Sideritis hyssopifolia

De Wikipedia
Sideritis hyssopifolia
té bravu
Clasificación científica
Reinu: Plantae
Subreinu: Tracheobionta
División: Magnoliophyta
Clas: Magnoliopsida
Subclas: Asteridae
Orde: Lamiales
Familia: Lamiaceae
Subfamilia: Lamioideae
Xéneru: Sideritis
Especie: S. hyssopifolia
L.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online World Flora online
[editar datos en Wikidata]

El té bravu[1] (Sideritis hyssopifolia) ye una planta de la familia de les llabiaes que crez en pacionales d'altu monte, sobre roquedos caliares. Ta estendida d'España hasta Italia.

Vista de la planta
Detalle
Nel so hábitat

Descripción[editar | editar la fonte]

Trátase d'una planta maderiza que de normal nun supera los 40 cm d'altor y crez formando matos; tien pequeñes flores marielles en forma d'espiga. Ye bien popular polos sos usos melecinales na rexón norte d'España, utilizándose como dixestivu, antidiarreico y tónicu. La medicina popular utilizó la planta en fervinchu, tintura ya inclusive en ramilletes arumosos dada'l so prestosu arume.

El so aprovechamientu o recueya incontrolaos puede poner en riesgu la sobrevivencia de les poblaciones polo qu'en Castiella y Llión atopar nel catálogu de flora protexida como Especie d'aprovechamientu reguláu, lo que significa que tien d'evitase la recueya de la planta n'estáu montés. Esto asocede con frecuencia nel Valle del Rudrón y na Sierra de Híjar onde ye una especie esquilmada polos buscadores.

Taxonomía[editar | editar la fonte]

Sideritis hyssopifolia describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 575. 1753.[2]

Etimoloxía

Sideritis: nome xenéricu que remanez del griegu "sideritis" y que puede ser traducíu lliteralmente como "el que ye o tien fierro". La planta yera conocida polos antiguos griegos, específicamente Dioscórides y Teofrasto.[3] A pesar de que Dioscórides describe tres especies, namái una (probablemente S. scordioides) créese que se refier a sideritis. Na antigüedá sideritis yera una referencia xenérica pa plantes capaces del sanamientu de firíes causaes por armes de fierro nes batalles. Sicasí otros sostienen que'l nome derivar de la forma del sépalu que s'asemeya a la punta d'una llanza.[4][5]

hyssopifolia: epítetu llatín que significa "coles fueyes de Hyssopus".[6]

Variedaes y Sinonimia
  • Sideritis scordioides var. angustifolia Benth., Labiat. Xen. Spec.: 578 (1834).
  • Sideritis scordioides var. hyssopifolia (L.) Mutel, Fl. Franç.: 42 (1836).

subsp. alavesa Obón & D.Rivera, Phanerog. Monogr. 21: 247 (1994). Del norte d'España

subsp. castellana (Sennen & Pau) Malag., Collect. Bot. (Barcelona) 38: 681 (1967). Del norte d'España y los Pirineos.

  • Sideritis castellana (Sennen & Pau) Sennen & Elias, Bol. Soc. Ibér. Ci. Nat. 31: 116 (1934).
  • Sideritis brevispica Sennen & Elias, Bol. Soc. Ibér. Ci. Nat. 31: 115 (1934).

subsp. caureliana Obón & D.Rivera, Phanerog. Monogr. 21: 264 (1994). Noroeste d'España.

  • Sideritis caureliana (Obón & D.Rivera) Coulomb, Étude Sideritis Français 2: 31 (1999).

subsp. eynensis (Sennen) Malag., Collect. Bot. (Barcelona) 38: 680 (1968). de los Pirineos.

  • Sideritis eynensis Sennen, Bol. Soc. Ibér. Ci. Nat. 31: 119 (1932 publ. 1934).
  • Sideritis pyrenaica Poir. in J.B.A.M.de Lamarck, Encycl., Suppl. 2: 383 (1811).
  • Sideritis mariae Sennen, Bol. Soc. Ibér. Ci. Nat. 31: 120 (1932 publ. 1934).

subsp. guillonii (Timb.-Lagr.) Nyman, Consp. Fl. Eur., Suppl. 2: 253 (1890). De Francia y España.

  • Sideritis guillonii Timb.-Lagr., Mém. Acad. Sci. Toulouse, VII, 4: 382 (1872).
  • Sideritis brachystachys Gand., Fl. Eur. 17: 285 (1889), opus utique oppr.

subsp. hyssopifolia. D'España a Italia.

