Reinu d'Afganistán

	estáu desapaecíu
Bandera d'Afganistán	Escudu d'Afganistán
Alministración
Capital	Kabul
Forma de gobiernu	Monarquía constitucional
Llingües oficiales	paxtu ; Dari
Relixón oficial	Sunismu
Miembru de	ver Sociedá de Naciones ; Organización de les Naciones Xuníes ; ;
Xeografía
Coordenaes	33°N 65°E / 33°N 65°E
Economía
Moneda	afgani

El Reinu d'Afganistán (en paxtu: د افغانستان واکمنان‎; en dari: پادشاهي افغانستان‎) foi'l periodu monárquicu nel modernu Afganistán establecíu por Dost Mohammad Khan en 1826 tres la cayida d'Ayub Shah Durrani en 1823, gobernante del Imperiu Durrani (anque'l nome oficial d'esti imperiu tamién yera Reinu d'Afganistán,^[1] el so territoriu yera muncho más estensu). La monarquía afganistana dexó d'esistir en 1973, cuando l'últimu rei foi derrocáu y quedóse a vivir nel exiliu.

Historia[editar | editar la fonte]

El Gran Xuegu[editar | editar la fonte]

La primer dómina del Reinu, dacuando conocida como Emiratu (pol títulu de Emir qu'ostentó'l monarca afganistanu hasta 1926) tuvo signada pol Gran Xuegu»: la disputa ente los intereses del Imperiu rusu y l'Imperiu británicu. Ente 1839 y 1842 tuvo llugar la Primer guerra anglu-afganistana, mientres la cual los británicos ocuparon Afganistán y trataron de torgar el expansionismo rival de los rusos; sicasí, nun llograron derrocar a Dost Mohammad Khan.

Tres la muerte d'esti monarca en 1863, foi asocedíu pol so fíu Shir Alí, quien trés años más tarde foi derrocáu pol so hermanu mayor Mohammad Afzal Khan. En 1868 Shir Alí tornó al poder, pero foi atacáu polos rusos; los británicos tamién invadieron y obligaron a retirase a los zaristes. El nuevu emir, Mohammad Yaqub Khan, trató de contentar a los rusos empobinando un pocu a esi imperiu la so política esterior, pero foi derrocáu polos británicu, quien impunxeron a Abdur Rahman Khan y fixeron qu'ésti acepte en 1893 la «Llinia Durand», frontera sur d'Afganistán que provocó la división política del pueblu paxtu y l'anexón d'un terciu del país a la colonia de la India Británica. Abdur Rahman tuvo que faer frente a munches rebeliones.

Abdur Rahman foi asocedíu pol so fíu Habibullah Khan, quien robló un tratáu en 1905, depués de la Segunda Guerra Anglu-Afganistana, confirmando que les rellaciones esteriores d'Afganistán yeren controlaes pol Reinu Xuníu. En 1919 foi asesináu mientres una intriga del so hermanu Nasrulá, quien foi deteníu por Amanulá, nuevu emir.

Independencia definitiva[editar | editar la fonte]

Amanulá proclamó la independencia y obligó a que'l Reinu Xuníu reconocer col Tratáu de Rawalpindi depués de la Tercer Guerra Anglu-Afganistana. Amanulá alióse internacionalmente cola apocayá fundada Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques y llevó a cabu numberoses reformes sociales, polítiques y económiques.^[2] En 1926 camudó'l títulu del monarca de Amir a Padshah. Tuvo que faer frente a delles rebeliones fomentaes polos británicu.^[3]

En 1929 el caudiellu rebalbu Habibulá Kalakani derrocar y foi proclamáu Amir, pero foi tamién derrocáu por Mohammad Nadir Shah, quien reinó hasta 1933, cuando foi asesináu y asocedíu pol so fíu Mohammed Zahir Shah.

Zahir Shah estableció'l primer parllamentu afganistanu en 1965, dómina de lliberación social y fermentadura política. Foi derrocáu pol príncipe Mohammed Daud Khan, quien proclamó la república en 1973.

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Monarques d'Afganistán

Referencies[editar | editar la fonte]

Bibliografía[editar | editar la fonte]

Jan-Heeren Grevemeyer: Afghanistan: Sozialer Wandel und Staat im 20. Jahrhundert. VWB-Verlag, Berlín, 1989, ISBN 978-3-927408-24-1.
Karl Y. Meyer y Shareen Blair Brysac: Tournament of shadows, The great game and the race for empire in central asia. 1999, ISBN 1-58243-028-4.
Philip J. Haythornthwaite: The Colonial Wars Source Book. ISBN 978-1-85409-436-0.
Daniel Gomà: Hestoria d'Afganistán: de los oríxenes del Estáu afganistanu a la cayida del réxime talibán. Publicaciones de la Universidá de Barcelona, 2011, ISBN 978-84-475-3484-5.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]

[1] History of Afghanistan, por Abdul Sabahuddin.

[2] Afghanistan: a country study, por Library of Congress. Federal Research Division.

[3] How did Nadir apuerta the throne?

[1]

[2]

[3]