Gramática del rusu

De Wikipedia

La gramática rusa entiende:

La llingua rusa caltuvo la estructura sintética-inflexional del indoeuropéu, con grandes cambeos. La llingua escrita influyó na falada, pero esta caltién formes carauterístiques. Los dialeutos amuesen distintes traces gramaticales que nun son estándares, dalgunos d'ellos arcaísmos de formes antigües refugaes pola norma lliteraria.

Morfoloxía[editar | editar la fonte]

Nominal[editar | editar la fonte]

Sustantivos[editar | editar la fonte]

La declinación nominal ta suxeta a seis caso (nominativu, xenitivu, dativu, acusativu, presea y llocativu o preposicional), en dos númberos (singular y plural), qu'obedecen siempres a un xéneru gramatical: (masculín, femenín y neutru). Caltiénse una forma vocativa pa pallabres y nomes de procedencia relixosa, como Бо́же /boʒə/ "Dios". Los axetivos, pronomes y los dos primeros númberos cardinales varien de xéneru. El rusu antiguu tenía un tercer númberu, el dual, pero perdióse sacante para'l so usu nos casos nominativu y acusativu pa los númberos dos, trés y cuatro (два сту́ла /dva stula/, "dos silla", recategorizado güei como xenitivu singular).

Nel rusu hai tres tipos de declinación. La primer declinación usar pa los sustantivos masculinos y neutros. La segunda declinación utilizar pa la mayor parte de los sustantivos femeninos. La tercer declinación utilizar colos sustantivos femeninos terminaos en ь y los neutros terminaos en мя.


Primer declinación - Sustantivos masculinos

Los sustantivos qu'acaben en consonante señalar na siguiente tabla con -0- .

Singular Plural
Nominativu -0- -ий 1 -ии
Xenitivu -ия -ов2 -ей -ев³ -иев
Dativu -ию -ам -ям -ям -иям
Acusativu N o G N o G
Presea -ом -ем³ -ем³ -ием -ами -ями -ями -иями
Preposicional -ии -ах -ях -ях -иях

Notes:

  • El casu acusativu pa sustantivos animaos ye idénticu al xenitivu; pa los sustantivos inanimaos, ye idénticu al nominativu.
  • (1) Tres una consonante sibilante (ж, ч, ш, or щ) o velar (<г, к, o х>) , escríbese <и>.
  • (2) Tres una sibilante, escríbese <ей>.
  • (3) Tres una consonante blanda, escríbese <ё> si ye tónica; <е> si ye átona.


Primer declinación - Sustantivos neutros

Singular Plural
Nominativu 1 2
Xenitivu -0- -й / -ь4
Dativu -ам -ям
Acusativu 1 2 N o G
Presea -ом1 -ем2 -ами -ями
Preposicional -е³ -ах -ях
  • (1) Tres una sibilante, escríbese <о> si ye tónica; <е> si ye átona.
  • (2) Tres una consonante blanda, escríbese <ё> si ye tónica; <е> si ye átona.
  • (3) Para sustantivos que'l so nominativu singular termina en <ие>, escríbese <и>.
  • (4) Dempués d'una consonante use ь, n'otru casu, use й.


Segunda declinación - (principalmente) Sustantivos femeninos

Singular Plural
Nominativu -ия -ии
Xenitivu -ии -0- -ий
Dativu -ии -ам -ям -иям
Acusativu -ию N o G
Presea -ой -ей -ией -ами -ями -иями
Preposicional -ии -ах -ях -иях


  • (1) Tres una consonante sibilante o velar (<г, к, o х>), escríbese <и>.
  • (2) Tres una sibilante, escríbese <о> si ye tónica; <е> si ye átona.
  • (3) Tres una consonante blanda, escríbese <ё> si ye tónica; <е> si ye átona.
  • Nel acusativu plural hai una diferencia ente sustantivos animaos (=xenitivu) ya inanimaos (=nominativu).


