signora di Montallegro | |
| Chiesa di San Francesco | |
| Chiesa di San Michele Arcangelo (San Michele di Pagana) | |
| Chiesa di San Pietro y San Paolo | |
| Chiesa di Sant'Anna | |
| Chiesa di Santa Maria Assunta | |
| Monastero di Valle Christi | |
| Oratorio dei Bianchi | |
| Ex Conventu delle Clarisse | |
| Recco | Chiesa di Santa Maria di Megli |
| Chiesa di San Martino en Polanesi | |
| Sestri Levante | Chiesa di Santa Maria di Nazareth |
| Sori | Chiesa parrocchiale di Sant'Apollinare |
| Chiesa parrocchiale di Santa Margherita d'Antiochia | |
| Torriglia | Chiesa di Torriglia |
| Chiesa di Pentema | |
| Zoagli | Chiesa parrocchiale di San Martino |
Castiellos
[editar | editar la fonte] Castiellos
| |
|---|---|
| Chiavari | Castillo Doria |
| Moneglia | Castillo Villafranca |
| Castillo Monleone | |
| Pieve Ligure | Castillo Cirla |
| Portofino | Castillo Brown |
| Rapallo | Castiellu sobre'l mar |
| Santa Margherita Ligure | Castello Cinquecentesco |
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: xenovés
- ↑ Città metropolitane, province y unioni di comuni: cosa camuda, governo.it
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Provincia de Xénova.
