Maratón
Una maratón o un maratón[1] ye una carrera de llarga distancia que consiste en correr una distancia de 42.195 metros (42 km y 195 m). Forma parte del programa d'atletismu nos Xuegos Olímpicos dende Atenes 1896, na categoría masculina, y dende Los Angeles 1984, na categoría femenina.
El so orixe atopar nel mitu de la xesta del soldáu griegu Filípides, quien nel añu 490 e. C. morrería de fatiga en corriendo unos 37 km dende Maratón hasta Atenes p'anunciar la victoria sobre l'exércitu persa. En realidá Filípides percorrió'l camín dende Atenes hasta Esparta pa pidir refuerzos, lo que seríen unos 213 quilómetros. Aun así, el mitu ganó muncha popularidá sobre lo que realmente asocedió.
Oríxenes: la batalla de Maratón
[editar | editar la fonte]La carrera inspirar en rellatos de la batalla de Maratón, que tuvo llugar en 490 e. C., na que los griegos ganaron a los perses. Heródoto fala de la fazaña de Fidípides, que percorrió más de 200 quilómetros p'avisar a los espartanos del desembarcu persa en Maratón.[2] Plutarcu, sicasí, afirma qu'un heraldu llamáu Tersipo o Eucles foi unviáu de Maratón a Atenes p'avisar de la victoria, corrió forníu coles sos armes y morrió n'anunciando la noticia.[3] Luciano atribúi esa carrera a Filípides.[4] Amás, Heródoto tamién rellata la marcha de los hoplitas atenienses, xusto dempués de la victoria, dende Maratón a Atenes, pa torgar el desembarcu persa en Falero.[5]
El filólogu Michel Bréal foi'l que propunxo a Pierre de Coubertin la celebración d'una carrera llamada maratón dientro del programa de los modernos Xuegos Olímpicos[6] y afitóse la distancia de la carrera en 40 km, anque esiste una carrera añal n'homenaxe a la xesta rellatada por Heródoto denomada Espartatlón (Spartathlon), que percuerre la distancia dende Atenes a Esparta.[7]
Maratón olímpicu
[editar | editar la fonte]Nos xuegos d'Atenes 1896 inauguraos pol barón Pierre de Coubertin incorporóse la carrera de maratón, n'honor al mitu griegu.
Nestos primeres Xuegos Olímpicos el gran héroe foi'l ganador de la prueba de maratón, un vendedor d'agua griego llamáu Spiridon Louis, que foi escoyíu casi por obligación por un oficial del exércitupijk jnu jun jnjnuioh gdg f gcvtft fiytfvtgv itycvytgc
El llargor modernu de 42 195 metros data de los Xuegos Olímpicos de Londres 1908 y la reina estableció, ensin querelo, esta distancia como la distancia oficial de la carrera de resistencia por antonomasia. Esta distancia ye la que dixebra la ciudá inglesa de Windsor del estadiu White City, en Londres. Los dos mil cientu noventa y cinco metros fueron añadíos al entamu, por que la llargada fora frente al balcón real del Palaciu de Windsor. La distancia quedó establecida definitivamente como única oficial nel congresu de la IAAF celebráu en Xinebra en 1921, antes de los Xuegos Olímpicos de París 1924.[8]
Primeramente toes los maratones yeren masculines. Les carreres femenines empezaron na década de 1970 y güei casi toes inclúin una modalidá pa muyeres. El maratón femenín foi introducida nel calendariu olímpicu per primer vegada nos Xuegos de Los Angeles '84.
Inclusión de la muyer
[editar | editar la fonte]Por llargu tiempu, tres l'establecimientu del maratón olímpicu, nun hubo carreres de llarga distancia que dexaren la participación femenina. A pesar d'ello, delles muyeres como Stamata Revithi incursionaron na distancia del maratón anque ensin ser incluyíes en resultancies oficiales.[9] Marie-Louise Ledru foi reconocida como la primer muyer en completar el maratón, fazaña que realizó nel añu 1918. Pela so parte, Violet Piercy ye reconocida como la primer muyer oficialmente cronometrada na prueba nel añu 1926.