Tercer declinación

Singular Plural
Femenín Neutru Femenín Neutru
Nominativu -мя -мена
Xenitivu -мени -ей -мён
Dativu -мени -ям -менам
Acusativu -мя N or G -мена
Presea -ью -менем -ями -менами
Preposicional -мени -ях -менах

Artículos[editar | editar la fonte]

Na llingua rusa nun esisten artículos, nin definíos nin indefiníos. El sentíu d'un sustantivu determinar pol contestu nel qu'apaez.

Axetivos[editar | editar la fonte]

En rusu, los axetivos concuerden colos sustantivos que modifiquen en xéneru, númberu y casu.

Declinación

Singular Plural
Masculín Femenín Neutru
Nominativu -ый -ая -ое -ые
Xenitivu -ого -ой -ого -ых
Dativu -ому -ой -ому -ым
Acusativu N or G -ую -ое N or G
Presea -ым -ой -ым -ыми
Preposicional -ом -ой -ом -ых
  • Nel casu acusativu (sacante nel femenín singular), estremar ente axetivos animaos (=xenitivu) ya inanimaos (=nominativu).
  • Tres una consonante sibilante o velar escríbese <и>, en llugar de <ы>.
  • Cuando los axetivos masculinos terminen en <-ой>, ésta acentúase.

El rusu estrema los axetivos de raigañu duru (como enriba) y blandia. Ye importante:

  • Los axetivos masculinos que'l so nominativu termina en <-ий> y los neutros en <-ее> tórnense como sigue: <-его, -ему, -ым, -им>.
  • Los axetivos femeninos en <-яя> tórnense <-ей> y <-юю>.
  • Los axetivos plurales en <-ие> tórnense <-их, -им, -ими, -их>.

Númberos[editar | editar la fonte]

0 ноль/nol' 10 де́сять/diesit'
1 оди́н/adín (m), одна́/adná (f), одно́/adnó (n), раз/ras (pa cuntar, indiferente al xéneru) 11 одиннадцать
2 два/dvá (m), две/dvie (f) 12 двенадцать 20 двадцать
3 три/tri 13 тринадцать 30 тридцать
4 четы́ре/chitýrie 14 четырнадцать 40 сорок
5 пять/piat' 15 пятнадцать 50 пятьдесят
6 шесть/shest' 16 шестнадцать 60 шестьдесят
7 семь/siem(') 17 семнадцать 70 семьдесят
8 во́семь/vósiem(') 18 восемнадцать 80 восемьдесят
9 де́вять/diévit' 19 девятнадцать 90 девяносто

34: тридцать четыре (trídzat chitýrie) = 30 (тридцать) + 4 (четыре)

134: сто тридцать четыре (stó trídzat chitýrie) = 100 (сто) + 30 (тридцать) + 4 (четыре)

28134: двадцать восемь тысяч сто тридцать четыре = 28 (двадцать восемь) x 1000 (тысяч) + 100 (сто) + 30 (тридцать) + 4 (четыре)

2/3: две третьих (dve trétij)

Verbos[editar | editar la fonte]

La conxugación verbal s'estructura con trés persones en dos númberos y tres tiempo simples (presente, futuru y pasáu) con formes perifrástiques pal futuru y el suxuntivu, según formes imperatives y participios presente y pasáu distinguíos pol usu axetivu o alverbial. Esisten dos voces: l'activa y la pasiva, que se constrúi por aciu la adición d'un sufixu reflexivu -ся/сь /-sya/s'/ a la forma activa (verbos imperfeutivos) o pa utilizar forma correspondiente de быть /byt'/ 'ser' con participiu pasivu (verbos perfectivos), en dambes coses el complementu axente ye en casu instrumental ensin preposición[1].

Los verbos pueden ser transitivos, riquiendo un oxetu nel casu acusativu pa completalo (Она включила лампу ~ «Ella encendió la llámpara»), o intransitivos, nun riquir (Он спал ~ «Él dormía»). Esisten dos patrones de conxugación pa los verbos regulares: la primer conxugación y la segunda conxugación.

