Arpitania

Arpetaña

Bandera arpetana
Llema nacional: «Fier et a l'abada tanqu’a la fin»
Ciudaes más grandes	Liyon / Geneva / Grenoblo Losena / Sant-Etiève Nôchâthél / Aoûta / Chambèri Èneci / Sion / Fribôrg Rouana / Bôrg
Xentiliciu	Arpitán, Arpitanu/-a
Población	Uns 11 millones
Superficie	90.000km²

Arpetaña (n'arpetán: Arpetania, en francés: Arpitanie, n'italianu: Arpitania) ye'l nome duna rexón cultural (prencipalmente llingüística). El topónimu "Arpitania" remana de -Arp(e)s, nome col que se noma a los Alpes nel conxuntu de dialeutos arpitans (o, lo que ye lo mesmo) francoprovenzales. Arpitan refiérese lliteralmente a la xente que vive nos montes o a los pastores ; anguañu l'Arpetaña alcuéntrase dixebrada ente los siguientes estaos: Francia, Suiza ya Italia.

Mapa de l'Arpetaña (testu n'arpetán)

• A Francia correspuenden les rexones "arpitanes" de la Saboya (Savouè) -Dixebrada n'Alta Saboya (Hiôta Savouè o Savouè d'Amont) y Baxa Saboya (Savouè d'Avâl)-, Francu Condáu (Franche-Comtât), Charolais (Charolês), Beaujolois (Biôjolês), Bugey (Bugê) y el norte del Delfináu (Dôfenâ), el Forez (Forêz), Maconés (Mâconês), el Bresse (Brêsse), el Lyonnais (Liyonês) y el Dombes (Domba), parte de la Borgoña (Borgogne). (Pa meyor detái adicar el mapa adxuntu).

• En Suiza práuticamente tola Romanda o Romandía (ye dicir, la estaya francófona de la Confederación Suiza) ye parte nororiental de l'Arpetaña.

• A Italia correspuende'l Valle d'Aosta (Vâl d'Août) y la estaya alpina del Piamonte (Piemont) coincidente col nortede los Valles Valvaldenses o Valles Valdenses llamaos n'arpetán: Vâlades Arpitanes du Piemont.

Hestoria

Hestóricamente la rexón llingüístico-cultural d'Arpetaña o francoprovenzal esiste no fáctico de magar la Edá Media, yá ente los sieglos VII y IX ye acreditable la presencia dún conxuntu llingüísticu francoprovenzal, dellimitáu al noreste y al este pola llingua d'oil -precedente del francés d'anguañu- y al sur pola nomada llingua d'oc, ye dicir l'idioma occitanu; al noreste diose'l fueru de los dialeutos alamánicos y al este'l fueru de les llingües italianes del gurupu piamontés y llombardu.
Col espoxigue del poderosu estáu-nación francés pela Edá Moderna el fueru del idioma francés féxose rixu na rexón, especialmente nes sos aries urbanes (la presencia española nel Francu Condáu nun paecería significativa y tampoco fora mui significativu'l fueru del italianu nos domeños arpetanos de la Casa de Saboya por más que'l noyu de tala casa dinástica afayárase nel centru d'Arpetaña formando parte del Ducáu de Saboya).

A tou esto'l topónimu Arpetaña ye de reciente data; nos '70 del s XX el valdostán Jozé Harrieta cuña la pallabra Harpitanya pa referise a los territorios allugaos alrodiu'l Mont Blanc y la cuenca alta del Ródanu (Rôno), pa esa época'l términu ye arreyáu a un pequeñu partíu políticu -activu prencipalmente na zona italiana- nomáu Mouvement Harpitany; llueu reapruz na Suiza Romanda, la Saboya y el Francu Condáu a mercé del mayestru Xavier Gouvert, escrito yá como Arpitanya y llueu Arpetania y desprovistu de connotaciones polítiques d'índole partidaria o facciosa, ensinón col significáu de güei, prencipalmente cultural y xeográficu.

Ye de figurar que a lo llargo del s XX la llingua francoprovenzal (o arpdtán) prexara enforma nel númberu de los sos falantes ante el francés normativu y -un poco en menor grau- l'italianu normativu, mientres qu'inda nun s'afitara una llingua arpitana o francoprovenzal normativa atroxada nos estremaos territorios correspondientes a l'Arpetaña, d'otra miente, ente la zona de Roanne y Mâcon o -n'arpetán- Mâconês- esiste una zona llingüística calificada de transicional ente'l francés y l'arpetán, esta zona ye nomada Francisca o afrancesada (en francés: francisé).

Ver tamién

• Romandía
• Occitania
• Valles Occitanos

Enllaces esternos

• Arpitania.eu