Pendón de San Isidoro

El pendón de San Isidoro o pendón de Baeza ye un emblema vexilológico del tercer cuartu del sieglu XIV qu'amuesa a Isidoro de Sevilla como caballeru guerreru, reflexando una lleenda consolidada a finales del sieglu XIII sobre tomar de Baeza nuna batalla qu'ayudaría a ganar el santu lletráu en 1147. Topar so estrictes midíes de caltenimientu y seguridá nel Muséu de la Real Colexata Basílica de San Isidoro, en Llión. Anguaño'l pendón ye consideráu reliquia nacional^{[ensin referencies]}, concediéndose-y honores de Capitán Xeneral y alférez perpetuu na persona del Xefe del Estáu español: Xuan Carlos I.

Los elementos figuraos nel pendón, orixinalmente dispuestos nuna bandera farpada, reestructurar nel añu 1900 disponiéndose nun pañu de tafetán carmesí adamascáu:

La imaxe armada del santu sevillanu a caballu.
Una nube de la cual sale una mano qu'empuña una espada, más una estrella que la surmonta n'alusión a Santiago'l Mayor.
Representaciones heráldiques de Castiella y Llión.

Historia

Les fontes históriques primaries fiables confirmen, contrariamente a lo que sostién la lleenda, que Baeza nun foi conquistada en 1147, sinón que se rindió por capitulación. Per otru llau, la datación a partir de la versión llexendaria aportada en tradicional que fechaba'l pendón en tiempos d'Alfonso VII ye incorreuta. A esti respectu, la presencia de les armes del Reinu de Castiella, que son posteriores a 1231, constituyíen un anacronismu resalváu por aciu el recursu a esplicar la so presencia como productu d'una interpolación posterior que, sicasí, nunca foi demostrada. Con éses el pendón foi probablemente ellaboráu, na so configuración primitiva, con posterioridá a la lleenda haxográfica del sieglu XIII que consolidó, a finales de dichu sieglu, los elementos que na segunda metá del sieglu XIV (probablemente ente 1350 y 1375) quedaríen reflexaos na ellaboración del pendón isidoriano, que tuvo llugar por cuenta de la refundación d'una cofradería que, primeramente, solo foi d'ayuda y sufraxu a los difuntos d'esta sociedá y nun tenía nengún cometíu militar.

Lleenda

El pendón reflexa una lleenda de finales del sieglu XIII que rellata cómo nel branu de 1147, cuando les tropes d'Alfonso VII avanzaben escontra Almería, viéronse frenaes pola resistencia musulmana na ciudá de Baeza. L'exércitu cristianu preparó un cercu militar en redol a la ciudá col fin de conquistala, pero la resistencia musulmana esbarató les mires d'Alfonso VII, hasta'l puntu de que les huestes lleoneses consideraron llevantar el cercu a la ciudá. Nesi momentu, cunta la lleenda que San Isidoro intervieno en sofitu de los cristianos, y de esta forma l'emperador acabó entrando triunfante en Baeza el 25 de xunetu, día de Santiago.^[1]

El pendón na batalla de Guadalhorce

El 29 d'agostu de 1326, mientres el reináu d'Alfonso XI de Castiella, les tropes castellanes a les órdenes del célebre escritor Don Juan Manuel, nietu de Fernando III, ganaron a les fuercies del reinu de Granada, dirixíes pol xeneral Ozmín, na batalla de Guadalhorce,^[2] onde perdieron la vida unos 3.000 musulmanes.^[3] Y en la Gran Crónica d'Alfonso XI conseñóse qu'en dicha batalla'l pendón de Baeza foi rotu polos granadinos y que l'alférez que lu llevaba, que'l so nome nun ye mentáu, morrió defendiéndolo,^[4] y l'historiador Joseph O'Callaghan afirmó que'l pendón rotu foi'l célebre Pendón de San Isidoro, conocíu tamién como Pendón de Baeza, y que esta ye la primer vegada en que dichu pendón foi mentáu nel sieglu XIV pol so usu nuna batalla.^[5] Sicasí, yá que el pendón ta datáu ente 1350 y 1375, ye imposible que l'usáu na batalla de Guadalhorce fuera l'anguaño llamáu pendón de Baeza o de San Isidoro.^[6]

Diversos historiadores señalen que l'alférez mayor de Baeza, Pedro Martínez de Xódar, foi'l que morrió heroicamente defendiendo'l pendón de la so ciudá na batalla de Guadalhorce,^[7] y tamién afirmen qu'en perdiendo les manes, l'alférez sostener colos sos brazos amputaos hasta que morrió,^[8] y que por cuenta de la so fazaña los sos descendientes usaron l'apellíu Alférez de Jódar.^[7]^{[lower-alpha 1]}

Memoria actual

Por cuenta de la so gran importancia histórica pa Llión, una de les cais d'esta ciudá lleva'l so nome: cai del Pendón de Baeza.

El 31 de mayu de 2012, la ciudá de Baeza concedió la so medaya d'oru a la Bien Pernomada, Real ya Imperial Cofradería del Milagrosu Pendón de San Isidoro.^[9]

Notes

↑ Fernando González-Doria conseñó na so Diccionariu heráldicu y nobiliariu de los Reinos d'España que los descendientes del alférez Pedro Martínez de Xódar usaron l'apellíu Alférez de Xódar y consiguieron un privilexu de nobleza del rei Alfonso XI de Castiella, que sería más tarde confirmáu por Enrique III. Y tamién afirmó que nel escudu d'armes d'esta familia apaez, sobre un campu d'oru, un moral de sinople con frutu de gules y dos cuervos de sable asitiaos al pie del moral, arrodiáu tou ello con una bordura de gules y con ocho sotueres d'oru. Cfr. González-Doria (2000), p. 378.

