Matarrubia
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Matarrubia | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Castiella-La Mancha | ||||
Provincia | provincia de Guadalaxara | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Matarrubia (es) | Juan Pablo Carpintero Sanz | ||||
Nome oficial | Matarrubia (es)[1] | ||||
Códigu postal |
19... | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 40°52′06″N 3°17′27″W / 40.868333333333°N 3.2908333333333°O | ||||
Superficie | 28.21 km² | ||||
Altitú | 859 m | ||||
Llenda con | Valdepeñas de la Sierra, Puebla de Valles, Puebla de Beleña, Malaguilla, Fuentelahiguera de Albatages y Villaseca de Uceda | ||||
Demografía | |||||
Población |
70 hab. (2023) - 43 homes (2019) - 27 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0% de provincia de Guadalaxara | ||||
Densidá | 2,48 hab/km² | ||||
Matarrubia ye un conceyu español de la provincia de Guadalaxara, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Tien una superficie de 28,21 km² con una población de 46 habitantes y una densidá de población de 1,74 hab/km².
Etimoloxía
[editar | editar la fonte]Toponímicamente, el so nome vien de la gran cantidá de rebollos y coscojas qu'hai nel términu municipal, árboles que tomen ciertu color amarellentáu, d'ende que se-yos llamara "los matos rubios", esto ye, les plantes marielles, y de ende derivó nel actual Matarrubia. La toponimia del llugar ye yá anterior a la Edá Moderna, teniéndose constancia del nome dende'l medievu.[2]
Símbolos
[editar | editar la fonte]Según l'informe unviáu a la Real Academia de la Historia y a la Xunta de Castiella-La Mancha l'escudu heráldicu municipal descríbese como sigue:
«Escudu español, partíu. Primero, en campu de sinople, caña de coscoja n'oru, que ye de Matarrubia. Segundu, en campu d'azur, cabeza de perru en plata briznado de sable sobre pila bautismal, tamién en plata, que ye de Canrayado. Al timbre, corona real zarrada»[3]
Significáu del escudu:[4]
-Primero: El campu de sinople fai referencia a la rellación agrícola cola naturaleza de los vecinos de la villa, tradicionalmente llabradores y pastores. La fueya de coscoja n'oru fai referencia a la tradición oral qu'esiste na villa d'atribuyir l'orixe del so nome a los matos rubios”, esto ye, les cañes secu y amarellentáu de les coscojas, árbol bien abondosu nel términu municipal.
-Segundu: En campu d'azur, cabeza de perru briznado, faciendo referencia al despobláu de Canrayado, según la pila bautismal que se caltién na ilesia parroquial de Matarrubia, y que según la tradición traer de Canrayado cuando ésti se despobló.
Una esplicación complementaria del color de los campos (sinople y azur) vien significar la situación xeográfica de Matarrubia como últimu pueblu de la contorna del Campu, siendo pos puerta ente'l Campu (campu de sinople) y la Serranía (campu d'azur).
L'escudu heráldicu municipal foi aprobáu'l 8 de payares de 2011 cola siguiente descripción:
«Escudu partíu: Unu, de verde, una caña de coscoja d'oru; Dos d'azul, una pila bautismal acompañada en xefe per una cabeza de perru de lo mesmo. Se timbra cola corona real d'España.»[5]
Xeografía
[editar | editar la fonte]Matarrubia ta asitiáu dientro de la Campu de Guadalaxara, xunto a les estribaciones de la Serranía. El so territoriu llinda al norte con Puebla de Valles, al sur con Malaguilla, al este con Puebla de Beleña, y al oeste con Villaseca de Uceda y Casa de Uceda. Entiende'l so términu trés estribaciones principales o pequeños pandos, que son les paraxes de la Muela, el Chaparral y el Llanu. Dambos trés delimitan la topografía de la redolada, una y bones la villa asitiar nel valle entendíu polos mesmos. Matarrubia cunta con un cursu principal d'agua que pasa pol cascu urbanu, el llamáu "regueru Matarrubia", afluente del Jarama que pel branu ta secu pero pel hibiernu llega a tener un pequeñu caudal constante.
Noroeste: Valdepeñas de la Sierra | Norte: Puebla de Valles | Nordeste: Puebla de Beleña |
Oeste: Casa de Uceda | Este: Puebla de Beleña | |
Suroeste Villaseca de Uceda | Sur: Malaguilla | Sureste: Robledillo de Mohernando |
Demografía
[editar | editar la fonte]La so población fai escasos 40 años yera de 400 vecinos. Güei día, tres l'éxodu rural del campu na segunda metá del sieglu XX, apenes queda menos d'un centenar de vecinos nel pueblu.