Arlene Pieper convertir na primer muyer qu'oficialmente terminó un maratón n'Estaos Xuníos al completar el maratón Pikes Peak en Manitou Springs, Colorado nel añu 1959.[10]
Kathrine Switzer foi la primer muyer en correr, de manera oficial con númberu de participante, la maratón de Boston. Sicasí, Switzer fuera aceptada por una inadvertencia mientres el procesu d'inscripciones polo que se-y consideró en “flagrante violación de les regles” y foi tratada como una intrusa una vegada que s'afayó l'error.[11] Sicasí, dende l'añu anterior (1966) Bobbi Gibb completara'l maratón de Boston anque de manera estraoficial polo qu'años más tarde foi reconocida pola Boston Athletic Association como la ganadora de la categoría femenil pal añu de 1966 según pa los de 1967 y 1968.[12]
En 2015 Afganistán entamó'l so primer maratón y ente tolos participantes había una muyer, Zainab de 25 años, quien se convirtió na primer muyer afganistana en correr un maratón nel so propiu país.[13]
Top diez meyores atletes de tolos tiempos
[editar | editar la fonte]Homes
[editar | editar la fonte]Actualizáu a 25/09/2016
Ranking | Tiempu !Atleta !País
|
Fecha !Llugar | |||
---|---|---|---|---|---|
1 | 2:02:57 | Dennis Kimetto | Kenia | 28 de setiembre de 2014 | Berlín |
2 | 2:03:03 | Kenenisa Bekele | Etiopía | 25 de setiembre de 2016 | Berlín |
3 | 2:03:05 | Eliud Kipchoge | Kenia | 24 d'abril de 2016 | Londres |
4 | 2:03:13 | Wilson Kipsang Kiprotich | Kenia | 25 de setiembre de 2016 | Berlín |
4 | 2:03:13 | Emmanuel Mutai | Kenia | 28 de setiembre de 2014 | Berlín |
6 | 2:03:23 | Wilson Kipsang Kiprotich | Kenia | 29 de setiembre de 2013 | Berlín |
7 | 2:03:38 | Patrick Makau Musyoki | Kenia | 25 de setiembre de 2011 | Berlín |
8 | 2:03:45 | Dennis Kimetto | Kenia | 13 d'ochobre de 2013 | Chicago |
9 | 2:03:51 | Stanley Biwott | Kenia | 24 d'abril de 2016 | Londres |
10 | 2:03:52 | Emmanuel Mutai | Kenia | 13 d'ochobre de 2013 | Chicago |
Muyeres
[editar | editar la fonte]Ranking | Tiempu !Atleta !País
|
Fecha !Llugar | |||
---|---|---|---|---|---|
1 | 2:15:25 | Paula Radcliffe | Reinu Xuníu | 13 d'abril de 2003 | Londres |
2 | 2:17:01 | Mary Jepkosgei Keitany | Kenia | 23 d'abril de 2017 | Londres |
3 | 2:18:20 | Liliya Shobukhova | Rusia | 9 d'ochobre de 2011 | Chicago |
4 | 2:18:37 | Mary Jepkosgei Keitany | Kenia | 22 d'abril de 2012 | Londres |
5 | 2:18:47 | Catherine Ndereba | Kenia | 7 d'ochobre de 2001 | Chicago |
6 | 2:18:58 | Tiki Gelana | Etiopía | 15 d'abril de 2012 | Rotterdam |
7 | 2:19:12 | Mizuki Noguchi | Xapón | 25 de setiembre de 2005 | Berlín |
8 | 2:19:19 | Irina Mikitenko | Alemaña | 28 de setiembre de 2008 | Berlín |
9 | 2:19:31 | Aselefech Mergia | Etiopía | 27 de xineru de 2012 | Dubái |
10 | 2:19:34 | Lucy Kabuu | Kenia | 27 de xineru de 2012 | Dubái |
Campeones mundiales
[editar | editar la fonte]Medayistes nel Campeonatu Mundial d'Atletismu.
Masculín
[editar | editar la fonte]Femenín
[editar | editar la fonte]Maratones nel mundu
[editar | editar la fonte]Maratones mayores
[editar | editar la fonte]Los World Marathon Majors son una competición internacional qu'arrexunta, dende 2006, a los seis maratones más prestixosos del mundu:
- Maratón de Berlín: rexunta a unos 40 000 corredores. La primer edición foi en 1973. Realízase en setiembre.[necesita referencies]
- Maratón de Boston: ye la más antigua de los maratones añales; data del añu 1897. Cada tercer llunes d'abril esperar a 22 000 participantes. Conozse como'l maratón de los maratonistas, yá que pa poder inscribise ye necesariu acreitar un determináu tiempu acordies cola edá del participante, consiguíu nun maratón internacional nel añu previu, anque yá esisten otres formes de rexistru ensin necesidá de dar los tiempos.[ensin referencies]
- Maratón de Chicago: cada ochobre espérense 50 000 corredores. La primer vegada que se realizó foi en 1977.[necesita referencies]
- Maratón de Londres: axunta a 49 000 participantes. La so primer edición data del añu 1981. Celebrar n'abril.[necesita referencies]
- Maratón de Nueva York: ye una de les más masives; añalmente participen unes 50 000 persones. La primer edición foi nel añu 1970, con 127 corredores. Usualmente correr en payares de cada añu.[14]
- Maratón de Tokiu: Ye'l maratón mayor más moderna, creáu en 2007.