Referencies

↑ Leonoticias.com (8 de xunu de 2012) (en castellanu). Avenida lleonesa-En-Baeza-vn99821-vst216 Una avenida 'lleonesa' en Baeza. Llión: Dende Llión al Mundu. http://www.leonoticias.com/frontend/leonoticias/Una Avenida lleonesa-En-Baeza-vn99821-vst216. Consultáu'l 19 de xunu de 2017.
↑ Vázquez Campos, 2006, p. 312.
↑ O'Callaghan, 2011, p. 149.
↑ Catalán, 1977, páxs. 388-389.
↑ O'Callaghan, 2011, p. 150.
↑ Montaner Frutos, 2009.
↑ ^7,0 ^7,1 Barea López, 2012, p. 37.
↑ Vega Gutiérrez, 1953, p. 40.
↑ (en castellanu) La Cofradería del Pendón de San Isidoro yá cunta con monolitu conmemorativo en Baeza. Corporación de Medios d'Andalucía. 11 de xunu de 2012. Archivado del original el 2012-06-15. https://web.archive.org/web/20120615095844/http://baeza.ideal.es/mundu-cofrade/466-la-cofradia-del-pendon-de-san-isidoro-y%C3%A1-cunta-con-monolitu-conmemorativo-en-baeza.html. Consultáu'l 19 de xunu de 2017.

Bibliografía

Barea López, Óscar (2012). Heráldica y xenealoxía de Cabra de Córdoba, Doña Mencía y Monturque y de los sos enllaces (ss. XV-XIX), 1ª, Madrid: Bubok Publishing, S.L.. ISBN 978-84-686-1771-8.

Catalán, Diego (1977). Cátedra Seminariu Menéndez Pidal: Gran Crónica d'Alfonso XI, 1ª, Madrid: Editorial Gredos. ISBN 84-600-0796-0.

Montaner Frutos, Alberto. escritu en Zaragoza. «El Pendón de San Isidoro o de Baeza: sustentu llexendariu y constitución emblemática». Emblemata: Revista aragonesa d'emblemática (Institución Fernando'l Católicu) (15): páxs. 29-70. ISSN 1137-1056. http://ifc.dpz.es/recurso/publicaciones/29/55/03montaner.pdf. Consultáu'l 24 d'abril de 2014.

O'Callaghan, Joseph F. (2011). The Xibraltar Crusade: Castile and the Battle for the Strait, The Middle Ages Series and UPCC book collections on Project MUSE, 1ª (n'inglés), Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 0812204638.

Vázquez Campos, Braulio (2006). Los adelantraos mayores de la frontera o Andalucía (Sieglos XIII-XIV), 1ª, Cames: Diputación de Sevilla. ISBN 84-7798-230-9.

Vega Gutiérrez, José (1953). «El Santu Reinu y la so reacción frente a la historia». Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses (Xaén: Institutu d'Estudios Giennenses) (1): páxs. 17-56. ISSN 0561-3590. http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2081884. Consultáu'l 20 d'abril de 2014.

Enllaces esternos

[1] Archiváu 2016-03-16 en Wayback Machine

El pendón de San Isidoro y la so cofradería visiten la tumba del rei Alfonso VII na catedral de Toledo. Archiváu 2015-09-23 en Wayback Machine

[9] Fernando González-Doria conseñó na so Diccionariu heráldicu y nobiliariu de los Reinos d'España que los descendientes del alférez Pedro Martínez de Xódar usaron l'apellíu Alférez de Xódar y consiguieron un privilexu de nobleza del rei Alfonso XI de Castiella, que sería más tarde confirmáu por Enrique III. Y tamién afirmó que nel escudu d'armes d'esta familia apaez, sobre un campu d'oru, un moral de sinople con frutu de gules y dos cuervos de sable asitiaos al pie del moral, arrodiáu tou ello con una bordura de gules y con ocho sotueres d'oru. Cfr. González-Doria (2000), p. 378.

[1] Leonoticias.com (8 de xunu de 2012) (en castellanu). Avenida lleonesa-En-Baeza-vn99821-vst216 Una avenida 'lleonesa' en Baeza. Llión: Dende Llión al Mundu. http://www.leonoticias.com/frontend/leonoticias/Una Avenida lleonesa-En-Baeza-vn99821-vst216. Consultáu'l 19 de xunu de 2017.

[FOOTNOTEVázquez_Campos2006{{{c}}}312-2] Vázquez Campos, 2006, p. 312.

[FOOTNOTEO'Callaghan2011{{{c}}}149-3] O'Callaghan, 2011, p. 149.

[FOOTNOTECatalán1977{{{c}}}388-389-4] Catalán, 1977, páxs. 388-389.

[FOOTNOTEO'Callaghan2011{{{c}}}150-5] O'Callaghan, 2011, p. 150.

[FOOTNOTEMontaner_Frutos2009{{{c}}}-6] Montaner Frutos, 2009.

[FOOTNOTEBarea_López2012{{{c}}}37-7] 7,0 ^7,1 Barea López, 2012, p. 37.

[FOOTNOTEVega_Gutiérrez1953{{{c}}}40-8] Vega Gutiérrez, 1953, p. 40.

[10] (en castellanu) La Cofradería del Pendón de San Isidoro yá cunta con monolitu conmemorativo en Baeza. Corporación de Medios d'Andalucía. 11 de xunu de 2012. Archivado del original el 2012-06-15. https://web.archive.org/web/20120615095844/http://baeza.ideal.es/mundu-cofrade/466-la-cofradia-del-pendon-de-san-isidoro-y%C3%A1-cunta-con-monolitu-conmemorativo-en-baeza.html. Consultáu'l 19 de xunu de 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[lower-alpha 1]

[9]