  • Sideritis scordioides L., Syst. Nat. ed. 10, 2: 1098 (1759).
  • Sideritis alpina Vill., Hist. Pl. Dauphiné 2: 373 (1787).
  • Sideritis foetida Desf., Tabl. École Bot.: 59 (1804).
  • Sideritis fetida Poir. in J.B.A.M.de Lamarck, Encycl., Suppl. 2: 382 (1811).
  • Sideritis spinosa Benth., Cat. Pl. Pyrénées: 121 (1826).
  • Sideritis patula Dulac, Fl. Hautes-Pyrénées: 411 (1867), nom. illeg.
  • Sideritis chamaedryoides Dufour ex Willk. & Lange, Prodr. Fl. Hispan. 2: 455 (1868).
  • Sideritis integrifolia Jord. & Fourr., Ann. Soc. Linn. Lyon, n.s., 17: 137 (1869), nom. nud.
  • Sideritis jurana Jord. & Fourr., Ann. Soc. Linn. Lyon, n.s., 17: 137 (1869), nom. nud.
  • Sideritis longicaulis Jord. & Fourr., Ann. Soc. Linn. Lyon, n.s., 17: 136 (1869), nom. inval.
  • Sideritis llucida J.Gay ex Nyman, Consp. Fl. Eur.: 584 (1881).
  • Sideritis grandis Gand., Fl. Eur. 17: 285 (1889), opus utique oppr.
  • Sideritis latiuscula Gand., Fl. Eur. 17: 285 (1889), opus utique oppr.
  • Sideritis pilibunda Gand., Fl. Eur. 17: 285 (1889), opus utique oppr.
  • Sideritis platystachya Gand., Fl. Eur. 17: 285 (1889), opus utique oppr.
  • Sideritis remotior Gand., Fl. Eur. 17: 285 (1889), opus utique oppr.
  • Sideritis vagans Gand., Fl. Eur. 17: 285 (1889), opus utique oppr.
  • Fracastora scordioides (L.) Bubani, Fl. Pyren. 1: 453 (1897).

subsp. peyrei (Timb.-Lagr.) Briq., Lab. Alp. Mar.: 340 (1893). Del sur de Francia.

  • Sideritis peyrei Timb.-Lagr., Mém. Acad. Sci. Toulouse, VII, 4: 383 (1872).
  • Sideritis alpina Pourr., Mém. Acad. Sci. Toulouse 3: 328 (1788), nom. illeg.
  • Sideritis gouanii Timb.-Lagr., Mém. Acad. Sci. Toulouse, VII, 4: 382 (1872).
  • Fracastora alpestris Bubani, Fl. Pyren. 1: 456 (1897).
  • Sideritis pavillardii Sennen, Bull. Soc. Bot. France 73: 664 (1926 publ. 1927).
  • Sideritis longifolia Sennen, Bol. Soc. Ibér. Ci. Nat. 31: 118 (1932 publ. 1934).
  • Sideritis pastoris (Sennen) Sennen, Bol. Soc. Ibér. Ci. Nat. 31: 375 (1932).
  • Sideritis vidalii (Sennen) Sennen, Bol. Soc. Ibér. Ci. Nat. 31: 371 (1932).
  • Sideritis bastanitsensis Sennen, Diagn. Nouv.: 39 (1936).

subsp. santanderina D.Rivera & Obón, Phanerog. Monogr. 21: 236 (1994). del norte d'España.

  • Sideritis cantabrica Sennen & Elias, Bol. Soc. Ibér. Ci. Nat. 31: 114 (1934).

subsp. somedana Obón & D.Rivera, Phanerog. Monogr. 21: 259 (1994). del sur de Francia y norte d'España.

  • Sideritis crenata Lapeyr., Hist. Pl. Pyrénées: 331 (1813).

subsp. vizcaina Obón & D.Rivera, Phanerog. Monogr. 21: 244 (1994). De Vizcaya.[7]

Ver tamién[editar | editar la fonte]


Referencies[editar | editar la fonte]

  1. URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
  2. «Sideritis hyssopifolia». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 5 de febreru de 2015.
  3. «οικολογια ασπροποταμος». Aspropotamos.org. Consultáu'l 30 de payares de 2013.
  4. http://www.iama.gr/ethno/sideritis/tsai_tou_vounou_files/Tsai_tou_vounou_Lora%20Prokou%20_%20Eleni_Skaltsa.pdf
  5. «Evolution of Endemic Sideritis (Lamiaceae) in Macaronesia: Insights from a Chloroplast DNA Restriction Site Analysis». Systematic Botany 25 (4):  páxs. 633. 2000. doi:10.2307/2666725. 
  6. N'Epítetos Botánicos
  7. «Sideritis hyssopifolia». Royal Botanic Gardens, Kew: World Checklist of Selected Plant Families. Consultáu'l 16 d'abril de 2010.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]