La primer conxugación inclúi: la mayoría de los verbos terminaos en -ать, -ять y -еть, tolos verbos terminaos en -авать, -евать y -овать y dellos terminaos en -ить, -ыть y -уть. Exemplu: играть (xugar)

я играю

ты играешь

он, она, оно играет

мы играем

вы играете

они играют

La segunda conxugación inclúi: casi tolos verbos terminaos en -ить, la mayoría de los verbos terminaos en -еть y dellos terminaos en -ать. Exemplu: говорить (falar)

я говорю

ты говоришь

он, она, оно говорит

мы говорим

вы говорите

они говорят

Una traza interesante ye que'l tiempu pasáu construyir pa concordar en xéneru col suxetu, yá que ye'l participiu d'un tiempu perfectu orixinalmente perifrásticu formáu col presente de быть /byt'/, "ser", que na actualidá omítese.[2] D'esta manera, el pasáu de los verbos queda conformáu de la siguiente manera:[3]

быть (ser, tar) играть (xugar) работать (trabayar)
я, ты, он (masculinos) был играл работал
я, ты, она (femeninos) была играла работала
оно (neutru) было играло работало
мы, вы, они были играли работали

Considérase que la inflexón verbal ye notablemente más simple na actualidá que nel rusu antiguu. Los antiguos tiempos aorístico, imperfectu y (perifrásticu) pluscuamperfeutu perdiéronse, anque'l aorístico apaez esporádicamente na lliteratura seglar inclusive na segunda metá del sieglu XVIII y sobrevive nuna estraña forma de narración direuta (а он пойди да скажи /a on poydí da skazhý/) recategorizada como un usu del imperativu. La perda de trés de los antiguos seis tiempos atenuóse col desenvolvimientu del aspeutu verbal como n'otres llingües eslaves. La mayor parte de los verbos vienen en pareyes, una de connotación imperfecta o continua y la otra de connotación perfectiva o completa, de normal formada por un prefixu preposicional, anque dacuando por otru raigañu.

El presente del verbu быть /byt'/, "ser", utilízase anguaño namái na tercer persona del singular, de cutiu pa toles persones y númberos y bien formalmente na tercer persona del plural. Hasta'l sieglu XIX, la conxugación completa que güei namái s'usa pa un efeutu estremu yera casi natural: danse formes del mesmu na Biblia Sinodal, en Dostoyevski y nes bylines (былины /bylíny/) o rellatos épicos populares de tradición oral que fueron transcritos naquella dómina. El paradigma ye'l meyor exemplu de l'afinidá indoeuropea del rusu:

Una carauterística peculiar del rusu ye la esistencia d'un sistema de pareyes de verbos que son traducíos en llingües non eslaves como un únicu verbu. La mayoría de les pareyes componer d'un verbu perfectivu y unu imperfeutivu, asina:

imperfeutivu perfectivu
escribir писáть / pisát' написáть / napisát'
mercar покупáть / pokupát' купить / kupít'
comer съедáть / s'edat' съесть / s'est'
correr убегáть /ubegat' убежать / ubezhat'

Los verbos imperfeutivos espresen l'aición indicada pol verbu nes ocasiones nes que se produció una repetición o un allargamientu de l'aición (como una aición que taba desenvolviéndose nel momentu en que otra produzse puntualmente). Pela so parte, los verbos perfectivos úsense cuando una aición asocedió una sola vegada, o de manera puntual o cuando esiste una determinación espresa nel enunciáu. Dellos autores señalen la posibilidá de que los verbos perfectivos úsense cuando l'oxetu direutu ye determináu y el verbu imperfeutivu en casu contrariu:

Я покупáл(a) книги./Yá pokupál(a) knígui/, "Yo (muyer) mercaba llibros". (matiz de rutina o costume) Я купил книгу./Yá kupíl knígu/, "Yo merqué / merqué el llibru." (faise l'aición solamente una vegada o escasamente)

Los verbos imperfectos tienen un presente, un pasáu, un futuru compuestu y un condicional, ente que los verbos perfectivos pueden conxugase nel pasáu, el futuru simple y un condicional. Comparando los futuros:

"Я бyдy покупáть книги/Yá búdu pokupát' knígui": Yo voi mercar los llibros "Kуплю книги"/Kupliú knígui": voi mercar los llibros

Los pronomes pueden omitise nel presente y nel futuru por cuenta de que los mesmos verbos determinen quien fai l'aición. Al igual que l'español, encamiéntase usar el pronome nes conxugaciones de tercer persona pa resolver dalguna ambigüedá. Ye obligatoriu poner el pronome nel pasáu y nel condicional, por cuenta de que éstos conxúguense por aciu el xéneru y númberu del pronome y non pol pronome en sí (-л pa los pronomes singulares masculinos, - лa para los femeninos, -лo pal pronome neutral y -ли pa los plurales).