Otros maratones destacaos
[editar | editar la fonte]- España *
Maratón d'Asturies - Valle del Nalón / Maranalón: entamar dende 1989, con dos años d'intervalu y recuperáu anguaño como MaraNalón, na primer selmana de xunu.[necesita referencies]
- Maratón de Barcelona: realizar dende 1979, primer domingu de marzu de cada añu. En 2016 participaron 20 287 persones.[15]
- Maratón nocherniegu de Bilbao: realizar dende 2009. Salida y llegada nel Muséu Guggenheim Bilbao, tien la particularidá de correse de nueche. Rexunta a unos 4000 corredores. Realizar n'ochobre.[necesita referencies]
- Maratón de Castellón: va celebrase cada avientu, dende 2010, con mayor ésitu que'l de la ciudá d'avientu. MDS
- Maratón de Gran Canaria: maratón pel hibiernu, a 20 graos centígrados. Apostar en xineru en Les Palmes de Gran Canaria.[necesita referencies]
- Maratón de Madrid: realizar dende 1977, nel últimu domingu d'abril de cada añu. Participen unes 14 000 persones. Ta homologada pola IAAF como Silver Road Race.
- Maratón de Málaga: Prueba homologada pola RFEA, celébrase cada 6 d'avientu, beneficiándose de les nidies temperatures de la Costa del Sol.[16]
- Maratón de San Sebastián-Donostia: Con una participación d'unes 4000 persones, apostar en payares.[17]
- Maratón de Sevilla: realizar dende 1984 nel últimu domingu de febreru. El circuitu ta homologado pola IAAF como Golden Road Race dende la so edición de 2018. Tien la salida y meta nel Estadiu Olímpicu, onde Abel Antón repitió'l so lideralgu como campeón del mundu de maratón.[18]
- Maratón de Valencia: Celebrar nel mes de payares, dende 1981. Dende 2016 ta homologado pola IAAF como Golden Road Race.[19]
- Maratón de Zaragoza, realizada dende la esposición internacional de 2008.
- Europa *
Maratón d'Estocolmu: la primer edición foi en 1979 y acabar unos 22 000 corredores. Realizar en xunu.[necesita referencies]
- Maratón de Porto: realizar dende 2005, n'ochobre de cada añu.[necesita referencies]
- Maratón de París: 35 000 corredores axunten cada añu n'abril. La primera realizar en 1976.[necesita referencies]
- Maratón de Rotterdam: realizar dende 1981, n'abril de cada añu. Participen unes 20 000 persones.[necesita referencies]
- América Llatina *
Maratón de Buenos Aires. Nel añu 2009 apostóse la 25ª edición, qu'amás foi Campeonatu Suramericanu. Ver video[necesita referencies]
- Maratón del Gran Concepción: maratón de primavera que se cuerre mientres el mes d'ochobre nel centru de Chile, na zona del Gran Concepción qu'integra les comuñes de Talcahuano, Hualpén, Chiguayante y Concepción. Crucia'l ríu Biobío, el más anchu del país. [4] Archiváu 2012-10-05 en Wayback Machine
- Maratón de la Ciudá de Méxicu: realizar dende 1983, na última selmana d'agostu. Na edicion de 2016 participaron unes 35.000 persones.[20]
- Maratón de Monterrey: axunta cerca de 8000 corredores, que faen un percorríu poles principales cais del área metropolitana de Monterrey, N.L. Méxicu y San Pedro Gaza García, N.L. Méxicu, teniendo la so salida y meta nel parque Fundidora.
- Marabana: Maratón de la Habana, capital cubana. Tuvo la so primer edición en 1987. Cuérrese'l tercer domingu de payares. Tien el so orixe y fin na Habana Vieya, frente a la escalinata del Capitoliu Nacional. Contién les pruebes de mediu maratón (21 quilómetros y 97.5 metros) y el maratón completu (42 quilómetros y 195 metros). N'años posteriores ampliar a les ciudaes de Santiago de Cuba, Camagüey, Matanzas y Santa Clara, renombrándose como MaraCuba, anque'l nome de Marabana persiste na tradición. Dende hai más d'una década axunta a más de 30 000 corredores na so arrancada.
