Sieglu X e.C.

El mundu nel sieglu X a. C.

cazadores-pañadores      nómades pastorye      sociedad agrícoles simples      sociedaes agrícoles complexes/cacicazgos

sociedad tao      non habitáu      Área d'usu del fierro, en redol al 1000 a. C.      Área d'usu del bronce, en redol al 1000 a. C.

El sieglu X a. C. empezó'l 1 de xineru de 1000 a. C. y terminó el 31 d'avientu de 901 a. C.

Acontecimientos relevantes

• Na Península Ibérica, los fenicios realicen los sos primeros viaxes (quiciabes dende'l sieglu anterior). Períodu inicial de Tartessos (hasta'l 750 a. C.). Nesti períodu forma la cultura tartésica.
• 1000 a. C.: na India empieza la edá de fierro; desenvuélvense los reinos de Panchala, Kuru, Kosala y Videja.
• 1000 a. C.: n'España forma'l "Depósitu de la Ría d'Huelva", con oxetos de la edá de bronce (según datación actual).
• 997 a. C. (fecha tradicional): en Canaán produzse una gran revuelta de los diez tribus septentrionales contra les otres dos, depués de la muerte del unificador Salomón (según la Biblia).
• 993 a. C.: en Exiptu, el faraón Amenemope asocede a Psusenes I.
• 993 a. C.: en Grecia, el rei d'Atenes Arquipo fina tres 19 años de reináu. Ye asocedíu pol so fíu Thersipo.
• 984 a. C.: n'Exiptu, Osocor el Mayor asocede a Amenemope como rei.
• 982 a. C.: termina'l primer periodu (1197-982 a. C.) acordies con el conceutu de Sau Yung avera del I Ching.
• 978 a. C.: n'Exiptu, Siamón asocede a Osocor.
• 967 a. C.: en Iraq, Tiglatpileser II convertir en rei de Asiria.
• 965 a. C. (fecha tradicional): fina'l rei David.
• 962 a. C. (fecha tradicional): Salomón convertir en rei de les tribus d'Israel, depués de la muerte del so padre David y empecipia la construcción del Templu de Jerusalén.
• 959 a. C.: n'Exiptu, Psusenes II asocede a Siamón.
• 952 a. C.: en Atenes muerre'l rei Tersipo tres 41 años de reináu; asoceder el so fíu Forbas.
• 950 a. C. (fecha tradicional): en Jerusalén constrúyese'l Templu de Salomón.
• 950 a. C.: n'Exiptu empieza la dinastía XXII, que va durar hasta'l 730 a. C.
• 945 a. C.: en Exiptu fina Psusenes II, l'últimu rei de la Dinastía XXI d'Exiptu. Asoceder Sheshonq I, fundador de la Dinastía XXII d'Exiptu.
• 945 a. C.: n'Exiptu naz Nehemes-Bastet, cantante exipcia que vivió na XXII dinastía exipcia.
• 945 a. C.: n'Exiptu, Sheshonq I, fundador de la Dinastía XXII d'Exiptu, asocede a Psusenes II.
• 935 a. C.: en Iraq muerre'l rei Tiglatpileser II, rei de Asiria.
• 925 a. C. (fecha tradicional): n'Israel muerre Salomón, l'últimu rei de toles tribus israelites. Tres la so muerte'l reinu estremar en Judá (que'l so xefe foi Roboam) y Israel (que'l so xefe foi Jeroboam).
• 922 a. C.: en Imperiu de China China fina'l rei Mu de Zhou, de la dinastía Zhou.
• 922 a. C.: en China, Zhou Gongwang convertir en rei de la dinastía Zhou.
• 909 a. C.: n'Israel muerre Jeroboam, el primer rei de la tribu hebrea del norte; ye asocedíu pol so fíu Nadab.
• 900 a. C.: en China muerre'l Zhou Gongwang, rei de la dinastía Zhou.
• 900 a. C.: na India, el pensador relixosu Iagñavalkia compon (ensin escribir, yá que inda faltaben dellos sieglos por que los indios afayaren la escritura) el Shatápata-bráhmana, onde describe'l movimientu del Sol alredor de la Tierra.
• c. 900 a. C.: nel norte d'Italia surde la cultura de Villanova.
• c. 900 a. C.: Urartu unifícase en redol a una autoridá central.
• En Grecia suprímese la monarquía en Atenes y los dorios fundan Esparta.
• c. 900 a. C.: na actual provincia de Los Ríos (Ecuador), llega a la so rellumanza la cultura de La Chorrera. Nel centru del país, los pobladores orixinarios empiecen a edificar l'aldega de Quitu (actual Quito, la ciudá capital d'Ecuador).
• 900 a. C.: en Nubia (sur de Exiptu) fúndase'l reinu de Kush.
• Fines del sieglu X a. C.: en Lefkandi (isla de Eubea) un artesanu fai una estatua de Centauru. Na actualidá atopar nel Muséu Arqueolóxicu de Eretria (Grecia).
• En Perú desenvuélvese la cultura chavín.
• En Grecia termina la Edá Escura y empecipia el períodu xeométricu.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Sieglu X e.C..