Pronomes[editar | editar la fonte]

Pronomes Personales[editar | editar la fonte]
Singular Plural
Masc. Fem. Neut.
Nominativu я ты он она́ оно́ мы вы они́
Xenitivu меня́ тебя́ его́ её его́ нас вас их
Dativu мне тебе́ ему́ ей ему́ нам вам им
Acusativu меня́ тебя́
Presea мной/мно́ю тобой/тобо́ю им ей/е́ю им на́ми ва́ми и́ми
Preposicional обо мне о тебе́ о нём о ней о нём о нас о вас о них
Pronomes Demostrativos[editar | editar la fonte]
  • э́тот esti y тот esi
masculín neutru femenín plural masculín neutru femenín plural
Nominativu э́тот э́то э́та э́ти тот то та те
Xenitivu э́того э́того э́той э́тих того́ того́ той тех
Dativu э́тому э́тому э́той э́тим тому́ тому́ той тем
Acusativu N o G э́то э́ту N o G N o G то ту N o G
Presea э́тим э́тим э́той/э́тою э́тими тем тем той/то́ю те́ми
Preposicional об э́том об э́том об э́той об э́тих о том о том о той о тех
Pronomes Posesivos[editar | editar la fonte]
  • мой mio y твой to
masculín neutru femenín plural masculín neutru femenín plural
Nominativu мой моё моя́ мои́ твой твоё твоя́ твои́
Xenitivu моего́ моего́ мое́й мои́х твоего́ твоего́ твое́й твои́х
Dativu моему́ моему́ мое́й мои́м твоему́ твоему́ твое́й твои́м
Acusativu N o G моё мою́ N o G N o G твоё твою́ N o G
Presea мои́м мои́м мое́й/мое́ю мои́ми твои́м твои́м твое́й/твое́ю твои́ми
Preposicional о моём о моём о мое́й о мои́х о твоём о твоём о твое́й о твои́х
  • наш el nuesu y ваш el vuesu
masculín neutru femenín plural masculín neutru femenín plural
Nominativu наш на́ше на́ша на́ши ваш ва́ше ва́ша ва́ши
Xenitivu на́шего на́шего на́шей на́ших ва́шего ва́шего ва́шей ва́ших
Dativu на́шему на́шему на́шей на́шим ва́шему ва́шему ва́шей ва́шим
Acusativu N o G на́ше на́шу N o G N o G ва́ше ва́шу N o G
Presea на́шим на́шим на́шей на́шими ва́шим ва́шим ва́шей ва́шими
Preposicional о на́шем о на́шем о на́шей о на́ших о ва́шем о ва́шем о ва́шей о ва́ших
  • его́ (el so d'él), её (el so d'ella) y их (el so d'ellos) son indeclinables.
Pronomes Interrogativos[editar | editar la fonte]
  • кто quién y что qué
кто что
Nominativu кто что
Xenitivu кого́ чего́
Dativu кому́ чему́
Acusativu кого́ что
Presea кем чем
Preposicional о ком о чём
  • какой qué, cuál
masculín neutru femenín plural
Nominativu како́й како́е кака́я каки́е
Xenitivu како́го како́го како́й каки́х
Dativu како́му како́му како́й каки́м
Acusativu animáu како́го како́е каку́ю каки́х
inanimáu како́й каки́е
Presea каки́м каки́м какой (какою) каки́ми
Preposicional како́м како́м како́й каки́х
  • который qué, cuál
masculín neutru femenín plural
Nominativu кото́рый кото́рое кото́рая кото́рые
Xenitivu кото́рого кото́рого кото́рой кото́рых
Dativu кото́рому кото́рому кото́рой кото́рым
Acusativu animáu кото́рого кото́рое кото́рую кото́рых
inanimáu кото́рый кото́рые
Presea кото́рым кото́рым кото́рой (кото́рою) кото́рыми
Preposicional кото́ром кото́ром кото́рой кото́рых
  • чей de quién
masculín neutru femenín plural
Nominativu чей чьё чья чьи
Xenitivu чьего́ чьего́ чьей чьих
Dativu чьему́ чьему́ чьей чьим
Acusativu N or G чьё чью N or G
Presea чьим чьим чьей чьи́ми
Preposicional о чьём о чьём о чьей о чьих

