Güesu d'Ishango
El güesu d'Ishango ye un instrumentu de güesu que data del Paleolíticu cimeru, aproximao del añu 20 000 e. C. Esti oxetu consiste nun llargu güesu marrón (más específicamente, el peroné d'un babuino)[1] con un cachu punchante de cuarzu enllastráu n'unu de los sos estremos, quiciabes utilizáu pa grabar o escribir. Nun principiu pensábase que s'emplegaba como palu de conteo, una y bones el güesu tien una serie de mozquetes tallaes estremaes en tres columnes que tomen toa'l llargor de la ferramienta, pero dalgunos científicos suxurieron que les agrupaciones de mozquetes indiquen una conocencia matemáticu que va más allá del conteo.
El güesu d'Ishango exhibir de forma permanente nel Real Institutu Belga de Ciencies Naturales de Bruxeles, Bélxica.[2]
Descubrimientu y datación[editar | editar la fonte]
El belxicanu Jean de Heinzelin de Braucourt atopó en 1960 el güesu d'Ishango mientres esploraba lo qu'entós yera'l Congo Belga.[3] Afayar nel área africana d'Ishango, cerca de la zona onde naz el ríu Nilu, nel lago Eduardo (que s'atopa ente la frontera d'Uganda y la República Democrática d'El Congu). Esto significa que la población establecida hai unos 20 000 años a veres del llagu en Ishango pudo ser una de les primeres sociedaes en realizar conteos, pero esta sociedá tan solo sobrevivió unos pocos cientos d'años antes de quedar soterrada por una erupción volcánica.[4]
Nun principiu envaloróse que'l güesu databa d'ente los años 9000 e.C. y 6500 e.C. [5] Sicasí, la datación del sitiu onde foi descubiertu foi revaluada y agora créese que tien más de 20 000 años.[6][7]
Posibles significaos[editar | editar la fonte]
Cálculos matemáticos[editar | editar la fonte]
Los trés columnes de mozquetes arrexuntaes asimétricamente impliquen que la ferramienta yera más bien funcional que decorativa. El güesu d'Ishango pudo ser talláu pa establecer un sistema de numberación.
La columna central empieza con tres muesca y depués dobla'l so númberu. El mesmu procesu repitir col númberu 4, que se dobla a ocho muesca, y depués inviértese'l procesu col númberu 10, que ye estremáu pola metá resultando en cinco muesca. Por esto llega a la conclusión de qu'estos númberos nun pueden ser puramente arbitrarios, sinón que suxuren dalgún adico de cálculos de multiplicación y división por dos. El güesu puede usase, poro, como una ferramienta pa llevar a cabo procedimiento matemáticos simples.
Amás, el númberu de mozquetes de dambos llaos de la columna central podría indicar una mayor capacidá de conteo. Tanto los númberos de la columna izquierda como los de la derecha son toos númberos impares (9, 11, 13, 17, 19 y 21). Los númberos de la columna izquierda son tolos númberos primos entendíos ente 10 y 20, ente que los de la columna derecha consisten en 10 + 1, 10 - 1, 20 + 1 y 20 - 1. Los númberos de caúna d'estes columnes suman 60, y la sumatoria de los númberos de la columna central ye 48. Dambes resultaos son múltiplos de 12, lo que vuelve suxurir la esistencia d'un entendimientu de la multiplicación y la división.[4]
Calendariu llunar[editar | editar la fonte]
Alexander Marshack esaminó'l güesu d'Ishango con un microscopiu y concluyó qu'esta antigua ferramienta puede representar un calendariu llunar de seis meses.[6] Claudia Zaslavsky suxurió qu'esto puede indicar que'l creador del preséu yera una muyer, investigando la rellación ente les fases llunares col ciclu menstrual.[8][9]
Afayos similares[editar | editar la fonte]
Rexistráronse otros descubrimientos de ferramientes de conteo (palos o güesos con delles cortes), atopaos a lo llargo de tol mundu. El güesu de Lebombo, un peroné de babuino de 35 000 años, foi atopáu en Suazilandia.[10] Una tibia de llobu de 32 000 años que cunta con cincuenta y siete muesca, arrexuntaes d'a 5 grupos, foi atopada en Checoslovaquia en 1937.[11]
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ «A very brief history of pure mathematics: The Ishango Bone». Universidá d'Australia Occidental. Archiváu dende l'orixinal, el 21 de xunetu de 2008. Consultáu'l 12 d'abril de 2008.
- ↑ «Exhibición del Real Institutu Belga de Ciencies Naturales». Archiváu dende l'orixinal, el 4 de marzu de 2007. Consultáu'l 12 d'abril de 2008.
- ↑ Heinzelin, Jean (Xunu de 1962). Scientific American: Ishango. 206, páx. 105-116.
- ↑ 4,0 4,1 Williams, Scott W.. «Mathematicians of the African Diaspora». Departamentu de Matemátiques del Estáu de Nueva York en Búfalu. Consultáu'l 12 d'abril de 2008.
- ↑ Verdes Paulus (1991). «On The History of Mathematics in Africa South of the Sahara». Unión Matemática Africana, Comisión de la Historia de les Matemátiques n'África.
- ↑ 6,0 6,1 Marshack, Alexander (1991). Colonial Hill, Mount Kisco, Nueva York: The Roots of Civilization.
- ↑ Brooks, A.S.; Smith, CC. (1987). «5», The African Archaeological Review: Ishango revisited: new age determinations and cultural interpretations, páx. 65-78.
- ↑ Zaslavsky, Claudia (1979). L. Hill: Africa Counts: Number and Pattern in African Culture.
- ↑ Zaslavsky, Claudia (Xineru de 1992). «1», International Study Group on Ethnomathematics Newsletter: Women as the First Mathematicians.
- ↑ «Güesu de Lebombo». MathWorld. Consultáu'l 12 d'abril de 2008.
- ↑ «The Origins of Mathematics». Consultáu'l 24 d'abril de 2008.
Bibliografía adicional[editar | editar la fonte]
- Shurkin, J. (1984). W. W. Norton & Co.: Engines of the mind: a history of the computer, páx. 21.
- Bogoshi, J.; Naidoo, K. y Webb, J. (1987). Math. Gazette: The oldest mathematical artifact.
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Güesu d'Ishango.- Los oríxenes de la Matemática
- «Les matemátiques nacieron del peroné d'un babuino». El Mundo (10 de payares de 1996).
- Parque Nacional de Virunga: llugar que toma l'área d'Ishango.
- Jean de Heinzelin de Braucourt
- Ishango, 22000 and 50 years later: the cradle of mathematics?
- Artículu de Yuri Leveratto sobre'l Güesu d'Ishango
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q1077717- Multimedia: Ishango bone