1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2009 | 2013 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
55 | 50 | 48 | 51 | 61 | 57 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: .) |
Gráfica d'evolución demográfica de Matarrubia ente 1900 y 2017 |
Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[6] Población según el padrón municipal de 2017 del INE. |
Historia
[editar | editar la fonte]Perteneciente mientres el medievu al Común de Villa y Tierra de Uceda hasta la dómina de los Austrias, foi-y concedíu'l títulu de Villa por Felipe II mientres el so reináu, a partir del cual foi villa independiente, llegando a tener xulgaos y cárcel propios nel sieglu XVI, cuntando naquella dómina en redol a los 120 vecinos (aproximao 433 habitantes).[2]
Matarrubia caltuvo'l so estatus de villa dende'l sieglu XVI hasta'l sieglu XX, onde a mediaos de sieglu empezó a sufrir una gran despoblación escontra Guadalaxara, o inclusive dellos vecinos emigraron al sur de Francia o'l norte d'Alemaña.
Anguaño'l conceyu beneficiar de la cercanía a la capital provincial y a Madrid, viendo nuevos desarrollos urbanos que, magar bien llindaos, atraxeron yá a dalguna familia nueva al pueblu, lo que consiguió qu'haya una decena de neños de distintes edaes.
Patrimoniu
[editar | editar la fonte]Matarrubia cuenta, como patrimoniu más señaláu, la ilesia parroquial de San Bartolomé, fábrica del sieglu XVI en piedra caliar y mampostería, tamién de piedra, almirable pol so altor. Con una única nave en planta, ésta consta d'una bóveda de piedra, que sustitúi al artesonado de madera que se perdió nuna pavorosa quema qu'afaró'l templu en 1820. En 1908 la ilesia entá s'atopaba en ruines.[7]
La ilesia parroquial cuenta, amás, con un reló de sol grabáu na piedra d'unu de los contrafuertes, onde puede lleese el nome del canteru que lu grabó y la fecha: "Mathias Sanchez, Anu de 1743".
Amás, la villa tien la mayor concentración de sufreres centenaries de la provincia de Guadalaxara, y una de les mayores d'España. La edá media-averada de les sufreres roda ente los 200-300 años.[8]
Fiestes y tradiciones
[editar | editar la fonte]La so principal celebración coincide cola Cruz de Mayu (primer fin de selmana del mes), onde se celebren les fiestes n'honor al Santu Cristu de l'Agonía, patrón de la villa. Mientres estes fiestes mayores hai conciertos de música, actividaes infantiles, concursos de pintura, etc, amás de los actos relixosos. Coles mesmes, pa estes fiestes suélense poner los tradicionales "mayos", árboles nuevos nos balcones de les moces. Como la despoblación traxo la perda de munches tradiciones populares, asítiase simbólicamente un únicu mayu na Plaza Mayor del conceyu.
A finales d'agostu tien llugar la fiesta de San Bartolomé Apóstol, titular de la parroquia, y onde se lleva a cabu un pasacalles con dulzaines y una comida popular que rexunta a tolos vecinos.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ 2,0 2,1 González de Marcos, Pedro (2005). Matarrubia n'Imagen.
- ↑ Sanz García, José Manuel (2011). Informe Históricu sobre Escudo y Bandera de Matarrubia. p. 3.
- ↑ Sanz García, José Manuel (2011). Informe Históricu sobre Escudo y Bandera de Matarrubia. p. 4.
- ↑ «ORDE de 08/11/2011, de la Conseyería de Presidencia y Alministraciones Públiques, pola que s'aprueba l'Escudu Heráldicu del conceyu de Matarrubia de la provincia de Guadalaxara».
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842 - Matarrubias». Consultáu'l 4 de de xineru de 2013.
- ↑ La Llectura Dominical. 21 de payares de 1908. p. 2.
- ↑ Herrera Casado, Antonio (1983). Crónica y Guía de la Provincia de Guadalaxara.
Bibliografía adicional
[editar | editar la fonte]- La Vivienda Rural en Guadalaxara nel sieglu XVI según les "Rellaciones Topográfiques de Felipe II" (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- Crisis de la comunidá rural y señoríu: el casu de Uceda (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- Ficha municipal de Matarrubia (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).