Sintaxis[editar | editar la fonte]

L'orde básicu de les pallabres tantu na conversación como nel llinguaxe escritu ye suxetu-verbu-oxeto. Sicasí, por cuenta de que les rellaciones tán marcaes pola inflexón, esiste un gran marxe de maniobra p'alteriar esti orde y déxase l'usu de toles permutaciones. La partícula a la que quier dase más énfasis suel dir primeru y esiste una énfasis daqué menor na postrera.

Negación[editar | editar la fonte]

El rusu dexa l'usu de múltiples negativos como n'español. Por casu, na frase никто никогда никому ничего не прощает /niktó nikagdá nikamú nichivó nie prascháyet/ "Enxamás naide perdona nada a nengún otru" (lliteralmente, "nengún nunca a nengún nada nun perdona").

Coordinación[editar | editar la fonte]

Les conxunciones coordinatives son:

  • и /i/ "y", complementaria;
  • а /a/ "y", oposición, significa casi "pero";
  • но /non/ "pero";
  • и́бо /ibo/ "por".

La distinción ente и y а ye importante. И implica una enunciación complementaria que nun s'opón a l'anterior. А implica una enunciación subsiguiente que s'opón a l'anterior, pero de manera más débil que но "pero". Por casu, "Я студе́нт, а она́ преподава́тельница" /Yá studiént, a aná priepadavátielnitsa/, "Soi estudiante, y/pero ella ye maestra (faciendo fincapié na diferencia ente los dos). "Я студе́нт, и /i/ она преподава́тельница," "Soi estudiante y ella ye maestra," a cencielles informa la ocupación de los dos.

Subordinación[editar | editar la fonte]

Conjunción subordinaes, alverbios o frases alverbiales:

  • éсли /yésli/ "si";
  • потому́ что /patamú shto/, та́к как /tak kak/ "porque"
  • чтóбы /chtóby/ "por que"
  • пóсле тогó, как /pósle tavó kak/ "dempués de"
  • хотя́ /jotiá/ "anque"

Puntuación[editar | editar la fonte]

Nel idioma rusu, l'usu de la coma, el puntu y coma y los dos puntos ye igual al que se-yos brinda n'español. La raya, sicasí, tien los siguientes usos:

  • Como reemplazu del desapaecíu verbu ser/tar conxugáu en presente, dixebrando'l suxetu del predicáu: Кремль – центр Москвы. (El Kremlin ye'l centru de Moscú.)
  • Como reemplazu d'una pallabra que se da por entendida: Он любит её, а она – его. (Él l'ama, y ella a él.)
  • Pa la reproducción d'un discursu direutu: «Как ты постарел!», – сказала она. («¡Cómo avieyasti!», dixo ella.)

Los signos d'interrogación y exclamación tienen el mesmu uso que n'español pero, a diferencia del español, namái esisten los signos de zarru. Les comines utilizaes son: comines angulares («…») como primaries y comines alemanes („…“) como secundaries.

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. Babby, Leonard H.; Brecht, Richard D. (1975). «The Syntax of Voice in Russian». Language 51 (2):  páxs. 342–367. doi:10.2307/412860. http://www.jstor.org/stable/412860. Consultáu'l 25 de marzu de 2018. 
  2. sacante para un raru efeutu arcaicu, de normal en frases feches (откуда есть пошлá русская земля /otkúda yest' poshlá rússkaya zemlyá/, "d'ónde ye venida la tierra rusa")
  3. Oxford Russian Grammar & Verbs. Oxford. ISBN 0-19-860380-0.