- Maratón de Santiago: Participen 28 000 corredores cada abril (dende 2012). Correr por primer vegada nel añu 2007. MDS
- Maratón Internacional a la Bandera: en Rosario (Arxentina).[21]
- Maratón Internacional de Viña del Mar: Celébrase cada añu, dende l'añu 2013 nes cais de la ciudá chilena de Viña del Mar.
- Maratón Internacional Lala: Ye'l segundu maratón de mayor participación en Méxicu y la más importante a nivel nacional. Celébrase cada añu dende l'añu 1989 nes cais de la Contorna Lagunera siendo l'únicu maratón en travesar tres ciudaes distintes.
- Maratón CAF de Caracas: Ye'l maratón más grande de Venezuela, entamada por El Bancu De Desenvolvimientu D'América Llatina (CAF), la so primer edición foi nel 2011 y nel 2016 ente les pruebes de 42K y 21K participaron alredor de 10 mil corredores.
- Otres
- Maratón de San Montés, tamién llamada Carrera de San Montesa, ye una carrera urbana llevada a cabu añalmente'l 31 d'avientu, día de San Montés en distintos llugares del mundu. La primer carrera que se celebró ye la de Carrera Internacional de San Montesa de São Paulo nel añu 1924, recoyendo una tradición francesa de carreres nocherniegues na nueche d'añu vieyu onde los corredores portaben antorches. La que se cuerre na ciudá de São Paulo, Brasil ye la más conocida y más importante de Suramérica en dicha dómina.
- Maratón de Robots: El primer maratón de robots tuvo llugar el 24 de febreru de 2011 en Osaka, Xapón, y nella percorriéronse 42 quilómetros. Un total de 422 vueltes a una pista cubierta de 100 metros de llargor.[22]
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Batalla de Maratón
- Carreres de llarga distancia
- Ranking de maratón d'España de tolos tiempos
- Correr per carretera
Notes y referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Esta voz empezó a circular nel primer terciu del sieglu xx con xéneru masculín; darréu, por influxu del xéneru de prueba o carrera, foise estendiendo'l so usu en femenín, tamién válidu. Vease: .
- ↑ Heródoto VI,105-106.
- ↑ Plutarco, Moralia: ¿Los atenienses fueron más pernomaos en guerra o en sabiduría? 347C.
- ↑ Luciano de Samosata, Sobre un error cometíu al saludar, 3.
- ↑ Heródoto VI,116.
- ↑ François Perronet, Maratón p.384, Barcelona:INDE (2001), ISBN 84-95114-92-5.
- ↑ «Spartathlon». International Spartathlon Association. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015. Consultáu'l 28 de mayu de 2010.
- ↑ International Association of Athletics Federations. «History of Marathon» (inglés). Consultáu'l 27 d'agostu 2017.
- ↑ Lovett, Charlie. «THE FIGHT TO ESTABLISH THE WOMEN'S RACE». payares 2010. http://www.marathonguide.com/history/olympicmarathons/chapter25.cfm. Consultáu'l 27 d'agostu 2017.
- ↑ «PIKES PEAK: THE FIRST WOMEN'S MARATHON». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-02-11. Consultáu'l 27 d'agostu 2017.
- ↑ «Boston, 1967: When marathons were just for men». Consultáu'l 27 d'agostu 2017.
- ↑ . Archiváu dende l'orixinal, el 2012-03-07.
- ↑ «Maratón d'Afganistán». Consultáu'l 27 d'agostu 2016.
- ↑ Maratón de Nueva York. http://www.diariodeunamaraton.com/maraton-de-nueva-york/. Consultáu'l 21 de mayu de 2015.
- ↑ «Maratón de Barcelona». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-08-09.
- ↑ Abdelhadi Mouaziz gana'l Maratón de Málaga
- ↑ Maratón de San Sebastian-Donostia
- ↑ [1]
- ↑ Maratón de Valencia: Kosgei coronar ente 13.000 corredores[2]
- ↑ [3]
- ↑ «Maratón Internacional a la Bandera». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-07-03.
- ↑ «Primer maratón de robots». Archiváu dende l'orixinal, el 2021-09-22.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- Maratón masculín nel sitiu oficial de los Xuegos Olímpicos
- Maratón femenín nel sitiu oficial de los Xuegos Olímpicos
- Maratón nel sitiu oficial de la Federación Internacional d'Asociaciones d'Atletismu
- Regles básiques pa entrenar un Maratón (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- Calendariu de maratones n'Europa
- Calendariu de maratones Archiváu 2017-01-14 en Wayback Machine
- Viaxar de maratón en maratón